KENCEDEN SA KURTULANLAR ÇN REHBER

Transkript

1 MEDICAL FOUNDATION R E D R E S S KENCEDEN SA KURTULANLAR ÇN REHBER Ulusal Bask kenceden Sa Kurtulanlar için Birleik Krallk ta mevcut Destek ve Olanaklar, ve Tazminat elde edebilme imkânlar hakknda Bilgiler

2 ÇNDEKLER BÖLÜM I SOSYAL VE TIBBÎ REFAH HAKKINDA BLGLENDRME 1. KENCE MADURLARI ÇN GENEL TAVSYELER... 1 kence... 1 ltica hakk arayanlar... 2 Ülke dnda ikenceye urayan Britanya llar... 2 Psikoloji... 3 Cinsel ve rza tecavüze urayanlar... 5 kenceden sa kurtulanlarn aile ve akrabalar... 7 kenceden sa kurtulanlara ve ailelerine yönelik özel tbbî bakm BRLEK KRALLIK TAK SOSYAL YARDIM VE SALIK HZMETLER LE LGL KULLANILI BLGLER kenceden sa kurtulanlar için sosyal yardm ve destek...10 Birleik Krallk ta salk hizmetlerine eriim...11 Yerel doktorlar (Genel Pratisyenler ksa adyla GP ler)...11 Randevu almadan gidilebilen klinikler (merkezler) (Walk-in Clinics)...12 Ulusal Salk Hizmeti Direkt (NHS Direkt)...12 Tercümanlar...13 lâçlar...13 lâç ücretleri ve hastaneye gidi-geliler...14 Uyuturucu ve alkollü içki kullanm...14 Gizlilik...15 Yasal bir davay desteklemede kullanlan tbbî bulgular...15 Sosyal Refah danma merkezleri KENCEDEN SA KURTULAN VE YAAMLARINI SÜRGÜNDE YENDEN KURMAYA ÇALIANLAR ÇN BLGLER Aile fertlerinin ve akrabalarn izlerini aratrp bulma...18 Irkç Tâciz...18 Tek bana olan çocuklar...20 nternete Eriim...22

3 BÖLÜM II KENCE ÇN TAZMNATLA LNTL BLGLENDRME 1. KENCE NEDR? KENCE ÇN TAZMNAT NEDR? HAKSIZLIKLARIN DÜZELTLMESN ARARKEN: AKLINIZDA OLMASI GEREKEN HUSUSLAR NE TÜR YASAL ÇARELER EVCUTTUR? BRLEK KRALLIK TA NEREYE DANIABLRSNZ? BAKA KMLER YARDIM VEREBLR? BÖLÜM III DESTEK, BLGLENDRME VE DANIMA HZMETLERNN ÜLKE ÇAPINDA LSTELER 1. GENEL BLGLENDRME DOU NGLTERE EAST (DOU) MIDLANDS LONDRA KUZEY DOU NGLTERE KUZEY BATI NGLTERE KUZEY RLANDA SKOÇYA GÜNEY NGLTERE GÜNEY BATI NGLTERE GALLER WEST (BATI) MIDLANDS YORKSHIRE & HUMBERSIDE

4

5 KENCEYE URAMI OLANLAR ÇN GENEL REHBER BÖLÜM I SOSYAL VE TIBBÎ REFAH HAKKINDA BLGLENDRME 1. KENCEYE URAMI OLANLAR ÇN GENEL REHBER kence kence bir kamu görevlisi tarafndan (örnein polis veya güvenlik güçleri) veya onlar adna ya da onlarn izniyle kasten yaplan fiziksel veya ruhsal ar ac veren eziyettir. Herhangi bir durumda ikence, örnein krk kemikler veya çok yava iyileen ve iltihaplanabilen yaralar gibi bedensel sorunlara yol açabilir. Çou kez kimseye güvenememe ve güvenli bir ortamda bile yeniden ikence yaplacak düüncesiyle rahat edememe gibi psikolojik sorunlar yaratr. Fiziksel ve ruhsal kötü etkileri hayat boyu sürebilir. kenceye uramam olanlara bu belirtiler ar veya mantksz görülse de, bunlar travmaya kar normal bir tepki olabilir. Bunun daha ayrntl tanmlamasn 3 üncü sayfada bulabilirsiniz. kenceye urayanlar toplumun herhangi bir kesitinden gelebilir. Örnein yabanc bir ülkede çalanlar veya tatil yapanlar. Bir baka grup siyasal baskya uram olanlar, ve bireylere ve toplumlara korku salmak ve sessiz kalmalarn salamak için ikenceye maruz braklanlar. Dierleri ise rastgele kendilerini aksi saatte aksi yerde bulup ikenceye urayanlar. 1

6 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER ltica hakk arayanlar kenceden sa olarak kaçp kurtulan ve Birleik Krallk a snanlardan birçou bunu kendilerini daha fazla ikenceden korumak için yapmlardr. Birleik Krallk ta ilticaya bavuranlara balarndan geçenleri ve neden ilticaya bavurduklarn anlatmalar için (ngilizce olarak) doldurulmak üzere forma verilecektir. Genellikle yazdklar hakknda birkaç gün veya hafta içinde görümeye çarlrlar, ancak bu süre bazan daha uzun olabilir. kenceden sa kurtulan kiinin tüm çektiklerine ramen hakknda karar verme süresi hem çok uzayabilir, hem de varlan karar müspet olmayabilir. kenceden sa kurtulanlar böyle bir karar kendilerine ileten mektubu alnca veya sonucun ne olacan beklerken, geri gönderilip yeniden ikenceye urayacaklar korkusuyla veya kendilerine inanlmad için büyük depresyona düebilir ve hatta intihar arzusuna kaplabilirler. kence yapanlarn bir ksm ikence yaptklar kiilere onlara uradklar ikenceyi anlattklar zaman kimsenin inanmayacan söyledii için, iltica memurunun kendilerine inanmay bu iddiay destekler. Bir ön ret kararnn sürecin sadece ilk aamasn tekil ettiini bilmek önemlidir. Böyle bir mektup (veya mektup gönderilen kiinin anlayamad herhangi resmi bir mektup) alnd zaman yaplacak ilk i derhal yasal danmana götürüp ne adm atlmas gerektiini görümektir. Konut alabilmenizi ve aldnz para yardmn etkileyebilecei için, olumlu bir yant üzerine bile hemen harekete geçmek gereklidir. Ülke dnda ikenceye urayan Britanya llar Dünyann her yannda ikenceye uram Britanya llarn says çounlukla kaytlara geçmedii için Birleik Krallk taki sosyal ve salk kurumlarnn pek ilgisini 2

7 KENCEYE URAMI OLANLAR ÇN GENEL REHBER çekmemitir. Buna ilâveten ikenceden sa kurtulmu olanlarn aile ve yaknlarnn, onlarn nelere katlanm olduunu ve ikencenin kalc etkilerinin olacan tam anlamyla kavramalar güçtür. kenceden sa kurtulanlar olanlar unutup yeniden eski yaantlarna dönmeleri için üzerlerinde skça bask hissederler. Bunu yapabilmek zor ve hatta imkânsz olduu için de tedirginlik ve strap çekerler. kenceden sa kurtulanlara yönelik hizmetlerin birçounun iltica arayanlar için düzenlenmi olmas, ikenceye uram Britanya llarn kendilerini toplumdan dlanm hissetmelerine neden olabilir. Psikoloji kenceye uram kiilerde psikolojik belirtiler görülmesi olaandr. Belirtilerin geni bir yelpaze oluturduu ve bunlar arasnda uyuyamama, erken ve bazen kâbusla veya bararak uyanma, hatrlamada veya zihni teksif etmede zorlanma, sinirlilik, devaml korku ve endie hisleri, depresyon, hayatn hiçbir yönünden zevk alamama gibi belirtilerin bulunduu bilinmektedir. Bu belirtiler bazan travma sonras bunalm hastal (posttraumatic stress disorder PTSD) ve/veya ar depresyon tehisi kriterlerine uyar. Bu tehisler uygulanacak tedavinin ne olacana karar vermede ve hastaln geliim ve süresini tespit etmede yardmc olabilir, ancak ac çekenlere yardm veya belirtileri tedavi için gerekli deildir. Bu belirtiler zamanla iyileebilirse de dikkat gerektirir. kenceden sa kurtulanlarn yapabilecei en yararl ey mümkün olduu kadar normal bir yaam sürmeye dönmektir. Eski dostluklar canlandrma veya yenilerini kurma, istikrarl ev hayat, çalmayla birlikte yürütülen eitim ya da sadece eitimle kurulan düzenli ve amaçl 3

8 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER yaam veya buna benzer her tür ey yararldr. Bunlar baarmak kolay olmad için zamana ve bakalarnn yardmna ihtiyaç vardr. Yerel toplum örgütleri ve göçmen kurumlarnn pek çok yardmlar olabilir. Bakalarna güvenememe, sinirlilik, ve toplumdan tecrit olma arkadalk kurma imkanlarn azaltr. Geri dönü korkusu ilticaya bavurmu ikence madurlarnn istikrarl ev hayat kurmalarna engel tekil edebilir. Hafza sorunlar ve dikkatlerini odaklayamama onlarn örenme yeteneklerini kstlayabilir. Hayatlarn kurtaranlarn bir ksm balarndan geçmi olaylardan dolay o kadar büyük bunalm içindedirler ki yaamlarn yeniden kurabilmeden âcizdirler ve en erken bir zamanda profesyonel destek almalar için dostlarnn yardmlarna ihtiyaçlar vardr. Sinirlilik sorunu, aile balarn sekteye uratp ev dahilinde cezaî bir suç olan iddete yol açabileceinden ötürü, ikence madurlar için özellikle önem tar. Birleik Krallk taki kültürel deerler ve yasalar gelinen ülkedekinden farkl olabilir. Özellikle elere ve çocuklara kar kullanlan baz iddet eylemleri baka ülkelerde kabul edilebilir olsa bile Birleik Krallk polisi tarafndan çok ciddi bir olay olarak ele alnabilir. Ailenin ilk aamada hep birlikte yerel doktordan (GP) yardm istemesi gerekir. Ayn zamanda okullar ve danma hizmetleri de yardmc olabilirler. Belirtilerin büyük bir ksm yerel doktorlarn ve zihinsel salk ekiplerinin profesyonel yardmlarndan yarar görebilir. kenceden sa kurtulmu olanlara yardm salayabilecek uzman kurulular mevcuttur. Örnein özellikle Londra daki kence Kurbanlarna Bakm için Tbbî Kurum un (Medical Foundation for the Care of 4

9 KENCEYE URAMI OLANLAR ÇN GENEL REHBER Victims of Torture) ikence kurbanlarna yardmda geni deneyimi vardr, ancak ar derecede ar durumlar haricinde onlarn yardmna gerek olmaz. Danma (gerekirse tercüman araclyla) ile antidepresyon ilâçlar belirtilerin birçounu yumuatmaya yardmc olacaktr. Danma srasnda banzdan geçenler, bunlarn içinizde yaratt duygular ve günlük yaantnza olan etkileri hakknda konuulur. Farkl danma metotlar vardr ve danmanla kuracanz kiisel balant önemlidir. kence kurban ve/veya dier aile fertleri danmadan yarar salamyorsa danman veya duruma yaklam deitirmede fayda vardr. laçlarn, özellikle antidepresyon ilâçlarnn doktorun verdii reçeteye göre ve onun denetimi altnda alnmas gerekir. Eer hasta ilacn nasl alnacan anlamamsa, muhakkak doktorla görümesi arttr. Baz haplar, örnein ar kesiciler arasra ve gerektiinde alnabilir, ancak reçetede belirtilen dozaj amamaldr. Dier baz haplarn ise etkili olabilmesi için düzgün biçimde alnmas gereklidir. Bilhassa antidepresyon haplarnn etkili olmaya balamas için birkaç haftalk süreyle düzenli olarak alnmas gerekli olup, ilâç almay tedavi süresi tamamlanmadan durdurmamak da önemlidir. Dozajda herhangi bir deiiklik ancak doktora dantktan sonra yaplmaldr. (Altta 13 üncü sayfada laçlar bölümüne baknz) Cinsel ve rza tecavüze urayanlar Bir ikence türü olarak, cinsel tecavüzün failleri hem kadnlar hem de erkekler olabilir. Böylesine aalayc bir olay hakknda konumak dier ikence türleri hakknda konumaktan daha zordur. Sa kurtulan kiinin acil fiziksel ve ruhsal yardma gereksinimi olmasna ramen, 5

10 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER özellikle kültürel duyarll bazen onun bana gelenleri anlatmasn zorlatrr. Yasal danmannza rza tecavüz olayn ne kadar erken anlatrsanz, olay o kadar daha kolay bir ekilde iltica ve tazminat bavurunuza dahil edilir. Özel tedavi ve/veya testler gerekip gerekmedii tavsiyesinde bulunabilmeleri için tbbî doktorlar da haberdar etmek akllca bir hareket olur. Cinsel tecavüze urayanlara yardmc olan çeitli kurumlar olmasna ramen saylar ehirden ehire deiir. Çounluu, rza tecavüze uram olan herkese yardmc olur. Bir ksm, özellikle yalnzca kadnlar veya yalnzca erkekleri tedavi eder. Bazlar ise özel olarak belirli etnik gruplara bakar ve madura kendi ana dilinde yardm salar. Yerel doktorlarn yansra göçmen kurumlar, toplum örgütleri ve birçok yasal danmanlar yöredeki yardmc kaynaklar hakknda bilgi sahibidirler. Gerekli bilgiler kütüphanelerde ve internette de bulunabilir (internete eriim için sayfa 22 ye baknz). Birçok büyük hastanelerde, nedeni ne olursa olsun ayrm gözetmeksizin, cinsel sorunlarla ilgili rahatszlklar tedavi eden, ksa adyla GUM (Genito-Urinary Medicine) klinii diye bilinen ürogenital klinikleri bulunur. Bu kliniklerde çalanlar cinsel tecavüze urayanlara sempatik davranrlar ve gebelik, HIV-AIDS ve cinsel yoldan bulaan dier hastalklar için test yaplmasn salamalarnn yan sra danma hizmeti de sunarlar. Klinie giri için sizi bir doktorun sevketmi olmas gerekmez. Kliniklerin açk olduu saatler kadn ve erkekler için farkl olabilir. Baz klinikler hastann adnn yerine referans numaras kulland için her ziyaretinizde kaytlarnzn bulunabilmesi için randevu kartnz yannza almay unutmaynz. Klinik binasnn dnda GUM Klinii 6

11 KENCEYE URAMI OLANLAR ÇN GENEL REHBER diye tabelâ bulunmad için yoldan geçenler nereye girdiinizi bilebilirler diye bir endieniz olmas gerekmez. Gizlilik garantilidir. Hastann açkça izni alnmakszn klinik hiç bir d kaynaa, hatta hastann yerel doktoruna (GP) bile bilgi aktarmaz. Size en yakn GUM Kliniinin ayrntlarn örenmek için telefonla numaradan NHS direkt i araynz. Irza tecavüz Kriz Merkezleri rza tecavüze veya cinsel kötüye kullanlmaya maruz kalmlara danma ve tavsiye hizmeti sunar. Yerel merkezinizin adresini örenmek için numaraya telefon ediniz veya nternette aadaki adrese baknz: Kadn Göçmenler Kaynak Projesi (Women s Refugee Resource Project - RWRP) kiisel ve topluma uzanan hizmetler sunar. Özellikle cinsiyetleri yüzünden zulme uram kadnlarla ilgilenirler. Asylum Aid, 28 Commercial Street, London E1 6LS Tel: Faks: nternet: kenceden sa kurtulanlarn aile ve akrabalar Bir veya birden fazla ferdi ikenceye uram veya ikenceye tank olmu ailelerde, böylesine ac bir olay ailenin yaantsn çeitli yönlerden ciddi ekilde etkiler. Ayrca ailenin her ferdi üzerinde de deiik etkiler yaratr. Birincil olarak: ikenceye maruz kaldktan sonra kaçp baka bir ülkeye snmak aile hayatnn artk hiçbir zaman eskisi gibi olamyaca anlamna gelir. Bazen aile üyeleri maddeten birlikte olsalar bile psikolojik durumlar yüzünden anne-baba, kar/koca, e veya karde rollerini yerine getiremezler. Günlük yaamlarn altüst eden birçok çeitli belirtiler gösterirler; örnein olaylarn yeniden gözlerinin önüne gelmesi, dehet verici anlar, 7

12 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER uyuyamama, itahszlk, sinirlilik, kontrolleri dnda aniden öfkelenme gibi. kenceye uram olsun veya olmasnlar, çocuklarn da anne-babalar gibi ayn tepkileri göstermeleri muhtemeldir. Ayrca anne-babalarnn artk kendilerine bakamayacandan veya evden ayrlacandan, hatta balarndan geçen dehet verici olaylar yüzünden onlarn ölebileceinden çok korkarlar. Bazen bu çocuklarda anne-babalarnn onlara bakmaktansa, kendilerinin anne-babalarna bakmalar gerektii hissini uyandrr. Bu bir çocuun altndan kalkamayaca boyutta bir sorumluluktur ve genellikle depresyon ve sinir krizine yol açar. Aile fertleri çou zaman belki de sevdiklerini korumak istediklerinden, veya daha çok ac ve ikence hikâyelerini artk iitmeye tahammül edememelerinden dolay, ac ve straplarn birbirileriyle paylamaktan kaçnrlar. Yaam sürdürebilmek için, geçmii konumamak ve dikkatleri imdiki yaamn üzerine odaklamak, geçmite olanlarn sürekli olarak araya girmesi yüzünden mümkün olmayabilir. Sizi dinleyip, hayatnz yeniden kurma yollarn bulmanza yardmc olabilecek eitimli bir danmanla görümek, bu zor günleri atlatmaya yardmc olabilir. Ayn toplumdan olanlarla balant kurmak ve allm kültürel ve dinsel etkinliklere katlmak da iyileme sürecine yararl olabilir. Çocuklarn, ailenin kendini ortasnda bulduu yeni kültürü örenmesi bakmndan, okullarn çok önemli bir rolü olabilir. Kendilerini her zaman güçlü ve birçok zorluklarn üstesinden gelebilir hissedenler bile, en azndan balangçta olsun ümitsizlik ve bunalm hisleri içinde olacaklar için, salanan tüm bu imkânlar bir ailenin hayatna önemli bir farkllk getirebilir. 8

13 KENCEYE URAMI OLANLAR ÇN GENEL REHBER kenceden sa kurtulanlara ve ailelerine yönelik özel tbbî bakm: Aberdeen Travmal Stres Klinii ve Travma Aratrma Merkezi The Aberdeen Traumatic Stress Clinic and the Centre for Trauma Research, Grampian Primary Care NHS Trust Headquarters, Bennachie, Royal Cornhill Hospital, Aberdeen, AB25 2ZH Tel: , Faks: , E-posta: Travma Çalmalar Merkezi/Travmal Stres Servisi Centre for Trauma Studies/Traumatic Stress Service, Nottinghamshire Healthcare NHS Trust, Westminster House, 598 The Wells Rd, Nottingham NG3 3AA Tel: Faks: E-posta: Kliniksel Tedavi Merkezi Clinical Treatment Centre, Traumatic Stress Service, Maudsley Hospital, Denmark Hill, London SE5 8AZ, Tel: , Fax: Aile Terapi Enstitüsü Institute of Family Therapy, 43 New Cavendish, London W1M 7RG, Tel: , Faks: ; E-posta: kence Madurlarna Bakm için Tbbî Kurum Medical Foundation for the Care of Victims of Torture, 111, Isledon Road, London N7 7JW Tel: , Faks: , E-posta: Kuzey Bat Tbbî Kurumu Medical Foundation North West, The Angel Healthy Living Centre, St Philipps Place, Chapel St, Salford, M3 6FA Tel: Faks: Travmal Stres Klinii Traumatic Stress Clinic, Camden & Islington Community Health Services, NHS Trust, 73 Charlotte Street, London W1P 1LB, Tel: , Faks: ; E-posta: 9

14 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER 2. BRLEK KRALLIK TAK SOSYAL YARDIM VE SALIK HZMETLER LE LGL KULLANILI BLGLER kenceden sa kurtulanlar için sosyal yardm ve destek kencenin zayf düürücü etkisi ikenceden sa kurtulan bir kiinin yeniden ie balamasn güçletirebilir ve bu yüzden madur olmularn konut ve baka pratik ihtiyaçlar olabilir. ltica bavurucularnn sosyal refahna balangçta onlara konut, para ve maddi yardm salayan Ulusal ltica Destek Hizmeti (NASS) bakar. Birçok durumlarda iltica bavurucularnn kendilerine hangi bölgede konut verilecei hususunda seçim haklar bulunmaz ve verilecek konut Londra veya Güney-Dou ngiltere bölgeleri dahilinde olmaz. Destekle ilgili bilgiler rehberin arka sayfasnda ad geçen Tek Durak Hizmetleri nden (One Stop Services) elde edilebilir. Britanya uyruklular, göçmen statüsü tannm olanlar veya insanî korunmaya alnm olanlarn, konut kira yardm (housing benefit) ve malüliyet maann (disability allowance) yansra iizlik para yardmna (unemployment benefit) veya ek gelir ödeneine (income support) haklar olabilir. Haklarnzn ne olduu hususunda yerel sosyal yardm dairesine danabilir veya bölgenizdeki Yurtta Danma Bürosu na (Citizens Advice Bureau) bavurabilirsiniz. 10

15 BRLEK KRALLIK TAK SOSYAL YARDIM VE SALIK HZMETLERNE DAR KULLANILI BLGLER Konut salanmas hususunda yardma ihtiyac olanlara (Örnein konut haklar, kira veya ev borç taksitleri ödeyememe veya konut sorununu halletmek için pratik yardm hususlarnda) Shelter, Yurtta Danma Bürosu veya Ulusal Konutsuzluk Danma Servisi (National Homelessness Advice Service) yardmc olabilir. (sayfa 17 ye baknz). Birleik Krallk ta salk hizmetlerine eriim kenceden sa kurtulanlar ve aileleri gerek iltica bavurucusu, gerekse Birleik Krallk uyruu olsun aralarnda ayrm gözetilmeden Ulusal Salk Hizmeti nin (National Health Service) tüm tbbî ve di bakm hizmetlerinden yararlanmak hakkna sahiptir. Yerel doktorlar (Genel Pratisyenler ksa adyla GP ler) Salk hizmetlerine ulaabilmeniz için önce oturduunuz bölgede bir doktora (GP) kaydolmanz gerekir. Yerel doktorunuzun adresini sitesinde bulabilirsiniz. Ön salk hizmetini yerel doktor muayenehanesi verir. GP muayenehanelerinde doktor, hastabakc ve salk danmanlar bulunur. GP muayenehanesinde bulunmayan bir hizmete ihtiyacnz olursa doktorunuz konuyu sizinle görüüp anlatktan sonra sizi genellikle baka bir hastane veya klinikte çalan uzman doktora sevkeder. Uzman doktor randevunuzun tarihini size daha sonra mektupla bildirir. Uzman doktorlarla görümek için srada bekleyenler genellikle uzun bir liste oluturduu için randevu almanz veya hastanede tedavi görmeniz maalesef oldukça uzun gecikmeye urayabilir. Srada bekleyen hastalar arasnda herhangi bir hastaya ayrcalkl muamele yaplmaz. 11

16 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER Yerel doktorunuza ilk ziyaretinizde bir hastabakc sizinle ön salk görümesi yapar ve salk tarihçenizi alp baz testler uygular. Baka bir bölgeye tanrsanz, hastalandnz zaman görebileceiniz yerel bir doktor (GP) bulmanz ve en ksa bir sürede kaydnz yaptrmanz önemlidir. Randevu almadan gidilebilen klinikler (veya merkezler) (Walk-in Clinics) Baz bölgelerde doktor muayenehanesi yerine randevu almay gerektirmeden urayabileceiniz Walk-in klinikleri vardr. Eer bir doktora kaytl deilseniz veya doktorla randevu almanz mümkün olmamsa bu kliniklere gidebilirsiniz. Randevu gerektirmeyen klinikler (Walk-in Clinic) size ön salk tavsiyesi verebilir veya ufak yara ve hastalklar tedavi edebilir. Bu kliniklerin bazlar spesiyalist tedavi de sunabilir. Ayrca di doktoru ve eczanelerin nerede bulunduu gibi salk hizmetleri ile ilgili dier sorulara yant verebilir. Eer bu merkezler gerekli olan yardm veremeyeceklerine karar verirlerse, sizi doktora veya hastaneye gönderirler. Walk-in merkezlerinin adresleri ve açk olduu saatler Web sitesindeki listede bulunabilir veya telefonla NHS Direct i arayabilirsiniz ( ). Ulusal Salk Hizmeti Direkt (NHS Direkt) NHS Direkt herhangi bir saatte arayp salk sorunlarnz bir hastabakc ile konuabileceiniz bir telefonla yardm hattdr. Onlar aradnz zaman önce size ngilizce olarak salnzla ilgili sorular sorarlar. Daha sonra onlar sizi arar ve salnzla ilgili olarak bir hastabakcya 12

17 BRLEK KRALLIK TAK SOSYAL YARDIM VE SALIK HZMETLERNE DAR KULLANILI BLGLER anadilinizde konuma olana salarlar. Telefon numaralar dir. NHS Direkt hattnda ayrca bir danma memuru ile de görüebilirsiniz. Mevcut salk servisleri, hakknz olan salk hizmetleri, bekleme listeleri ve belirli bir hastalk tehisi konmu bireylere ve ailelerine destek veren kurumlara ilikin konulardaki sorularnza yant verebilirler. Sizin veya baka bir kiinin eer göüs arlar varsa, baygnsa, veya soluk almada zorlanyorsa, derin yaras, krk kemii varsa veya bandan yaralanmsa ve durumu acil tbbî yardm gerektiriyorsa birçok hastanelerin onlara yardmc olabilecek Kaza ve Acil Durumlar bölümü (Accident ve Emergency) vardr. Kendinizin hastaneye gitmesi mümkün deilse telefonla 999 numaray arayp ambulans getirtebilirsiniz. Acil tedaviye gerek olduundan emin deilseniz doktorunuzu (GP) veya NHS Direkt i numaral telefondan arayabilirsiniz. Tercümanlar Ulusal Salk Hizmetinin sunduu tüm servislerden yararlanrken herhangi tbbî bir görüme esnasnda tercüman isteyebilirsiniz. Tercüman ya bizzat görümede bulunur, ya da telefonla görüülür. lâçlar Belirli hastalklarn tedavisinde kullanlan ilâçlar yalnzca doktorun veya uzman doktorun verecei reçete ile alnabilir. Verilen reçeteyi eczaneye götürüp ilâçlarnz alrsnz. Az gelirli deilseniz veya sosyal para yardm 13

18 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER (benefits altta baknz) almyorsanz, reçete ile verilen ilâçlar ücretlidir. Baz ilâçlar doktorunuzdan reçete almakszn satn alnabilir. kenceden kurtulan kii veya ailesi yanlarnda d ülkelerden ilâç getirmise, bu ilâçlarn doktorlar tarafndan kontrol edilmesi gerekir. Baka ülkelerde kullanlan birtakm ilâçlar Birleik Krallk ta yasa d olabilir. Yerel doktorunuz (GP) ilâçlarn yasal olup olmadn saptar ve yasal olduu durumlarda yerine benzeri olan ilâç verir. lâç ücretleri ve hastaneye gidi-geliler ltica hakk arayanlarn, göçmenlerin, az gelirli veya sosyal para yardm alan Britanya uyruklularn, ya da NASS dan destek alanlarn ücretsiz olarak reçete, di ve göz doktoru bakm ile randevular için hastaneye ücretsiz gidi-dönü haklar vardr. Bunlardan yararlanmak için yararlanma hak belgesi ibraz etmeniz gerekir. Bu belgeyi elde etmek için de GP muayenehanelerinde, NHS hastanelerinde, Tek Durak Hizmeti (One Stop Services) sunan göçmen kurumlarnda bulabileceiniz HC 1 formunu doldurmanz gerekir. Bunun sonucunda tam muafiyet salayan HC 2 belgesini (Certificate HC 2) veya ksmen muafiyet salayan HC 3 belgesini alacaksnz. Uyuturucu ve alkollü içki kullanm Stresli baz kiiler uyuturucu veya alkol almaya balayabilirler. Eer uyuturucu veya alkol sorununuz olduunu düünüyorsanz gizlilik ilkelerine uyarak yardm salayan birtakm kurumlar vardr: Drinkline (Alkollü içki hatt) numaradan ücretsiz arayabilirsiniz (Sal, Çaramba ve Perembe 14

19 BRLEK KRALLIK TAK SOSYAL YARDIM VE SALIK HZMETLERNE DAR KULLANILI BLGLER günleri saat sabah akam aras ve Cuma günü sabah dan itibaren Pazartesi günü akam e kadar aralksz açk). Drinkline, gerek kendi gerek bakalarnn içki sorunu endielerinize karlk, tavsiye, bilgi ve destek verir. Gerekirse tercüman da mevcuttur. The National Drugs Helpline (Ulusal Uyuturucu Yardm Hatt) Birleik Krallk ta uyuturucular hakknda kaygs olan herkese; uyuturucu kullananlar, onlarn aileleri, dostlar ve birlikte çaltklar kiiler de dahil olmak üzere, bilgi ve ve tavsiye verir. Telefon numaralar ücretsiz olup günün 24 saati açktr. Ayrca tercüman da bulunur. Gizlilik Konutuunuz personel gerek doktor, gerekse hastabakc, özel/uzman doktor, di doktoru veya her kim olursa olsun, onlara verdiiniz tüm bilgiler sizin izniniz olmakszn, kendi ekipleri dnda baka herhangi birisine verilmez. Bu uygulama walk-in kliniklerde (randevu almak gerekmeyen kliniklerde) yaptnz soruturma veya NHS Direkt telefon yardm hatt ile yaptnz görümeler, ve size salk bakm çalanlar ile yaptnz görümelerde tercümanlk yardm olmu kiiler için de geçerlidir. Yalnz eer bir çocuun salk ve güvenlii hususunda kayglar varsa, gizlilik o zaman bozulabilir. Yasal bir davay desteklemede kullanlan tbbî bulgular ltica hakk arama veya ikenceye kar tazminat davalarnda yardm almak için daima deneyimli ve ehliyetli bir yasal danmana bavurmanz tavsiye olunur. Davanzn tam ayrntl ve tutarl bir beyannameyi 15

20 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER kapsamasn salamak için banzdan geçen, hatrladnz ne kadar olay varsa anlatmanz büyük önem tar. Konu hakknda konumay zor bulsanz bile balangçta vereceiniz bilgiler davanz için önemlidir. Birçok durumlarda yasal danmanlar davalarna destek salamak amacyla ikenceden sa kurtulanlar için tbbîyasal rapor hazrlatrlar. Bazan bu raporu hastay halihazrda tedavi etmekte olan yerel doktor (GP) veya hastane doktoru hazrlar. Çou kez sa kurtulan kii uzman raporu alnabilmesi için bir veya birden fazla randevuyla spesiyaliste gönderilir. Uzman kiiler çeitli meslek dallarndan gelenlerden seçilir ve belirli ehliyet belgelerine sahip olmalar gerekmez. Yalnzca bilgi ve deneyimlerinin belirtilen zihinsel ve fiziksel yaralardan anlayabilecek uygunlukta olmas gereklidir. En önemli nokta ise doktorun salk raporu yazma deneyimi olmasdr. Rapor yazlmas için gerekli yetki yasal danman tarafndan verileceinden, bireyler bamsz olarak rapor yazdrmak için araya girmemelidirler. Tbbî-yasal rapor hazrlanmasndaki nedenlerden biri ikence iddialarn dorulamak içindir. Her ikence madurunun rapora gereksinimi olmazsa da, yasal danman çou kez bunun davay güçlendireceini düünebilir. Böyle bir raporun hazrlanmas için ikencenin ayrntlarnn anlatlmas, psikilojik belirtilerin tasviri, ve vücudun ikenceden etkilenmi olan uzuvlarnn muayenesi gereklidir. Her ikenceye maruz kalm olan için yararl bir rapor yazmak mümkün deildir. Bazen davaya maddeten yardmc olabilecek belge bulunmaz. Doktorun tbbî rapor verememesi, onun anlatlanlara inanmad anlamna gelmez. 16

21 BRLEK KRALLIK TAK SOSYAL YARDIM VE SALIK HZMETLERNE DAR KULLANILI BLGLER Tbbî raporun balca nedenlerinden bir dieri de Birleik Krallk ta bakmnn devam edilmesi gereken salk sorunlarn belgelemektir. Rapor iltica hakk arayanlarn Birleik Krallk ta kalma isteklerine yardmc olabilir. Bu amaçlarla genel olarak bakm ve tedavi veren tüm doktorlordan rapor alnd gibi ayrca, örnein müvekkil veya onun ailesi ile bir süre çalm olan salk danman veya psikolog terapist ten de ek rapor alnabilir. Sosyal Refah Danma Merkezleri Yurtta Danma Bürolar (Citizens Advice Bureau) genel tavsiyelerde bulunurlar. Yerel büronuzun ayrntlarn bulabilmek için nternet teki rehbere baknz: veya rehber soruturmaya (Tel: ) telefon ediniz. Ulusal Konutsuzluk Danma Servisi (National Homelessness Advice Service) nternet üzerinden konutsuzluk ve konut salama hususlarnda hizmet veren danma servisidir. E-posta: nternet: Shelter konut sorunlar hakknda ücretsiz danma sunar. Tel: (Freephone ücretsiz hat) (24 saat), veya yerel Konut Danma Merkezi ni (Housing Advice Centre) ahsen ziyaret ediniz. Ayrntlar örenmek için nternet teki rehbere bavurunuz: Shelter ayrca nternet üzerinden de bir danma servisi çaltrr: E-posta: nternet: 17

22 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER 3. KENCEDEN SA KURTULAN VE YAAMLARINI SÜRGÜNDE YENDEN KURMAYA ÇALIANLAR ÇN BLGLER Aile fertlerinin ve akrabalarn izlerini aratrp bulma Britanya Kzl Haç örgütü, Kzl Haç Uluslararas Komitesi ve Kzl Haç ile Kzlay örgütleri Uluslararas Federasyonu nun ibirliiyle kaypta olan aile yaknnz hapiste tutuklu olsa bile sizi onunla temasa geçirmeye çalr. Normal iletiim yollar güç olan bölge/ülkelerde yaayan aile yaknlarnza (yalnzca) ailevi ve kiisel hususlarda mesaj göndermenize yardmc olabilirler. Eer yaknlarnzla temas kurmada sorunlarla karlayorsanz ve yaknnz hastaysa, yalysa veya yalnz yayorsa, Britanya Kzl Haç örgütü en yakn Kzl Haç veya Kzlay örgütünden ailenizi ziyaret edip sal hakknda sizi bilgilendirmesini isteyebilir. Kzl Haç a verilen tüm bilgiler kesinlikle gizli tutulur. Britanya Kzl Haç örgütüyle yardm isteklerinize ilikin olarak elektronik posta ile balant kurabilirsiniz: iwd@redcross.org.uk. Ayrca, International Welfare Department, British Red Cross, 9 Grosvenor Crescent London SW1X 7E adresine mektup yazabilir veya yerel Kzl Haç ubesinden yardm isteyebilirsiniz (telefon rehberinde British bal altnda bulunur). Irkç Tâciz Renk, rk, etnik köken, veya uyruunuz yüzünden herhangi bir türden tâcize uruyorsanz, rkç tâcizden madur olmu saylabilirsiniz. Tâciz türleri, gözda verme, hakaret, mülke zarar, ve fiziksel tehdit ve saldr gibi olaylar kapsar. Irkç tâciz Birleik Krallkta cezaî bir 18

23 KENCEDEN SA KURTULAN VE YAAMLARINI SÜRGÜNDE YENDEN KURMAYA ÇALIANLAR ÇN BLGLER suçtur ve yetkililerin sizi ve ailenizi koruma ve sizi tâciz edenlere kar uygun yöntemler uygulama yükümlülüü vardr. Tâcize uramsanz tüm tâciz olaylarn derhal yerel polis karakoluna giderek veya acil durumlarda 999 numaral telefonla polis servisini arayarak bildirmeniz tavsiye edilir. Irk Eitlii Komisyonu (The Commission for Racial Equality) hükûmet d bir örgüt olarak rk ayrmn ele alr ve rk eitliini ilerletmeye çalr. Size uygun Irk Eitlii Konseyi nin (Racial Equality Council) ayrntlarn bulmak için websitesine baknz veya numaraya telefon ediniz. Madurlara Destek (Victim Support) gönüllüler tarafndan yürütülen bir örgüttür ve size kendi güvenliinizi salamak hususunda pratik yardm verebilecek, polis, konut elde etme ilemleri, ve tazminat bavurusu yapma hususlarnda da bilgilendirebilecektir. Yerel büronuzun ayrntlarn örenmek için nternet te adresindeki rehbere baknz veya telefonla araynz. Ayrca: Yurtta Danma Bürolar (Citizens Advice Bureau) genel tavsiyelerde bulunurlar. Yerel büronuzun ayrntlarn bulabilmek için nternet teki rehbere baknz: veya rehber soruturmay araynz. (Tel: ) Yasal Merkezler (Law Centres) ücretsiz danma salar. Size en yakn Yasal Merkezi bulabilmek için nternetteki rehbere baknz: veya telefonla numaray araynz. 19

24 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER Tek Durak Hizmetleri ve Toplumsal Gruplar (One Stop Services and Community Groups) da tavsiye ve destek salayabilirler. Bölüm III deki Bölgesel listelere baknz. Tek bana olan çocuklar Bavurusunu yapt tarihte 18 yan altnda olan, veya belgesel delil yokluunda, 18 yan altndaym gibi görünen ve: a) kendi adna ilticaya bavuru yapan, ve de b) ülkemizde kendine yardmc olabilecek yetikin aile yaknlar veya velileri olmayanlar, tek bana olan çocuklardan (unaccompanied children) olarak saylr. Özellikle tek bana olan çocuklar yalnzlk hissederler ve tehlikelere maruz kalrlar. Düzenli denetimlenen bir gereksinim deerlendirmesi ve bakm plan çerçevesinde, sosyal servislerle sürekli irtibatlar olmas önemlidir. Yalar 15 veya daha küçük olanlar genellikle yerel hükûmet yetkililerinin himayesinde olurlar. Genellikle gereksinimli olanlar diye tanmlanrlar ve onlara 1989 Çocuklar Yasas nn 20inci Bölümü uyarnca evlâtlk bakm veya yatl bakmevi, özel olarak tahsis edilen sosyal yardm görevlisi, bir bakm plan, nakit para yardm, ve tam bakmdan ayrlma gibi hizmetler sunulur. Yalar 16 ve 17 olanlar Çocuklar Yasas nn 17 inci bölümü uyarnca yardm alrlar. Onlara tahsis edilmi sosyal yardm görevlisi olmad için özellikle tehlikelere kar korunmasz olurlar. Siyasi iddete uram veya bandan sava olay geçmi bir çocuk veya genç kiinin, zulüm, saldr ve hakszca suçlanmaya maruz kalmann psikolojik ve fiziksel etkileri 20

25 KENCEDEN SA KURTULAN VE YAAMLARINI SÜRGÜNDE YENDEN KURMAYA ÇALIANLAR ÇN BLGLER bir yana, Avrupa da sürgünde olmann getirdii birçok geçi dönemleri ve deiiklikler, ayrlk ve kayp duygularyla da baetmesi gerekir. Balarndan geçen, önüne geçilemeyen vahim ve korkunç olaylar, onlarn çaresizlik, belki de umutsuzluk ve huzursuzluk duygularna kaplmasna neden olmutur. Geceleri uyku uyuyamyor, ve eer uykuya dalsalar bile kötü rüya veya kâbus görüyor olabilirler. Kötü rüyalar geçmite balarndan geçen sarsntl olaylarla, ya da hiç tanmadklar kii ve olaylarla ilgili olmasna ramen dehet verici olup, kendi ülkelerinde dert ve skntlarnn balad dönemdeki duygularn çartrabilir. Kendilerini üzgün, öfkeli ve dehet içinde hissedebilirler. Utanç duyarlar, suçlu olduklarn hissederler, ve bu dehetli olaylarn kendi hatalarndan ileri geldiini düünebilirler. Geçmiin anlarnn sürekli olarak akllarna gelmesi ve bu düünceleri durduramayp, kontrol edememeleri çok korku verici olabilir. Geçmite balarndan geçmi ve onlara mutluluk getirmi güzel olay ve scak duygular hatrlayabilmek çok güç olabilir. Sürekli olarak ölen sevdiklerini düünür ve onlarsz yaayamayacaklarn hissedebilirler. Tek hatrlayabildikleri onlarn nasl öldüü olabilir. Balarndan iddet olaylar geçmi ve sevdikleri önemli kiileri kaybetmi olan çocuk ve genç insanlar anlayabilecek eitimi görmü olan biriyle, tedirginlik veren duygu ve düünceleri hakknda konumak yararl 21

26 SOSYAL VE TIBBÎ REFAHLA LNTL BLGLER olabilir. Sava veya ar iddet olaylarndan sonra ortaya çkan uykusuzluk ve dier deiim ve sorunlara yararl olacak yardm bulmak mümkündür. Balarndan birçok sarsntl olaylar geçmi olan çocuklarn gelimesi geriye gidebilir. Geceleri altlarn slatmaya balayabilirler. Arkada edinmeleri zorlaabilir. Kendilerini beenmeyebilir ve anlayamayabilirler. Bütün bu sorunlara yardmc olacak çareler bulmak mümkündür. nternete Eriim nternette yararl ek bilgiler bulabilirsiniz. nternete balanma imkânnz yoksa, birçok kamu kütüphanelerinde, her yurttan (bazen ücretsiz olarak) kullanabilecei, internete balanabilen bilgisayarlar vardr. 22

27 KENCE NEDR? BÖLÜM II KENCE ÇN TAZMNATLA LNTL BLGLENDRME 1. KENCE NEDR? kence nin kabul edilmi udur: olan evrensel tanmlamas bir kamu görevlisinin veya resmi sfatla görev yapan bir baka kiinin teviki, izni, veya göz yummas ile kii üzerinde, kiiden veya üçüncü ahstan bilgi edinmek ya da itiraf elde edebilmek için kastl olarak uygulanan, kiiyi kendisinin veya üçüncü bir ahsn yapm olduu veya yapm olduundan kukulanlan eyleminden ötürü cezalandran; kiiye veya üçüncü ahsa gözda veren veya üzerlerinde zor kullanan; ya da ayrmcla dayanan baka herhangi bir nedenle uygulanp, gerek fiziksel gerek ruhsal ar ac ve strap veren herhangi bir eylem. Yalnzca yasal yaptrmlardan kaynaklanan, yaptrmlarn doasnda bulunan, ya da yasal yaptrmlarla ilintili olan durumlardan ortaya çkan ac ve straplar ikence kapsamna girmez. (kence ve dier Zalimce, nsanlk d veya Onur krc Muamele veya Cezalandrmaya kar olan Birlemi Milletler Sözlemesi 1988, Madde 1) Bir hareketin ikence olarak saylmas için aada daha ayrntl ekilde belirtilen tüm öeleri ihtiva etmesi gerekir: 23

28 KENCE ÇN TAZMNAT ÖDEMELERNE LKN BLGLER Yaplan fiilin ar ac ve straba neden olmu olmas gerekir; Bir kamu görevlisi (örnein polis veya güvenlik güçleri) tarafndan veya onlar adna veya onlarn izniyle yaplm olmas gerekir; tiraf elde etmek veya korku alamak gibi belirli bir amaçla ilenmi olmas gerekir. 2. KENCEYE KARI TAZMNAT NEDR? kence uluslararas bir suç olarak kabul edilmi olup, uluslaras yasalar uyarnca ikenceden sa kurtulanlarn tazminat alma haklar vardr. Tazminat genellikle resmi görevlisi ikence yapm olan hükûmetten, veya ikence faili birey hakknda dava açlarak elde edilmeye çallr. Birçoklar ikence tazminatnn sadece para tazminat alma hakk olduunu düünür. Halbuki ikence tazminat çok yönlü olup daha çok eyleri kapsayabilir. Örnein: kenceden sa kurtulanlara iyilemeleri ve yeniden sala kavumalar için verilen fiziksel ve psikolojik tbbî bakm ve tedavi; Gerçekler ve adalet: Olaylarn sorumluluunu üstlenme, resmen özür dileme, ikence yapanlarn cezalandrlmas, gerçeklerin tannmas, ve ikenceye maruz kalm olanlarn anlmas; 24

29 KENCE ÇN TAZMNAT NEDR? kenceden ötürü kayp olan hak ve yetkilerin geri verilmesi: Emeklilik ve istihdam haklar, bir ülkede oturma hakk, veya özel eyalarnzn iadesi; hlâllerin tekrarlanmayacana dair teminat: leride ayn ahs veya bakalar tarafndan ihlâllerin tekerrürünü önlemek amacyla suç ilemilerin ar cezalandrlmas, madurlara ikence yaplmasn önleyemeyen yasalarn deitirilmesi, ve ileride ikenceye göz yumulmayacann salama balanmas için kamu kurulularnn (polis veya asker gibi) uygulamalarnn düzeltilmesi; ve Katlanlan ac tazminat. ve strap, kayplar ve masraflar için Balangçta amaçlarn ne olduunu iyi düünmek ve onlarn en iyi nasl baarlabilecei hususunda yasal tavsiyeye bavurmak elzemdir. 3. HAKSIZLIKLARIN TELÂFSN ARARKEN: AKLINIZDA OLMASI GEREKEN HUSUSLAR kenceye veya baka ciddi insan haklar ihlâllerine maruz kalm olanlarn adalete bavurmalar doal ve anlayla karlanabilen bir tepkidir. Ancak hemen balangçta gözönünde bulundurulmas gereken birçok önemli husus vardr: Birçoklarnn tazminat almas mümkün olmayabilir; belirli ülkelerin o ülkeden tazminat talep etmek için etkin bir mahkeme sistemi, ikayet etme usulü, veya yasal kanallar olmayabilir. Yaplabilecek tek ey bakalaryla 25

30 KENCE ÇN TAZMNAT ÖDEMELERNE LKN BLGLER birlikte o ülkedeki ikenceye kar kampanya balatmak veya size yaplan adaletsizlikleri kamuya açklamak olabilir. Bazlar için bir tür tazminat arama frsat olsa bile bu çok uzun ve güç bir süreç olabilir. Adaletin yerine getirilmesi için uramak baz kiilerin iyilemesine yardmc olur. Bazlar için de gelecee dönük bakmak ve hayatlarn yeniden kurmaya çalmak daha yararl olur. Bu nedenlerden ötürü hakszlklarn telâfisini ararken, harekete geçmezden önce iyice düünmenizi, konuyu aile, dost ve danmanlarnzla tartmanz kuvvetle tavsiye ederiz. Düünmeniz gereken baz hususlar unlar olabilir: Hakszlklarn telâfisine bavurmak sizin ve ailenizin yaamlarnda büyük gerginlik yaratabilir. Ayn zamanda moral destek ve muhtemelen paraya ihtiyacnz olur. Kararl ve çkacak aksiliklere kar hazrlkl olmanz gerekir ve sonuçta tasarladnz baarabileceiniz garanti edilemez. Aileniz, dost ve meslektalarnz hâlâ ikencenin yer ald ülkedeyseler, onlarn güvenlii tehlikeye düebilir. Telâfi araynz baarl olsa bile geçmite olanlar deiteremez, ancak banzdan geçenleri geride brakp yaamnzda gelecee dönük bakmanz mümkün klabilir. 26

31 NE TÜR YASAL ÇARELER MEVCUTTUR? 4. NE TÜR YASAL ÇARELER EVCUTTUR? Çeitli yasal çareler mevcut olabilir. Bir eylem süreci balatmazdan önce, davanzn baarl olma ihtimali ve izlenecek usuller hakknda danabileceiniz bir avukattan ya da bir insan haklar örgütünden yardm istemenizi kuvvetle tavsiye ederiz. Zarar ziyan ve tazminat için hukuk davas kencenin yer alm olduu ülkede zarar ziyan/mâli tazminat için ikayet edebilmeniz veya dava açabilmeniz mümkün olabilir. Size ikence yapm kiinin kimliini biliyorsanz davann Birleik Krallk ta dahi açlmas mümkün olabilir. Cezaî kovuturma kence görmü olduunuz ülkedeki yetkili makamlardan size ikence yapm olanlar hakknda cezaî kovuturma açma amacyla soruturma açmalarn isteyebilirsiniz. Size ikence yapm kiinin kimliini ve o kiinin Birleik Krallk ta bulunduunu, veya Birleik Krallk a gelebilme ihtimali olan tarihi biliyorsanz, Londra büyükehir polis gücünün (Metropolitan police) de davanz hakknda soruturma açmasn isteyebilirsiniz. Eer ikence failinin ahsen bir üçüncü ülkede olduunu biliyorsanz, o ülkede de kovuturma açmak mümkün olabilir. Hakszlklarn telâfisini arayabileceiniz bölgesel ve/veya uluslararas kurulular kence dahil olmak üzere, insan haklar ihlâllerini aratrabilecek çeitli sayda uluslararas kurulu bulunabilir. Bu kurululara ihlâlden sorumlu olan ülke kendi hakkndaki ikayetleri inceleyecek olan uluslaras kurulu tarafndan ele alnabileceine ancak daha 27

32 KENCE ÇN TAZMNAT ÖDEMELERNE LKN BLGLER önceden mutabk kalmsa bavurulabilir. Uluslararas kurulular, her bir dilekçe hakknda karar verirken, önce kendi ülkenizdeki bir mahkemede dava açmak için uram olduunuzu, veya böyle bir dava açmay imkansz bulduunuzu kantlamanz isteyeceklerdir. Bu kurulular arasnda ancak çok az sayda olanlar, size belirli bir tazminat ödenmesi için hükûmetlere emretme ve verdii emri infaz etme yetkisi vardr. Belirli bölgelerde çalan ve bu yetkiyi haiz olan kurulular unlardr: Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Amerikalar aras nsan Haklar Mahkemesi Dier kurulularn, yalnzca ihlâl olaynn yer aldn belirtme ve ilgili hükûmetten yaplan hatann düzeltilmesini ve hakszlklarn telâfi edilmesini isteme yetkisi vardr. Bu tür kurulular arasnda unlar bulunur: nsan ve Halklar n Haklar Afrika Komisyonu Birlemi Milletler nsan Haklar Komitesi Birlemi Milletler kenceyi Önleme Komitesi Hukukî dava açmak için güçlü bir konumda olduunuz durumlarda bile, bazen dava dilekçesi vermenizin mümkün olamayabileceini vurgulamak gerekir. Dava açabilseniz dahi, süreç yllar alabilir ve sonuçta da 28

33 NE TÜR YASAL ÇARELER MEVCUTTUR? baarl olmayabilir. Böyle bir atlma girimezden önce göz önünde bulundurmanz gereken hususlar unlardr: Dava dilekçesini sunabilmek için riayet etmeniz gereken bir zaman snrlandrmas olup olmadn örenmeniz gerekir; lgili ülke içinde bavurabileceiniz bütün olanaklar denemi olduunuza dair elinizde delil olmas gerekir; Davanz destekleyici mahiyetteki salk raporlarn ve sair belgeleri tedarik etmeniz gerekebilir. Dava dilekçenize herhangi bir uluslararas veya bölgesel kuruluun bakamad durumlarda, Birlemi Milletler nsan Haklar Kurulu nun insan haklarn korumak için daha farkl ekillerde yardm vermek üzere oluturduu birtakm örgütler vardr. Bu örgütlerden bazlar sizin adnza dava getirebilir. Örnein davanz ilgili hükûmetle diyaloa giriebilmesi için Birlemi Milletler Özel Raportörü nün dikkatine sunabilirsiniz. Veyahutta dilekçenizi ilgili hükûmete direkt olarak verebilecek, Birlemi Milletler tarafndan sözü geçen ülkeye atanm Özel Raportör olabilir. Uluslaras Ceza Mahkemesinde aranabilecek çareler Uluslararas Ceza Mahkemesi yaygn veya sistematik ikence faaliyetlerinden sorumlu kiiler hakknda kovuturma açabilir. Buna ramen, Mahkeme nin davanza bakmay düünebilmesi, ancak suç 1 Temmuz 2002 tarihinden sonra ilenmise; itham edilen kiinin 29

34 KENCE ÇN TAZMNAT ÖDEMELERNE LKN BLGLER ikamet ettii sorumlu ülke Mahkemenin yarglama yetkisini tanmsa; ve ülke içindeki bir mahkeme kovuturma açmaya kar isteksiz veya âciz davranmsa, mümkün olabilir. Bölgesel yaknma mekanizmalar: nsan ve Halklarn Haklar Afrika Komisyonu veya 90 Kairaba Avenue, P.O. Box 673, Banjul, The Gambia. Tel: / Faks: E-posta: achpr@achpr.org / idoc@achpr.org Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Bavuru yapmak isteyenler için (28 dilde) bilgilendirme internet a sitesinde veya aadaki adreste bulunabilir; veya European Court of Human Rights, Council of Europe, F Strasbourg-Cedex Tel: Faks: E-posta: webmaster@echr.coe.int Amerikan nsan Haklar Komisyonu Amerikan Devletleri Örgütü ne (Organisation of American States) üye ülkeler tarafndan ilenen insan haklar ihlâllerine kar sunulacak dilekçelerin bulunabilecei yerler; veya Inter-American Commission on Human Rights, 1889 F Street, N. W., Washington, D.C , USA Tel: Fax: E-posta: cidhoea@oas.org Uluslararas yaknma mekanizmas: Uluslaras Ceza Mahkemesi veya 30

35 NE TÜR YASAL ÇARELER MEVCUTTUR? ICC, Maanweg, 174, 2516 AB The Hague, The Netherlands Tel: Fax: E-posta: vpru@icc-cpi.int Eski Yugoslavya için Uluslaras Ceza Mahkemesi veya Churchillplein 1, 2517JW The Hague, Netherlands Rwanda için Uluslararas Ceza Mahkemesi veya Arusha International Conference Centre P.O. Box 6016, Arusha, Tanzania Tel: / +255 (57) /72 Faks: / +255 (57) BRLEM MLLETLER nsan Haklar Komitesi kenceye Kar Komite Irk Ayrmcln Tasfiye Komitesi Yazma adresi: The Petitions Team, Office of the High Commissioner for Human Rights, United Nations Office, 1211 Geneva 10, Switzerland Faks: E-posta: tb-petitions.hchr@unog.ch nsan haklar Komisyonu Yazma adresi: Commission/Sub-Commission Team (1503 Procedure), Support Services Branch, Office of the High Commissioner for Human Rights, United Nations Office at Geneva, 1211 Geneva 10, Switzerland Faks: E-posta:1503.hchr@unog.ch Kadnlarn Statüsü Komisyonu Yazma adresi: 31

36 KENCE ÇN TAZMNAT ÖDEMELERNE LKN BLGLER Division for the Advancement of Women, Department of Economic and Social Affairs, United Nations Secretariat, 2 United Nations Plaza, DC-2/12th Floor, New York, NY 10017, United States of America Faks: Kadnlara Kar Ayrmcln Tasfiyesi Komitesi Yazma adresi: Division for the Advancement of Women, Department of Economic and Social Affairs, United Nations Secretariat, 2 United Nations Plaza, DC-2/12th Floor, New York, NY 10017, United States of America Fax: Yukardaki kurululara ilikin iletiim ve yaknma kurallar, ikayet modelleri, ve kimlerle balant kurulacana dair bilgiler, nsan Haklar Yüksek Komiserlii Dairesi nin a sitesinden; veya u adresten elde edilebilir: OHCHR-UNOG, 8-14 Avenue de la Paix, 1211 Geneva 10, Switzerland Tel: Ayrca kence hbar Etme El Kitab na (The Torture Reporting Handbook) danabilirsiniz. Kitapta iddia edilen ikence eylemlerinin nasl ihbar edilecei, bölgesel ve uluslararas mekanizmalar bilgilendirme ilemleri, bavurular desteklemek için ne tür bilgiler gerektii ve bavurulmas mümkün olabilecek eylemler açklanr. nternette 8 deiik dilde veya The Human Rights Centre, University of Essex, Wivenhoe Park, Colchester, CO4 3SQ Tel: den elde edilebilir. Diplomatik temsilci/diplomatik korunma 32

37 NE TÜR YASAL ÇARELER MEVCUTTUR? Eer Britanya uyrukluysanz, Dileri ve ngiliz Milletler Topluluu Dairesi nin (The Foreign and Commonwealth Office) Londra daki Konsolosluk bölümünün (Consular division) tazminat davanz ikence yapmakla sorumlu hükûmet nezdinde, sizin adnza yürütmesini isteyebilirsiniz. Birleik Krallk Dileri ve ngiliz Milletler Topluluu Dairesi isteiniz üzerine harekete geçip geçmeyecei hususunda kendileri karar verirler ve bu karar ikence gördüünüz ülkenin ulusal mahkemeleri nezdinde tüm çare araylarn denemi olduunuzu kantlam olmanz, veya baka hareket yolu kalmadn gösterebilmeniz (yani yerel çare araylarnn bitmi olmas) kouluna balayabilirler. Dileri ve ngiliz Milletler Topluluu Dairesi bir mektubunda TAZMNAT la ilgili u açklamada bulunmutur: Hükûmetin bu konuda izledii politika, yurt dndaki Britanya uyruklularna uygulanan ciddi kötü muamele ile ilgili iddialar hangi yabanc hükûmet olursa olsun, onlar nezdinde ortaya koymaktr. Her bir davann koullarnn dierlerinden oldukça farkl olma ihtimali, yapacamz itirazlarn niteliini etkiler. Eer ilgili kii tarafndan belirli bir zarar ziyan talebi öne sürülmüse, uluslararas davalarda uygulanan normal kurallar uyarnca, davacnn önceden tüm yerel yasal çareleri denemi olmasn bekleriz. Dileri ve Uluslar Topluluu Dairesi nin çok ender olarak isteklerinize yant vermedii veya herhangi bir harekete geçmeyi reddettii (ve sizin de tüm yerel yasal çareleri denemi olduunuz) durumlarda, Yüksek Mahkeme ye (High Court) yasal gözden geçirme bavurusunda bulunabilir ve Dileri ve Uluslar Topluluu Dairesi nin kararna itiraz edebilirsiniz. Temyiz Mahkemesi ndeki (The Court of Appeal) Abbasi v Foreign and 33

38 KENCE ÇN TAZMNAT ÖDEMELERNE LKN BLGLER Commonwealth Office ( 2002 EWCA Civ 1598) davas, Dileri ve ngiliz Milletler Topluluu Dairesi nin kararlarnn çok istisnai durumlarda bir Britanya Mahkemesi nde (British Court) yeniden gözden geçirilebileceini hükme balamtr. Böyle bir davay kazanma olaslnz çok düük olduu için, bu yönde bir harekete girimezden önceki aamada bir avukata danmanz kuvvetle tavsiye ederiz. Foreign and Commonwealth Office (Dileri ve ngiliz Milletler Topluluu Bakanl) Consular Directorate, Foreign & Commonwealth Office, Old Admiralty Building, London SW1A 2PA, UK Tel: Faks: E-posta: consular.fco@gtnet.gov.uk D ülkelerde gözetim altna alnan Britanya uyruklulara dair elçilik hizmetleri için sitesine baknz. D ülkelerde gözetim altna alnan Birleik Krallk uyruklulara yardm salayan örgütler: Prisoners Abroad (Yurt dnda Tutuklular) tutuklu Britanya uyruklulara ve onlarn aile ve dostlarna destek ve sosyal yardm salar ve yurda dönen tutuklarnn yeniden yerletirilmesine yönelik hizmet sunar Fonthill Road, Finsbury Park, London N4 3JH, UK Tel: Fax: E-posta: info@prisonersabroad.org.uk Fair trials abroad (Yurt dnda âdil muhakeme) d ülkelerde suç iledikleri iddiasyla itham edilen AB vatandalarna tavsiye ve yardmda bulunur. Balant adresi: Sabine Zanker 2nd Floor, Tower building, 11 York Road, London, SE1 NX, UK Tel: E-posta: fairtrials.abroad@ntlworld.com 34

39 BRLEK KRALLIK TA NERELERE DANIABLRSNZ 5. BRLEK KRALLIK TA NERELERE DANIABLRSNZ Yukarda bahsedilen çarelere Birleik Krallk tan da bavurulabilir, ancak çare için izleyeceiniz yol ne olursa olsun, yardm istemenizi kuvvetle tavsiye ederiz. REDRESS teki yasal danmanlar size gerekli tavsiye ve yardm verebilir veya sizi ya Birleik Krallk ta ya da ilgili ülkede bu konuda uzman bir avukata gönderebilirler. Baka bir k da, konuyu kendi avukatnzla veya Birleik Krallk ta üslenmi ve bireysel yasal davalara bakan insan haklar örgütleriyle görümenizdir. REDRESS le balant kurarsanz, yasal danmanlar size ücretsiz ve gizli ön tavsiyelerde bulunurlar. REDRESS le e-posta, telefon veya mektupla irtibat kurabilir ve yasal danmanlardan yant alabilirsiniz. Davanz daha derinlemesine görüebilmek için sizi dairelerine çarabilirler. Verdiiniz bilgiler üzerinde düündükten sonra, REDRESS size yardmc olabilecek yetenee sahip olup olmadna karar verecektir. REDRESS davanza bakmaya karar verirse, sizinle birlikte bir strateji hazrlayp, yardmc olabilecei yollar belirleyecektir. 35