Doktor Anne. Bir çocuk doktorunun annelik tecrübeleri. Dr. Sinem Karaca Atakan. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

Transkript

1 Doktor Anne

2 Doktor Anne Bir çocuk doktorunun annelik tecrübeleri Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Sinem Karaca Atakan

3 ISBN , Optimist Yayım Dağıtım Optimist Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Sertifika no. : Telefon : Faks : e-posta: optimist@optimistkitap.com facebook.com/optimistkitap twitter.com/optimistkitap Optimist yayın no. : 404 Konu : Anne Baba Kitapları Yayına hazırlayan : Mutlu Dinçer Birinci baskı : Haziran 2015, stanbul Düzelti : Pelin Duru Düzenleme : Nermin Uçar Vatan Kapak tasarım : Nazlım Dumlu Baskı ve cilt : Tor Ofset San. ve Tic. Ltd. Şti. Sertifika no. : Osmangazi Mah Sokak. No: 2 Esenyurt - STANBUL Tel:

4 Dora ya

5 İÇİNDEKİLER Gebelik öncesi muayene 18 Menstrual Siklus 21 Düşük tehdidi 25 Gebelikte ilaç kullanımı 26 Gebelikte enfeksiyonlar 29 Gebelikte seyahat 32 İkinci düzey ultrasonografi 46 Fetal kalpte hiperekojen odak 53 Amniyosentez 56 Fetal ekokardiyografi 59 Şeker yükleme testi 62 Braxton Hicks kasılmaları 69 Hamilelikte egzersiz 70 Hamilelikte üçüncü trimester 73 Bebeğin gelişiminde klasik müzik 75 Emzirme ve anne sütü 89 Normal ve sezaryenle doğum 101 Doğumdan hemen sonra 111 Yenidoğanın özellikleri 114 Yenidoğan tarama testleri 118 Düz kafa sendromu 122 Kolik 128 Anne sütünün sağılması ve saklanması 138 Kızamık Ay bebek gelişimi Ay bebek gelişimi Ay bebek gelişimi 151 Konjonktivit 154

6 Bebeklerde yüksekten düşme Ay bebek gelişimi 162 Beşli karma aşı 165 Pnömokok aşısı Ay bebek gelişimi 172 Bebek oyuncakları 179 Ek gıdalara geçiş 182 İmmun yetmezlik Ay bebek gelişimi 190 West Sendromu 194 Bebekle tatil Ay bebek gelişimi 204 Bebekle yola çıkmadan önce 208 Bebekle uçak yolculuğu 209 Bebekle araba yolculuğu 211 Bebek güvenlik koltuğunu seçerken Ay bebek gelişimi 216 Gastoözefageal reflü hastalığı Ay bebek gelişimi 230 Çocuklarda ayak sağlığı yaş döneminde uykunun önemi 237 İlk yıllarda beslenme Ay bebek gelişimi 250 Çocuk göz sağlığı 253 Çocuklarda kış hastalıkları Ay bebek gelişimi 262 Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu 264 Oto koltuğu seçerken 268 Çocuk ağız ve diş sağlığı (Pedodonti) 282 Vezikoüreteral reflü 290 Tuvalet eğitimi 301 Okul seçimi 307

7 ÖNSÖZ Hayat bir serüven, bu serüvende hepimiz birçok farklı rol üstleniyoruz; evlat, kardeş, arkadaş, eş, anne, baba, öğrenci, öğretmen, yazar, mimar, polis, doktor... Bazen hepsi oluyoruz, bazen de sadece biri... Bir kısmını kısa süre sahiplenip vazgeçiyoruz, bazısı ise hep bizimle kalıyor. Annelik, bir kadın için en vazgeçilmez rollerden biri, belki de en önemlisi... Zorunlu mu, kesinlikle değil, ama bir kez o role bürününce bir daha hiçbir şeyin eskisi gibi olmadığı da gerçek. Ben iki rolü çok sevdim hayatta; doktorluk ve annelik... Çocuk doktoru oldum, çocukları izledim, anneleri tanıdım, okudum, gördüm, öğrendim. Anne oldum, bildiklerimi, gördüklerimi deneyimledim. İkisini birbirine harmanladım, bilgilerimle kendime, kendi anneliğime yol çizdim. Tecrübelerimle annelere örnek oldum, destek oldum, yardım ettim. Yaşadıkça öğrendim, öğrendikçe keyif aldım. Bazen kitaplardaki doğruları uygulamanın aslında çok zor olduğunu fark ettim, kurallarımı yumuşattım. Bazen geriye itelenenin aslında çok önemli olduğunu gördüm, önceliklerimi değiştirdim. Büyüdüm, büyülendim, olgunlaştım, geliştim... Bilgi çok değerli, tecrübeler de öyle... Öğrenmek için okuyoruz, araştırıyoruz, soruyoruz. Hep biraz daha bilgi istiyoruz, biraz daha bilmek... Daha iyisini yapmaya, daha iyi olmaya çalışıyoruz. Tecrübeleri önemsiyoruz, dinliyoruz, örnek alıyoruz. Kendi doğrularımızı oluşturmak için uğraşıyoruz. Bu kitapta yazılanlar da benim doğrularım. Akademik hayatta öğrendiklerimi, hastalarımla tecrübelerimi ve kızımı büyütürken yaşadıklarımı bir araya getirdim. Yetmedi, daha fazla okudum, araş- 9

8 10 Doktor Anne tırdım, dinledim. Daha doğruyu, en doğruyu bulmaya çalıştım. Zaman geçiyor, dünya döndükçe doğrular değişiyor, gelişiyor. Önemli olan kendi doğrularımızı bulabilmek, buna biraz da olsa katkı sağlayabilirsem ne mutlu... Dr. Sinem Karaca Atakan İstanbul, 2015

9 Ben - 13 Kasım 2011 Ben kimim? İnsanın cevabını bulmak için inatla sorması gereken soru belki de. Yanıtlamaya bir yerden başlamak gerekiyor: Anne babamın kızı, kocamın karısı, kardeşimin ablası, Arda nın teyzesiyim 30 yaşındayım ve bu gerçek, durup bir nefes almama sebep oluyor. Genel olarak huzurluyum, inatçıyım, planlarıyla yaşamaya alışkın biriyim. Daha net sıfatlara gelirsek, ismimin önünde görmeye alıştığım sıfat Uzm. Dr. Pediatristim İşimde en çok iletişim kurduğum grup çocuklar Bunu da çok seviyorum, pek fazla acaba barındırmayan net bir ilişki çünkü Şans eseri doktor olanlardan değilim, her şey plan dahilinde ilerledi, ÖSS-ÖYS bana kötü sürprizler yapmadı. Pediatriyi ise çocukları sevmekle birlikte onların benimle iletişime geçebildiklerini fark ettiğim için tercih ettim. Pediatri ihtisası bitti ve şimdi Anadolu da mecburi hizmet yapıyorum. Neden mecbur olduğumu bilmediğim bir hizmet. Ama planlı bir süreç sonunda Ayhan la (kendisi eşim olur) birlikte ve Akdeniz de bir sahil kasabasında Burada yaşayan arkadaşlarım kasaba dememe alınıp ilçe olduğunu söylüyorlar ama ben sahil kasabasında yaşama hayalimin bu 11

10 12 Doktor Anne kadar çabuk gerçekleşmesinden duyduğum mutlulukla böyle söylemeyi seviyorum. Şimdi bir süredir planlananlar listesinde hızla üst sıralara tırmanan, teorik olarak epey bilgi sahibi olduğum, çocuklu arkadaşlarım sayesinde çokça pratik kazandığım, çocuk sahibi olmayı deneyimlemek ve bu esnada yaşadıklarımı kaydetmek niyetindeyim. Bunu da listenin sonuna ekliyorum Doktor olmak - 20 Kasım 2011 Ne kadar kutsal, önemli, farklı bir meslek olduğunu anlatmayacağım elbette. Benim anlatmak istediğim, günümüzde doktor olmak ve bu ülkede doktorluk yapmak Polikliniğe gelen çocukların çoğunun Büyüyünce ne olacaksın? sorusuna verdikleri cevap: Doktor. Sanırım hepimiz hayatımızın bir döneminde doktor olma fikrini aklımızdan geçiriyoruz. Bazımızın çocukluk hayali olarak kalıyor, bazımızı aileleri yönlendirmeye çalışıyor, bazımızın o taraklarda hiç bezi olmuyor ve daha sanatsal ya da teknik dallara yöneliyor En kötüsü sanırım, bunu amaç edinmiş, ama belki sınav sistemi, belki yetersiz çalışma, belki de doğru olanın doktor olmamaları olduğundan hedeflerine ulaşamayan grup Benim çevremde de benzer bir sürü insan var; ya çok ayrı bir meslek seçmiş; doktorluk asla bana göre değil, o kadar zaman/emek harcayamam diyorlar, ya karşılaştıkları doktorların hatalarını bulmaya çalışıyor, çevrelerindeki insanlara tanı koyma denemeleri için sürekli tıpla ilgili yazılar okuyorlar; ya da sağlıkla ilgili bir meslek sahibi olup, (hemşire, diyetisyen, psikolog, fizyoterapist, teknisyen gibi) hastanede çalışıyor, hastalarla iletişime geçiyor ve doktorlardan hoşlanmıyorlar ama çevrelerindeki insanlara kendilerini doktor olarak tanıtıyor, tıbbi her konudaki ileri bilgi ve fikirlerini insanlara anlatıyor da anlatıyorlar. Benim hikâyemin öyle ayrıntıları yok. Evet, benim de çocukluk hayalimdi, doktorculuk oynamaya bayılırdım. Zaman

11 Doktor Anne 13 içinde daha ilginç mesleklere aklım kaymadı değil tabii; kuaförlük, arkeolog olmak ya da mimarlık gibi Ama akılcı bir çalışma ve bilinçli bir lise dönemi sonrası üniversite sınavına ilk 8 tercihim tıp olarak girdim ve Çapa tüm deneme sınavlarındaki beklenen sonuç olarak plan dahilinde gerçekleşen bir hayal oldu. İlk yılları gururla, sona doğru yorgunluklarla geçen 6 yılın sonunda hazırlanılan o korkunç sınav ve plan dahilinde pediatri TUS insan hayatında, en azından benim ve çevremdeki tüm doktorların hayatında, girilebilecek en zorlu sınavlardan biri. O travmatik dönemi o zamanki sevgilim, şimdiki kocamla geçirmek belki de şanstı benim için. Evet, yeni başlayan bir ilişkiyi, günde 10 saat kütüphanede ders çalışarak ilerletmek belki çok romantik değildi, ama hayatımızın en zor dönemini birlikte geçirmiş olmak zaman ilerledikçe birbirimiz için daha vazgeçilmez olmamızı sağladı. Kocamın hayatı benimle birlikte olana kadar çok planlı değilmiş, babası çocuklarının ikisinin de doktor olmasını istiyormuş, ablası bu isteği paylaşmış ama o da sınav engeliyle karşılaştığı için ancak fizyoterapist olarak sağlık sektörüne girebilmiş. Babası da en azından Ayhan ının doktor olabilmesi için, istemediği halde ona tek tıp tercihi yazdırabilmiş ve bingo: Çapa. Bu durum başlangıçta onu üzmüş, ama bence yapabileceği en uygun işlerden biri doktorluk onun için. Zaten çok iyi bir TUS sonucuyla Çapa Kardiyolojiden kardiyolog oldu ve şimdi benim tanıdığım en iyi doktorlardan biri kendi jenerasyonunda. Hem çalışkan, hem disiplinli, hem de çok insancıl Bu yüzden hastaları da onu gerçekten seviyor. Yorucu, yıpratıcı, zorlu asistanlık döneminde kendimiz için yaptığımız şey; evlenmek. Nöbetler, çalışma şartlarının yoğunluğu içinde biraz daha fazla görüşebilmek için evlendik. Düğün hazırlıkları, yeni ev, eşyalar hepsi denk getirebildiğimiz nöbetler arasındaki kısa zamanlarda aceleyle oldu; ne gelinlikçi, ne mobilya mağazası ne de düğün mekânı gezebildik. Yine de güzel bir düğünle evlendik ve asistanlığı birlikte geçirdik, tabii ki uzmanlık sınavına da kütüphaneye dönen bir evde birlikte çalıştık.

12 14 Doktor Anne Bu sürenin ardından uzman olana kadar ertelediğimiz çocuk yapma fikri biraz biraz su yüzüne çıkmaya başladı. Mecburi hizmet Ülkemizde doktorlar dışında hiçbir meslek grubunun diplomasını alabilmek için zorlanmadığı mecburiyet. Okulu bitirip, tezimizi verip, uzmanlık sınavını geçmiş olsak da, el konulan uzmanlık belgemizi alabilmek, herhangi bir yerde doktor olarak çalışabilmek için gitmemiz gereken zorunlu görev. Hayatımızla ilgili plan yapabilmemizi engelleyen yegâne durum. Ertelemenin çeşitli yolları var ama engellemenin yok. Bizim payımıza düşen de 500 gün Mersin Silifke Devlet Hastanesi. Zorunlu bir görev için şanslı olduğumuzu düşünebileceğimiz güzellikte bir sahil kasabası. Asistanlıktan sonra burada gerçekten yalnız çalışma, insanların beklentilerini, niyetlerini gözlemleme şansımız oldu. İyi şeyler görmedik, bizim çocukluğumuzdaki, öğrenciliğimizdeki doktora bakış açısı çok değişti. Artık daha talepkâr, daha sert, daha saygısız bir grup var karşımızda, hasta olarak. Aslında toplum geneli bu değişimi yaşıyor. Biz de bunu yakından deneyimliyoruz ve umudumuzu kaybetmemeye çalışıyoruz. Özellikle ülkemizde herkesin sağlıkla ilgili bir yorumu vardır. Hiçbir meslek üzerine bu kadar konuşulmaz ve doktorlar için herkesin söyleyecek bir sözü bulunur. Çok azı saygı duyduğunu gösterir, birçoğu yapılan işi küçümser, birkaç poliklinik tecrübesiyle aynısını yapabileceğini düşünür. Yardımcı olmaya yanaşmaz ama ihtiyaç duyduğu her an elinin altında hazır olmasını ister. Hata bulmaya çalışmak, şikâyet edecek konu aramak, iyileşmeye harcanması gereken enerjinin daha fazlasını alıyor artık. Biz de bu şartlar altında yine de onların iyi olması için çalışıyoruz. Geçen 13 yıldan sonra geriye dönme şansım olsa her şeye rağmen sanırım yine doktor olurdum, en iyi yapabileceğim işin bu olduğunu düşünüyorum. Yaptığım iş karşısında tüm meslekler biraz eksik geliyor. Sanırım doktor olmak beni mutlu ediyor

13 Doktor Anne 15 Çocuk sahibi olmak - 24 Kasım 2011 Yaşım geçiyor Herkesin var Kocam istiyor Annem, babam istiyor Evliliğim monotonlaştı Ya da Daha gencim Yapacak çok işim var Dünya büyük, gezecek daha çok yer var Daha evlenmemiş birçok arkadaşım var Ailemin zaten torunu var Biz böyle çok iyiyiz, mutluyuz, bir düzenimiz var İki uç arasında sürekli bir devinim halinde gidip gelmek Bazen birkaç gün bir uçta kalmak, bazen de gün içinde sürekli fikir değiştirmek Ama sonuçta gün içinde birçok defa bu konuyu düşünmek, konuşmak Daha hazır olmadığım için böyle gidip geldiğimi düşünürken fark ettim ki tam olarak çocuk sahibi olmaya hazır olmak diye bir şey yok. Bunun için dokuz ay kadar bir süre var. Şimdilik benim durumum için istiyor olmak yeterli. Peki, istiyor muyum? Evet, hayatımın bir döneminde bir çocuğum olmasını istiyorum ama o dönem şimdi mi buna karar verme aşamasındayım. Hayatımı sürekli 5 yıllık kalkınma planları ile düzenleyen biri olarak çocuk sahibi olma döneminin geldiğinin farkındayım. Bu bile istememe sebep oluyor; plana sadık kalmak İnsanın daha önce bilmediği, yaşamadığı bir şeyi çok istemesi fikri de bana anlaşılmaz geliyor. Zaten hayattaki köklü değişiklikler beni her zaman korkutmuştur. Ben rutinlerini seven, alışkanlıklarına bağlı biriyim sanırım. Tüm bunlarla birlikte kendimde bazı değişiklikler fark etmiyor da değilim. Yıllardır çocuklarla çalışmama, onlarla iletişimimin hep iyi ol-

14 16 Doktor Anne masına, onlarla iyi vakit geçirebilmeme karşın bu aralar, özellikle bebeklere daha farklı ilgi gösterirken, benim de olsa diye aklımdan geçerken yakalıyorum kendimi Hamile olduğunu, doğum yaptığını duyduğum yakınlarım, arkadaşlarım bir süredir ilgimi çekiyordu zaten ama bu aralar hamile giysilerini bile incelemeye başladım. Eminim birçok kadın bu hissettiklerim seviyesine bile gelmeden hamile kalmaya, çocuk sahibi olmaya karar vermiş ve olmuştur ama her konuda en ince ayrıntıya kadar kontrolü elinde tutmaya, her zaman planlı yaşamaya bu kadar alışmış olan benim gibi biri için bu halim oldukça normal. Mecburi hizmet yapacağımız yerler kurayla belirlenirken, Ayhan ile aynı yere ve tabii iyi bir yere gidebilmek için aylarca planlama yapan, sonuçta tam istediğimiz gibi bir sahil kasabasında çalışmaya başlayan (tabii şansımız da hep yanımızda oldu) biri, hayatında oluşacak böyle büyük bir değişiklik için elbette günlerce, aylarca, yıllarca plan yapacaktır. Ayhan benim bu çılgınca plan yapan halimi pek sevmiyor, ama böyle yaşamanın konforuna da alıştı, tatilde bile ufak bir aksilik en çok onun keyfinin kaçmasına sebep oluyor. Şimdilik bu konunun psikolojik yanlarıyla ilgili okuyorum, yakında fiziksel bir hazırlık dönemi de başlayacak elbet. Her konu da olduğu gibi bu konuda da yavaş, ama emin adımlarla ilerlemeyi tercih ediyorum Planlarken - 26 Kasım 2011 Yaşadığımız şartlarda hayatımızın her anını planlamak durumunda olduğumuz için plansız bir bebek sahibi olmak şaşırtıcı olduğu kadar ürkütücü geliyor kulağa. Belki insan hayatında bir sürpriz kabul edilebilir, ama benim için herhalde kötü bir sürpriz olur. Bu yüzden evliliğimizin ilk 5 yılında bu konuda dikkatli davranmak bizim için önemliydi. Bebek sahibi olmak için zamanlamayı çok önceden hesaplamış ve planlamış-

15 Doktor Anne 17 tık. Son ayları bu plana uygun olarak geçirdik. Çocuk sahibi olmadan önce sağlamamız gereken ruhsal, fiziksel ve maddi şartları yerine getirmeye çalıştık. Sahildeki evimizde özgürce birbirimize zaman ayırdık, mayo ve parmak arası terlikle basit ve rahat hayatın ne demek olduğunu keşfettik, istediğimiz seyahatlere çıktık, benim için Paris i, onun için Budapeşte ve Prag ı gördük, bir gemi seyahatini, tekneyle mavi turu denedik, arkadaşlarımızın çocuklarıyla zaman geçirip bol bol gözlem yaptık. Sağlık kontrollerimizi yaptırdık; göz ve diş muayenelerimizi, kan tetkiklerimizi tamamladık, ben anemi, kocam kolesterol ve tansiyon için tedaviye başladık. Sağlıklı bir bebek için önce bizim sağlıklı olmamız gerekiyor çünkü. Bir bebeğe bakabilmek için tabii ki biraz da para biriktirdik. Yılbaşından itibaren yavaş yavaş bu hazırlıklar sürerken benim daha detaylı bir hazırlığa başlamam gerekiyordu. MS için kullandığım ilaçları bırakmak ilk yaptığım şey oldu. Doktorumun gözetiminde kullandığım ilaçlara ara verdik. Doğum kontrol haplarını da kestim, ama korunmaya devam ettik. Daha önce kistler saptandığı için meme ultrasonu yaptırdım, kistlerim aynen duruyor ama şimdilik izlem yeterli. Anemi tedavisini tamamladım, gebelik planlanırken üç ay önceden başlanması gereken folik asit takviyesine başladım. Kan tetkilerimi yaptırdım. Sigara zaten içmiyorum, alkolü kestim, kahveyi ancak azaltabildim ama onu da keseceğim. Daha sağlıklı beslenmeye çalışıyorum, fast food zaten son bir yıldır hayatımızın dışında, yemekleri her zaman zeytinyağıyla pişirdim, sebze-meyve yemeye dikkat ediyorum. Son olarak da kadın doğum uzmanına muayene oldum. Fazla deniz ve havuza bağlı olduğu düşünülen basit bir vaginal enfeksiyon da tedavi edildi. Bu arada iyi planlama için son birkaç aydır regl günlerimi de not alıyorum. Şimdilik planladığımız ayı bekliyor ve birbirimize zaman ayırmaya çalışıyoruz

16 18 Doktor Anne İlk muayene - 30 Kasım 2011 İlk jinekolojik muayenesine hamile olduğuna şüphelendiğinde giren birçok kadın var elbette ama önemli olan doğruyu bilmek ve uygulamak. Rutin yıllık muayeneleri ve smear testlerini yaptırıyorken hamilelik gündeme geldiğinde bu konu için bir kadın doğum uzmanıyla görüşmek en doğrusu. Ben bu muayeneye hazırlıklı gittim; kan sayımı, kan grubu, biyokimya, demir, ferritin, HbsAg, AntiHBs, Anti HCV, Anti HIV, Anti Toksoplazma IgM, IgG, Anti Rubella IgM, IgG, Anti CMV IgM, IgG, TSH, FT4, FSH, LH, E2, Progesteron, PRL, folik asit ve Vit B12 sonuçlarım ile meme USG raporum elimdeydi. Genel bir muayeneyle başlandı, US ile overlerimin ovulasyon kontrolü (yaşasın yumurtluyormuşum) yapıldıktan sonra zamanı geldiği için servikal smear örneği alınarak tamamlandı. Planladığımız gebelik için 3 aydan önce folik asit takviyesi başlamam gerektiğinden verilen reçetemle ayrıldım. Çocuk sahibi olma yolunda benim için önemli bir basamak olan ilk muayeneyi tamamlamanın verdiği mutluluk güzeldi. Bir aksilik olmazsa bir dahaki buluşma hamile olduğumda Gebelik öncesi muayene Gebelik öncesi muayenede amaç, var olan ve belki de bilinmeyen bir sorun varsa onu araştırmak ve kadının bedenen ve ruhen gebeliğe hazır olup olmadığına bakmaktır. Bu ilk muayenede önce dikkatli bir öykü alınır. Geçirilmiş önemli medikal problemler sorgulanır, kalp hastalığı, diyabet, karaciğer hastalığı, böbrek hastalığı gibi kronik sistemik hastalıklar araştırılır. Bu hastalıkların varlığı hamileliğin anneye zarar vermesine neden olabileceği gibi bebeğin sağlıklı gelişimine engel olabilmesi açısından da önemlidir. Sistemik hastalıklar gözden geçirildikten sonra sıra daha spesifik olan jinekolojik hastalıklara gelir. Myom, yumurtalık kisti, endometriozis gibi