ARAÞTIRMALAR / Researches. Kezban ÇELÝK, Ayþegül ESÝN, Gözde DAÐDELEN

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ARAÞTIRMALAR / Researches. Kezban ÇELÝK, Ayþegül ESÝN, Gözde DAÐDELEN"

Transkript

1 Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 ARAÞTIRMALAR / Researches Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri A Review on the Reasons of Application, Service Needs, Expectations and Barriers in Receiving Services Among Elemetary and High School Senior Students who Apply to Receive Services at Youth Counseling and Health Service Centers in the Province of Ankara Kezban ÇELÝK, Ayþegül ESÝN, Gözde DAÐDELEN ÖZET Bu Kalitatif çalýþma; Ankara'da Saðlýk Bakanlýðý'na baðlý çalýþan Polatlý Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi (GDSHM), Etlik GDSHM ve Oran GDSHM hizmetlerine baþvuran toplam 31 genç ile gerçekleþtirilen Odak Grup Tartýþmasý (OGT) verilerinin deðerlendirilmesidir. Araþtýrmaya katýlan gençler, GDSHM'leri çevresinde yer alan üç ilköðretim ve üç lisenin son sýnýfýna devam eden gençlere küçük bir anket uygulanarak gönüllülük esasýna göre saptanmýþtýr. Hem kendilerinden hem de 18 yaþ altýndaki gençlerin ebeveynlerinden Aydýnlatýlmýþ Onam Formu imzalatýlarak alýnmýþtýr. OGT'larýnda hizmet kullanan gençlerin cinsel ve üreme saðlýðý hizmetlerine gereksinimleri, hizmete ulaþmadaki engelleri ile hizmetten beklentileri incelenmiþtir. Çalýþmanýn temel bulgularý; gençlerin hizmet kullanmalarý konusunda kadýn/erkek olmalarý, ailenin sosyo-ekonomik durumu, sosyo-kültürel ve dini nedenler ile merkezlerin donaným ve kendilerini duyurabilme kapasiteleri ile yakýn iliþki içinde olduðunu göstermektedir. Kullanýcý olan gençlerin ergenlik dönemine özel bir gereksinim nedeni ile deðil herhangi baþka bir saðlýk kuruluþundan alýnabilecek hizmetleri almak için tesadüfî olarak merkezlere gitmiþ olduklarý da bir diðer önemli bulgudur. Anahtar Kelimeler: Adolesan, Cinsel ve Üreme Saðlýðý, Odak Grup Tartýþmasý, Okul, Genç Dostu Saðlýk Merkezi SUMMARY This qualitative study is based on the evaluation of data from Focus Group Discussions (FGDs) conducted with the participation of a total of 31 young people applying to receive services provided at the three Ministry of Health, Youth Counseling Health Service Centers (YCHSC) in the province of Ankara, namely; Polatlý, Etlik and Oran YCHSCs. Young people who participated in the study are selected among volunteering 8th and 12th grade students attending three chosen elementary and high schools in close proximity to these YCHSC who filled out a survey. Informed Consent Forms were collected both from the young people participating in the study and from their parents of those who are under the age of 18. In this study the sexual and reproductive health related needs of the students, their expectations from these services as well as the barriers in achieving sustainable services were analyzed. The basic findings of the study shows the service usage rates vary by gender, family's socio-economic status, socio-cultural and religious factors and the capacity of the Service Center in advertising the services provided at these Centers. Another important finding of the study is that the adolescent service users applied to Service Centers not because of the adolescence related issues, but they applied to these Centers randomly in order to receive medical care and later found that the Center is specifically for adolescents. Key Words: Adolescent, sexual and reproductive health, focus group discussion, school, youth-friendly health center. 1.Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayýs Üniversitesi, fen-edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, kezban.celik@omu.edu.tr 2.Halk Saðlýðý Uzmaný, Üreme Saðlýðý ve Araþtýrma Danýþmaný, Uluslararasý Çocuk Merkezi, Ankara 3.Orta Doðu Teknik Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü Yüksek Lisans Öðrencisi, Ankara GÝRÝÞ Ergenlik fiziksel ve duygusal süreçlerin yol açtýðý cinsel ve psiko-sosyal olgunlaþma ile baþlayan ve bireyin baðýmsýzlýðýný ve sosyal üretkenliðini 13

2 Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri kazandýðý, çok da belirli olmayan bir zamanda sona eren kronolojik bir dönemdir ve hýzlý fiziksel, psikolojik ve sosyal deðiþmelerle karakterizedir. Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ), yaþ arasýný ergen/adolesan, yaþ arasýný genç, yaþ arasýný da genç insanlar olarak tanýmlamaktadýr (1, 2). Genel olarak toplumun en saðlýklý, dinamik grubunun bu grup olduðuna dair bir kanaat mevcut olsa da yapýlan çalýþmalar geliþmiþ ülkelerde adolesanlarýn %70-90'nýn solunum yollarý ya da dermatolojik problemler için en az yýlda bir kez birinci basamak saðlýk hizmetlerine baþvurduðunu saptamýþtýr (3). Geliþmekte olan ülkelerde ise gençlerin özellikle cinsel saðlýk gibi duyarlý olduklarý konularda profesyonel yardýma daha az baþvurduklarý, bu tip problemlerinde ise aile ya da arkadaþ çevresine danýþtýklarý gözlenmiþtir. Öte yandan bu yaþ aralýðýnda saðlýk düzeyini etkileyen pek çok faktör bulunmaktadýr: sosyo-ekonomik durum, cinsiyet, aile ve akran etkisi, çevresel faktörler, saðlýk sistemi gibi etkenler bu saðlýklý olma halini etkilemektedir (4-7). Adolesanýn cinsiyeti, etnik kökeni, sosyokültürel durumu, gelenekler ve toplumun ahlak ve deðerlerine göre cinsel davranýþ biçimi ve bu noktada aldýðý riskler ise çok çeþitlidir. Adolesan dönemi, cinsel etkinlik ve istekliliðin artmasý ve adolesanlarýn daha çok risk almasý sonucunda uyuþturucu kullanýmý, alkol, sigara ve korunmasýz cinsel iliþki sonucunda Cinsel Yolla Bulaþan hastalýklarýn yayýlýmý ve erken gebelikler gibi cinsel ve üreme saðlýðýna potansiyel tehdidin en yüksek olduðu yaþ grubu olarak da görmek gerekmektedir ( 4-9). üreme saðlýðý hizmetleri ve cinsel saðlýk eðitimi almanýn her gencin hakký olduðu anlayýþý geliþmeye baþlamýþtýr. Ancak ICPD'nin üzerinden 20 yýl geçmesine ve halen istenen geliþmelerin istenen hýzda gerçekleþmemesi üzerine 2004 yýlýnda DSÖ 5 yeni stratejiyi ICPD gündemine eklemiþtir, bunlar; saðlýk sistemi kapasitesinin güçlendirilmesi, öncelikler konusunda bilgilerin arttýrýlmasý, politikacýlarýn harekete geçirilmesi, destekleyici yasama ve düzenleyici mekanizmalarýn çalýþmasý, izleme deðerlendirme sistemlerinin güçlendirilmesidir (14-15). Gençlerin bu hizmetlere olan taleplerini arttýrmak için ise belirli stratejiler geliþtirilmesi ve sadece gençlerin deðil genel olarak toplumsal desteðin saðlanmasýnýn da gerekliliðine vurgu yapýlmýþtýr. Hizmete talebi arttýrmak için kullanýlmasý gereken stratejilerden en önemlisi toplumsal destektir (16). Bunun saðlanabilmesi için belli adýmlar vardýr: Adolesanlarýn saðlýk hizmetine gereksinimleri olduðu farkýndalýðýna varýlmasý (bilgi); H i z m e t v e m e r k e z l e r i n t a n ý t ý m v e kullanýlmasýnýn onaylanmasý (tutum); Hizmetlerin geliþtirilmesi için savunuculuk eylemlerinin planlanmasý ve yapýlmasý (davranýþ); Adolesanlarýn ne zaman ve niçin bu hizmetleri kullanmalarý gerektiðini bilmeleri (bilgi); Adolesanlarýn bu hizmetleri nereden ve nasýl alabileceklerini bilmeleri (bilgi); Adolesanlarýn gerekli hallerde bu hizmetleri kullanmalarý (motivasyon) ve Adolesanlarýn etkili hizmet kullanýmý (davranýþ). Dünya Saðlýk Örgütü uzun vadede; gençler için destekleyici çevreler yaratýlmasý, gençlere gerekli bilgi ve yeteneðin saðlanmasý ve saðlýk hizmetlerine eriþimlerinin saðlanmasýnýn önemine dikkat çekmektedir (10, 11). DSÖ'nün Avrupa'da Eylem için seçtiði 7 öncelikli alandan birisi; çocuk ve adolesan geliþiminin ve saðlýðýnýn iyileþtirilmesidir (12). DSÖ'nün yanýsýra 1994'de düzenlenen Uluslararasý Nüfus ve Kalkýnma Konferansýnda da(international Conference on Population and Development/ ICPD) üreme haklarýný, temel insan haklarý çerçevesinde, güvenli, karþýlanabilir ücrette ve etkili üreme saðlýðý hizmetlerine evrensel eriþim için uluslararasý gündeme almýþtýr (13). Böylece Genç bir nüfusa sahip olan Türkiye'nin yaklaþýk beþte bir nüfusu yaþ grubundadýr (17). Son yýllarda yapýlan çalýþmalar Türkiye'de dahil olacak þekilde tüm dünyada evlilik yaþýnýn yükselmekte olduðunu göstermektedir (4, 6, 9). Türkiye Nüfus Saðlýk Araþtýrmasý'nýn (TNSA) sonuçlarýna göre Türkiye'de ilk evlilik yaþý gittikçe yükselmektedir; 2003 TNSA'da 19.6 olan evlilik yaþý 2008 TNSA'da 20.8'lere yükselmiþtir yaþ grubundaki evlilikler, 1998'de % 15.2 civarýnda iken 2008'de 9.6'lara düþmüþtür (18, 19). Ortalama insan ömrünün uzamasý, eðitim süresinin artmasý ve iþ piyasasýnda meydana gelen deðiþimlerle birlikte artan iþsizliðin bu yükselme üzerinde etkisinin 14

3 Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 olduðu söylenebilir. Diðer yandan cinsiyete, eðitime ve yaþanýlan bölgeye göre evlilik yaþý deðiþmektedir. Kadýnlar erkeklerden, düþük öðrenim düzeyine sahip kiþiler yüksek öðrenim düzeyine sahip kiþilerden, kýrdakiler kenttekilerden daha önce evlenmektedirler (19). Böylece hemen hemen bütün kültürlerde, ergenlik ile evlilik, evlilik ile çocuk doðurma süresi arasýndaki açýk giderek artmaktadýr. Bu durum evlilik öncesi uzun bir cinsel olgunluk dönemi olduðunu göstermektedir. Adolesan ve gençlerin bu süre içerisinde aktif cinsel yaþamlarý olduðu düþünülürse karþýlanmamýþ hizmet gereksinimlerinin bir an önce karþýlanmasý gerekir. Ne yetiþkin ne de çocuklara verilen hizmetler ile adolesanlar ve gençlerin cinsel saðlýk ve üreme saðlýðý hizmetleri saðlanamaz; gençlerin pek çok nedenden dolayý kaliteli ulaþýlabilir hizmetlere acil ihtiyaçlarý vardýr (8). Bu dönemin iyi yönetilebilmesi ile adolesanlarýn cinsel saðlýklarýný tehtid eden risklerden en az etkilenmeleri ancak adolesanlarýn gereksinim duyabilecekleri bilgi, hizmet ve danýþmanlýk hizmetlerine ulaþabilmeleri ile mümkün gözükmektedir (20). Nüfus içinde bu grubun payýný dikkate alan Saðlýk Bakanlýðý adolesan/gençlerin Cinsel ve Üreme Saðlýk Haklarý gereksinimlerini karþýlayýcý nitelikte merkezlerin oluþturulmasý için birinci basamak saðlýk kuruluþlarýnda Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezleri (GDSHM) kurmuþtur. Saðlýk Bakanlýðý'nýn halen Türkiye genelinde faal 42 GDSHM bulunmaktadýr. Bu merkezlerden 7 tanesi Ankara ilinde yer almaktadýr. Bu merkezler ile; danýþmanlýk, eðitim ve bilgilendirme, taný ve tedavi, referans merkezlere sevk hizmetlerinin birinci basamak hizmet sunumuna entegre edilmesi saðlanmýþtýr. Literatür de, hizmetlerin dikey örgütlenmeler yerine bulunan saðlýk kuruluþlarý içerisine entegrasyonunun daha etkili ve verimli olduðunu göstermektedir (21, 22). Ancak yapýlan çalýþmalar cinsel ve üreme saðlýðý hizmetlerinin gençlerin ihtiyaçlarýný karþýlamadýðýný göstermektedir. Araþtýrmacýlarýn, hizmet sunucularýn ve politikacýlarýn adolesanlarýn cinselliði gibi duyarlý konulardan uzak durmalarý veya adolesan cinsel davranýþlarýna karþý uzlaþmaz bir tutum sergilemeleri de adolesanlarýn yaþadýðý sosyokültürel çerçevede ki ihtiyaçlarýnýn anlaþýlmamasýna neden teþkil etmektedir (23). Diðer yandan gençlerin bu tür hizmetlere ulaþýmalarý önünde engeller olduðu yapýlan birçok çalýþmada gösterilmiþtir (24). Cinselliðe dair toplumsal algý, toplumsal cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, öðrenim ve yaþanýlan yer gibi faktörlerin çeþitli düzeylerde engeller yarattýðý da kabul edilmektedir. Bu çalýþmada Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan gençlere sunulan cinsel üreme saðlýðý hizmetlerini kullanan gençlerin neden istenilen düzeyde olmadýðý, hizmetlere talebi arttýrmak için planlanmasý gereken adýmlarý saptamak için hizmeti kullanan gençlerle görüþmeler yapýlarak geleceðe yönelik adýmlarýn planlanmasýna katký sunmak amaçlanmýþtýr. YÖNTEM Bu çalýþmada elde edilen veriler, Ocak- Mart 2010 tarihinde Polatlý Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi, Etlik GDSHM ve Oran GDSHM'ne baþvuran gençlerden toplanmýþtýr. Sonuçlar; Ankara ilinde yerleþik ikisi merkezde birisi ilçede olan üç ilköðretim ve üç lisenin son sýnýfýnda halen okuyan ve GDSHM hizmetlerini kullanan gençlerle gerçekleþtirilen Odak Grup Tartýþmasýndan (OGT) (n=6) elde edilmiþtir. Oran GDSHM Ankara'da orta-üst ekonomik düzeyde olan kiþilerin oturduðu bir bölgede yer almaktadýr. Parlemento lojmanlarý bu bölgede yer almaktadýr. 4 Nolu Ana Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý (AÇSAP) merkezine yönetsel olarak baðlý olan merkez, Oran Muhtarlýk Binasýnýn bahçesinde yer almaktadýr. Etlik GDSHM'de Etlik Zübeyde Haným Kadýn Hastalýklarý Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi'nde ikinci basamak GDSHM'ni teþkil ettiði için seçilmiþtir. Adolesan gebeler hastane tabanlý olarak bu merkezde takip edilmektedir. Polatlý GDSHM ilçe tipi GDSHM örneði olarak tektir. Etlik ile Oran GDSHM arasýnda geçiþ saðlayabilecek sosyokültürel geliþmiþliðe sahip olmakla beraber ilçeye baðlý köylerde bu merkezden yararlanabilmektedir. Fiziksel koþullarý itibarý ile en iyi konumda olan Etlik GDSHM'dir, çünkü hastanenin içerisinde yer aldýðý için hastane imkânlarýný 15

4 Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri kullanabilmektedir. Polatlý GDSHM, AÇSAP binasý içerisinde 2. katta yer almaktadýr ve fiziksel koþullar açýsýnda gençdostu merkez özelliklerine sahiptir. Fakat Oran GDSHM mekânsal olarak dezavantajlýdýr, binanýn yerini bulmak çok zordur ve çevre okullar ve halk tarafýndan bilinmemektedir. Literatürde de kalitatif metotlar ile sosyal konular da daha kaliteli neden ve nasýl sorularýna cevap bulabilen çalýþmalar düzenlenmektedir ve hizmet kalitesini araþtýrmak ve bariyerleri saptamakta çok güçlü ipuçlarý vermektedir (25). OGT, genel olarak 5-11 arasý katýlýmcý ile kapalý mekânda düzenlenir. OGT, niteliksel araþtýrma yönteminin tekniklerinden olup, belirlenmiþ bir konuya odaklanarak daha önceden hazýrlanmýþ yönerge doðrultusunda bilgi saðlamaya olanak veren bir tekniktir (26-27). Çalýþmada OGT'ler ile gençlerin davranýþlarý, algýlarý, tutumlarý ve üreme saðlýðý hizmetlerine ulaþmada yaþanan bariyerleri anlaþýlmaya çalýþýlmýþtýr. Bu çalýþma ile Ankara ilinde yer alan GDSHM'lerinin hizmetlerinin okula giden gençler tarafýndan kullanýlma durumu, bu gençlerin merkez hizmetlerinden ihtiyaç ve beklentileri, hizmetlere ulaþmadaki engelleri incelenmiþtir. Odak gruplarý oluþturabilmek için her iki okul türüne iliþkin 6 okul belirlenmiþ bu okullarýn ilköðretim son sýnýf ile lise son sýnýf öðrencilerine basit tarama anketi yapýlmýþtýr. Bu ankette gençlerin merkezi bilip bilmedikleri ve hizmet kullanýp kullanmadýklarý sorulmuþtur. Ayný ankette çalýþmanýn amacý kýsaca özetlenmiþ ve gençlere böylesi bir çalýþma için gönüllü olup olmayacaklarý sorulmuþtur. Tarama anketinin ardýndan deðerlendirme yapýlmýþ ve hizmeti kullanan ve toplantýya katýlmak isteyen gençlere ulaþýlmýþtýr. Ankete gönüllü katýlmak isteyenlerden imzalanmýþ Aydýnlatýlmýþ Onam Formu alýnmýþtýr. 18 yaþýndan küçük olan gençler için ayrýca Aile Onam Formu hazýrlanmýþ ve gerekli izinlerin alýnmasý saðlanmýþtýr. Böylece hizmeti kullanan ve çalýþmaya gönüllü ve onam formlarýný imzalamýþ/imzalatmýþ olan gençlerle odak grup toplantýlarý düzenlenmiþtir. OGT'larý okullarda gizlilik ve mahremiyete önem verilerek ve görüþmeye özel hazýrlanarak yapýlmýþtýr. OGT'larý 4 genç kadýn (n=21) ve 2 erkek (n=10) grupta olmak üzere toplam 6 OGT(n=31) yapýlmýþtýr. Çalýþmaya katýlan gençlerin yaþlarý arasýnda deðiþmektedir. Toplantýlar ortalama 1,5-2 saat sürmüþ ve görüþmeler katýlýmcýlarýn izni ile kayýt edilmiþtir. Toplantýlar araþtýrma ekibinden bir modaratör ve bir raportör eþliðinde gereçekleþmiþtir. Toplantýlarýn sonunda kayýtlar çözümlenmiþ ve elde edilen bilgiler tematik analiz yöntemi ile deðerlendirilmiþtir. Deðerlendirme yapýlýrken bilgiler anonim hale getirilmiþtir, sadece kullanýlan alýntýlar birebir kiþilerin cümleleri olup, alýntýlarda cinsiyet ve okuduðu sýnýf belirtilmiþtir. Çalýþmadan elde edilen bulgular temsil edici nitelikte olmayýp çalýþma grubunu kapsamaktadýr. BULGULAR Ankara ilinde faal olan 5 GDSHM'ne 2009 yýlý ve 2010 yýlý ilk 3 ayda baþvuran gençlerin daðýlýmý Tablo 1'de verilmiþtir. Ýkinci basamakta yer alan merkezler Kadýn Hastalýklarý ve Araþtýrma Hastanelerinde yer aldýðý ve mevzuata göre sadece kadýn hastalara bakabildikleri için, bu merkezlerden erkekler faydalanamamaktadýr. Yine tabloda görüldüðü gibi ikinci basamakta yer alan merkezler sadece genç kadýnlara hizmet vermesine raðmen baþvuru sayýlarý birinci Tablo 1:GDSHM'ne 2009 yýlý ve 2010 yýlý ilk üç ayda baþvuran kiþilerin cinsiyete göre daðýlýmý (Saðlýk Bakanlýðý rutin toplanan kayýtlardan alýnmýþtýr). Yýl (ilk 3 ay) Merkez Adý Genç Erkek Toplam Genç Erkek Toplam Kadýn Kadýn *Polatlý GDSHM *Etlik Zübeyde Haným GDSHM *Oran 75. Yýl GDSHM Nolu GDSHM Zekai Tahir Burak GDSHM Kaletepe GDSHM *Proje merkezleri 16

5 Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 basamakta yer alan merkezlerden daha fazladýr. Çalýþmanýn ilk bulgusu, bu kurumlara baþvurduðunu bildiren gençlerin cinsel üreme saðlýðýna iliþkin bir gereksinim nedeniyle bu kurumlara baþvurmadýklarýdýr. Ýkincil denilebilecek nedenlerle merkezlere gittikleri ve merkezin var oluþ nedenini bu yolla öðrenmiþ olduklarý görülmüþtür. Okul takýmý için götürdüler bizi. Okullar arasý futbol oynuyoruz. Saðlýk raporu gerekmiþti. Bu nedenle gittik (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Beni köpek ýsýrdý, bu nedenle gittim (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Bir arkadaþýmýzýn ayaðý kýrýlmýþtý. Üç arkadaþ gittik. Arkadaþa baktýktan sonra bize merkezi anlattýlar. Sonra bizi psikolog Ablaya gönderdiler. Psikolog bizimle ergenlikle ilgili bizimle konuþtu (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Çoðunlukla geldikleri yerin Gençlik Merkezi olduðunu bilmeden gelmiþ, geldikten sonra merkezin hizmetlerini öðrenmiþlerdir. Ben burasýnýn özel bir merkez olduðunu bilmeden geldim. Hasta olduðum için geldim, sonra söylediler. Baþka zaman da gelebilirsin dediler (erkek, 14 yaþ). Okul rehber öðretmenlerin yönlendirmesi ile merkeze giden gençler de vardýr. Özellikle sýnav stresi yaþayan gençler psikolog ile görüþme yapmak üzere gitmiþlerdir. Genel olarak psikolog ile görüþmek sýnav stresi, ailevi ve kiþisel sorunlarý gidip konuþmak özellikle 15 yaþ üstü gençler için daha kolay gözükmektedir. Yaþ ilerledikçe bu tür sorunlar nedeni ile psikologa gitmek kolaylaþmaktadýr. Biz psikolog ile görüþmek için gittik. Sýnavlar çok aðýr geliyordu, gittik sohbet ettik, iyi geldi bize (erkek, lise son sýnýf öðrencisi). Merkezlerin talep yaratma kapasiteleri sýnýrlý ise de kendilerine ulaþan gençlere kapsamlý hizmet sunmaya çalýþmaktadýrlar. Biz oraya gittiðimizde öðrendik. Aslýnda biz rapor almaya gitmiþtik. Psikolog var dediler, görüþün isterseniz dediler. Gittik, sohbet ettik. Form doldurttular bize (erkek, lise son sýnýf öðrencisi). Biz muayene olmak için hastaneye gittik. Orada bizi görüþtürdüler. Nasýl beslenmemiz gerektiðini anlattýlar. Ýstediðiniz zaman gelin dediler. Ýsterseniz bizi okula çaðýrýn gelip, arkadaþlarýnýza da anlatalým dediler. Çok memnun kaldýk (erkek, lise son sýnýf öðrencisi). Hastane bünyesinde kurulmuþ olan GDSHM'ne baþvurular çoðunlukla týbbi tedavi gerektiren, detaylý incelenmesi gereken saðlýk sorunlarý nedenleri ile olmaktadýr. Düzensiz adetlerim var. Sincan'dan bizi bu hastaneye gönderdiler. Buraya gelince yaþýmdan dolayý beni buraya yönlendirdiler. (genç kadýn, 14 yaþ). Benim adetim aðrýlý oluyordu.midem bulanýyordu, onun için geldim (genç kadýn,15 yaþ). Hastane içinde özel olarak kurulan birimlerin diðer merkezlerden farklý olduðu görülmüþtür. Bu birimler çoðunlukla tedavi edici nitelikte kurumlar olduðu için farklý gereksinimleri olan pek çok gence hizmet sunmaya çalýþmaktadýrlar. Adolesan gebelikler, adet sorunlarý, hormonal bozukluklar gibi küçük kurumlarýn çözemediði ya da ileri analiz gerektiren konular için gelmektedirler. Bu nedenle bu birimler özel danýþmanlýk hizmeti alýnabilen yerler olmayýp, tedavi hizmeti sunan birimler olmaktadýr. Kalabalýk, bekleme sýrasýnýn çok olduðu, yeterli zamanýn ayrýlamadýðý kurumlara dönüþebilmektedir. Çeþitli güçlükler olmasýna raðmen hastane ortamýnda sunulan adolesan merkezleri çeþitlenmiþ hizmet sunabilmekte, teknolojik olarak donanýmlý olmasý gibi nedenlerle de memnuniyet yaratabilmektedir. Ben muayene olmaya girdiðimde çok iyi ilgilendiler. Genç bir insana davranýlmasý gerektiði gibi davrandýlar. Çocuk gibi deðil, genç gibi davrandýlar. Sýrada bekleyen bir hasta vardý. Bana 'bizim iþimiz uzun sürebilir, bu hastayý bekletmeyelim, onu alalým sonra seni alýrýz' dediler. Bayan bir doktor benimle ilgilendi, çok iyi ilgilendi (genç kadýn, 15 yaþ). 17

6 Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri Çeþitli biçimlerde merkeze gelmiþ, hizmet almýþ gençlere cinsel üreme saðlýðý hizmetlerini böylesi merkezlerden mi yoksa özel klinik/merkezlerden mi almayý isteyecekleri de sorulmuþtur. Gençlerin büyük çoðunluðunun kafasýnda idealize edilmiþ bir özel saðlýk hizmet algýsýnýn olduðu görülmüþtür. Ücretsiz, yaygýn hizmet sunan kurumlar yerine özel yerlerden hizmet almayý tercih etmekte olduklarý görülmüþtür. Bunun pek çok nedenine deðinmek olasý gözükmektedir. Genel olarak idealize edilmiþ özel merkezler daha iyi hizmet sunduklarý, daha fazla zaman ayýrdýklarý, uzman kiþilerin çalýþtýðý, bekleme sýralarýnýn olmadýðý, neyin, ne zaman olacaðýna dair daha fazla bilgilerinin olabileceði gibi nedenlerle tercih edeceklerini belirtmiþlerdir. Özel daha iyi. Özele gittim. Hizmet farký var. Özelde daha cana yakýn oluyorlar. Sen demeden bazý þeyleri tahmin edebiliyorlar (genç kadýn, 16 yaþ). Ben özeli tercih ederim. Özelde para verdiðin için daha iyi bakýyorlar. Burada sýra var. Burada seni geçiþtiriyorlar (genç kadýn, 15 yaþ). Daha fazla özen gösterirler (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Ben bir kere gittim. Özel daha iyi, iþler çabuk, ilgi fazla (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Özel hizmet tercihine neden olabilecek bir diðer konu da gizlilik ilkesi konusunda daha az endiþe duymalarý ve özellikle küçük yerleþim birimlerinde yaþayanlarýn diðerlerince görülebilme olasýlýðýnýn daha az olmasý ile ilgili görülmüþtür. Öte yandan özel hizmetler için gerekli olan ücreti karþýlayamayacaklarý için bu kurumlarý ve sunmakta olduklarý hizmetleri almak zorunda olduklarýný belirtmiþlerdir. Ergenlik, cinsellik ve üreme saðlýðý algýsý Ergenlik fiziksel, biyolojik ve sosyal önemli deðiþimlerin olduðu bir dönem olarak görülmektedir. Ergenlikle birlikte özellikle genç kadýnlarýn yetiþkin statüsüne yaklaþtýklarý görülmüþtür. Genel olarak büyüme ile hak ve sorumluluklarýnýn deðiþtiði ve sorumluluklarýn arttýðýna deðinmiþlerdir. Diðer yandan ergen ve ergenin cinsiyeti ergenlik algýsýný belirleyen en önemli unsur olarak ortaya çýkmýþtýr. Genç kadýnlar ve erkekler toplumsal cinsiyet rollerinin farkýndadýrlar ve hatta bu rollerin eþitsiz olduðunun da farkýndadýrlar ve bunun kültürle, dinle, aile ve toplum baskýsý ile nasýl üretildiðini ve hatta dayatýldýðýný ifade etmektedirler. Erkek ergenlerin daha rahat ve özgür olduklarý, ailelerin erkek çocuklarýn ergenliði hakkýnda daha destekleyici olduklarý, ergenliði bir büyüme ve buna baðlý özgürlüklerin geniþlemesi olarak algýlamakta ve yaþamaktadýrlar. Genç kadýnlar için ise tam aksi yönde etki yapmakta ergen olmak büyümek anlamýna geldiðinden çocuk olmadýklarý gerekçesi ile daha fazla baský gördükleri bir dönem olarak tanýmlanmaktadýr. Çok küçük yaþlarda bile aman oraný gösterme, kapat, doðru otur diye söylüyorlar. Bir kýz çocuðuna yapýlan muamele ile erkek çocuða yapýlan muamele ayný deðil. Anne baba olmasa bile anneanne, dedeler karýþýr. Küçükten böyle yetiþince böyle gidiyor. Çok basit gibi bunlar ama bence önemli (genç kadýn, lise son öðrencisi). Kesinlikle erkek olmak daha kolay, kýz olunca bir sürü yapman gereken þey oluyor. Omzuna binen yük daha fazla, çok þeyden fedakârlýk yapman gerekiyor. Erkekler akþam çýkabilir, gece geç gelebilir. Bir kýz akþam beþten önce eve gelmesi gerek. Bir kýza gece ne iþin var dýþarýda denir. Dýþarýda hareketlerine dikkat etmek zorunda kýz. (genç kadýn, 17 yaþ) Özelde sýra beklemiyorsun. Sýra beklemediðin için program yapabiliyorsun. Burada ne olacaðýný bilmiyorsun, filmin iki gün sonra çýkabilir, kan sonuçlarýnda öyle. Bilmiyorsun ne olacaðýný (genç kadýn, 17 yaþ). Ancak her koþulda gençlerin baþvurularý gerçek bir talep nedeni ile olmadýðý için tekrar merkeze gitmemiþlerdir. Buradan edindikleri deneyimi arkadaþlarýna da anlatmamýþlardýr. Yanlýþ bir þey yapmamak olarak ifadesini bulan bir baskýdan söz edilebilir. Burada kastedilen genç kýzýn namusunu sorgulanabilir hale getirebileceði düþünülebilen hareketlerdir. Bunun içine geç saatte dýþarý çýkmaktan, flörte, oradan kýyafet seçimine kadar birçok konu girebilmektedir. Ergenlikle beraber genç kýzýn bir yanlýþý ile kaybedeceði þeylerin büyüklüðü artmakta ve ergen olma hali bir gerilime dönüþebilmektedir. 18

7 Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 Bir yanlýþýnla her þey gidebilir. (genç kadýn, 16 yaþ) Sana yanlýþ gözle bakar. Bir anda gider her þey ve toparlamasý çok zor. (genç kadýn, 17 yaþ) Eve giriþ-çýkýþ saatleri, karþý cinsiyet ile iliþkiler baskýlanmakta ve kýzlar bunu fark etmektedirler. Aileler erkek çocuk sevgili bulunca gurur duyuyorlar. Bir kýz yapsa namussuz yerine koyuyorlar (genç kadýn, 15 yaþ). Bizim toplumumuzda çok zor. Dýþarýda yürüdüðümüzde bile rahatsýz ediliyoruz. Tabularla dolu bir ülkedeyiz, her þeye sýký bakýlýyor. Bir kýzýn bekâreti olsun gibi sýký kurallar var. Erkekler için hoþ görülen bir konu kýzlarda namus meselesi olabiliyor (genç kadýn, lise son sýnýf öðrencisi). Dýþarý çýktýðýnda kendine güvenmen gerekiyor. Her þeye dikkat etmek gerekiyor. Kýyafet meselesi çok önemli. Ben bir açýk giysem peþimde bir sürü kiþi olur. Kýyafet alýrken bile dikkat etmek gerekiyor (genç kadýn, 16 yaþ). Bu tür yaklaþým ve kýsýtlamalarýn merak duygusunu arttýrdýðý ve genç kýzlarý hatalý iliþkilere sürüklediði de deðinilen konulardandýr. Aslýnda ailenin genç kýzlara güvenmesi, onlarýn flört iliþkisine olumlu yaklaþmasý durumunda merakýn azalacaðý ve genç kýzlarýn daha az hatalý iliþkilere gireceðine de deðinilmiþtir. Baský ve yasaklarýn merak duygusunu ve hatalý iliþkileri arttýrmaktan baþka iþe yaramadýðý belirtilmiþtir. Abime kalýrsa erkek arkadaþ üniversitede normal. O da önce tanýyacaksýn, dýþarýdan arkadaþ olarak. Normal arkadaþlýk yani. Sonra evlenebileceðin kiþi ise flört edebilirsin diyor. Bunu o dayatýyor, bana kalsa bu yaþta da flört normal (genç kadýn,16 yaþ). Bazý genç kýzlar bu rolleri o kadar içselleþtirmiþtir ki kimse onlarý baskýlamadan da onlar aile ve yakýn çevre gibi düþünmeye baþlamýþ, flört, evlilik dýþý iliþki kesinlikle onaylanmamakta ve ahlaksýz ve namussuz davranýþlar olarak görülmektedir. Cinsellikle ilgili konuþmalar olduðunda hemen uzaklaþýrým. Cinsellik hiç ilgi alanýma girmediði için, hiç hoþlanmam ve dinlemem (genç kadýn, 15 yaþ). Öpüþmek çok ters, el ele tutuþmak normal. Yeri geldiðinde sarýlýrsýn ama öpüþmek ahlak dýþý. Öpüþmek cinselliðe giriyor. El ele tutuþmak herkesin yanýnda olabilir. Öpüþme iki kiþi arasýnda geçiyor, özel bir þey. Evlenmeden yapýlmasý ahlaksýzlýk bence (genç kadýn, 16 yaþ). Genç kýzlarýn içselleþtirdikleri bir baþka deðer de ataerkilliðin kadýnlarýn kendi maðduriyetlerinin sorumlusu olduklarý öðretisi gibi gözükmektedir. Tacize, tecavüze uðrayan bir kadýnýn dýþarýda bulunduðu saat ve kýyafetlerinin failden daha fazla söz konusu edilmesi genel olarak yaygýn kabul edilen bir konu olduðundan, kadýn kendi maðduriyetinin sorumlusu olarak kendisini görebilmektedir. Kýzýn kuyruk sallamasýna göre deðiþir. Çoðu þeyi kýz belirler. Kýzýn ona karþý hareketleri erkeðin kýza karþý hareketlerini belirler. (genç kadýn,17 yaþ) Tüm sayýlan nedenlerle bu toplumda kýz/kadýn olmak zordur. Bu zorluklar çok küçük yaþlarda baþlamaktadýr ancak zorluklarýn baskýya dönüþmesi ergen dönemle izlenebilmektedir. Bu toplumsal yapý erkeði cesaretlendirmekte, erkeðin flörtünü, cinselliðini onaylamakta, genç kadýný ise bastýrmaktadýr. Genç kadýnlar bunun keyfi ve eþitsiz olduðunun farkýndadýr ancak toplumsal yapý onlarý etkisi altýna alacak kadar güçlüdür. Bence güzel bir yaný yok bu toplumda kadýn ya da kýz olmanýn. Çünkü erkek yapýyor, çapkýnlýk oluyor. Kadýn yapýyor baþka bir þey oluyor. Erkek geziyor, geziyor. Evleneceði vakit bakire bir kadýn arýyor. O zaman gezdiðin kadýnlar ne yani. Onlar bakireliðini seninle bozdu. Ne yaptýðýný sanýyorsun. Erkek kýzla olunca bir þey olmuyor, hatta iyi bir þey oluyor, ama kýz bir erkeðe azýcýk baksa bile sorun oluyor. Bir erkekle konuþtu diye dayak yiyen kýzlar var. Çok kötü yani kadýn olmak (genç kadýn, lise son öðrencisi). Kesinlikle erkek olmak daha kolay. Kýz olunca üstünde bir sürü sorumluluk oluyor. Omzuna binen yük çok fazla, çok fazla þeyden fedakârlýk etmen gerekiyor. Erkekler akþam çýkabilir, bir kýz akþam beþten sonra çýkamaz. Ne iþin var dýþarýda diye sorulur. Dýþarý çýktýðýnda da her þeyine 19

8 Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri dikkat etmesi gerekiyor kýzlarýn (genç kadýn, lise son öðrencisi). Genel toplum yapýsýnýn ve toplumda egemen olan toplumsal cinsiyet rollerinin kadýn ve erkeðe eþitsiz muamelesi genel yargýyý ve davranýþ kalýplarýný etkilemektedir. Kendi ailesinin eþitlikçi bir yaklaþýmý olduðunu belirten ancak kamusal alanda geçerli olan genel yargýlarla karþýlaþtýðýnda þaþýran ve güçlük çeken genç kadýnlar da vardýr. Benim ailem kýz ve erkeði eþit tutuyor ve evde de böyle davranýyor. Ama dýþarý çýkýnca öyle olmadýðýný görüyorum ve kýz erkek hiçbir þekilde eþit deðilmiþ. O zaman da þok oluyorsun (genç kadýn, lise son öðrencisi). Gençlerin cinsel saðlýk/üreme saðlýðý konularýnda konuþmaya açýk olmadýklarý, bu konularý konuþmaya çalýþýrken utandýklarý, kendilerini ifade etmede güçlük yaþadýklarý ya da güldükleri, dalgaya aldýklarý, görülmüþtür. Benzer þekilde ergen dönem, ergenlik, bu dönemde meydana gelen biyolojik, fizyolojik, psikolojik ve sosyal deðiþimlere iliþkin bilgilerinin ve farkýndalýklarýnýn düþük olduðu izlenmiþtir. Bu durum, cinselliðin doðal olarak yadýrganmadan konuþulduðu bir aile ortamýnýn yokluðu ile açýklanmýþtýr. Ailemiz bizim yanýmýzda konuþsa biz de baþka insanlarýn yanýnda konuþabiliriz. (genç kadýn, lise 3 öðrencisi ) Ayýp gibi bir þey cinsellik. Konuþmaya kalksan zaten ailede susturuyor, konuþma, ayýp diyorlar (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi) Üreme saðlýðý deyince genel olarak akla gelenler kýsýrlýk, kadýn hastalýklarý, erkek hastalýklarý gibi konulardýr. Az sayýda da olsa korunma yollarý, cinsel yolla bulaþan hastalýklar da cinsel saðlýk kapsamýnda belirtilmiþtir. Þimdilik pek cinsellik konularýna ilgi duymuyorum, merak da etmiyorum. Biraz daha büyüyünce belki merak ederim (erkek, 13 yaþ). Üreme deyince çocuðu olmayan kadýnlar geliyor aklýma (genç kadýn, 17 yaþ). Ergenlikle birlikte meraklarýnýn arttýðý, cinsellik ve karþý cinsiyeti merak etmeye baþladýklarýný özellikle yaþý daha küçük olan genç erkeklerin kendilerinde meydana gelen deðiþimleri daha açýk ve kolay anlattýklarý görülmüþtür. Çeþitli düzeylerde karþý cinsiyet ile iliþki yaþamaya baþladýklarýný, sürekli olarak çýktýklarý kýzý düþündüklerini, öpüþtüklerini hayal ettiklerini belirtenler olmuþtur. Genel olarak ergenlikle birlikte boylarýnýn uzadýðýný, seslerinin kalýnlaþtýðýný, çabuk terlemeye baþladýklarýný, çabuk sinirlendiklerini, aile büyükleri ile çeþitli anlaþmazlýklar yaþadýklarýný belirtmiþlerdir. Üreme saðlýðý hakkýnda konuþmak daha kolay gelmektedir. Çünkü: Üreme saðlýðý hakkýnda konuþmak daha kolay. Yaþým küçük çok fazla þey bildiðim yok ama cinsel saðlýk denince yanlýþ anlaþýlýyor. Adet gördüðümüz zaman üreme organlarýmýz saðlýklý demek. Üreme, saðlýk konusu demek. Saðlýk olunca yanlýþ anlaþýlmaz. Ama cinsellik öyle deðil (genç kadýn, 14 yaþ). Bilgi Kaynaklarý Gençler cinsel saðlýk ve üreme saðlýðý hakkýnda aileleri ile konuþamamaktadýrlar. Aile, okul ve yakýn sosyal çevre içinde cinsel saðlýk ve üreme saðlýðý konularýný konuþmak ayýp, uygunsuz görülmektedir. Genellikle kapalý, gizli, alçak sesle konuþulmasý gereken bir konu olarak þekillenmektedir. Sonuç olarak arkadaþlar en önemli paylaþým, öðrenme ve konuþma için nerede ise tek kaynak haline gelmektedir. Ancak arkadaþlar da benzer sosyalleþme süreçlerinden geçmiþ olduklarý için edinilen bilgiler kaba cinsellik, kulaktan duyma olmakta, ayýp, günah ile þekillenmektedir. Yetiþkinler bu konularý konuþma konusunda yeterince açýk deðildirler. Annebaba bu konuda önemli bir bilgi kaynaðý deðildir. Bu konulara iliþkin sýnýrlý bilgiyi çocuklarý ile paylaþmaktadýrlar ve bu konular çoðunlukla büyüme, geliþme, büyümede karþýlaþýlan güçlüklere iliþkin boy kýsalýðý, aþýrý kilo, kýllanma- gibi konularda çocuklarý ile konuþmakta onun dýþýnda özellikle cinsellik ve cinsel saðlýk konularýnda konuþmaya yanaþmamaktadýrlar. Çoðu bilgiler kulaktan duyma bilgiler. Çoðu kiþi böyle yerler olduðunu bilmiyor. Çoðu kiþi de ailesi ile konuþamýyor bu konularý. O yüzden arkadaþý ile konuþuyor (genç kadýn, lise son öðrencisi). 20

9 Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 Baský var hep. Ama böyle olmamalý. Açýk olmalý her þey. Kýz regli olduðunda bunu babasýna söyleyebilmeli. Bu ayýp olmamalý. Bunun için eðitim þart. Mesela bizde normal bu durum. Herkes belirli bir eðitim seviyesinde çünkü (genç kadýn, lise son öðrencisi). Anne-babasýnýn öðrenim düzeyi yüksek olan aileler daha çok çocuklarý ile bu tür konularý konuþmaya çalýþmakta ancak genel olarak her iki taraf açýsýndan gereksinim duyulan tüm konularý içermemektedir. Ancak özellikle bedensel, fizyolojik sorunlarýn bu tür öðrenim düzeyi yüksek olan ailelerde daha kolay konuþulabildiði görülmüþtür. Aileler ergen dönem, ergen dönemde gençlerin yaþadýklarý güçlükler, beklentileri, meraklarý konularýnda çok da fazla þey bilmemektedirler. Ancak özellikle öðrenim düzeyi yüksek olan aileler çocuklarý ile açýk bir iliþki yaratmaya çalýþmakta ve çocuklara merak edeceði her þeyi kendileri ile konuþabileceklerini söylemektedirler. Bazý gençler buna deðinmiþler ve ailem merak ettiðin her þeyi bize sorabilirsin diyor demektedir. Ancak genel olarak cinsellik kapsamýna girebilen konular anne-baba ile pek konuþulmamaktadýr. Gençler buna çok hevesli de görünmemektedir. Meraklý veya cinsel yönden aktif görülmektense bilmemek daha uygun bulunmaktadýr. Bu durumun bir örneðini korunma yöntemlerini bilip bilmediði sorulan bir genç kýzýn þu yanýtýnda görebiliriz. Pek yok iþimiz olmadýðý için belki de bilmememiz gerekiyor. (genç kadýn, 16 yaþ) Uzun bir süre bilmemek lazým (genç kadýn, 17 yaþ) Gençler bu konulara iliþkin korku, merak ve taleplerini bir biçimde karþýlamaya çalýþmaktadýrlar. Benzer sorunlarý, güçlükleri, meraklarý yaþayan gençler aralarýnda konuþmaya ve çeþitli þekillerde duyduklarý doðru-yanlýþ bilgileri birbirlerine aktarmaktadýrlar. Arkadaþlarýn yanýsýra yakýn akrabalar da önemli bilgi kaynaðýna dönüþebilmektedir. Ailede kendi cinsiyetinden daha büyük yaþlarda abla-aðabey olmasý bilgi kaynaðýna dönüþebilmektedir. Bu konuda tecrübe önemli bir bilgi oluþturma yolu olarak görülmekte ve benzer süreçleri yakýn zamanda geçiren akrabalar da arkadaþlardan sonraki önemli bilgi kaynaðý haline gelebilmektedir. Arkadaþlarla kendi aramýzda konuþuyoruz. Valla bilenler söylüyor, biz de öðreniyoruz (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Bana 18 yaþýnda olan teyzemin oðlu anlattý her þeyi. Bir de arkadaþlarla konuþuyoruz kendi aramýzda (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi) Mahalle arkadaþlarýndan öðreniyoruz. Arkadaþ geliyor mesela ben mastýr yaptým (mastürbasyon için kullanýyor) yaptým diyor, öyle konuþuyoruz, öðreniyoruz (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Arkadaþlardan ne öðrendim: mastürbasyon, kýllanma, ses kalýnlaþmasý hepsini öðrendim (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Ýnternetin yazýlý ve görsel medya kapsamýnda en yaygýn kullanýlan araç olduðu gözlenmiþtir. Ancak bu konuda da cinsiyet eþitsizliðinden söz etmek gereklidir. Ýnternet erkekler için bilgi kaynaðý olmakta genç kadýnlar için internet kafeye gitmek hele de cinsel üreme saðlýðýna iliþkin bilgi araþtýrmak olasý gözükmemektedir. Görülebilme riskine girmek istemeyen kýzlar için internet hem evde hem de internet kafelerde bir kaynak deðildir. Bu kapsamda bazý diziler özellikle gençlik dizilerine gönderme yapýlarak, istenmeyen gebelik, doðum kontrol, kürtaj gibi konularda bu dizilerden bilgi edinmekte olduklarýna deðinmiþlerdir. Baþka konularda araþtýrma yaparken gözümüze takýlýyor, okuyoruz. Çoðunlukla kitaplardan okudum ben (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Ben bazen internette araþtýrýyorum ama ayýp siteler geliyor hemen (erkek, ilköðretim son sýnýf öðrencisi). Filmlerde görüyoruz, kýz hamile kalmasýn diye erkek prezervatif takýyor. Bazen kýzlar hap alýyor, bazen hamile kalýyor, gidip aldýrtýyor falan. Bunlarý görüyoruz. Bazý programlarda anlatýyorlar, onlar da bir þeyler öðretiyor (erkek, ortaokul son sýnýf öðrencisi). 21

10 Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri Cinsel saðlýk üreme saðlýðý hakkýndaki bilgileri anne- baba evlenmeden önce anlatýr. (genç kadýn, lise 3 öðrencisi). anlatýyor. O kötü olarak anlatýyor biz de öyle öðreniyoruz. Uzman anlatsa öyle olmaz. (genç kadýn, lise 3 öðrencisi) Beklentileri Cinsel saðlýk, üzerinde konuþulmasý zor bir konudur ve gençler bu konuya iliþkin özel hizmet alma konusunda bir gereksinim içinde olmadýklarýný düþünmektedirler. Üreme saðlýðý konusu da benzer þekilde gereksinim olmasý halinde talep edilen bir hizmettir ve bu tür hizmetleri almak için de özel hizmet talepleri pek yoktur. Kendilerine sorulmasý durumunda hayali, idealize edilmiþ bir hizmet beklentisi sunmaktadýrlar. Bence merkezler olmalý ve biz buralardan bilgi almalýyýz, uzman kiþilerden. Çünkü bu bilgiler yanlýþ kaynaklardan öðrenilebilir. Hiç bilmediðimiz bir konu biri bir þey söylese inanabiliriz. Güvenilir bir kaynak olmasý lazým (genç kadýn, lise son öðrencisi). Donanýmlý, kendilerine özel davranýlan, gizliliðin korunabildiði, uzman kiþilerin hizmet sunduðu bir hizmetin olmasý halinde gidebileceklerini, danýþabileceklerini belirtmektedirler. Ancak aldýklarý mevcut hizmetlere iliþkin önemli sýkýntýlar bildirmemiþ olmalarýna raðmen tekrar merkeze baþvurmamýþ olmayý çok iyi açýklayamamaktadýrlar. Genel olarak cinsel saðlýk ve üreme saðlýðýna iliþkin konularda konuþmaya alýþýk deðillerdir. Bu konularý konuþmak, bu konularda soru sormak bir miktar özel görülmekte, diðerleri ile özellikle kendi yaþýtý olmayan, kurumsal bir yerde hizmet sunmakta olan hizmet sunucular ile bu tür konularý konuþmaya hazýr olmadýklarý görülmüþtür. Cinsel saðlýk üreme saðlýðýna iliþkin bilgileri aldýklarý biricik kaynak arkadaþlar olarak çýkmasýna raðmen, bu konudaki bilgileri uzmanlardan almak istediklerini söylemektedirler. Uzmandan almayý isterdim. Arkadaþtan belirli bir yere kadar öðreniyorsun. Bazen yanlýþ oluyor. Arkadaþtan alýnan bilgi. (genç kadýn, lise 3 öðrencisi) Uzman anlatsa kiþiden kiþiye deðiþir. Arkadaþ bir þeyi kafasýna kötü olarak yerleþtirmiþ öyle Ýhtiyaç var.( merkezlere) Çünkü bilmiyoruz. Ayýp gibi oluyor bazen. Bilmeden de yanlýþ yerden öðrenmektense (genç kadýn, 16 yaþ) Bir arkadaþýmla konuþurum ama benim yaþlarýmda bir uzmanla konuþamam çünkü uzman gibi gelmez. Uzman olacaksa benden büyük olmasý gerek (genç kadýn,17 yaþ) Hizmet sunucu için de beklentileri; çok genç ya da çok yaþlý olmayan, cinsiyet farklýlýklarýna duyarlý olacak þekilde hem kadýn hem erkek hizmet sunucuyu bünyesinde barýndýran, uzman olan, konusuna hakim, dinlemesini bilen ve saygýlý hizmet sunucular hayal etmektedirler. Merkezlerin kendilerini ve fonksiyonlarýný gençlere daha iyi duyurmasý, sadece kurumda deðil kurum dýþý yollarla -konferans, bilgilendirici toplantýlar, afiþler, broþürlerkendilerine ulaþýlmasýný istemektedirler. Ayrýca kurumlarýn fiziksel görünümünden baþlayarak gençlerin dikkatini çekebilecek, týbbi hizmetlerin dýþýnda kuruma giden genç insanlarýn farklý beklentilerine cevap verebilecek iyi mekânsal düzenlemeler beklemektedirler. Resmi kurum gibi gözükmeyen binalar ve fiziksel düzenlemeler beklemektedirler. Lise son sýnýf bir erkek öðrenci güzel koksun demiþtir. Bununla kast ettiði sorulduðunda ise hastane ya da okul gibi kokmasýn demiþtir. Her iki kurumun resmi kurumlar olmasý, belirlenmiþ kurallarýnýn olmasý, kendine has kokularýnýn olmasý gibi nedenlerle güzel kokan mekânlar hayal etmekte olduklarýný söylemek mümkündür. Bu kapsamda fiziksel görünümü ile de genç dostu olmasý arzu edilmektedir. Tartýþma ve Sonuç Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkez'lere baþvuru sayýsý tüm ülke genelinde istenilen düzeylerde deðildir. Ancak ülkedeki bütün GDSHM'leri incelendiðinde genelde genç kadýnlarýn erkeklerden daha fazla bu merkezlerden yararlandýklarý gözlenmiþtir (28). Mersin'de GDSHM'ne baþvuran gençler ile yapýlan çalýþmada, ayný binada bulunduðu Ana 22

11 Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý merkezinin sadece %3 hastasý GDSHM'ne baþvurmaktadýr (29). Ankara'da 9 Nolu GDSHM baþvurularýnýn incelenmesinde de 5 yýlda ancak gencin hizmetlerden yararlanmak için baþvurduðu tespit edilmiþtir (30). Dünyada yapýlan çalýþmalarda da gözlemlenen genç kadýnlarýn erkeklerden daha fazla hizmete baþvurduðudur (31). Bu kurumlarda çalýþan hizmet sunucularla yapýlan görüþmelerde hizmet sunucular kurumlarýn donaným, personel, mekânsal yetersizlikler nedeni ile çoðunlukla kendilerine baþvuran gençlere ulaþabildiklerini ifade etmiþlerdir. Dýþ ulaþým/outreach çalýþmalarý için kurumlar bazý giriþimlerde bulunmakta özellikle gençlerin toplu olduklarý okullara giderek kurumlarý, hizmetlerini tanýtmaya ve talep yaratmaya çalýþmaktadýrlar. Ancak bu giriþimler düzenli ve sürdürülebilir yapýlamamaktadýr. Bu nedenle kurumlar çoðunlukla kendilerine baþvuran gençlere hizmet sunabilmektedir. GDSHM'lerinin kendilerine gelen gençlere hizmet sunma konusunda baþarýlý olduklarý görülmüþtür. Genellikle bu kurumlara gitmiþ psikolog, doktor, hemþire ile görüþmüþ olan gençler kendilerine iyi davranýldýðýný, yeterli vakit ayrýldýðýný ve memnuniyetlerini bildirmiþlerdir. Samimi ve rahat ortamlarda ergenlik, çeþitli saðlýk sorunlarý, danýþmanlýk gibi konularda aldýklarý hizmetlerden memnun kalmýþlardýr. Araþtýrmaya katýlan gençler cinsel saðlýk eðitimini okullarda almadýklarýný bildirmiþlerdir. Bu araþtýrma bulgularýnda öðretmenlerin de ders kapsamýnda bazý bilgiler vermekte olduðu ancak bu bilgiler çok genelleþtirilmiþ, tüm canlý türlerini ilgilendiren soyut þekilde verildiði saptanmýþtýr. Görsel materyallerin pek kullanýlmadýðý, hatta bazý durumlarda kýz ver erkelerin ayrý ayrý bölünerek dersin iþlendiði hale gelmektedir. Oysa cinsel saðlýk eðitimi, adolesan cinsel risk davranýþlarýný azaltýcý ve cinsel saðlýðý geliþtirici önemli köþe taþlarýdýr (32). Bu eðitimler ile sadece cinsel yolla bulaþan hastalýklar ya da erken gebeliklerden korunma yollarýnýn yaný sýra yaþam becerileri gibi gençlerin hayatlarýnýn her döneminde çok fazla ihtiyaç duyacaklarý kiþiler arasý iletiþim, karar verme gibi konularda da bilgi edinebilirler (33). Geliþmekte olan 18 ülkede yapýlan bir çalýþmada 83 cinsel saðlýk eðitim programý incelenmiþtir; ilk cinsel deneyim, cinsel birleþme sýklýðý, cinsel eþ sayýsý, kondom kullanýmý ve kontraseptif kullanýmý, hamilelik ve Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýk sýklýðý konularýný ele almakta olduðu görülmüþtür. Bu konulara iliþkin yapýlan eðitimlere katýlanlarýn yaklaþýk %65'inde bir veya daha fazla riskli davranýþýnda azalma, %33'ünde iki veya daha fazla riskli davranýþta azalma olduðu saptanmýþtýr (34). Araþtýrma bulgularýna göre gençlerin herhangi bir saðlýk sorunu olduðunda yada bilgi almak için ilk baþvurduklarý yer GDSHM olmamaktadýr. Çoðunlukla geldikleri yerin GDSHM olduðunu bilmeden gelmiþ, geldikten sonra merkezin hizmetlerini öðrenmiþlerdir. Merkeze özel, merkezin gençler için sunmakta olduðu danýþmanlýk ve hizmetleri bilmeden, gerçek bir gereksinim olmadan gitmiþ olduklarý için de tekrar ziyaretleri gerçekleþtirmemiþlerdir, yurtdýþýnda yapýlan çalýþmalar da benzer sonuçlar vermektedir. Merkez tanýtýmlarýnýn iyi olmadýðý ve gençler tarafýndan bu merkezlerin etkili biçimde tanýnmadýðý da saptanmýþtýr. Hizmetlerin neler olduðunun gençler tarafýndan bilinmemesi en önemli merkezin kullanýlmama nedenidir (34). Gençler özellikle Cinsel Saðlýk ve Üreme Saðlýðýna iliþkin bilgilere ulaþmak için; benzer sorunlarý, güçlükleri, meraklarý yaþayan gençler aralarýnda konuþmaya ve çeþitli þekillerde duyduklarý doðru-yanlýþ bilgileri birbirlerine aktarmaktadýrlar. Arkadaþlarýn yanýsýra yakýn akrabalar da önemli bilgi kaynaðýna dönüþebilmektedir. Ailede kendi cinsiyetinden daha büyük yaþlarda abla-aðabey olmasý bilgi kaynaðýna dönüþebilmektedir. Avustralya'da yapýlan bir çalýþmada saðlýk sorunu olduðunda gençlerin (özellikle erkeklerin) yarýsý hiç kimseye baþvurmamakta, kýzlarýn üçte ikisi ve erkeklerin üçte biri ise sýrasýyla; arkadaþ, aileden birisi (anne), kardeþ ve karþý cinsiyetten arkadaþa sormaktadýr. Çok az bir kýsmý saðlýk merkezinde hizmet sunucuya baþvurmakta, baþvuranlarýn büyük çoðunluðu da ya yanlýþlýkla ya da bir tanýdýklarý olduðu için merkeze yönelmektedir (35). Yine pek çok çalýþma erkeklerin kýzlardan daha az bu merkezleri kullandýklarý yönünde bulgular sunmaktadýr. Ayrýca erkek adolesanlarýn yaþ ilerledikçe hizmetleri daha da az kullandýklarýný saptamýþtýr (29) (32) (36). 23

12 Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri Bu araþtýrmada Cinsel Saðlýk ve Üreme Saðlýðý konusundaki bilgi birikimlerini çoðunlukla arkadaþ, yakýn akrabalar, yazýlý-görsel yayýnlar ile internet oluþturmaktadýr. Aile ve okul alt sýralarda yer almakta ve genel olarak gençler bu konularý anne-babalarý ve öðretmenleri ile konuþmak istememektedirler yýlýnda Koluaçýk ve arkadaþlarýnýn yaptýðý çalýþmada öðrencilerin cinsel saðlýk ve üreme saðlýðý konusunda hizmet almama sebeplerin daðýlýmýna bakýldýðýnda gençler en çok gerek duymadýklarý için hizmet almadýklarýný, ikinci sýrada gidebilecekleri bir yer olmadýðý için, üçüncü sýrada ise utanma dördüncü sýrada arkadaþlarýyla paylaþma olduðu görülmektedir. Erkeklerin %65'i kadýnlarýn %58'i gerek duymadýðý için hizmete baþvurmadýðýný bildirmiþtir (37). Araþtýrmaya katýlan gençler özellikle gizlilik ilkesine uyulmasý gerektiðini bazen de bu yüzden özel klinikleri tercih ettiklerini belirtmiþlerdir. Adolesan saðlýðý hizmetlerinde gizliliðin saðlanmasý gerekliliðine iliþkin literatürde pek çok yayýn mevcuttur(5, 31, 38-40). Özellikle ailelerinin bu ziyaretlerden haberdar olmalarýný istemedikleri için de bu merkezlerin kullanýmý azalmaktadýr (41). Ancak nasýl bir hizmet olsa siz talep edici olursunuz diye sorulduðunda hayallerindeki merkez; kendilerini önemseyen, hassasiyetlerine, utanma duygularýna ve gizlilik taleplerine cevap verecek hizmet bekledikleri olduðu görülmüþtür. Ýlk bakýþta çeliþkili gibi görünen bu durum cinselliðin konuþulamayan bir konu olmasý ile açýklanabilir. Teoride bir uzmandan bilgi almanýn daha iyi olacaðý düþünülse bile sosyal engeller nedeni ile pratikte b u k o n u d a k i b i l g i l e r a r k a d a þ l a r d a n edinilmektedir. Adolesanlara hizmet veren saðlýk merkezlerinin karþýlaþtýklarý pek çok engel vardýr; bunlarý hazýrlayýcý, etkinleþtirici ve güçlendiren faktörler olarak sýnýflamak mümkündür (42). 1-Hazýrlayýcý faktörler; adolesan ve ona hizmet sunanlarýn algýsý, tutumu, davranýþlarý, deðer ve inançlarý. 2- Kaynaklarý kullanýmýnda gerekli olan davranýþlarý etkinleþtiren faktörler; yetenek, zaman, sistem, para, teknoloji. 3- Güçlendiren faktörler; Hizmeti kullananlar ya da hizmet sunanlardan alýnan geribildirimler, gelirlerde olan deðiþikliklerdir. Hizmet sunumunda kaliteye ancak güçlendiren faktörlerden önce hazýrlayýcý faktörler ile etkinleþtiren faktörler saðlandýðýnda ulaþýlabilir ve öncelikle hazýrlayýcý faktörlerde denge saðlandýktan sonra diðer faktörler ile etkileþime geçildiðinde baþarýlý olunabileceði ilgili literatürün deðindiði önemli bir husustur. Yani hizmet sunanlarýn adolesanlarý yargýlayýcý bir tutumu var ise istenildiði kadar yetenekli, donanýmlý ve yüksek bütçeli hizmetler sunulmasý hizmetlerin yaygýn kullanýlmasýný saðlamaya yetmeyecektir. Yapýlan çalýþmanýn gösterdiði en önemli sonuç hizmet sunucularýn tavýrlarýndan baðýmsýz þekilde GDSHM hizmetlerini kullanmýþ olan gençlerin cinsellik, Cinsel Saðlýk ve Üreme Saðlýðý konularýna iliþkin çok sýnýrlý bilgilerinin olduðudur. Ýkinci önemli sonuç böylesi bir gereksinimleri olduðunun farkýnda deðildirler. Konuya iliþkin yapýlan benzer çalýþmalarda da adolesanlarýn bu hizmetlere baþvurmama nedenlerinin baþýnda böyle bir gereksinimleri olduðunu kabul etmedikleri olduðunu göstermektedir(3)(43-44). Cinsel Saðlýk ve Üreme Saðlýðý ve bu konuda bilgi gereksinimi ya yetiþkin dünyasýnýn konusu olarak ötelenmekte ya da bu konularda yeterli bilgi olmasýnýn çok da hoþ karþýlanmayacaðý kanaatindedirler. Üçüncü önemli sonuç ise Cinsel Saðlýk ve Üreme Saðlýðýnýn özellikle cinsel saðlýk konusunun toplumsal cinsiyet rollerinin sorgulandýðý namus, ayýp, ahlaki olmayan gibi sýnýflamalara dahil edildiðidir. Son olarak da ergen dönemde bedensel, psikolojik, sosyal pek çok deðiþimin olduðunun farkýndadýrlar ve buna baðlý çeþitli güçlükler yaþamaktadýrlar. Ancak yukarda deðinilen çerçeve içinde bu konularda meraklý, araþtýrýcý, soru sorucu olmak toplumsal olarak hoþ kabul edilmediðinden konuþmama, sormama ve yokmuþ gibi davranma genel eðilime dönüþmektedir. Genelde gençler saðlýklý bireyler olduklarý için saðlýk problemleri olduðunda bile saðlýk arama davranýþý olarak merkezlere sýnýrlý baþvuruda bulunmaktadýrlar. Özellikle cinsel saðlýkla ilgili problemler yaþadýklarýnda cinsel yönden aktif gibi görülecekleri, azarlanacaklarý, damgalanacaklarý ya da cezalandýrýlabileceklerini düþündükleri için de merkeze baþvurmamayý tercih edebilmektedirler (3) (45) (34). 24

13 Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 Cinsel saðlýk üreme saðlýðý konusundaki bilgi birikimlerinin genç kadýn ve erkek için benzer olduðu ancak özellikle cinsel saðlýk ve cinsellik konularýnda erkeklerin daha fazla bilgi ve deneyimlerinin olduðu; bu konuda daha cesaretlendirici bir deðerler sisteminin olduðunu ve genç erkeklerin bu ayrýcalýklardan haberdar olduklarý görülmüþtür. Toplumsal cinsiyet eþitsizliðinin toplumsal yapýnýn özünde olduðu, aileden baþlayarak genç kadýnlara yüklenen sorumluluklar ile onlardan beklenen kalýp rollerin baskýcý bir mekanizma ürettiði de akýlda tutulmalýdýr. Daha özerk ve baðýmsýz genç insan olarak yetiþebilmeleri için gençlere özellikle genç kadýnlara daha fazla güvenen ve inanan anne-babalarýn olmasý gerektiði de çalýþmanýn sonunda söylenebilecek bir durum olarak dikkate alýnmalýdýr. Yapýlan çalýþmalar bunun için kaliteli ve eriþilebilir hizmetlerin olmasý, cinsel eðitimin okul müfredatýna dahil edilmesi, gençliði geliþtirici stratejiler yaþam becerileri, destekleyici yetiþkinler ile baðlantýlý, öðrenim ve ekonomik fýrsatlar ile zenginleþtirilmesi temel adýmlar olarak uygulanmalýdýr demektedir (34). Öte yandan hizmet sunucular ile donanýmlý merkezler açýlmasýnýn yeterli olmayacaðý genel olarak bir anlayýþ deðiþimine gereksinim olduðu da kabul edilmelidir. Böylesi bir anlayýþ deðiþikliði yaratabilmek için anne-baba, okul-öðretmen ve toplumsal deðer ve normlarýn dönüþümünde önemli etkisi olan yazýlý ve görsel medyanýn sürece dahil edilmesinin önemli olduðu belirtilmelidir. Son söz olarak, Türkiye'de adolesanlarýn cinsel ve üreme saðlýðý konularýnda hizmet gereksinimi olduðu konusunda bir farkýndalýk geliþmiþtir, bu amaçla merkezlerin açýlmýþ olmasýný olumlu geliþmeler olarak kayýt etmek gerekmektedir. Hatta bu hizmetlerin geliþtirilmesi için savunuculuk üstlenen pek çok Sivil Toplum Kuruluþu olduðunu da eklemek gereklidir. Ancak adolesanlarýn ne zaman ve nasýl bu hizmetleri kullanmalarý gerektiði, bu hizmetleri nereden ve nasýl alabileceklerini bilmeleri ile etkin hizmet kullanýmý ve adolesanlardan beklenen davranýþ deðiþikliðine ulaþýlabilecektir. Bunun için saðlýk sektörünü tek düþünmemek diðer sektörler ile iþbirliðini güçlendirmek gerekmektedir. Türkiye'nin önünde adolesan Cinsel Saðlýk ve Üreme Saðlýðý konusunda daha almasý gereken çok yol vardýr. 25 Teþekkür Bu çalýþma Dünya Saðlýk Örgütü maddi desteði ile yürütülen Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk H i z m e t i M e r k e z l e r i n d e n G e n ç l e r i n Beklentilerini Saptamak için Kalitatif Bir Araþtýrma sonuçlarýndan çýkartýlmýþtýr. Yazarlar deðerli katkýlarýndan ötürü Prof. Dr. Münevver Bertan, Senem Bengü ile çalýþmanýn veri toplama ve deþifresini yapan Hacer Taþçene'ye çok teþekkür ederler. KAYNAKLAR 1-WHO, Sexual Relations Among Young People in Developing Countries:Evidence from WHO Case Studies, Department of Reproductive Health and Research Family and Community Health World Health Organization, Geneva, WHO/RHD/01.8, Steinberg L: Autonomy, conflict and harmony in the family relationship. In At the threshold: The developing adolescent. Edited by: Feldman, Elliot G. Cambridge, Havard University; 1990: Tylee A. et al, Youth Friendly Primary Care Services: How are we doing and what more needs to be done? The Lancet, Volume 369, Issue 9572, 5 May May 2007, Pages Gaash, B., Ahmad, M., Kasur, R., & Bashir, S. Knowledge, Attitude and Belief of HIV/AIDS among the female senior secondary students in Srinagar District of Kasmir. Health and Population-Perspectives and Issues, 26 (3), 2003: Dehne L K., Riedner G., Sexually Tranmitted Infections Among Adolescents, WHO, Geneva, 2005;1. 6-Kleinert S, Adolescent Health:An Opportunity not to be Missed, The Lancet, Volume 369, Issue 9567, 31 March April 2007: Edwards B. et al, Young People With Health Conditions- Staying Engaged During The Senior Years of Education, Literature Review 2010, Foundation for young Australians,The Royal Chidren s Hospital Melbournen Education Institute, 2010: Thurston M, Alexander D. Sexual health in Cheshire and Merseyside: a Review of Available Evidence, Cheshire and Merseyside Partnerships for Health, 2006, Wirral, th%20in%20cheshire%20and%20merseyside%20- %20a%20review%20of%20available%20evidence%20- %20January% pdf 9-Linda H Bearinger, Renee E Sieving, Jane Ferguson, Vinit Sharma: Global perspectives on the sexual and reproductive health of adolescents: patterns, prevention, and potential. The Lancet, Volume 369, Issue 9568, 7 April April 2007: WHO [World Health Organization] (1995b).Adolescent health and development: the key to the future.geneva: WHO, Global Commission on Women shealth. 11- WHO [World Health Organization] (1997a). Action for adolescent health: towards a common agenda. Geneva:WHO. 12-WHO/Europe, The European strategy for child and adolescent health and development, 2005, Home page at: 13-UN, Population and development, I: programme of

14 Ankara Ýlinde Ýlköðretim ve Lise Son Sýnýfa Devam Eden ve Gençlik Danýþmanlýk ve Saðlýk Hizmet Merkezi Hizmetlerine Baþvuran Gençlerin Baþvuru Nedenleri, Hizmet Gereksinimleri, Hizmete Ulaþmada Karþýlaþtýklarý Engelleri ve Beklentileri action, International Conference on Population and Development, Cairo, WHO, Reproductive health strategy to accelerate progress towards the attainment of international development goals and targets, World Health Organization, Geneva (2004). 15-A Germain and J Kidwell, The unfinished agenda for reproductive health: priorities for the next 10 years, Int Family Plan Perspect 31,2005: World Health Organization, Generating Demand Generating demand and community support for sexual and reproductive health services for young people A review of the literature and programmes, Department of Child and Adolescent Health and Development,Geneva, _eng.pdf 17-T Ü Ý K , us Ýstatistikleri ve Projeksiyonlar&ust_id=11, accessed Hacettepe University Institute of Population Studies, Measure DHS+, macro International Inc. Turkish Population and Health Survey 2003, Ankara. 19-Hacettepe University Institute of Population Studies, Measure DHS+, macro International Inc. Turkish Population and Health Survey 2008, Ankara./Hacettepe University Institute of Population Studies, Macro International Inc, Ministry of Health, State Planning Organisation and TUBITAK, Ankara J David Hawkins et al., Preventing Adolescent Health- Risk Behaviors by Strengthening Protection During Childhood, Arch Pediatr Adolesc Med. 1999;153: Ketting E, Esin A, Integrating Sexual and Reproductive Health in Primary Health Care in Europe, A Position Paper of The European Forum For Primary Care, 2010, Netherland. Quality Primary Care,August 2010;18: Thurston M, Alexander D. Sexual health in Cheshire and Merseyside: a Review of Available Evidence,Cheshire and Merseyside Partnerships for Health, 2006, Wirral, th%20in%20cheshire%20and%20merseyside%20- %20a%20review%20of%20available%20evidence%20- %20January% pdf 23-Nancy Yinger, Research Gaps Related to Gender Issues and Population, Health, and Nutrition Programs: An Analysis, USAID,2000;9. /researchgaps.pdf. 24-Suneth B Agampodi, Thilini C Agampodi, Piyaseeli UKD, Adolescents perception of reproductive health care services in Sri Lanka, BMC Health Services Research 2008, 8: Pope, C., Royen, P., & Baker, R., Qualitative methods in research on healthcare quality. Quality and Safety in Health Care, 11, 2002: Morce J.M., Field P.A., Qualitative Research Methods Health Professionals, Second Edition, SAGE Puplication, London, 1995: Wong LP, Focus Group Discussion: a tool for health and medical research, Singapore Medical Education J 49(3) 2008: A Qualitative Study on Expectations of Youth From Youth Counselling and Health Service Centers Project Progress Report, ICC, 2010, Ankara. 29-Tezcan H. ve ark, Mersin Ana Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý Merkezi Gençlik Danýþma ve Saðlýk Hizmet Merkezine Yapýlan Baþvurularýn incelenmesi, 1. Ulusal A d o l e s a n S a ð l ý ð ý K o n g r e s i P o s t e r l e r, 26 p.pdf 30-Seyrek V.ve ark., Ankara 9 Nolu ACSAP Gençlik ve Danýþmanlýk Merkezi ne yýllarý arasýnda b a þ v u r a n a d o l s e a n l a r a v e r i l e n h i z m e t l e r i n deðerlendirilmesi, 1. Ulusal Adolesan Saðlýðý Kongresi Posterler, iatri_kitap.pdf 31-Pearson S., Promoting sexual health services to young men: findings from focus group discussions, Journal of Family Planning and Reproductive Health Care 29(4) 2003: K Wellings, M Collumbien and E Slaymaker et al., Sexual behaviour in context: a global perspective, The Lancet : United Nations Population Fund (UNFPA), State of the World Population 2003: Investing in Adolescents' Health and Rights, New York: UNFPA, D Kirby, BA Laris and L Rolleri, The Impact of Sex and HIV Education Programs in Schools and Communities on Sexual Behaviours Among Young Adults, Family Health International Program, Booth M.L. et al, Access to Health Care Among Australian Adolescents Young People s Percpectives and Their Sociodemographic Distribution, J Adolesc Health 34, 2004: Marcell AV, Klein JD, Fischer I, et al. Male adolescent use of health care services: Where are the boys? J Adolesc Health 30, 2002: Koluaçýk S. Ve ark., Ýnönü Üniversitesi Öðrencilerinin Üreme Saðlýðý Konularýnda Bilgi Düzeyleri ve Hizmetten Beklentileri, Ýnönü Üniversitesi Týp Fakültesi Dergisi, 17 (1) 7-14 (2010). 38-Montalto N.J., Implementing the Guidelines For Adolescent Preventive Services, American Family P h y s i c i a n, ( ), 39-Esin A., Final Monitoring and Evaluation Report of EU Turkey Reproductive Health Program, 2007, Ankara (unpublished study). 40-Senderowitz J., Making Reproductive Health Services Youth Friendly, FOCUS on Young Adults, 1999, Washington. 41-C Gleeson, M Robinson and R Neal, A review of teenager's perceived needs and access to primary health care: implications for health services, Primary Health Care Research and Development 3,2002: David S. Rosen et al, Clinical Preventive Services for Adolescents: Position Paper of the Society for Adolescent Medicine, Journal of Adolescent Health 1997;21: e k e y = B 6 T S 1 Y 7 V G - B - 1&_cdi=5072&_user=690958&_pii=S X X&_orig=search&_coverDate=09%2F30%2F1997&_sk = & v i e w = c & w c h p = d G L b V l z - zskzk&md5=44433cb1edfaaa0e3120f3373cf4cb93&ie=/s darticle pdf 43-WHO, Global consultation on adolescent health services a consensus statement, Department of Child and Adolescent Health and Development, World Health Organization, Geneva (2001). 44-Society for Adolescent Medicine, Access to health care for adolescents and young adults: position paper of the Society for Adolescent Medicine, J Adolesc Health 35,2004: C Brindis, Advancing the adolescent reproductive health policy agenda: issues for the coming decade, J Adol Health 31 (suppl 6) 2002:

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler *1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler *1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 2 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç

Detaylı

Araþtýrma Hazýrlayan: Ebru Kocamanlar Araþtýrma Uzman Yardýmcýsý Gýda Ürünlerinde Ambalajýn Satýn Alma Davranýþýna Etkisi Dünya Ambalaj Örgütü nün açýklamalarýna göre dünyada ambalaj kullanýmýnýn %30 unu

Detaylı

Mart 2010 Otel Piyasasý Antalya Ýstanbul Gayrimenkul Deðerleme ve Danýþmanlýk A.Þ. Büyükdere Cad. Kervan Geçmez Sok. No:5 K:2 Mecidiyeköy Ýstanbul - Türkiye Tel: +90.212.273.15.16 Faks: +90.212.355.07.28

Detaylı

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Açýldý TOHAV'ýn mülteci ve sýðýnmacýlara yönelik devam ettirdiði çalýþmalar kapsamýnda açtýðý SURUÇ MÜLTECÝ DANIÞM

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Açýldý TOHAV'ýn mülteci ve sýðýnmacýlara yönelik devam ettirdiði çalýþmalar kapsamýnda açtýðý SURUÇ MÜLTECÝ DANIÞM MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 1 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç

Detaylı

Laboratuvar Akreditasyon Baþkanlýðý Týbbi Laboratuvarlar

Laboratuvar Akreditasyon Baþkanlýðý Týbbi Laboratuvarlar Laboratuvar Akreditasyon Baþkanlýðý Týbbi Laboratuvarlar Týbbi Laboratuvar Akreditasyonu Akreditasyon, Akreditasyon; Laboratuvarların, Muayene, Belgelendirme kuruluşlarının ve Yeterlilik Deneyi Sağlayıcı

Detaylı

Dr. Emel Ege**, Msc. Sermin Timur***, Msc. Handan Zincir**** yeterince hizmet götürülemeyen kesimdir

Dr. Emel Ege**, Msc. Sermin Timur***, Msc. Handan Zincir**** yeterince hizmet götürülemeyen kesimdir Ebelik Son Sýnýf Öðrencilerinin Aile Planlamasý Eðitimi Etkinliðinin Deðerlendirilmesi* The Evaluation of the Educational Activitres of Pregraduate Midwifery Students on Family Planning Methods Dr. Emel

Detaylı

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler 1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler 1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 3 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç

Detaylı

2006 cilt 15 sayý 10 179

2006 cilt 15 sayý 10 179 Ankara'da Bir Lisenin 9 ve 10. Sýnýf Öðrencilerinin Kiþisel Hijyen Konusunda Davranýþlarýnýn Belirlenmesi Determination of the Behaviours of Ninth and Tenth Grade High School Students About Personal Hygiene

Detaylı

ALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI

ALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI Kýzýlcaþar Geleceðe Hazýrlanýyor Gelin Birlikte Çalýþalým ALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI Mart 2014 ALPER YILMAZ Halkla Bütünleþen MUHTARLIK Ankara Gölbaþý Kýzýlcaþar Köyünde 4 Mart 1979

Detaylı

1. ÝTHÝB TEKNÝK TEKSTÝL PROJE YARIÞMASI

1. ÝTHÝB TEKNÝK TEKSTÝL PROJE YARIÞMASI Yarýþmanýn Amacý 1. ÝTHÝB 1.ÝTHÝB Teknik Tekstiller Proje Yarýþmasý, Ýstanbul Tekstil ve Hammaddeleri Ýhracatçýlarý Birliði'nin Türkiye Ýhracatçýlar Meclisi'nin katkýlarýyla Türkiye'de teknik tekstil sektörünün

Detaylı

Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý

Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý Spor Bilimleri Derneði, üyeler arasýndaki haberleþme aðýný daha etkin hale getirmek için, akademik çalýþmalar yürüten bilim insaný, antrenör, öðretmen, öðrenci ve ilgili

Detaylı

Bakým sigortasý - Sizin için bilgiler. Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung. Freie Hansestadt Bremen.

Bakým sigortasý - Sizin için bilgiler. Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung. Freie Hansestadt Bremen. Gesundheitsamt Freie Hansestadt Bremen Sozialmedizinischer Dienst für Erwachsene Bakým sigortasý - Sizin için bilgiler Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung Yardýma ve bakýma muhtaç duruma

Detaylı

TOPLUMSAL SAÐLIK DÜZEYÝNÝN DURUMU: Türkiye Bunu Hak Etmiyor

TOPLUMSAL SAÐLIK DÜZEYÝNÝN DURUMU: Türkiye Bunu Hak Etmiyor TOPLUMSAL SAÐLIK DÜZEYÝNÝN DURUMU: Türkiye Bunu Hak Etmiyor Türkiye'nin insanlarý, mevcut saðlýk düzeyini hak etmiyor. Saðlýk hizmetleri için ayrýlan kaynaklarýn yetersizliði, kamunun önemli oranda saðlýk

Detaylı

BÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ

BÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ IPA Cross-Border Programme CCI No: 2007CB16IPO008 BÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ SINIR ÖTESÝ BÖLGEDE KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLÝ ÝÞLETMELERÝN ORTAK EKO-GÜÇLERÝ PROJESÝ Ref. ¹ 2007CB16IPO008-2011-2-063, Geçerli sözleþme

Detaylı

T.C. MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI EÐÝTÝMÝ ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME DAÝRESÝ BAÞKANLIÐI KENDÝNÝ TANIYOR MUSUN? ANKARA, 2011 MESLEK SEÇÝMÝNÝN NE KADAR ÖNEMLÝ BÝR KARAR OLDUÐUNUN FARKINDA MISINIZ? Meslek seçerken

Detaylı

ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU.

ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU. ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU. Sendikamýz Yönetim Kurulu Üyesi Erhan KAMIÞLI, 28 Mart 2001 tarihi itibariyle H.Ö. Sabancý Holding Çimento Grubu Baþkanlýðý'na atanmýþtýr.

Detaylı

DENÝZ LÝSESÝ KOMUTANLIÐI Denizcilik tarihin en eski ve en köklü mesleðidir. Bu köklü ve þerefli mesleðin insanlarýnýn eðitimi için ilk adým atacaklarý Deniz Lisesi, bu güne kadar Türk ve dünya denizcilik

Detaylı

1. Nüfusun Yaþ Gruplarýna Daðýlýmý

1. Nüfusun Yaþ Gruplarýna Daðýlýmý Köylerden (kýrsal kesimden) ve iþ olanaklarýnýn çok sýnýrlý olduðu kentlerden yapýlan göçler iþ olanaklarýnýn fazla olduðu kentlere olur. Ýstanbul, Kocaeli, Ýzmir, Eskiþehir, Adana gibi iþ olanaklarýnýn

Detaylı

MedYa KÝt / 26 Ýnsan Kaynaklarý ve Yönetimi konusunda Türkiye nin ilk dergisi HR DergÝ Human Resources Ýnsan Kaynaklarý ve Yönetim Dergisi olarak amacýmýz, kurulduðumuz günden bu yana deðiþmedi: Türkiye'de

Detaylı

Türkiye'de evli erkeklerin aile planlamasý yöntemlerini kullanmalarýný etkileyen faktörler

Türkiye'de evli erkeklerin aile planlamasý yöntemlerini kullanmalarýný etkileyen faktörler Gülhane Týp Dergisi 2006; 48: 63-69 Gülhane Askeri Týp Akademisi 2006 ARAÞTIRMA Türkiye'de evli erkeklerin aile planlamasý yöntemlerini kullanmalarýný etkileyen faktörler Levent Akýn (*), Nilüfer Özaydýn

Detaylı

konularýnda servis hizmeti sunan Sosyal Hizmetler Dairesi bir devlet kuruluºu olup, bu kuruluº ülkede yaºayan herkese ücretsiz hizmet vermektedir.

konularýnda servis hizmeti sunan Sosyal Hizmetler Dairesi bir devlet kuruluºu olup, bu kuruluº ülkede yaºayan herkese ücretsiz hizmet vermektedir. 1/7 AMT FÜR SOZIALE DIENSTE FÜRSTENTUM LIECHTENSTEIN Sosyal Hizmetler Dairesi Çocuk ve gençlik hizmetleri Sosyal hizmetler Terapi hizmetleri Ýç hizmetler konularýnda servis hizmeti sunan Sosyal Hizmetler

Detaylı

Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi

Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi 1 Özet Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi Mehmet Ali MALAS, Osman SULAK, Bahadýr ÜNGÖR, Esra ÇETÝN, Soner ALBAY Süleyman Demirel

Detaylı

Çocuk Gelinler ve Beklenen Olumsuz Sonuçlarý

Çocuk Gelinler ve Beklenen Olumsuz Sonuçlarý Saðlýk ve Toplum Yýl:20, Sayý: 1 Ocak-Mart 2010 MAKALELER / Articles Çocuk Gelinler ve Beklenen Olumsuz Sonuçlarý Child Brides and Expected Negative Results 1 2 3 Sare MIHÇIOKUR, Feryal ERBAÞ, Ayþe AKIN

Detaylı

Fiskomar. Baþarý Hikayesi

Fiskomar. Baþarý Hikayesi Fiskomar Baþarý Hikayesi Fiskomar Gýda Temizlik Ve Marketcilik Ticaret Anonim Þirketi Cumhuriyetin ilanýndan sonra büyük önder Atatürk'ün Fýndýk baþta olmak üzere diðer belli baþlý ürünlerimizi ilgilendiren

Detaylı

ünite1 Sosyal Bilgiler

ünite1 Sosyal Bilgiler ünite1 Sosyal Bilgiler Ýletiþim ve Ýnsan Ýliþkileri TEST 1 3. Ünlü bir sanatçýnýn gazetede yayýnlanan fotoðrafýnda evinin içi görüntülenmiþ haberi olmadan eþinin ve çocuklarýnýn resimleri çekilmiþtir.

Detaylı

ünite1 3. Burcu yla çocuk hangi oyunu oynayacaklarmýþ? A. saklambaç B. körebe C. evcilik (1, 2 ve 3. sorularý parçaya göre yanýtlayýn.

ünite1 3. Burcu yla çocuk hangi oyunu oynayacaklarmýþ? A. saklambaç B. körebe C. evcilik (1, 2 ve 3. sorularý parçaya göre yanýtlayýn. ünite1 Türkçe Sözcük - Karþýt Anlamlý Sözcükler TEST 1 3. Burcu yla çocuk hangi oyunu oynayacaklarmýþ? Annemle þakalaþýrken zil çaldý. Gelen Burcu ydu. Bir elinde büyükçe bir poþet, bir elinde bebeði vardý.

Detaylı

SINIF ÖÐRETMENLÝÐÝ ÖÐRETMEN ADAYLARININ BÝLGÝ OKUR-YAZARLIÐI BECERÝLERÝ ÜZERÝNE BÝR DURUM ÇALIÞMASI

SINIF ÖÐRETMENLÝÐÝ ÖÐRETMEN ADAYLARININ BÝLGÝ OKUR-YAZARLIÐI BECERÝLERÝ ÜZERÝNE BÝR DURUM ÇALIÞMASI Abant Ýzzet Baysal Üniversitesi Eðitim Fakültesi Dergisi Cilt: 8, Sayý: 2, Yýl: 8, Aralýk 2008 SINIF ÖÐRETMENLÝÐÝ ÖÐRETMEN ADAYLARININ BÝLGÝ OKUR-YAZARLIÐI BECERÝLERÝ ÜZERÝNE BÝR DURUM ÇALIÞMASI Türkan

Detaylı

Halkla Ýliþkiler ve Cinsiyet

Halkla Ýliþkiler ve Cinsiyet Halkla Ýliþkiler ve Cinsiyet Damla YILDIRIM, Selin METÝN Ýzmir Ekonomi Üniversitesi Ýletiþim Fakültesi Özet Literatürde öðrenciler üzerinde yapýlan çalýþmalar cinsiyete göre ileriye dönük mesleki algýlarý

Detaylı

Önsöz Birleþmiþ Milletler Ortak Programýnýn uygulandýðý altý þehirde kadýnlarýnýn durumunu, ihtiyaçlarýný ve taleplerini belirlemek üzere yapýlan kamuoyu araþtýrmasýnýn sonuçlarýný sizlerle paylaþmaktan

Detaylı

Türkiye: Gelecek Nesiller için Fýrsatlarýn Çoðaltýlmasý 11. Çocuk Geliþimi ve Çocuklarýn Karþýlaþtýðý Riskler Eþitsizliðin nesiller arasý geçiþinin bugün Türkiye nin en genç neslini ciddi ölçüde etkilediði

Detaylı

KAMU MALÝYESÝ. Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. KONSOLÝDE BÜTÇE ÝLE ÝLGÝLÝ ORANLAR (Yüzde)

KAMU MALÝYESÝ. Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. KONSOLÝDE BÜTÇE ÝLE ÝLGÝLÝ ORANLAR (Yüzde) V KAMU MALÝYESÝ 71 72 KAMU MALÝYESÝ Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. A. KONSOLÝDE BÜTÇE UYGULAMALARI 1. Genel Durum 1996 yýlýnda yüzde 26.4 olan

Detaylı

ÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum

ÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum ÇEVRE VE TOPLUM 11. Bölüm DOÐAL AFETLER VE TOPLUM Konular DOÐAL AFETLER Dünya mýzda Neler Oluyor? Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum Volkanlar

Detaylı

17a EK 17-A ÖYKÜ KONTROL LÝSTESÝ. ² Rahim Ýçi Araçlar - Ek 17-A²

17a EK 17-A ÖYKÜ KONTROL LÝSTESÝ. ² Rahim Ýçi Araçlar - Ek 17-A² EK 17-A RÝA ÝÇÝN DEÐERLENDÝRME KONTROL LÝSTESÝ ÖYKÜ KONTROL LÝSTESÝ Hizmet verenin sorularý: Hizmet alana aþaðýdaki sorularý sorun: Hizmet veren için kurallar: Eðer yanýtlar evet sütununda ise aþaðýdaki

Detaylı

Konular 5. Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23. Örnek Çalýþtay Gündemi 29. Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10

Konular 5. Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23. Örnek Çalýþtay Gündemi 29. Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10 Proje Yönetimi ÝÇÝNDEKÝLER Konular 5 Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10 Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23 Araç 1: Araþtýrma sorularý Araç 2: Belirsiz talimatlar Araç 3: Robotlar 28 Örnek

Detaylı

GÝRÝÞ. Bu anlamda, özellikle az geliþmiþ toplumlarda sanayi çaðýndan bilgi

GÝRÝÞ. Bu anlamda, özellikle az geliþmiþ toplumlarda sanayi çaðýndan bilgi GÝRÝÞ Ýnsanoðlu günümüzde dünya tarihinde belki de bilginin en kýymetli olduðu dönemi yaþamaktadýr. Çaðýmýzda bilgiye sahip olmanýn ya da bilgi kaynaðýna kolaylýkla ulaþabilmenin önemi her geçen gün artmaktadýr.

Detaylı

ünite1 Kendimi Tanıyorum Sosyal Bilgiler 1. Resmî kimlik belgesi Verilen kavram ile aþaðýdakilerden hangisi iliþkilendirilemez?

ünite1 Kendimi Tanıyorum Sosyal Bilgiler 1. Resmî kimlik belgesi Verilen kavram ile aþaðýdakilerden hangisi iliþkilendirilemez? ünite1 Sosyal Bilgiler Kendimi Tanıyorum TEST 1 3. 1. Resmî kimlik belgesi Verilen kavram ile aþaðýdakilerden hangisi iliþkilendirilemez? A) Nüfus cüzdaný B) Ehliyet C) Kulüp kartý D) Pasaport Verilen

Detaylı

Ovacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz!

Ovacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz! Asýlsýz iddia neden ortaya atýldý? Ovacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz! 19 Haziran 2004 tarihinde, Ovacýk Altýn Madeni ile hiçbir ilgisi olmayan Arsenik iddialarý ortaya atýlarak madenimiz

Detaylı

MALÝYE DERGÝSÝ ULAKBÝM ISSN 1300-3623

MALÝYE DERGÝSÝ ULAKBÝM ISSN 1300-3623 MALÝYE DERGÝSÝ ISSN 1300-3623 Temmuz - Aralýk 2007, Sayý 153 YAZI DANIÞMA KURULU Prof. Dr. Güneri AKALIN Prof. Dr. Abdurrahman AKDOÐAN Prof. Dr. Figen ALTUÐ Prof. Dr. Engin ATAÇ Prof. Dr. Ömer Faruk BATIREL

Detaylı

.:: TÇÝD - Tüm Çeviri Ýþletmeleri Derneði ::.

.:: TÇÝD - Tüm Çeviri Ýþletmeleri Derneði ::. Membership TÜM ÇEVÝRÝ ÝÞLETMELERÝ DERNEÐÝ YÖNETÝM KURULU BAÞKANLIÐINA ANTALYA Derneðinizin Tüzüðünü okudum; Derneðin kuruluþ felsefesi ve amacýna sadýk kalacaðýmý, Tüzükte belirtilen ilke ve kurallara

Detaylı

TEST. 8 Ünite Sonu Testi m/s kaç km/h'tir? A) 72 B) 144 C) 216 D) 288 K 25 6 L 30 5 M 20 7

TEST. 8 Ünite Sonu Testi m/s kaç km/h'tir? A) 72 B) 144 C) 216 D) 288 K 25 6 L 30 5 M 20 7 TEST 8 Ünite Sonu Testi 1. 40 m/s kaç km/h'tir? A) 72 B) 144 C) 216 D) 288 2. A noktasýndan harekete baþlayan üç atletten Sema I yolunu, Esra II yolunu, Duygu ise III yolunu kullanarak eþit sürede B noktasýna

Detaylı

Simge Özer Pýnarbaþý

Simge Özer Pýnarbaþý Simge Özer Pýnarbaþý 1963 yýlýnda Ýstanbul da doðdu. Ortaöðrenimini Kadýköy Kýz Lisesi nde tamamladý. 1984 yýlýnda Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü nü bitirdi.

Detaylı

Mart 2010 Proje Hakkýnda NBÞ sektörünün ana girdisi olan mýsýrýn hasadý, hammadde kalitesi açýsýndan yetiþtirilmesi kadar önemli bir süreçtir. Hasat sýrasýnda gerçekleþtirilen yanlýþ uygulamalar sonucunda

Detaylı

Tehlikeli Atýk Çözümünde EKOVAR...

Tehlikeli Atýk Çözümünde EKOVAR... ARA DEPOLAMA www. ekovar.com info@ ekovar.com Hilal Mah. 50. Sokak, 4. Cad. No: 8/8 Yýldýz - Çankaya / ANKARA Tel : +(90) 312 442 13 05 +(90) 312 442 11 43 Faks : +(90) 312 442 13 06 Tehlikeli Atýk Çözümünde

Detaylı

ünite1 Sosyal Bilgiler Verilenlerden kaçý sosyal bilimler arasýnda yer alýr? A. 6 B. 5 C. 4 D. 3

ünite1 Sosyal Bilgiler Verilenlerden kaçý sosyal bilimler arasýnda yer alýr? A. 6 B. 5 C. 4 D. 3 ünite1 Sosyal Bilgiler Sosyal Bilgiler Öðreniyorum TEST 1 3. coðrafya tarih biyoloji fizik arkeoloji filoloji 1. Ali Bey yaþadýðý yerin sosyal yetersizlikleri nedeniyle, geliþmiþ bir kent olan Ýzmir e

Detaylı

Depresyon, Pratisyen Hekimler ve Depresyon Eðitimi

Depresyon, Pratisyen Hekimler ve Depresyon Eðitimi Depresyon, Pratisyen Hekimler ve Depresyon Eðitimi Dr. Sema Ýlhan Akalýn* Dr. Can Cimili**, Dr. Esma Kuzhan*** Giriþ: Depresyon birinci basamakta en yaygýn görülen ruh saðlýðý sorunudur, çok azýnýn ikinci

Detaylı

Matematik ve Türkçe Örnek Soru Çözümleri Matematik Testi Örnek Soru Çözümleri 1 Aþaðýdaki saatlerden hangisinin akrep ve yelkovaný bir dar açý oluþturur? ) ) ) ) 11 12 1 11 12 1 11 12 1 10 2 10 2 10 2

Detaylı

DOÐA KOLEJÝ 2019 BURSLULUK SINAVI VELÝ BÝLGÝLENDÝRME KÝTAPÇIÐI

DOÐA KOLEJÝ 2019 BURSLULUK SINAVI VELÝ BÝLGÝLENDÝRME KÝTAPÇIÐI 13 OCAK 2019 4, 5,, 7,, 9, ve 11. sınıflar için %0 e varan burs imkânı DOÐA KOLEJÝ 2019 BURSLULUK SINAVI VELÝ BÝLGÝLENDÝRME KÝTAPÇIÐI Değerli Anneler ve Babalar, Doða Koleji olarak ve 13 Ocak 2019 tarihlerinde

Detaylı

7. ÝTHÝB KUMAÞ TASARIM YARIÞMASI 2012

7. ÝTHÝB KUMAÞ TASARIM YARIÞMASI 2012 7. ÝTHÝB KUMAÞ TASARIM YARIÞMASI 2012 KÝMLER KATILABÝLÝR? Yarýþma, Türkiye Cumhuriyeti sýnýrlarý dahilinde veya yurtdýþýnda okuyan T.C. vatandaþlarý veya K.K.T.C vatandaþý, 35 yaþýný aþmamýþ, en az lise

Detaylı

Yeni zirvelere doðru, mükemmellikle... ÝNÞAAT, TAAHHÜT VE MÜHENDÝSLÝK GÜÇLÜ BAÞLADI GÜCÜNE GÜÇ KATARAK DEVAM EDÝYOR! Deðerlerimiz Vizyonumuz Mevcut kültür, iþ ahlaký ve deðerlerini muhafaza ederken, tüm

Detaylı

Eðitim Baþvurularý Hakkýnda; -Eðitim katýlýmcý sayýsý ve eðitim tarih deðiþiklikleri Odamýz tarafýndan belirlenmektedir. -Eðitimlerimizle ilgili tüm güncel bilgiler www.corlutso.org.tr internet adresindeki

Detaylı

BAZI ÖZELLÝKLERÝ ÝLE ÇALIÞMA KOÞULLARI VE BU KOÞULLARA ÝLÝÞKÝN GÖRÜÞLERÝ ANKARA'DA ÇALIÞAN TRAFÝK POLÝSLERÝNÝN. Özet. Abstract

BAZI ÖZELLÝKLERÝ ÝLE ÇALIÞMA KOÞULLARI VE BU KOÞULLARA ÝLÝÞKÝN GÖRÜÞLERÝ ANKARA'DA ÇALIÞAN TRAFÝK POLÝSLERÝNÝN. Özet. Abstract ANKARA'DA ÇALIÞAN TRAFÝK POLÝSLERÝNÝN BAZI ÖZELLÝKLERÝ ÝLE ÇALIÞMA Ahmet ÇEVÝK Kazalarýn Epidemiyolojisi ve Demografisi Bilim Uzm., Emniyet Genel Müdürlüðü Dr. Mustafa N. ÝLHAN Öðr. Gör., Gazi Üniv. Týp

Detaylı

1. Böleni 13 olan bir bölme iþleminde kalanlarýn

1. Böleni 13 olan bir bölme iþleminde kalanlarýn 4. SINIF COÞMAYA SORULARI 1. BÖLÜM 3. DÝKKAT! Bu bölümde 1 den 10 a kadar puan deðeri 1,25 olan sorular vardýr. 1. Böleni 13 olan bir bölme iþleminde kalanlarýn toplamý kaçtýr? A) 83 B) 78 C) 91 D) 87

Detaylı

Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadelede Saðlýk Hizmetleri HAZIRLAYANLAR EDÝTÖR Prof. Dr. Ayþe Akýn YAZARLAR (Alfabetik Sýrayla) Prof. Dr. Þevkat Bahar Özvarýþ Dr. Meral Demirören Dr. Serap Þener Dr.

Detaylı

T.C. MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI EÐÝTÝMÝ ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME DAÝRESÝ BAÞKANLIÐI HANGÝ OKULDA OKUMAK ÝSTEDÝÐÝNE KARAR VERDÝN MÝ? Genel Liseler Fen Liseleri Sosyal Bilimler Anadolu Spor Güzel Sanatlar Askeri

Detaylı

Kanguru Matematik Türkiye 2017

Kanguru Matematik Türkiye 2017 4 puanlýk sorular 1. Küçük bir salyangoz, 10m yüksekliðinde bir telefon direðine týrmanmaktadýr. Gündüzleri 3m týrmanabilmekte ama geceleri 1m geri kaymaktadýr. Salyangozun direðin tepesine týrmanmasý

Detaylı

KOBÝ'lere AB kapýsý. Export2Europe KOBÝ'lere yönelik eðitim, danýþmanlýk ve uluslararasý iþ geliþtirme projesi

KOBÝ'lere AB kapýsý. Export2Europe KOBÝ'lere yönelik eðitim, danýþmanlýk ve uluslararasý iþ geliþtirme projesi 12 1 KOBÝ'lere AB kapýsý Export2Europe KOBÝ'lere yönelik eðitim, danýþmanlýk ve uluslararasý iþ geliþtirme projesi 2 3 Projenin amacý nedir Yurt dýþýna açýlmak isteyen yerli KOBÝ'lerin, Lüksemburg firmalarý

Detaylı

düþürücü kullanmamak c-duruma uygun ilaç kullanmamak Ateþ Durumunda Mutlaka Hekime Götürülmesi Gereken Haller:

düþürücü kullanmamak c-duruma uygun ilaç kullanmamak Ateþ Durumunda Mutlaka Hekime Götürülmesi Gereken Haller: Ayna-Gazetesi-renksiz-11-06.qxp 26.10.2006 23:39 Seite 2 Çocuklarda Ateþ Deðerli Ayna okuyucularý, bundan böyle bu sayfada sizleri saðlýk konusunda bilgilendireceðim. Atalarýmýz ne demiþti: olmaya devlet

Detaylı

Kayseri Ýl Merkezinde Görev Yapan Öðretmenlerin Aldýklarý Saðlýk Hizmetlerinden Memnuniyetlerinin Deðerlendirilmesi

Kayseri Ýl Merkezinde Görev Yapan Öðretmenlerin Aldýklarý Saðlýk Hizmetlerinden Memnuniyetlerinin Deðerlendirilmesi ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Kayseri Ýl Merkezinde Görev Yapan Öðretmenlerin Aldýklarý Saðlýk Hizmetlerinden Memnuniyetlerinin Deðerlendirilmesi Evaluation of Teacher Satisfaction on Delivery of Health

Detaylı

21-23 Kasým 2011 Çeþme Ýzmir www.tgdfgidakongresi.com organizasyon Ceyhun Atýf Kansu Caddesi, 1386. Sokak, No: 8, Kat: 2, 06520 Balgat / Ankara T:+90 312 284 77 78 F:+90 312 284 77 79 Davetlisiniz Ülkemiz

Detaylı

BASIN DUYURUSU (25.08.2002) 2002 Öðrenci Seçme Sýnavý (ÖSS) Yerleþtirme Sonuçlarý

BASIN DUYURUSU (25.08.2002) 2002 Öðrenci Seçme Sýnavý (ÖSS) Yerleþtirme Sonuçlarý BASIN DUYURUSU (25.08.2002) 2002 Öðrenci Seçme Sýnavý (ÖSS) Yerleþtirme Sonuçlarý 16 Haziran ve 23 Haziran 2002 tarihlerinde yapýlan Öðrenci Seçme Sýnavý (ÖSS) ve Yabancý Dil Sýnavý (YDS) sonuçlarýna aðýrlýklý

Detaylı

Alzheimer Hastalarý. P r o f. D r. Ý s m a i l T u f a n

Alzheimer Hastalarý. P r o f. D r. Ý s m a i l T u f a n Alzheimer Hastalarý D u r u m - Ö n g ö r ü - Ö n e r i P r o f. D r. Ý s m a i l T u f a n Alzheimer hastalarý örneðinde bakýma muhtaçlýk sorunu ele alýnacak, gelecek üzerine öngörüler ortaya konulacak

Detaylı

ünite 3. Ýlkokullarla ilgili aþaðýdakilerden hangisi yapýlýr? Vatan ve ulus sevgisinin yerdir. 1. Okulun açýlýþ töreninde aþaðýdakilerden

ünite 3. Ýlkokullarla ilgili aþaðýdakilerden hangisi yapýlýr? Vatan ve ulus sevgisinin yerdir. 1. Okulun açýlýþ töreninde aþaðýdakilerden ünite 1 OKUL HEYECANIM TEST 1 3. Ýlkokullarla ilgili aþaðýdakilerden hangisi yanlýþtýr? Hayat Bilgisi Vatan ve ulus sevgisinin öðrenildiði yerdir. 1. Okulun açýlýþ töreninde aþaðýdakilerden hangisi yapýlýr?

Detaylı

Kanguru Matematik Türkiye 2015

Kanguru Matematik Türkiye 2015 3 puanlýk sorular 1. Aþaðýda verilen iþlemleri sýrayla yapýp, soru iþareti yerine yazýlmasý gereken sayýyý bulunuz. A) 7 B) 8 C) 10 D) 15 2. Erinç'in 10 eþit metal þeridi vardýr. Bu metalleri aþaðýdaki

Detaylı

Yrd. Doç. Dr.. Faruk F

Yrd. Doç. Dr.. Faruk F Yrd. Doç. Dr.. Faruk F SAPANCALI ANCALI Dokuz Eylül Üniversitesi, Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi F Öðretim Üyesi. 1969 yýlýnda Sorgun da doðdu. Ýlk ve orta öðrenimini Ýzmir de tamamladýktan sonra

Detaylı

Özay Çelen (*), Turgut Karaalp (*), Sýdýka Kaya (**), Cesim Demir (*), Abdulkadir Teke (*), Ali Akdeniz (*)

Özay Çelen (*), Turgut Karaalp (*), Sýdýka Kaya (**), Cesim Demir (*), Abdulkadir Teke (*), Ali Akdeniz (*) Gülhane Týp Dergisi 2007; 49: 25-31 Gülhane Askeri Týp Akademisi 2007 ARAÞTIRMA Gülhane Askeri Týp Fakültesi Eðitim Hastanesi Yoðun Bakým Ünitelerinde görev yapan hemþirelerin uygulanan hizmet içi eðitim

Detaylı

Erciyes Üniversitesi Öðrencilerinde Sigara Ýçme Durumunun 1985 2005 Yýllarý Arasýndaki Deðiþimi

Erciyes Üniversitesi Öðrencilerinde Sigara Ýçme Durumunun 1985 2005 Yýllarý Arasýndaki Deðiþimi ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Erciyes Üniversitesi Öðrencilerinde Sigara Ýçme Durumunun 1985 2005 Yýllarý Arasýndaki Deðiþimi Change of Smoking Prevalence among Erciyes University Students between 1985

Detaylı

Dr. Sarp Üner*, Dr. Þevkat Bahar Özvarýþ**, Sevgi Turan***, Umut Arýöz***, Dr. Orhan Odabaþý****, Dr. Melih Elçin****, Dr. Ýskender Sayek***** Giriþ

Dr. Sarp Üner*, Dr. Þevkat Bahar Özvarýþ**, Sevgi Turan***, Umut Arýöz***, Dr. Orhan Odabaþý****, Dr. Melih Elçin****, Dr. Ýskender Sayek***** Giriþ Ankara'da Birinci Basamak Saðlýk Kurumlarýnda Çalýþan Hekimlerin Sunulan Hizmetlere Ýliþkin Öz Deðerlendirmeleri The Self -Evaluation of Health Services by Physicians Working in Primary Health Care Units

Detaylı

SSK Affý. Ýstanbul, 21 Temmuz 2008 Sirküler Numarasý : Elit /75. Sirküler

SSK Affý. Ýstanbul, 21 Temmuz 2008 Sirküler Numarasý : Elit /75. Sirküler 2008-75 SSK Affý Ýstanbul, 21 Temmuz 2008 Sirküler Numarasý : Elit - 2008/75 Sirküler Sosyal Güvenlik Kurumu'na Olan Prim Borçlarýnýn Ödeme Kolaylýðýndan Yararlanmamýþ Olanlara, Tekrar Baþvuru Ýmkâný Ge

Detaylı

2014 2015 Eðitim Öðretim Yýlý ÝSTANBUL ÝLÝ ÝLKOKULLAR ARASI 2. Zeka Oyunlarý Turnuvasý 7 Mart Silence Ýstanbul Hotel TURNUVA PROGRAMI 09.30-10.00 10.00-10.45 11.00-11.22 11.35-11.58 12.10-12.34 12.50-13.15

Detaylı

Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi

Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Reports) Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi The Relation Between Anxiety

Detaylı

Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi,

Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi, 5 Prof. Dr. Semih KESKÝL Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi, yaþlýlarýn acil hastalýklarý diye bir durum yoktur. Bizimde burada söz konusu edeceðimiz yaþlýlar arasýndaki acil týbbi durumlardýr.

Detaylı

T.C YARGITAY 9. HUKUK DAÝRESÝ Esas No : 2005 / 37239 Karar No : 2006 / 3456 Tarihi : 13.02.2006 KARAR ÖZETÝ : ALT ÝÞVEREN - ÇALIÞTIRACAK ÝÞÇÝ SAYISI

T.C YARGITAY 9. HUKUK DAÝRESÝ Esas No : 2005 / 37239 Karar No : 2006 / 3456 Tarihi : 13.02.2006 KARAR ÖZETÝ : ALT ÝÞVEREN - ÇALIÞTIRACAK ÝÞÇÝ SAYISI Yargýtay Kararlarý T.C Esas No : 2005 / 37239 Karar No : 2006 / 3456 Tarihi : 13.02.2006 KARAR ÖZETÝ : ALT ÝÞVEREN - ÇALIÞTIRACAK ÝÞÇÝ SAYISI Davalý þirketin ayný il veya diðer illerde baþka iþyerinin

Detaylı

Büyüme, İstihdam, Vasıflar ve Kadın İşgücü

Büyüme, İstihdam, Vasıflar ve Kadın İşgücü Türkiye Cumhuriyeti Devlet Planlama Teşkilatı ve Dünya Bankası Refah ve Sosyal Politika Analitik Çalışma Programı Çalışma Raporu Sayı: 6 Büyüme, İstihdam, Vasıflar ve Kadın İşgücü Erol Taymaz Ekonomi Bölümü

Detaylı

Yükseköðretimin Finansmaný ve Finansman Yöntemlerinin Algýlanan Adalet Düzeyi: Sakarya Üniversitesi Paydaþ Görüþleri..64 Doç.Dr.

Yükseköðretimin Finansmaný ve Finansman Yöntemlerinin Algýlanan Adalet Düzeyi: Sakarya Üniversitesi Paydaþ Görüþleri..64 Doç.Dr. MALÝYE DERGÝSÝ Temmuz - Aralýk 2011 Sayý 161 Sahibi Maliye Bakanlýðý Strateji Geliþtirme Baþkanlýðý Adýna Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü Yayýn Kurulu Baþkan Füsun SAVAÞER Üye Ali Mercan AYDIN Üye Nural KARACA

Detaylı

Hemþirelerin atýlganlýk düzeyleri

Hemþirelerin atýlganlýk düzeyleri ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Hemþirelerin atýlganlýk düzeyleri Assertiveness levels of nurses Birgül Özkan, Msc, Department of Nursing, Kayseri Atatürk Health Vocational School, Erciyes University,

Detaylı

Ýstanbul ilindeki hemþirelik yüksekokulu öðrencilerinin saðlýklý yaþam biçimi davranýþlarý

Ýstanbul ilindeki hemþirelik yüksekokulu öðrencilerinin saðlýklý yaþam biçimi davranýþlarý ARAÞTIRMA 19 Ýstanbul ilindeki hemþirelik yüksekokulu öðrencilerinin saðlýklý yaþam biçimi davranýþlarý Merve Kocaakman*, Güler Aksoy**, Hasan Hüseyin Eker* *Ýstanbul Ýl Özel Ýdaresi, Ýstanbul **Florence

Detaylı

ݺletmelerin Rekabet Gücünün Artýrýlmasý. Dýºa Açýlmalarýna Mali Destek Programý

ݺletmelerin Rekabet Gücünün Artýrýlmasý. Dýºa Açýlmalarýna Mali Destek Programý ݺletmelerin Rekabet Gücünün Artýrýlmasý ve Dýºa Açýlmalarýna Mali Destek Programý 2010 içindekiler Orta Karadeniz Kalkýnma Ajansý Kalkýnma Ajanslarýnýn Kuruluþ Amaçlarý Vizyonumuz Misyonumuz Orta Karadeniz

Detaylı

4691 sayýlý Teknoloji Geliþtirme Bölgeleri Kanunu kapsamýnda kurulan ULUTEK TEKNOLOJÝ GELÝÞTÝRME BÖLGESÝ, Uludað Üniversitesi Görükle Kampüsü içerisinde 471.000 m2 alanda hizmet vermektedir. 2006 yýlýnda

Detaylı

Ne-Ka. Grouptechnic ... /... / 2008. Sayýn Makina Üreticisi,

Ne-Ka. Grouptechnic ... /... / 2008. Sayýn Makina Üreticisi, ... /... / 2008 Sayýn Makina Üreticisi, Firmamýz Bursa'da 1986 yýlýnda kurulmuþtur. 2003 yýlýndan beri PVC makineleri sektörüne yönelik çözümler üretmektedir. Geniþ bir ürün yelpazesine sahip olan firmamýz,

Detaylı

Üniversite Öðrencileri Güvenli Cinselliði Nasýl Algýlýyor? How Do The University Students Perceive Safer Sex?

Üniversite Öðrencileri Güvenli Cinselliði Nasýl Algýlýyor? How Do The University Students Perceive Safer Sex? Üniversite Öðrencileri Güvenli Cinselliði Nasýl Algýlýyor? How Do The University Students Perceive Safer Sex? Dr. Didem Ateþ*, Dr. Aktan Karahan**, Dr. Tuðrul Erbaydar*** Özet Bu çalýþma gençlerin güvenli

Detaylı

Altý-onbir yaþ grubu çocuklarýn aðýz-diþ saðlýðý yönünden deðerlendirilmesi

Altý-onbir yaþ grubu çocuklarýn aðýz-diþ saðlýðý yönünden deðerlendirilmesi Gülhane Týp Dergisi 2005; 47: 114-118 Gülhane Askeri Týp Akademisi 2005 ARAÞTIRMA Altý-onbir yaþ grubu çocuklarýn aðýz-diþ saðlýðý yönünden deðerlendirilmesi Ceyhan Altun (*), Günseli Güven (*), Feridun

Detaylı

Giriþ Yaþlanma kaçýnýlmaz sosyal, biyolojik, bir yaþam sürecidir. Altmýþ beþ yaþ üzeri kiþiler geriatrik yaþ grubu olarak tanýmlanmaktadýr

Giriþ Yaþlanma kaçýnýlmaz sosyal, biyolojik, bir yaþam sürecidir. Altmýþ beþ yaþ üzeri kiþiler geriatrik yaþ grubu olarak tanýmlanmaktadýr Karamürsel Ýlçesi nde Yaþayan Yaþlýlarýn Sosyal Yaþama Ýliþkin Özellikleri Characteristics of the Elderly People Residing in Karamursel District, Regarding Social Life Dr. M. Eþber Özkömür*, Dr. Nüket

Detaylı

Kanguru Matematik Türkiye 2017

Kanguru Matematik Türkiye 2017 Kanguru Matematik Türkiye 07 4 puanlýk sorular. Bir dörtgenin köþegenleri, dörtgeni dört üçgene ayýrmaktadýr. Her üçgenin alaný bir asal sayý ile gösterildiðine göre, aþaðýdaki sayýlardan hangisi bu dörtgenin

Detaylı

Dr. Meltem Çiçeklioðlu*, Dr. Esin Ceber Ege**, Dr. Meral Türk Soyer*, Hem. Sündüz Çýmat***

Dr. Meltem Çiçeklioðlu*, Dr. Esin Ceber Ege**, Dr. Meral Türk Soyer*, Hem. Sündüz Çýmat*** Birinci Basamaktaki Hemþire/Ebelerin Eðitiminde Akran Eðiticilerin Kullanýlmasý; Meme Kanseri Erken Tanýsý Eðitim Programý Geliþtirme Deneyimi Use of Peer-Educators in the Education of Nurses/Midwifes

Detaylı

Birinci Basamakta Sürekli Eðitimin Geliþtirilmesi: Deneyim Paylaþýmý

Birinci Basamakta Sürekli Eðitimin Geliþtirilmesi: Deneyim Paylaþýmý Birinci Basamakta Sürekli Eðitimin Geliþtirilmesi: Deneyim Paylaþýmý Dr. Sema Akalýn* Sürekli týp eðitimi genel pratisyenlerin bilgi, beceri ve tutumlarýný ve en sonunda da pratiklerini artýrma amaçlý,

Detaylı

AMAÇ VE ÖÐRENÝM HEDEFLERÝ Ã aråÿamba, 26 Kasım 2008

AMAÇ VE ÖÐRENÝM HEDEFLERÝ Ã aråÿamba, 26 Kasım 2008 AMAÇ VE ÖÐRENÝM HEDEFLERÝ Ã aråÿamba, 26 Kasım 2008 TTB Genel Pratisyenlik Enstitüsü Amaà : Bu eðitim programý sonunda genel pratisyenler kadýn ve erkekte üreme saðlýðýnýn yaþam boyunca temel saðlýk

Detaylı

1 Sinmiþ analar, kavruk çocuklar Her sene bazý çevreler ve kiþiler "kadýnlar günü de ne demek, erkekler günü diye bir sey var mý ki'' "Aslýnda bir gün deðil, her gün kadýnlar günü

Detaylı

Psikiyatri Hastalarýnda Týp Dýþý Çare Arama Davranýþý: Türkiye'de ve Almanya'da Yaþayan Türkler Arasýnda Karþýlaþtýrmalý Bir Ön Çalýþma

Psikiyatri Hastalarýnda Týp Dýþý Çare Arama Davranýþý: Türkiye'de ve Almanya'da Yaþayan Türkler Arasýnda Karþýlaþtýrmalý Bir Ön Çalýþma ARAÞTIRMA Psikiyatri Hastalarýnda Týp Dýþý Çare Arama Davranýþý: Türkiye'de ve Almanya'da Yaþayan Türkler Arasýnda Karþýlaþtýrmalý Bir Ön Çalýþma Hüseyin Güleç 1, Ayhan Yavuz 2, Murat Topbaþ 3, Ýsmail

Detaylı

Ýnternet teknoloji ve iletiþim

Ýnternet teknoloji ve iletiþim citation Vardi, Recep. Authenticity of the information at the Internet regarding to religion Journal of Faculty of Theology of Bozok University. 3,3 (2013/3), pp. 79-87. İnternette yer alan dini içerikli

Detaylı

Dövize Endeksli Kredilerde KKDF

Dövize Endeksli Kredilerde KKDF 2009-10 Dövize Endeksli Kredilerde KKDF Ýstanbul, 12 Mart 2009 Sirküler Sirküler Numarasý : Elit - 2009/10 Dövize Endeksli Kredilerde KKDF 1. Genel Açýklamalar: 88/12944 sayýlý Kararnameye iliþkin olarak

Detaylı

Ergen Etiði. Dr. Selda Hýzel Bülbül*

Ergen Etiði. Dr. Selda Hýzel Bülbül* Ergen Etiði Dr. Selda Hýzel Bülbül* Çocuk Haklarý Bildirgesi nin kabülünün 15. yýlýndayýz, ancak 1990 yýlýnda öne koyulan hedeflerden çoðuna bugün eriþilememiþtir. Tüm dünyada beþ yaþ altý ölüm hýzý, yalnýzca

Detaylı

Faaliyet Raporu. Banvit Bandýrma Vitaminli Yem San. A.Þ. 01 Ocak - 30 Eylül 2010 Dönemi

Faaliyet Raporu. Banvit Bandýrma Vitaminli Yem San. A.Þ. 01 Ocak - 30 Eylül 2010 Dönemi 10 Faaliyet Raporu Banvit Bandýrma Vitaminli Yem San. A.Þ. 01 Ocak - 30 Eylül 2010 Dönemi Ýçindekiler Yönetim ve Denetim Kurulu Temettü Politikasý Risk Yönetim Politikalarý Genel Kurul Tarihine Kadar Meydana

Detaylı

16 KLÝNÝK ARAÞTIRMA Saðlýk Yüksekokulu Öðrencilerinin Medya ve Etkilerine Ýliþkin Görüþlerinin Deðerlendirilmesi Opinions Of The Higher School Of Health Students Toward Media And Its Impact 1 Yrd.Doç.Dr.Nilgün

Detaylı

BÝR KAMU KURULUÞUNDA ÇALIÞAN KADINLARLA ÇALIÞMAYAN KADINLARIN GEBELÝK SORUNLARI YÖNÜNDEN KARÞILAÞTIRILMASI

BÝR KAMU KURULUÞUNDA ÇALIÞAN KADINLARLA ÇALIÞMAYAN KADINLARIN GEBELÝK SORUNLARI YÖNÜNDEN KARÞILAÞTIRILMASI BÝR KAMU KURULUÞUNDA ÇALIÞAN KADINLARLA ÇALIÞMAYAN KADINLARIN GEBELÝK SORUNLARI YÖNÜNDEN KARÞILAÞTIRILMASI Dr. Çiðdem ÇAÐLAYAN Yrd. Doç. Kocaeli Üniversitesi Týp Fakültesi Halk Saðlýðý A.D. Özet Bu çalýþmanýn

Detaylı

Merkezi Finans ve Ýhale Birimi'nin sözleþme makamý olduðu bu araþtýrma, Avrupa Komisyonu'nun mali destekleriyle ICON Institut Public Sector Gmbh, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü ve BNB

Detaylı

Sunuþ. Türk Tabipleri Birliði Merkez Konseyi

Sunuþ. Türk Tabipleri Birliði Merkez Konseyi Sunuþ Bu kitap Uluslararasý Çalýþma Örgütü nün Barefoot Research adlý yayýnýnýn Türkçe çevirisidir. Çýplak ayak kavramý Türkçe de sýk kullanýlmadýðý için okuyucuya yabancý gelebilir. Çýplak Ayaklý Araþtýrma

Detaylı

Yeni Teknolojiler ve Halkla Ýliþkiler: Halkla Ýliþkiler Alanýnda Internet Kullanýmý Üzerine Bir Araþtýrma

Yeni Teknolojiler ve Halkla Ýliþkiler: Halkla Ýliþkiler Alanýnda Internet Kullanýmý Üzerine Bir Araþtýrma Yeni Teknolojiler ve Halkla Ýliþkiler: Halkla Ýliþkiler Alanýnda Internet Kullanýmý Üzerine Bir Araþtýrma Doç. Dr. Beril AKINCI VURAL, Arþ. Gör. Gül COÞKUN Ege Üniversitesi Ýletiþim Fakültesi Özet Halkla

Detaylı

A Ç I K L A M A L A R

A Ç I K L A M A L A R A Ç I K L A M A L A R 2006-ÖSS'ye giren adaylara iki bölümden oluþan bir sýnav uygulanmýþtýr. Birinci bölümde ortak derslerle ilgili Matematik-1 Testi (Mat-1), Fen Bilimleri-1 Testi (Fen-1), Türkçe Testi

Detaylı