Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi

Transkript

1 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 ARAŞTIRMA / Research Articles Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi Investigation of Frequency of Domestic Violence Against Women and The Relation With Some Mental Health Problems in Ankara Yunus Emre Health District 1 Nihal BİLGİLİ AYKUT, Şevkat BAHAR ÖZVARIŞ, Ayşe AKIN 3 ÖZET ABSTRACT Yunus Emre Sağlık Ocağı bölgesinde aile içi şiddet sıklığı ve şiddete maruziyetin olası depresyon ve anksiyete ile ilişkisinin incelendiği kesitsel tipteki araştırmanın evrenini bölgede yaşayan 0-39 yaş grubunda bulunan ve en az ilkokul mezunu ve halen evli olan kadınlar oluşturmuştur. Örneklem basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Araştırma yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılmıştır. Aile içi şiddete maruziyet durumu araştırmacı tarafından hazırlanan bir anketle belirlenmiş, olası depresyon ve anksiyetenin saptanmasında Beck Depresyon Envanteri ve Sürekli Anksiyete Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmaya katılan kadınların 34,9'unun eşlerinden fiziksel ve/veya psikolojik şiddet, 34'ünün psikolojik şiddet, 17,5'inin fiziksel şiddet, 9,7'sinin ise cinsel şiddet gördüğü saptanmıştır. Araştırmaya katılan kadınların 34,'si olası depresyon, 1,3'ü olası anksiyete tanısı almıştır. Kocalarından psikolojik veya fiziksel şiddet gören kadınların şiddet görmeyenlere göre yaklaşık 3 kat daha fazla olası depresyon tanısı aldıkları; psikolojik şiddet görenlerin şiddet görmeyenlere göre yaklaşık 4 kat, fiziksel şiddet görenlerin ise yaklaşık üç kat daha fazla olası anksiyete tanısı aldıkları saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: : Aile içi şiddet, kadına yönelik şiddet, depresyon, anksiyete A cross-sectional study is conducted on 650 women, aged 0-39, at least graduate of primary school, currently married and living in Yunus Emre Health Center District to search the prevalence of domestic violence against women, related factors and the relation between violence and possible depression and possible anxiety. Sample is determined by simple probability sampling method. Study is performed by face to face interview. Domestic violence is searched by a questionary prepared by the researcher. Beck Depression Inventory and Continuous Anxity Scale are used to determine possible depression and anxiety. 34,9 of women had psychological and/or physical violence, 34 had psychological violence, 17,5 had physical violence and 9,7 had sexual violence from their husbands. 34, of women had possible depression and 1,3 of women had possible anxiety. The women who had psychological or physical violence had depression threefold than the ones who did not. The women who had psychological violence had possible anxiety four times more, and the women who had physical violence threefold than the ones who did not. GİRİŞ kadın haklarının geliştirilmesi amacıyla Birleşmiş Milletler (BM) Kadının Statüsü Komisyonu kurulmuştur (1) yılında BM Genel Kurulu'nun Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi'ni (CEDAW) kabul etmesi, kadının statüsü konusundaki çalışmalara bir ivme kazandırmıştır (1,). 1995'de Pekin'de toplanan 4. Dünya Kadın Konferansı Eylem Platformu'nda kadınlar ve kız çocuklarının bütün toplumlarda sınırları gelir, sınıf ve kültürle çakışan fiziksel, cinsel ve psikolojik tacize maruz kaldıkları ve kadınların sosyal ve ekonomik statüsünün düşük olmasının kadına yönelik şiddetin hem nedeni, hem de sonucu olabildiği ifade edilmiştir. Bu durumu Keywords: Domestic violence, depression, anxiety Toplumun yarısını oluşturan kadınların sağlığı söz konusu olduğunda kadınların biyolojik özelliklerinin yanı sıra sosyal statüleri de önem kazanmaktadır. Uzun yıllardır kadının toplumsal yaşam içindeki konumu, uluslararası kamuoyunun gündeminde yer almış olup, ilk kez 1946 yılında kadınların durumunun izlenmesi ve 1.PhD, Öğretim görevlisi, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı.Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 3.Prof. Dr., Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Sorumlu Yazar İletişim Adresi: nihalbilgili@gmail.com Gönderim Tarihi: Kabul Tarihi:

2 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi ortadan kaldırmak üzere hükümetler kadına yönelik şiddeti önlemek ve ortadan kaldırmak için bütünsel önlemler almayı ve kadına yönelik şiddetin nedenleriyle sonuçlarını ve engelleyici önlemlerin etkinliğini incelemeyi benimsemişlerdir (3). Aile içi şiddetle kastedilen şey, kendini aile olarak tanımlamış bir grup içerisinde zorlamak, aşağılamak, cezalandırmak, güç göstermek, öfke, gerginlik boşaltmak amacıyla bir bireyden diğerine yönelen her türlü şiddet davranışı dır (6). Daha geniş tanımlamayla aile içi şiddet bireylerin yaralanmasına, sindirilmesine, öfkelendirilmesine veya duygusal baskı altına alınmasına yol açan fiziki veya herhangi bir şekildeki hareket, davranış veya muamele olarak tanımlanmaktadır (7). Teorik olarak aile içinde şiddet, ailenin herhangi bir bireyi tarafından herhangi bir bireye uygulanabilmekteyse de, en yaygın şekliyle aile içi şiddet eşler arasında, kocanın karısına şiddet uygulaması ve ebeveynlerin çocuklara yönelttikleri şiddet olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan araştırmalar şiddet uygulayanların 95'inden fazlasının erkek, şiddete maruz kalanların 90'ından fazlasının kadın ve çocuk olduğunu ortaya koymaktadır (6, 7). Ancak dikkat edilmesi gereken husus, çocuklara uygulanan aile içi şiddetin eğitimin belirli bir devresinde biteceği varsayılırken; kadına yönelik şiddet ömür boyunca baba, ağabey, koca ve hatta oğul tarafından sürdürülebilen bir davranış biçimidir. Az ya da çok sıklıkta, ama bütün toplumlarda kadınlar ve kız çocukları, sınırları gelir, sınıf ve kültürle çakışan fiziksel, cinsel ve psikolojik tacize maruz kalmaktadırlar. Kadınların sosyal ve ekonomik statüsünün düşük olması, kadınlara yönelik şiddetin hem nedeni, hem de sonucu olabilmektedir (5). 51. Dünya Sağlık Asamblesi'nde kabul edilen 1. Yüzyılda Herkese Sağlık anlayışı ile sağlık alanındaki eşitliğin kadın sağlığının belirleyicilerinden biri olan toplumsal cinsiyet eşitliğini de içermesi gerektiği görüşü benimsenmiştir (4, 5). Özellikle ruh sağlığı sorunlarında toplumsal cinsiyet in etkisi önem kazanmaktadır. Dünya üzerinde 400 milyon kişide anksiyete bozukluğu ve 340 milyon kişide duygudurum bozukluğu olduğu ve bunların büyük bir kısmının kadın olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin Uganda'nın kırsal kesiminde 65 yaş altı kadınların,6'sında, erkeklerin ise 14,3'ünde majör depresyon saptanmıştır. Brezilya'da Bahia'nın kentsel kesiminde kadınların 1'inde, erkeklerin ise sadece 8'inde nörotik ve psikosomatik bozukluklar görülmüştür. İngiltere'de her türlü ruhsal hastalığı olan kişilerin 55'i kadınlardan 45'i erkeklerden oluşmaktadır. Yapılan bir çalışmada kadınların 33'ünün, buna karşılık erkeklerin 5'inin anksiyete ve depresyonun psikiyatrik belirtilerini gösterdiği saptanmıştır (5). Avrupa Kadın Sağlığı Stratejik Eylem Planı'nda, kadınlarda bazı ruh sağlığı sorunlarının daha fazla görülmesinin nedenleri, toplumsal cinsiyet eşitsizliğine bağlı olarak ortaya çıkan ayrımcılık ve kadının yaşadığı kültürel değersizleşmeye bağlanmaktadır. Ayrıca her toplumda yaşanan kadına yönelik şiddetin kadınların ruh sağlığı üzerinde ciddi etkiler yarattığı belirtilmektedir (4). Kadına yönelik şiddeti (KYŞ), etkileyen faktörleri, fiziksel ve ruhsal sağlığa ilişkin sonuçlarını, bu konudaki girişimlerin sonuçlarını izlemeye ilişkin araştırmaların son yıllarda ivme kazanmasına karşın, bu konudaki araştırmaların çoğu sağlık kuruluşlarına, kadın ya da aile danışma merkezlerine, sığınma evlerine başvuran kadınlar üzerinde yapılmıştır ve topluma dayalı araştırmalar görece daha az sayıdadır. Özellikle Türkiye'de kadına yönelik aile içi şiddete ilişkin araştırmalar, bunların içinde de topluma dayalı araştırmalar sayılabilecek kadar azdır. Kadına yönelik aile içi şiddetin kadın sağlığına ilişkin sonuçlarıyla sosyal bir sorun olmasının yanı sıra bir halk sağlığı sorunu olarak da ele alınması ve müdahale programlarının geliştirilmesi gerekmektedir. Sorunun çözümüne yönelik müdahalelerin Kadına yönelik şiddet farklı biçimleriyle, toplumsal cinsiyet eşitsizliği temelinde ortaya çıkmakta, ayrıca kadının fiziksel ve ruhsal sağlığını da önemli ölçüde etkilemektedir. Özellikle aile içinde kadına yönelen şiddet, boyutu ve sonuçlarıyla, çoğunlukla gizli kalabilmekte ve kadın için ömür boyu sürebilen bir sağlık riski oluşturabilmektedir. 73

3 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 planlanabilmesi için özellikle toplum düzeyindeki KYŞ boyutlarının açıklıkla ortaya konulması zorunludur. Profili Raporu'na göre kadınlarda depresif bozukluklar prevalansı 9,8, anksiyete bozuklukları prevalansı ise 5,7 olarak bulunmuştur (53). Buna göre örneklem büyüklüğü prevalans=0,098 için 490, prevalans= 0, i ç i n o l a r a k b u l u n m u ş t u r. Araştırmacının olanakları göz önüne alınarak örneklem büyüklüğünün 650 olmasına karar verilmiştir. Türkiye'de kadına yönelik aile içi şiddet ile ruh sağlığı ilişkisinin ayrıntılı incelenmesinde bir başlangıç noktası oluşturmak üzere; Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan 0-39 yaş grubundaki en az ilkokul mezunu evli kadınlarda olası depresyon ve anksiyete bozukluğu prevalansının saptanması. Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan 0-39 yaş grubundaki en az ilkokul mezunu evli kadınlarda aile içi şiddet prevalansının saptanması. Olası depresyon ve anksiyete bozukluğu ile kadına yönelik aile içi şiddet arasında ilişki olup olmadığının saptanması amacıyla bu çalışma planlanmıştır. Örnekleme birimi 0-39 yaş en az ilkokul mezunu evli kadınlar olmasına karşın, gizliliği sağlamak amacıyla her haneden yalnızca bir kadınla görüşüleceği için örneklemenin bölgedeki haneler temelinde yapılmasına karar verilmiştir. Okul çağında olmayanlar çıkarıldığında kadınların 77'sinin en az ilkokul mezunu oldukları; evlenme çağında olmayanlar çıkarıldığında kadınların 65'inin halen evli olduğu ve her haneden bir kadınla görüşme yapılacağı göz önüne alınarak iki haneden birinde araştırma kriterlerine uygun bir kadın bulunabileceği düşünülerek 1300 hanenin örnekleme seçilmesine karar verilmiştir. 3. GEREÇ VE YÖNTEM Kesitsel tipteki bu çalışma Ankara'nın Altındağ İlçesi'nde Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi'nde yürütülmüştür. Bölge nüfusu 005 verilerine göre 7988 kişiden oluşmaktadır, hane sayısı 7808, ortalama hane büyüklüğü 3,6 kişidir yaş kadın nüfusu 811 kişidir. Yunus Emre Sağlık Ocağı hizmet bölgesindeki mahallelerdeki hanelerin listesi mahalle muhtarlıklarından sağlanmış ve basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle 1300 hane seçilmiştir. Belirlenen hanelere örnekleme çıkma sırasına göre gidilmiş, 650 kadına ulaşıldığında görüşmeler sonlandırılmıştır. Gidilen hanelerde 0-39 yaş grubunda, en az ilkokul mezunu (5. sınıfı tamamlamış) evli kadın olup olmadığı sorulmuş, birden fazla kadın olması durumunda görüşülecek kadın kura ile belirlenmiştir. Sözlü onay alınarak ve gerekli mahremiyetin sağlanmasına dikkat edilerek görüşme yapılmıştır. Görüşme yapılanlara önce Beck Depresyon Envanteri ve Sürekli Anksiyete Ölçeği verilerek doldurmaları istenmiştir. Daha sonra araştırmacı tarafından hazırlanan anket formu ile ve yüz yüze görüşme yapılmıştır. Araştırmanın Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi'nde yaşayan halen evli kadınlar üzerinde yapılması planlanmıştır. Ancak 0 yaş altında görülen çocukluk çağı depresyonunun semptomatolojisinin yetişkin depresyonundan farklı olması, 40 yaş üzerinde de depresyon ve anksiyete semptomlarının perimenopozal semptomatoloji ile karışma olasılığı nedeniyle araştırma grubu olarak 0-39 yaş grubu seçilmiştir. Ayrıca depresyon ve anksiyetenin araştırılması için kullanılacak Beck Depresyon Envanteri ve Sürekli Anksiyete Ölçeği'nin kadınların kendileri tarafından doldurulabilmesi için ilkokulu bitirmemiş olan kadınlar araştırma grubu dışında bırakılmıştır. Böylece araştırmanın evrenini Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi'nde yaşayan 0-39 yaş grubu en az ilkokul mezunu, halen evli kadınlar oluşturmuştur. 000 Nüfus mı Ankara verileri kullanılarak ve Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi yaş grubu kadın nüfusunun 811 olduğu dikkate alınarak evren büyüklüğü 3667 olarak hesaplanmıştır. Araştırma verileri Beck Depresyon Envanteri, Sürekli Anksiyete Ölçeği ve araştırmacı tarafından hazırlanıp ön denemesi yapılan Kadın Sağlığı ve Ev İçi İlişkiler Anketi kullanılarak toplanmıştır. Beck Depresyon Envanteri dörtlü Likert tipi ölçüm sağlayan toplam 1 maddeden oluşur. Her madde depresyona özgü bir davranışı belirleyen dört dereceli kendini değerlendirme 1998 yılında yayınlanan Türkiye Ruh Sağlığı 74

4 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi cümlesi içermektedir. Seçilen cümleye göre her madde 0 3 puan alır, toplam puan bunların toplanması ile elde edilir. Toplam 0-63 arasında değişir. Kesme puanı 17'dir. Sürekli Anksiyete Ölçeği 0 maddeden oluşmaktadır. Büyük puan yüksek kaygı seviyesini, küçük puan düşük kaygı seviyesini belirtir. Kesme puanı 60'dır. Müdürlüğü'nden tarih ve 4919 sayı ile yazılı izin alınmıştır. Araştırmaya katılan kadınların mahremiyetinin sağlanması için araştırma içeriği hakkında araştırmaya katılan kadınlar dışında bilgi verilmemiş, görüşmelerin gizliliği sağlayacak şekilde yapılmasına özen gösterilmiştir. Aile içi şiddet, psikolojik, fiziksel ve cinsel olmak üzere üç kategoride değerlendirilmiştir. Psikolojik şiddet, kocasının veya hane halkından diğer kişilerin kadını duygusal olarak inciten davranışı olup olmadığı, varsa bu davranışın ne olduğu, ne zamandır devam ettiği, ne sıklıkta olduğu ve en son ne zaman olduğu şeklinde; fiziksel şiddet, kocasının veya hane halkından diğer kişilerin kadını bedensel olarak inciten davranışı olup olmadığı, varsa bu davranışın ne olduğu, ne zamandır devam ettiği, ne sıklıkta olduğu ve en son ne zaman olduğu şeklinde; cinsel şiddet ise kocasının kadını istemediği halde cinsel ilişkiye zorlayıp zorlamadığı veya zorla cinsel ilişkiye girip girmediği, bu davranışın ne zamandır devam ettiği, ne sıklıkta olduğu ve en son ne zaman olduğu şeklinde incelenmiştir. BULGULAR Araştırmaya Katılan Kadınların Bazı Özellikleri: Araştırmaya katılan 650 kadının bazı sosyodemografik özellikleri incelendiğinde yaş ortalamasının 8,8 (±5,3) olduğu; yaklaşık 64'ünün ilkokul mezunu olduğu; 83'ünün gelir getiren bir işi olmadığı; 58'inin 1 yaşına kadar Ankara il merkezinde, 90'ının Orta Anadolu bölgesinde yaşadığı saptanmıştır. Araştırmaya katılan kadınların kocalarının 6,0'si 35 yaş altındadır; 49,8'i ortaokul ve üzeri öğrenim düzeyindedir (Tablo 1). Görüşmeler hepsi üniversite öğrencisi olan altı kadın anketör tarafından, araştırma kapsamına alınan kadınların evlerinde yapılmıştır. Veri toplamada standardizasyonun sağlanması için anketörlere araştırmacı tarafından araştırma bölgesi ve anket formları hakkında ön eğitim yapılmış, eğitim sonrasında anketörlerin araştırma bölgesi dışında yaptıkları görüşmeler araştırmacı tarafından kontrol edilerek tutarlılıkları değerlendirilmiştir. Kadınların 76,6'sı çekirdek aile içinde yaşamaktadır; 9,7'si 18 yaşından önce evlenmiştir; yaklaşık 96'sı ilk evliliğini Tablo 1. Kadınların ve Kocalarının Bazı Sosyodemografik Özellikleri (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Kadınlar Kocalar ,4 33,4 6, , 0 0,0 Özellikler Yaş Verilerin analizi Epi Info Version 3.3. ve SPSS 1.0 paket programları kullanılarak araştırmacı tarafından yapılmıştır. Tabloların istatistik analizinde Bağımsız Gruplarda Ki-Kare Testi ve Fisher Kesin Ki-Kare Testi kullanılmıştır. Dört gözlü tablolarda 5'den küçük gözlenen frekans olduğunda Yates düzeltmesi yapılmıştır. 3 3, , ,0 149, ,1 Ortalama ± SS 8,8 ±5,3 33,1 ±5,8 Ortanca (En küçük En büyük) 8 ( 0-39) 3 (19-5) 0 0, ,8 8 1,6 144, ,7 48,5 5,5 1,1 1 3, Öğrenim Durumu Okur yazar İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Görüşmelere 4 Temmuz 005'de başlanmış, araştırma sonuçlarının yazılması Aralık 005'de tamamlanmıştır. Yüksekokul mezunu Etik Konular Araştırmanın yapılması için Ankara İl Sağlık ,4

5 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 Tablo 1. Devamı Ortalama Öğrenim Süresi ±SS (yıl) Ortanca (En küçüken büyük) 7,0 (±,7) 7,5 ±,9 5 (5-15) 7 (0-15) Aile ve Evlilik Özellikleri (*) Çekirdek aile Geniş aile 83, 16, ,7 Ankara -ilçe merkezi 48 7,4 Ankara -köy 35 5,4 Diğer il merkezi 36 5, ,6 48 7,4 Diğer ilçe merkezi Diğer köy ,6 3, , 3, ,7 70,3 5 0,8 Evlilik sı 1 Yaşına Kadar YaşadığıYerleşim Yeri Ankara -il merkezi Aile Tipi Çalışma Durumu Çalışmıyor Çalışıyor Tablo. Kadınların Aile ve Evlilik Özelliklerine Göre Dağılımı (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) (*) İlk Evlilik Yaşı < Şimdiki Evliliğin Süresi (yıl) 1 Yaşına Kadar Yaşadığı Bölge <1 Ankara , ,8 Ankara dışı orta Anadolu , , , , ,1 35,7 1 0, Resmi + Dini 64 96,0 Sadece Dini 15,3 Sadece Resmi 10 1,5 1 0, Evet 35 5,4 Hayır , , ,0 Kuzey 1 1,8 Batı 16,5 Güney 14, Doğu 0 3, ,0 (*) ,0 Şimdiki Evliliğin Kararlaştırılma (*) Bu sorularla ilgili erkek grup için bilgi sorulmamıştır Şekli sürdürmektedir. Birden çok evlilik geçirenlerin tamamında evliliğin sonlanma nedeni boşanmadır. Boşanma nedenleri arasında geçimsizlik başta gelmekte (64), bunu dayak (1) izlemektedir. Halen sürdürdükleri evliliklerinde kadınların 64'ü görücü usulü ile evlenmiştir; yalnızca,5'inin resmi nikahı yoktur; 5,4'üne başlık verilmiştir (Tablo ). Kadınların yaklaşık dörtte birinin eşi ile arasında akrabalık vardır. Görücü Usulü Tanışma, Anlaşma Boşandığı Eşi ile Tekrar Evlenmiş Şimdiki Evliliğin Nikah Türü Araştırmaya katılan kadınların 0,0'si aile gelirlerinin yeterli olmadığını ve ciddi geçim sıkıntısı çektiklerini ifade etmişlerdir (Tablo 3). Hiç biri Şimdiki Evlilik İçin Başlık Verme Psikolojik Şiddet Sıklığı ve İlişkili Olan Faktörlerin İncelenmesi Araştırmaya katılan kadınların 34'ü eşlerinden 76

6 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi Tablo 3. Kadınların Aile Gelirlerini Algılama Durumlarına Göre Dağılımı (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Aile Geliri Yeterli 191 9,4 Yeterli değil, idare ediyoruz 39 50,6 Yeterli değil, ciddi geçim sıkıntısı çekiyoruz 130 0, ,0 psikolojik şiddet gördüklerini bildirmişlerdir (Tablo 4). Kadınların 63,3'ünde psikolojik şiddet 5 yıl ve daha uzun süredir devam etmektedir; 4,4'ü haftada birden fazla sıklıkta psikolojik şiddete maruz kalmaktadır; 35,3'ü son bir hafta içinde psikolojik şiddet görmüştür. En sık kullanılan psikolojik şiddet yöntemleri hakaret (6,0), bağırma (54,3) ve aşağılamadır (5,8) (Tablo 5). Kadınların yaşı ile kocalarından psikolojik şiddet görme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Buna karşılık öğrenim düzeyleri, çalışma durumları ile kocalarından psikolojik şiddet görme durumları arasında anlamlı ilişki bulunmuş, lise ve üzeri öğrenim görenlerin kocalarından daha az (X =9,7909, SD =, p<0,05 ), çalışan kadınların ise daha fazla psikolojik şiddet gördükleri saptanmıştır (X = 5,8790,, ). Çekirdek aile ve geniş aile içinde yaşayan kadınların kocalarından psikolojik şiddet görme durumları arasında fark bulunmamış, ancak birden fazla evlilik yapmış olan kadınların (X = 7,834,, ) ve 18 yaşından önce evlenmiş olan kadınların kocalarından daha fazla psikolojik şiddet gördükleri saptanmıştır (X = 6,7910,, ). Kadınların aile geliri hakkındaki düşünceleri ile kocalarından psikolojik şiddet görme durumları arasında anlamlı ilişki bulunmuş olup, aile gelirinin yetersiz olduğunu ve ciddi geçim sıkıntısı çektiklerini düşünen kadınların kocalarından daha fazla psikolojik şiddet gördükleri saptanmıştır (X = 0,5035, SD =, ) (Tablo 6). Tablo 4. Kadınların Kocalarından Psikolojik Şiddet Görme Durumlarına Göre Dağılımları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) ,0 66,0 100,0 Psikolojik Şiddet Tablo 5. Kadınların Kocalarının Uyguladığı Psikolojik Şiddetin Özelliklerine Göre Dağılımları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Psikolojik Şiddetin Özellikleri ,3 34,4 63, , 1, 6,7 41, 7,7 Aynı gün 1 gün -6 gün 7-14 gün gün gün gün 6 ay 1 yıl > 1 yıl ,1 17,6 13,6 4,0 16,7 13,6 0,9 6,3 3, 1 100,0 Süre (yıl) < Sıklık Her zaman Haftada birkaç kez Ayda birkaç kez Yılda birkaç kez Nadiren Fiziksel Şiddet Sıklığı ve İlişkili Olan Faktörlerin İncelenmesi Araştırmaya katılan kadınların 17,5'i kocalarından fiziksel şiddet gördüklerini bildirmişlerdir (Tablo 7). Kadınların 63,'si beş yıl ve daha uzun süredir, 6,3'ü ayda birden daha sık fiziksel şiddet görmektedir; 45,7'si son bir ay içinde kocasından fiziksel şiddet görmüştür. En sık kullanılan fiziksel şiddet türü tokat atmaktır (93,9); bunu sırasıyla itip kakma (41,), yumruk atma (36,8) ve tekme atma (33,3) izlemektedir (Tablo 8). En Son Şiddet Görme Zamanı ( önce) Kadınların yaş grupları ve çalışma durumu ile kocalarından fiziksel şiddet görme durumları 77

7 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 Tablo 7. Kadınların Kocalarından Fiziksel Şiddet Görme Durumlarına Göre Dağılımları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Tablo 6. Kadınların Bazı Özelliklerine Göre Kocalarından Psikolojik Şiddet Görme Durumu (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) , , ,0 Psikolojik Şiddet Kocadan Fiziksel Şiddet Gören Görmeyen Toplam * Yaş Grupları , ,1 15 3, , , 17 33, , , , , , , Fiziksel Şiddetin Özellikleri X²=3,6707 SD = 3 p>0,05 Süre (yıl) Tablo 8. Kadınların Kocalarının Uyguladığı Fiziksel Şiddetin Özelliklerine Göre Dağılımları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) 4 3,5 Öğrenim Durumu <1 İlkokul mezunu ,1 61 6, ,8 Ortaokul mezunu 31 37,8 51 6, Lise ve yüksek okul mezunu 36 5, , ,6 X =9,7909 SD = 8 1,6 p<0,05 Çalışmıyor 4 44, , , , , , X = 5,8790 Aile Tipi Çekirdek aile Geniş aile , , , , , , ,0 X = 7, , ,6 Her zaman 1,8 Haftada birkaç kez 4 3,5 Ayda birkaç kez 4 1,0 Yılda birkaç kez 48 4,1 Nadiren 36 31,6 5 4,4 5 3, gün 69, ,3 7 6, 19, gün 18 15, gün 1 10, gün 3,6 6 ay 1 yıl 36 31,6 > 1 yıl 11 9, ,0 Aile Geliri 50 6, , ,4 arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır; öte yandan eğitim durumları ile kocalarından fiziksel şiddet görme durumları incelendiğinde lise ve üzeri eğitim görenlerin kocalarından daha az fiziksel şiddet gördüğü saptanmıştır (X = 9,965, SD =, ). Kadınların aile tipi ve ilk evlilik yaşı ile kocalarından fiziksel şiddet görme durumu arasında anlamlı ilişki 106 3, 3 67, , ,0 X = 0,5035 1, gün 80 41, , ,7 X = 6,7910 Yeterli Yetersiz İdare ediyoruz Yetersiz, geçim sıkıntısı çekiyoruz , İlk Evlilik Yaşı gün < 18 3,5 ( önce) Evlilik sı -3 33,3 37 En Son Şiddet Görme Zamanı 5 34, ,8 15 3,4 X = 0, Sıklık Çalışma Durumu Çalışıyor , ,0 SD = 1 34, , ,0 *Sütun yüzdesi, diğerleri satır yüzdesi 78

8 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi bulunmazken, birden fazla evlilik yapanların eşlerinden daha fazla fiziksel şiddet gördükleri saptanmıştır (Fisher kesin ki-kare testi, ). Kadınların aile geliri hakkındaki düşünceleri ile kocalarından fiziksel şiddet görme durumları arasında anlamlı ilişki bulunmuş olup, aile gelirinin yetersiz olduğunu ve ciddi geçim sıkıntısı çektiklerini düşünen kadınların kocalarından daha fazla fiziksel şiddet gördükleri saptanmıştır (X = 14,4555, SD =, ) (Tablo 9). Tablo 9. Kadınların Bazı Özelliklerine Göre Kocalarından Fiziksel Şiddet Görme Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Fiziksel Şiddet Bazı Sosyodemografik Özellikler Gören Görmeyen Toplam * Yaş Grupları ,1 16 8,9 15 3, , , , , , , Araştırmaya Katılan Kadınların Eşlerinin Uyguladığı Şiddete Karşı Bireysel ve Ailesel Tepkisi Araştırmaya katılan kadınların 7'si (34,9) eşlerinden fiziksel ve/veya psikolojik şiddet görmektedir. Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların şiddete yönelik davranışları incelendiğinde kadınların 36,1'inin şiddeti başkalarıyla paylaşmadıkları saptanmıştır. Şiddeti başkalarıyla paylaştığını bildiren kadınların 53,8'i arkadaşlarıyla, 53,1'i akrabalarıyla paylaştığını,1'i de polise başvurduğunu bildirmiştir. 9, , 11 17, X = 6,3948 SD = 3 Öğrenim Durumu İlkokul mezunu 8 19, , ,9 Ortaokul mezunu 18,0 78,0 Lise ve yüksek okul mezunu , 139 X = 9, ,6 90, ,5 SD = Çalışma Durumu Çalışıyor 94 17, , , Çalışmıyor 0 18, ,7 109 X = 0,011 16,8 Kocasından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların 45,8'i durumdan kendi ailesinin bilgisi olduğunu, bilgi sahibi olan ailelerin 5,9'unun kızlarına destek verirken, 6,9'unun kocasını desteklediğini, 0,'sinin ise tepkisiz kaldığını bildirmişlerdir. Şiddet uygulayan kocaların ailelerinin ise 65,6'sının durumdan bilgisi varken, 30,9'u şiddet uygulayan oğullarına destek verirken, 34,'si kadına destek vermekte, 34,9'u ise tepkisiz kalmaktadır. Aile Tipi Çekirdek aile 8 16, , ,6 Geniş aile 3 1, ,9 15 3,4 X = 1,6941 Evlilik sı , ,0 83, , 1 48,0 5 3,8 Fisher kesin ki-kare testi İlk Evlilik Yaşı < , , ,0 457 X =,6056 Kocasından şiddet gören kadınların 53,7'si herhangi bir tepki göstermediklerini, duruma katlandıklarını, alıştıklarını ya da aldırmadıklarını belirtmişlerdir. İleriye dönük planları sorulduğunda da 55,9'u fazlası susacağını, katlanacağını, 19,8'i karşılık vereceğini, 11,5'i ayrılmayı düşündüğünü bildirirken, bir kadın kendisini veya kocasını öldürmeyi düşündüğünü belirtmiştir. 78, ,7 70,3 Aile Geliri Yeterli Yetersiz, idare ediyoruz Ye tersiz, geçim sıkıntısı çekiyoruz 4 1, , , , , ,6 37 8,5 71, ,0 93 X = 14, ,5 SD = Araştırmaya Katılan Kadınların Kocaları Tarafından Cinsel Şiddete Maruz Kalma Durumları Araştırmaya katılan kadınların 9,7'si cinsel 536 8, ,0 *Sütun yüzdesi, diğerleri satır yüzdesi 79

9 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 Tablo 10. Kadınların Kocalarından Cinsel Şiddet Görme Durumlarına Göre Dağılımları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Cinsel Şiddet üzerinde puan alarak olası depresyon tanısı almıştır (Tablo 1). 63 9, , ,0 Tablo 1. Kadınların Olası Depresyon Tanısı Alma Durumlarına Göre Dağılımı (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Tablo 11. Kadınların Kocalarının Uyguladığı Cinsel Şiddetin Özelliklerine Göre Dağılımları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Cinsel Şiddetin Özellikleri Cinsel Şiddet Süresi < 1 yıl 1-4 yıl 5-9 yıl 10 yıl ,8 31,7 31,7 3, ,5 30, 19,0 14,3 19, ,0 (BDE puanı > 17) 34, (BDE puanı 17) 48 65,8 Ortalama ±SS 15,3 (±9,8) Ortanca (En küçüken büyük) 13 (0-51) ,0 Tablo 13. Kadınların Kocalarından Psikolojik Şiddet Görme Durumlarına Göre Olası Depresyon Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Olası Depresyon Son Cinsel Şiddet Zamanı BDE: Beck Depresyon Envanteri 15,9 15,9 5,4 17,4 5,4 1 gün önce -6 gün 7-14 gün gün > 1 ay Cinsel Şiddet Sıklığı Her zaman Haftada birkaç kez Ayda birkaç kez Yılda birkaç kez Nadiren Olası Depresyon Psikolojik Şiddet , 88 39,8 1 34,0 89 0, , ,0 34, 48 65, ,0 X = 100,869 Kocalarından psikolojik şiddet gören kadınların şiddet görmeyenlere göre yaklaşık 3 kat daha fazla olası depresyon tanısı aldıkları saptanmış olup, bu ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (Tablo 13). Psikolojik şiddetin devam süresi ile kadınların olası depresyon tanısı alma durumları arasında ilişki bulunmuş, 15 yıl ve daha uzun süredir psikolojik şiddete maruz kalanlarla, nadiren psikolojik şiddete maruz kalanlarda daha az olası depresyon saptanmıştır. En son psikolojik şiddet uygulanma zamanı ile depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesinde de son bir ay içinde psikolojik şiddete maruz kalanlarda daha fazla olası depresyon saptanmıştır (Tablo 14). şiddet gördüklerini belirtmişlerdir (Tablo 10). Cinsel şiddet gören kadınların 55,5'inde bu durum beş yıl ve daha uzun süredir devam etmektedir; kadınların 57,'si ayda birden daha sık cinsel şiddet gördüğünü bildirirken, 47,7'si ise son bir hafta içinde cinsel şiddet gördüğünü belirtmiştir (Tablo 11). Araştırmaya Katılan Kadınların Ruh Sağlığı Durumları ve Şiddete Maruz Kalma Durumlarıyla İlişkisi Araştırmaya katılan kadınların Beck Depresyon Envanterinden (BDE) aldıkları ortalama puan 15,3 iken, 34,'si kesme noktası olan 17'nin Kadınların eşlerinden fiziksel şiddet görme 80

10 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi Tablo 16. Kocasından Fiziksel Şiddet Gören Kadınlarda Şiddetin Özelliklerine Göre Olası Depresyon Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Tablo 14. Kocasından Psikolojik Şiddet Gören Kadınlarda Şiddetin Özelliklerine Göre Olası Depresyon Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Olası Depresyon Olası Depresyon Psikolojik Şiddet Özellikleri ,4 4 9, , , , , , , , ,3 16 7,7 10,0 Fiziksel Şiddet Özellikleri Süre (yıl) Süre (yıl) X = 13,574 SD Her zaman 17 63, ,0 7 1, Haftada birkaç kez 15 55,6 1 44,4 7 1, Ayda birkaç kez 37 6,7 37,3 59 6,7 Nadiren 63 69, 1 5,9 8 30, , 16 94,1 17 7,7 X = 4,644 En Son Şiddet Görme Zamanı 1 ay > 1 ay 108 SD = 4 64, , ,0 8 5,8 53 4,0 X = 4, , 88 17, , , ,5 34, 48 65, ,0 10 7,0 37 3, ,4 10 8, ,7 SD = Sık sık 4 80,0 6 0,0 30 6,3 Ara sıra 40 83,3 8 16,7 48 4,1 Nadiren 1 58, , ,6 SD = 1 ay 44 84,6 8 15,4 5 45,6 > 1 ay 41 66,1 1 33,9 6 54, ,6 9 5, ,0 fiziksel şiddetin süresi ile olası depresyon tanısı alma durumları arasında ilişki bulunmamıştır. Buna karşın fiziksel şiddetin sıklığı ve en son uygulanma zamanı ile olası depresyon tanısı alma durumları arasında ilişki bulunmuş olup, nadiren fiziksel şiddete maruz kalanlarda ve bir ay ve daha önce fiziksel şiddete maruz kalanlarda olası depresyon daha az görülmüştür (Tablo 16). 5, ,0 X = 4,1675 (Yates düzeltmesi yapılmıştır) ,6 5-9 En Son Şiddet Görme Zamanı Olası Depresyon 36,8 X = 7,4135 Tablo 15. Kadınların Kocalarından Fiziksel Şiddet Görme Durumlarına Göre Olası Depresyon Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Fiziksel Şiddet 4 39, ,0 1,4 Sıklık , 33 78,6 X = 0,5864 Sıklık Yılda birkaç kez 0-4 Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadının uğradıkları şiddeti başkalarıyla paylaşma durumlarıyla olası depresyon tanısı alma durumları arasında ilişki saptanmamıştır. Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların kendi ailelerinin bu duruma gösterdikleri tepki (Tablo 17) ile olası depresyon tanısı almaları arasında ilişki bulunmamıştır. Ancak kocalarının ailesinin kadını destekleyici tepki göstermesi durumunda (Tablo 18) daha az olası depresyon saptanmıştır. X = 100,3711 durumları ile olası depresyon tanısı alma durumları arasında ilişki bulunmuş olup fiziksel şiddet görenlerin yaklaşık 3 kat daha fazla olası depresyon tanısı aldıkları saptanmıştır (Tablo 15). Eşlerinden fiziksel şiddet gören kadınlarda 81

11 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 Tablo 17. Kocasından Gördüğü Psikolojik ve/veya Fiziksel Şiddet Hakkında Ailesi Haberdar Olan Kadınlarda Ailesinin Tepkisine Göre Olası Depresyon Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Araştırmaya katılan kadınların Sürekli Anksiyete Ölçeğinden (SAÖ) aldıkları ortalama puan 48,4 Tablo 0. Kadınların Kocalarından Psikolojik Şiddet Görme Durumlarına Göre Olası Anksiyete Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Olası Depresyon Kendi Ailesinin Tepkisi Kadına Destek 3 58, 3 41,8 55 5,9 Kocasına Destek 1 75,0 7 5,0 8 6,9 Tepkisiz 15 71,4 6 8,6 1 0, 68 65,4 Olası Anksiyete Psikolojik Şiddet 36 34, ,0 55 4, ,1 1 34, , 49 66,0 80 1,3 5, , ,0 X =,7435 SD = X = 49,095 Tablo 18. Kocasından Gördüğü Psikolojik ve/veya Fiziksel Şiddet Hakkında Kocasının Ailesi Haberdar Olan Kadınlarda Kocasının Ailesinin Tepkisine Göre Olası Depresyon Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Tablo 1. Kocasından Psikolojik Şiddet Gören Kadınlarda Şiddetin Özelliklerine Göre Olası Anksiyete Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Olası Depresyon Kocasının Ailesinin Tepkisi Olası Depresyon Psikolojik Şiddet Özellikleri Süre (yıl) Kadına Destek 4 47,1 7 5, , , , ,7 Kocasına Destek 31 67,4 15 3, , , , ,9 34, , , , , 18 81,8 10,0 Tepkisiz 37 71, 15 8,8 9 61, , ,0 X = 3,6496 X = 7,67 SD = (SAÖ puanı ) Ortalama ±SS 48.4 ± 8,8 Ortanca (En küçük En büyük) 45 (0-7) Her zaman 15 55,6 1 44,4 7 1, 5 18,5 81,5 7 1, 6,7 Haftada birkaç kez Ayda birkaç kez 11 18, , ,3 Yılda birkaç kez 4 6, , , ,7 Nadiren 60 ) (SAÖ puanı < 60 Sıklık Tablo 19. Kadınların Olası Anksiyete Durumlarına Göre Dağılımı (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Olası Depresyon SD =3 0 0, ,0 X = 1,141 SD = ,7 En Son Şiddet Görme Zamanı 1 ay ,0 48 8,6 10 > 1 ay 7 13, 46 71, ,0 86,8 4,0 53 BDE: Beck Depresyon Envanteri X = 4,989 (Yates düzeltmesi yapılmıştır) Kadınların cinsel şiddete maruziyet durumu ile olası depresyon tanısı alma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. 55 4, , ,0

12 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi gören kadının uğradıkları şiddeti başkalarıyla paylaşma durumlarıyla olası anksiyete tanısı alma durumları arasında ilişki saptanmamıştır. Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet iken, 1,3'ü kesme noktası olan 60 ve üzerinde puan alarak olası anksiyete tanısı almıştır (Tablo 19). Tablo 3. Kocasından Fiziksel Şiddet Gören Kadınlarda Şiddetin Özelliklerine Göre Olası Anksiyete Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Kocalarından psikolojik şiddet gören kadınlarda şiddet görmeyenlere göre yaklaşık 4 kat daha fazla olası anksiyete saptanmıştır ve bu ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (Tablo 0). Tablo. Kadınların Kocalarından Fiziksel Şiddet Görme Durumuna Göre Olası Anksiyete Durumu (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Fiziksel Şiddet , 31 73,8 4 36, ,7 6 70,3 37 3,5 9 5,7 6 74, ,7 31 7, 49 9, , ,5 80 1, , ,0 83 Süre (yıl) Olası Anksiyete Olası Anksiyete Fiziksel Şiddet Özellikleri 7, ,5 X = 0,180 SD = Sıklık X = 8,3811 Sık sık 11 36, ,3 30 6,3 Ara sıra 13 7,1 35 7,9 48 4,1 Psikolojik şiddetin devam süresi ile kadınların olası anksiyete tanısı alma durumları arasında ilişki bulunmamıştır. Psikolojik şiddetin sıklığı ile olası anksiyete tanısı arasındaki ilişkinin incelenmesinde her zaman psikolojik şiddete maruz kaldığını söyleyenlerde daha fazla anksiyete saptanmıştır. En son psikolojik şiddet uygulanma zamanı ile anksiyete arasındaki ilişkinin incelenmesinde de son bir ay içinde psikolojik şiddete maruz kalanlarda daha fazla anksiyete saptanmıştır (Tablo 1). Nadiren 7 19,4 9 80, ,6 Kadınların eşlerinden fiziksel şiddet görme durumları ile olası anksiyete durumları arasında ilişki bulunmuş olup fiziksel şiddet görenlerin yaklaşık 3 kat daha fazla olası anksiyete tanısı aldıkları ve bu ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (Tablo ). X =,450 SD = En Son Şiddet Görme Zamanı 1 ay içinde 1 40, ,6 5 45,6 > 1 ay 10 16,1 5 83,9 6 54,4 X = 7,35 (Yates düzeltmesi yapılmıştır) 83 7,8 31 7, ,0 Tablo 4. Kocasından Gördüğü Psikolojik ve/veya Fiziksel Şiddet Hakkında Ailesi Haberdar Olan Kadınlarda Ailesinin Tepkisine Göre Olası Anksiyete Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Olası Anksiyete Eşlerinden fiziksel şiddet gören kadınların fiziksel şiddetin süresi ve sıklığı ile olası anksiyete durumları arasında ilişki bulunmamıştır. Buna karşın fiziksel şiddetin en son uygulanma zamanı ile olası anksiyete durumu arasında ilişki bulunmuş olup, son bir ay içinde fiziksel şiddete maruz kalanlarda olası anksiyete daha çok görülmüştür (Tablo 3). Kendi Ailesinin Tepkisi Kadına Destek 13 3,6 4 76,4 55 5,9 Kocasına Destek 11 39, ,7 8 6,9 Tepkisiz 5 3, , 1 0, 9 7,9 75 7, ,0 X =,4770 SD = Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet 83

13 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 gören kadınların kendi ailelerinin duruma gösterdikleri tepki (Tablo 4) ile olası anksiyete tanısı almaları arasında ilişki bulunmamıştır. Ancak kocalarının ailesinin kadını destekleyici tepki göstermesi durumunda (Tablo 5) daha az olası anksiyete saptanmıştır. ve en az ilkokul mezunu olan evli kadınlarda aile içi şiddet sıklığı, bununla ilişkili faktörler ve şiddete maruz kalmanın olası depresyon ve anksiyete ile ilişkisi incelenmiştir. Araştırmaya katılan kadınlar kocalarından daha genç olduğu gibi, eğitim düzeyleri de daha düşüktür. Ayrıca kadınların 83'ü gelir getiren işleri olmadığı için, ekonomik olarak kocalarına bağımlı yaşamaktadırlar. Kadınların yaklaşık 1/3'ü 18 yaşından önce evlenmiştir, yaklaşık 96'sı ilk evliliğini sürdürmektedir. Evliliklerin yaklaşık üçte ikisi görücü usulü ile gerçekleşmiştir ancak neredeyse tamamının resmi nikahı (97,5) vardır. Kadınların yaklaşık dörtte birinin eşi ile arasında akrabalık vardır. Görücü usulü ile evliliklerin ağırlıkta olması, önemli ölçüde akraba evliliği olması ve erken yaştaki evliliklerin sık olması çalışma grubunda evlilikte geleneksel yaklaşımların ağırlık taşıdığına işaret etmektedir. Kocalarından daha genç olmaları ve ekonomik bağımsızlıklarının olmaması çalışma grubundaki kadınları kocalarına bağımlı kılmaktadır. Evlilikte geleneksel yaklaşımların varlığı ve kadının bağımlılığı kadına yönelik şiddet için iki önemli risk faktörünü oluşturmaktadır. Tablo 5. Kocasından Gördüğü Psikolojik ve/veya Fiziksel Şiddet Hakkında Kocasının Ailesi Haberdar Olan Kadınlarda Kocasının Ailesinin Tepkisine Göre Olası Anksiyete Durumları (Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi, 005) Olası Anksiyete Kocasının Ailesinin Tepkisi 8 15, , , Kocasına Destek 1 6, , ,9 Tepkisiz 4, ,7 5 34,9 4 8, 107 Kadına Destek 71, ,0 X = 9,1595 SD = Kadınların cinsel şiddete maruziyet durumu ile olası anksiyete tanısı alma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Kadına yönelik şiddet dünyada neredeyse her toplumda görülmektedir (9). Daha önceleri ailenin mahremiyet alanı içinde bir konu olarak görülürken 1970'lerden itibaren gelişmeye başlayan kadın hareketinin de etkisiyle toplumsal alanda tartışılmaya başlanmıştır (7, 10). 5. TARTIŞMA Bu çalışmanın bulguları ilgili literatür ışığında tartışılırken bazı güçlüklerin dikkate alınması gerekmiştir. Kadına yönelik aile içi şiddet konusunda yapılan araştırmaların büyük kısmı şiddet nedeniyle kadın sığınma evi, toplum merkezi ve sağlık kuruluşlarına başvuran kadınlar üzerinde yapılmıştır; topluma dayalı araştırmaların sayısı göreli olarak azdır. Topluma dayalı araştırmalarda ise araştırma grubuna katılım kriterlerinde, aile içi şiddetin özel olarak da fiziksel, psikolojik ya da cinsel şiddetin tanımlanması ve sorulma biçiminde büyük farklılıklar bulunmaktadır. Depresyon ve anksiyetenin belirlenmesinde de değişik araştırmalarda farklı ölçekler ve yöntemler kullanılmıştır. Bu nedenle bu araştırmanın sonuçlarının başka araştırmalarla karşılaştırılmasında görülebilecek farklılık ve/veya benzerliklerin temkinli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir. Gelişmiş ülkelerde yapılan çalışmalarda kadınların 1/3 - /3'ünün eşi tarafından dövüldüğünü bildirdiği görülmektedir (9). ABD'de aile içi şiddet yaş grubu kadınlar arasında en önemli ikinci yaralanma nedenidir (9). Davranışsal Risk Faktörü Sürveyans Sistemi ile 1994'de elde edilen verilerin analizi sonucunda New York'da son bir yıl içinde kadınların 5,6'sının partnerinin fiziksel şiddetine maruz kaldığı belirlenmiştir (11). Aynı sürveyans sistemi ile 1998'de Washington'da fiziksel şiddet sıklığı 3,6 (1); Massachusets'de son bir yılda herhangi bir türdeki şiddet sıklığı 6,3 olarak saptanmıştır (13). Coker ve arkadaşlarının iki aile hekimliği kliniğine başvuran kadınlar üzerinde yaptıkları kesitsel bir araştırmada kadınların 55,1'inin yakın partnerinden herhangi bir türde şiddet Bu araştırmada Ankara'nın yarı kentsel bir bölgesinde yaşayan, 0-39 yaş grubunda bulunan 84

14 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi gördüğü, 77,3'ünün fiziksel veya cinsel şiddet,,7'sinin psikolojik şiddet gördüğü belirlenmiştir (14). Avustralya'da yapılan topluma dayalı bir çalışmada kadınların 8'inin ilişkilerinin herhangi bir döneminde mevcut partnerlerinden şiddet gördüğü saptanmıştır (15). Çalışmamızda kadınların psikolojik şiddet görme durumları ile yaş ve aile tipi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamış, buna karşın öğrenim durumu, çalışma durumu, ilk evlenme yaşı, evlilik sayısı ve aile gelirinin yeterliliği konusundaki görüşleri psikolojik şiddet görme ile ilişkili bulunmuştur. Daha az eğitimli olanların, çalışan kadınların, 18 yaşından önce evlenmiş olanların, birden fazla evlilik yapmış olanların ve aile gelirini yetersiz bulanların daha fazla psikolojik şiddet gördüğü belirlenmiştir. Gelişmekte olan ülkelerde de durum benzerlik göstermektedir. Tayland'da evli kadınların 50'si kocalarından sürekli dayak yemekte, Güney Afrika'da kadınların altıda biri, Pakistan'da ev kadınlarının 99'u, çalışan kadınların 77'si kocaları tarafından dövülmektedir (10). Hindistan'ın bir kırsal bölgesinde evli kadınlar üzerinde yapılan kesitsel bir araştırmada kadınların 38'inin kocaları tarafından psikolojik şiddet, 48'inin ise fiziksel şiddet gördüğü; fiziksel şiddet gören kadınların 30'unun bu nedenle sağlık hizmetine ihtiyaç duyduğu saptanmıştır. Bu araştırmada en sık kullanılan fiziksel şiddet yönteminin tokatlamak, psikolojik şiddet yönteminin ise hakaret olduğu belirlenmiştir (16). Arnavutluk Tiran'da yine evli kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada kadınların son bir yıl içinde kocalarından gördükleri fiziksel şiddet sıklığı 37 olarak bulunmuştur (17). Sahra altı Afrika'da kadınların 13-49'unun yakın partnerleri tarafından fiziksel şiddete maruz kaldıkları saptanmıştır (18). Uganda'nın kırsal bölgesinde üreme çağındaki evli kadınlar üzerinde yapılan bir araştırmada kadınların 40,1'inin kocalarından sözel şiddet, 4,8'inin ise fiziksel şiddet gördüğü belirlenmiştir (19). Çin'de evli veya sürekli bir partneri bulunan kadın örneklemi üzerinde yapılan bir araştırmada kadınların 31'i eşleri ya da partnerleri tarafından dövüldüklerini belirtmişlerdir (0). Araştırmaya katılan kadınların fiziksel şiddet görme durumları ile yaş, çalışma durumu, aile tipi ve ilk evlenme yaşı arasında ilişki bulunmamış, öğrenim durumu, evlilik sayısı ve aile gelirinin yeterliliği konusundaki görüşleri ile fiziksel şiddet görme durumu arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Daha az eğitimli olanların, birden fazla evlilik yapmış olanların ve aile gelirini yetersiz bulanların daha fazla fiziksel şiddet gördüğü saptanmıştır. Bu çalışmaya göre eğitim düzeyi, aile gelirinin yetersizliği hem psikolojik hem de fiziksel şiddet için etkili olabilecek bir faktör olarak belirlenmiştir. Bu durum, geçim sıkıntısı nedeniyle ev içinde yaşanan gerilime bağlı olabileceği gibi, geleneksel olarak ailenin geçimiyle kendini sorumlu sayan ve sorumluluğunu yerine getiremediği için yetersizlik duygusu yaşayan kocanın otoritesini kanıtlama çabasına da bağlı olabilir. Öte yandan birden fazla sayıda evlilik yapmış olan kadınların daha fazla psikolojik ve/veya fiziksel şiddet görüyor olmaları önceki evliliklerinin sonlanma nedeninin 64'ünde geçimsizlik, 1'sinde ise dayak olarak bildirilmiş olması göz önüne alındığında dikkat çekicidir. Türkiye'de Aile Araştırma Kurumu'nun 1997'de yaptığı çalışmada kadına yönelik fiziksel şiddet sıklığı 16,5, sözel şiddet sıklığı 1,3 olarak bulunmuştur (6,7,9). Türkiye'nin farklı bölgelerinde yapılan çalışmalarda da fiziksel şiddet sıklığı 41,4-6,1, psikolojik şiddet sıklığı 5,9-67,9 cinsel şiddet sıklığı 8,6 38,8 olarak belirlenmiştir (1-3). Kocasından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların, durumdan bilgisi olan kendi ailelerinin 5,9'u kızlarına destek verirken, 6,9'u kocayı desteklemekte, 0,'si ise tepkisiz kalmaktadır. Şiddet uygulayan kocaların ailelerinin ise 30,9'u şiddet uygulayan oğullarına destek verirken, 34,'si kadına destek vermekte, 34,9'u ise tepkisiz kalmaktadır. Buna göre şiddet gören kadınların en az yarısı bu konuda en yakınlarından sosyal destek görememektedir. Şiddeti sonlandırmak için destek bulamayan kadınlara ileriye dönük Bu araştırmada ise kadınların 34'ü eşlerinden psikolojik şiddet, 17,5'i fiziksel şiddet, 9,7'si ise cinsel şiddet gördüklerini bildirmişlerdir. 85

15 Sağlık ve Toplum Yıl:6, : Mayıs-Ağustos 016 planları sorulduğunda da 55,9'u fazlası susacağını, katlanacağını, 19,8'i karşılık vereceğini, 11,5'i ayrılmayı düşündüğünü bildirirken, bir kadın kendisini veya kocasını öldürmeyi düşündüğünü belirtmiştir. Araştırmalar şiddete uğrayan kadınların bir çoğunda depresyon, anksiyete ve posttravmatik stres bozukluğu semptomları görüldüğünü ortaya koymaktadır. (9, 5, 7, 8). Şiddet sonucu artan psikolojik sorunlar intihar girişimlerine bağlı olarak kadın mortalitesine katkıda bulunmaktadır. Yapılan çalışmalar şiddet gören kadınların daha fazla intihar girişiminde bulunduğunu göstermektedir (4-6). Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların şiddete yönelik davranışları incelendiğinde kadınların 36,1'inin şiddeti başkalarıyla paylaşmadıkları saptanmıştır. Şiddeti başkalarıyla paylaştığını bildiren kadınlar, çoğunlukla durumu arkadaşlarıyla veya akrabalarıyla paylaştıklarını, yalnızca,1'i polise başvurduğunu bildirmiştir. Arıkan ve arkadaşları (1989) tarafından yapılan bir araştırmada da benzer şekilde, kocasından şiddet gören kadınların öncelikle akrabalardan, daha sonra arkadaş ve komşulardan yardım isteme eğiliminde olduğu; uzman kişi ve kuruluşlardan yardım isteme sıklığının çok düşük olduğu saptanmıştır (10). Yasal olarak da suç oluşturan bu durum karşısında, polise başvurma sıklığının bu kadar düşük olması ilgi çekicidir. Bu durum şiddetin kadın tarafından kanıksandığını gösterebileceği gibi, kolluk güçlerinin müdahalesinden bir yarar ummamaları ya da müdahale edildiği taktirde durumun kendisi için daha kötü olacağı endişesi olabilir. Öte yandan bir diğer ilginç durum da şiddet gören kadınların hiç birinin sağlık personeli ile bu konu hakkında görüştüğünü belirtmemiş olmasıdır. Bu durum şiddetin ciddi, görünür travma oluşturacak düzeyde olmaması nedeniyle sağlık hizmeti ile ilişkili görülmemesi ya da sağlık personelinin ilgilenmeyeceği düşüncesine bağlı olabilir. Nikaragua Leon'da yapılan bir araştırma, diğer faktörlerin kontrol edilmesinden sonra, şiddet gören kadınların altı kat daha fazla ruhsal sıkıntı yaşadığını saptamıştır (7). Benzer şekilde ABD'de partnerleri tarafından dövülen kadınların 4-5 kat daha fazla psikiyatrik tedavi gördüğü bildirilmiştir (5, 7). HindistanMaharashtra kırsal bölgesinde yapılan kesitsel bir çalışmada evli kadınların 54,3'ünde depresyon saptanmıştır; yine aynı bölgede yaşayan kadınların yarısının evliliği boyunca fiziksel şiddete, 38'inin psikolojik şiddete maruz kaldığı bildirilmiştir (16). Kuzey Hindistan'da yapılan bir çalışmada ise şiddet gören kadınların hemen hemen yarısı depresif semptomlar göstermektedir (9). Hindistan'da yapılan topluma dayalı kesitsel bir araştırmada fiziksel şiddet uygulanan kadınlarda daha fazla ruh sağlığı bozukluğu (5'e karşı 56) saptanmıştır (30). Avustralya'da genel pratisyenlere başvuran kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada Beck Depresyon Envanteri kullanılarak kadınların 18'inde olası depresyon, depresif kadınlarda ise depresif olmayanlara göre daha fazla şiddet öyküsü saptanmıştır (31). Çin'de nüfusu temsil eden bir örneklemde yapılan bir araştırmada hiç dövülmediğini söyleyen kadınların 11'i mutsuz olduğunu bildirirken, dövülenlerin 9'u, ağır bir şekilde dövülenlerin 38'i mutsuz olduklarını bildirmişlerdir (0). ABD, Massachusetts'de 1998 Davranışsal Risk Faktörleri Sürveyans Sistemi verilerinin analiz edildiği bir araştırmada yakın partnerlerinin şiddetine maruz kalan kadınlarda depresyon, anksiyete, intihar düşüncesi ve ruh sağlığı bozukluğu şiddete maruz kalmayanlara göre daha fazla saptanmıştır (13). Dienemann ve Kadınların şiddeti durdurmaya yönelik tepki gösterme sıklığının bu derece düşük olmasında sosyal destek eksikliğinin önemli olduğu düşünülmektedir. Ailenin yeterli destek vermemesinin yanı sıra kurumsal desteklerin yetersizliği ya da bilinmemesi de bu noktada etkili olabilir. Birçok kadın şiddetin psikolojik etkilerini fiziksel etkilerinden daha ağır bulmaktadır (46). Şiddet gören kadınlarda ruh sağlığı sorunlarının prevalansı dikkat çekecek kadar yüksektir. Ayrıca şiddetin sıklığı ve ağırlığı ile ruh sağlığı sorunları arasında pozitif bir ilişki olduğu gösterilmiştir. 86

16 Ankara Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesinde Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Sıklığı ve Bazı Ruh Sağlığı Sorunları İle İlişkisinin İncelenmesi şiddet görenlerde daha fazla anksiyete saptanmıştır. arkadaşlarının depresyon tanısı almış 8 kadın üzerinde yaptıkları bir çalışmada kadınların 63,4'ünün yakın partnerleri tarafından fiziksel ya da duygusal şiddete, 9,3'ünün cinsel şiddete maruz kaldığı, şiddetin ağırlığı ile depresyonun ağırlığının korelasyon gösterdiği saptanmıştır (3). Japonya, Sapporo'da yapılan bir çalışmada depresyon ve anksiyete semptomları ile ev içi şiddet arasında ilişki saptanmıştır (33). Dienemann ve arkadaşlarının depresyon tanısı almış olan 8 kadın üzerinde yaptıkları bir araştırmada bu kadınların 61,0'inde ev içi şiddet öyküsü saptanmış, şiddetin ağırlığı ile depresyonun ağırlığının korelasyon gösterdiği belirlenmiştir (3). Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların uğradıkları şiddeti başkalarıyla paylaşma durumlarıyla olası depresyon ve anksiyete tanısı alma durumları arasında ilişki saptanmamıştır. Kadınların tamamına yakınının şiddeti sadece akraba, arkadaş gibi yakınlarıyla paylaştıkları göz önüne alındığında, bu bulgu dertleşme ötesine geçmeyen paylaşımın kadınları depresyondan veya anksiyeteden koruyucu bir etkisinin olmadığını düşündürmektedir. Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların kendi ailelerinin duruma gösterdikleri tepki ile olası depresyon ve anksiyete durumları arasında ilişki bulunmamışken, kocalarının ailesinin kadını destekleyici tepki göstermesi durumunda daha az olası depresyon ve anksiyete saptanmıştır. Kocanın ailesinin kadını desteklemesinin, erkeğin şiddetini önlemede daha etkili olabileceği bu nedenle de depresyon ve anksiyeteden korumada daha etkili olabileceği düşünülebilir. Bu araştırmada araştırmaya katılan kadınların 34,'si Beck Depresyon Envanteri için kesme noktası olan 17'nin üzerinde puan alarak olası depresyon tanısı almıştır; 1,3'ü ise Sürekli Anksiyete Ölçeği için kesme noktası olan 60 ve üzerinde puan alarak olası anksiyete tanısı almıştır. Olası depresyon tanısının kadının maruz kaldığı şiddetle ilişkisi incelendiğinde literatürle benzer olarak hem psikolojik şiddet hem de fiziksel şiddet gören kadınların şiddet görmeyenlere göre yaklaşık üç kat daha fazla olası depresyon tanısı aldıkları saptanmış olup, bu ilişkiler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Hem psikolojik şiddetin hem de fiziksel şiddetin sıklığı ve son uygulanma zamanı ile kadınların olası depresyon tanısı alma durumları arasında ilişki bulunmuş, nadiren şiddete maruz kalanlar daha az, son bir ay içinde şiddete maruz kalanlar daha fazla olası depresyon tanısı almışlardır. 6. SONUÇ VE ÖNERİLER Yunus Emre Sağlık Ocağı Bölgesi'nde yaşayan, 0-39 yaş grubunda bulunan ve en az ilkokul mezunu olan evli kadınların aile içi şiddete maruz kalma durumları, bununla ilişkili faktörler ve şiddete maruz kalmanın olası depresyon ve anksiyete ile ilişkilerinin incelendiği bu araştırmada, kadınların 34,9'unun eşlerinden fiziksel ve/veya psikolojik şiddet, 34'ünün psikolojik şiddet, 17,5'inin fiziksel şiddet, 9,7'sinin ise cinsel şiddet gördüğü saptanmıştır. Kocalarından psikolojik ve/veya fiziksel şiddet gören kadınların şiddete yönelik davranışları incelendiğinde kadınların 36,1'inin şiddeti başkalarıyla paylaşmadıkları saptanmıştır. Şiddeti başkalarıyla paylaştığını bildiren kadınların bu sorunu çoğunlukla arkadaş ve akrabalarıyla paylaştığı, çok sınırlı bir kesiminin polise başvurduğu belirlenmiş, hiçbirinin sağlık personelinden yardım istemediği görülmüştür. Olası anksiyete tanısının şiddetle ilişkisi incelendiğinde ise yine literatürle benzer olarak; psikolojik şiddet görenlerde dört kat, fiziksel şiddet görenlerde ise üç kat daha fazla olası anksiyete saptanmıştır. Psikolojik şiddetin sıklığı ve en son uygulanma zamanı ile olası anksiyete tanısı arasındaki ilişkinin incelenmesinde her zaman psikolojik şiddete maruz kaldığını bildirenlerle, son bir ay içinde şiddete maruz kalanlarda daha fazla anksiyete saptanmıştır. Öte yandan fiziksel şiddetin sıklığı ile olası anksiyete arasında ilişki bulunmazken, son bir ay içinde Araştırmaya katılan kadınların 34,'si olası depresyon, 1,3'ü olası anksiyete tanısı almıştır. Olası depresyon ve anksiyete tanılarının 87