Temel Kaynak 4. Yerel Yönetim. Anayasada tan mlanm fl olan yerel yönetim kapsam nda; l Özel dareleri, Belediyeler, Köy idareleri yer al r.

Transkript

1 SOSYAL B LG LER

2 Temel Kaynak 4 nsanlar ve Yönetim Yerel Yönetim Yerel yönetim birimleri halka en yak n yönetim birimleridir. Belli nüfusun üzerinde (2000) olan yerleflim yerlerinde devlet kurulufllar n n yan s ra yerel yönetim birimleri de vard r. Yerel yönetimler, ulusal s n rlar içerisindeki de iflik büyüklüklerdeki topluluklarda yaflayan insanlar n, ortak ve yerel nitelikteki gereksinimlerini karfl lamak amac yla kurulan ve hukuk düzeni içerisinde oluflturulmufl olan anayasal kurulufllard r. Anayasada tan mlanm fl olan yerel yönetim kapsam nda; l Özel dareleri, Belediyeler, Köy idareleri yer al r. Karar Organ Yürütme Organ l Özel daresi l Genel Meclisi Vali Belediye Belediye Meclisi Belediye Baflkan Köy daresi Köy htiyar Meclisi Köy Muhtar l Genel Meclisleri, Belediye Meclisi, Belediye Baflkan, Köy htiyar Meclisi ve Köy Muhtar seçimle göreve gelmektedir. Valiler ise atama ile göreve gelirler. 482

3 nsanlar ve Yönetim SOSYAL B LG LER Yerel Yönetim Birimleri l Özel dareleri Belirli ve s n rl görevleri yerine getirmekle yükümlü olan tüzel kifliliktir. l özel idarelerinin seçilmifl organ il genel meclisidir. l Genel Meclisi: Valinin baflkanl nda görev yaparlar. Halk taraf ndan seçilirler. Belediyeler Belediye, nüfusu iki bini aflan yerleflim yerlerinde yaflayanlar n ortak gereksinimlerini karfl lamakla görevli, kamu tüzel kiflili ine sahip ve karar organlar halk taraf ndan oluflturulmufl yerel yönetim birimleridir. Birden çok merkez ilçesi bulunan illerde bir tane büyükflehir belediyesi, ilin her merkez ilçesinde de ayr ayr ilçe belediyeleri bulunmaktad r. Belediye Meclisi: Belediyenin üst düzey karar organ d r. Halk taraf ndan befl y lda bir seçilirler. Belediye baflkan baflkanl k eder. Belediye meclisi, y lda üç defa toplanarak acil ve önemli kararlar al r. Belediye Encümeni: Üyelerin bir k sm belediyenin hizmet bölümünün yöneticilerinden (personel, hukuk, mimar) bir k sm ise belediye meclisinin kendi içinden seçti i üyelerden oluflur. Encümen, belediye meclisi toplant da bulunmad zaman onun görevlerini yerine getirir. Ayr ca, yeni parklar, yollar n yap m için tasar lar haz rlar. Belediye hizmetleri karfl l nda al nacak ücretleri belirler, meclis karar na sunulmak üzere bütçe ve hesaplar inceler. Belediye Baflkan : Belediye tüzel kiflili inin temsilcisi ve yürütme organ d r. Temel görevi, belediye meclisi ve encümeninin kararlar do rultusunda belediye hizmetlerinin gerekli flekilde yürütülmesini sa lamakt r. 5 y l süre için seçilir. Yerel seçimler 5 y lda bir yap l r. Belediyenin Parasal Kaynaklar n Biliyor musunuz? Belediyeye ait tafl nmaz mallar n kira gelirleri Ulafl m hizmetlerinden elde edilen gelirler Belediyeler taraf ndan toplanan vergiler Ba fl ve yard mlar nflaat ve ifl yeri ruhsat gelirleri 483

4 Temel Kaynak 4 nsanlar ve Yönetim Belediyenin Görevleri Sa l k hizmetleri yapmak fiehrin temizli ini sa lamak Arsa üretmek Sosyal yard m yapmak fiehir içinde yol ve kald r m yapmak Konut üretmek tfaiye teflkilat kurmak Alt yap çal flmalar yapmak Kültür hizmetleri sa lamak fiehir içi ulafl m hizmetlerini sa lamak Esnaf denetlemek Yiyecek ve içecek sat lan yerleri denetlemek Resmî nikâh ifllemlerini yapmak Park ve oyun bahçeleri yapmak Yeflil alanlar korumak ve yenilemek nflaat ruhsatlar vermek Kanalizasyonlar yapmak Kültürel ve sportif tesis yapmak Yerleflim yerinin elektrik, su, do al gaz ihtiyac n karfl lamak 484

5 nsanlar ve Yönetim SOSYAL B LG LER Köy daresi htiyar Meclisi: Belediye encümeni gibi iki tür üyeden oluflur. Üyelerin bir k sm seçilenler, bir k sm da do al üyelerdir. Seçilenler, befl y l süre için köy derne i taraf ndan seçilirler. Do al üyeler, köy ö retmeni gibi üyelerdir. htiyar meclisinin görevleri köy kanununda belirtilmifltir. Buna göre köy ihtiyar heyeti, köy illerini s raya koyar, imece ve salmaya karar verir, köy muhtar n n harcamalar n denetler. Köy bütçesini kabul eder. Muhtar n Görevleri Cadde, sokak ve meydan levhalar n zaman zaman kontrol ederek eksik veya bozulmufl olanlar belediyeye bildirmek Sand k seçim listelerinin ve askerlik ça na girmifl olanlar n kimlik çizelgelerinin ask ya ç karmak, ilan etmek Mahallede oturan vatandafllar için gerekli ilmühaber düzenlemek Nüfus cüzdan n kaybeden, yenisini ç karmak isteyenlere gerekli olan belgeleri düzenlemek. Muhtar: Görev süresi befl y ld r. htiyar heyeti ile köyün ifllerini yürütür. Ayn zamanda muhtar, genel yönetimin temsilcisi s fat yla da yasalar ve hükûmet emirlerini halka duyurur. Köy içinde dirlik ve düzeni sa lar. Köyde genel yönetimle ilgili ifllerin uygulanmas na yard mc olur. Yerel Yönetimler, Kamuoyu Kamuoyu, herhangi bir konu ya da olayla ilgili halk n düflüncesi, görüflüdür. nsanlar, yasalar çerçevesinde düflüncelerini ve görüfllerini özgürce söyleme hakk na sahiplerdir. Halk, seçti i yöneticinin çal flmalar ndan, hizmetinden memnuniyetini ya da mennuniyetsizli ini aç klayabilir. Yönetimden baflka hizmetler isteyebilir. Halk seçti i yöneticiyi de ifltirebilir. 485

6 Temel Kaynak 4 nsanlar ve Yönetim TBMM ve Millî Egemenlik TBMM nin Aç lmas Mustafa Kemal in Anadolu da toplanmas n istemesine karfl n, 12 Ocak 1920 de stanbul da toplanan meclis, Erzurum ve Sivas kongrelerinin esaslar n Misak millî ilkesi do rultusunda kabul ve ilan etmifltir. 16 Mart 1920 de stanbul un tilaf Devletleri taraf ndan fiilen iflgal edilmesi üzerine meclis da lm fl ve milletvekillerinin bir k sm ngilizler taraf ndan tutuklanm flt r. Bunun üzerine Mustafa Kemal, valiliklere ve kolordu komutanl klar na talimat vererek, Ankara da toplanacak pek çok yetkiye sahip bir meclise yeni temsilciler seçmelerini bildirmifltir. Bu ça r n n sonucunda 23 Nisan 1920 de yurdun her bölgesinden gelen millet temsilcileriyle Ankara da Büyük Millet Meclisi aç ld. Mustafa Kemal, millet iradesini ve egemenli ini temsil eden bu meclise baflkan seçilerek, art k Türk ba ms zl k mücadelesinin her bak mdan, askerî, siyasi ve sosyal lideri olmufltur. Egemenli in padiflaha, bir s n f veya zümreye de il, Türk milletine ait oldu u gerçe ini devlet hayat m za kazand ran Atatürk tür. Art k Türk milletinin iradesi, kararlar ve sesi, onun yegane temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi arac l yla bütün dünyaya duyurulmufl olmaktayd. Büyük Millet Meclisi ile Türk milleti, varl n ve kaderi üzerindeki hakimiyetini resmen ilan etmifltir. Millî Mücadele, Türk ulusunun ba ms zl na olan düflkünlü ünün ve zafere duydu u sars lmaz inanc n tam deste iyle, Birinci meclisin önderli inde kazan lm flt r. 20 Ocak 1921 tarihinde haz rlanan ilk anayasam zda da, hakimiyetin kay ts z flarts z milletin oldu u ilkesi esas kabul edilmifltir. Halk n kendi kaderini kendisinin tayin etmesi en tabi hakk d r. Kanun yapmak ve yürütmek yetkileri, milletimizi temsil eden Türkiye Büyük Millet Meclisinde toplanm fl ve buradan tecelli etmifltir Anayasas ile Amasya Genelgesi nden itibaren gelen ve yerleflen maneviyat ve kanaat, resmî bir nitelik kazanm fl ve bu anayasa metni ile art k hukukî hüvviyete bürünmüfltür. 486

7 nsanlar ve Yönetim SOSYAL B LG LER Millî Egemenlik Anayasam z n Egemenlik bafll kl 6. maddesi aynen flöyle demektedir: Egemenlik, kay ts z flarts z milletindir. Türk milleti egemenli ini, anayasan n koydu u esaslara göre, yetkili organlar eliyle kullan r. Egemenli in kullan lmas, hiçbir surette hiçbir kifliye, zümreye veya s n fa b rak lamaz. Hiçbir kimse veya organ kayna n anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz. Toplumda hiçbir kimse, hiçbir zümre, hiçbir s n f ya da grup, do rudan üstün emretme gücüne sahip olamaz. Toplumda üstün emretme gücünün tek kayna ve tek sahibi milletin kendisidir. Önemli olan, millî egemenlik fikrinin genç nesillerce, ruhunda ve anlam nda gönülden benimsenmesi ve onu yaflatmas d r. 487

8 Temel Kaynak 4 nsanlar ve Yönetim Millî egemenli in en k sa tan m fludur; Egemenli in tam meflru kayna ve sahibi millettir. Millet iradesi, fertlerin iradelerinin bir araya gelmesinden ve kaynaflmas ndan oluflmaktad r. Millî egemenlik, milletin bölünmez iradesini temsil eder. Atatürk e göre, toplumda en yüksek hürriyetin, en yüksek eflitlik ve adaletin devaml flekilde sa lanmas ve korunmas ancak ve ancak tam ve kesin manas yla millî egemenli in kurulmufl olmas na ba l d r. Bundan dolay hürriyetin de eflitli in de adaletin de dayanak noktas millî egemenliktir. Atatürk, Türk üm diyen her insan n vatan topraklar üstünde ayr cal ks z ve kaynaflm fl bir Türk ulusunu temsil etti ini özellikle vurgulam flt r. Egemenlik kay ts z flarts z ulusun olacakt r! ilkesi do rultusunda hiçbir güç, hiçbir iç ve d fl kuvvet bu hakk ulusun elinden alamaz. Ulusumuz, en kutsal varl olan ba ms zl n, gerekti inde can pahas na korumufltur ve her zaman da koruyacakt r. 488

9 nsanlar ve Yönetim SOSYAL B LG LER E lenerek Ö renelim - 7 Tan mlar verilen kavramlar ilgili kutulara yazarak bulmacay çözünüz Ayn toprak üzerinde yaflayan, aralar nda dil, tarih, duygu, ülkü, gelenek ve görenek birli i olan insan toplulu u. 2. Belli bir yöre ile ilgili. 3. l, ilçe, kasaba, belde vb. yerleflim merkezlerinde temizlik, ayd nlatma, su, toplu tafl ma gibi kamu hizmetlerine bakan tüzel kiflili i olan örgüt. 5. Herhangi bir konu ya da olayla ilgili halk n görüflü, düflüncesi. 6. Görev, ifl. 7. Yönetme ifli, idare. 8. Köy ve mahallenin yasalarla belirtilmifl ifllerini yürütmek için o köy veya mahallede oturanlar n seçtikleri kimse. 4. Milletin ve onun tüzel kiflili i olan devletin yetkilerinin hepsi, hâkimiyet. 489

10 Temel Kaynak 4 nsanlar ve Yönetim Ö rendiklerimizi Uygulayal m Afla daki ifadelerde bofl b rak lan yerlere verilen kelime ve kelime gruplar ndan uygun olanlar n yaz n z. Belediye meclisi kamuoyu Belediyeler Parasal Muhtar, ulusal s n rlar içinde de iflik büyüklükteki topluluklar n ortak ihtiyaçlar n karfl lamak amac yla kurulan anayasal kurulufllard r., nüfusu iki bini aflan yerleflim yerlerinde hizmet ederler. Belediyenin üst düzey karar organ, dir., belediye tüzel kiflili inin temsilcisi ve yürütme organ d r. fl yeri ruhsat gelirleri belediyenin kaynaklar ndand r., ihtiyar heyeti ile köyün ifllerini yürütür. Herhangi bir konuyla ilgili halk n düflünce görüflüne denir. Belediye baflkan ifl bafl na gelir. TBMM, temsil etmektedir. Millî egemenlikle Millet iradesini Yerel yönetimler Belediye baflkan seçimle Hürriyet, eflitlik ve adalet ilgili kavramlard r. 2. Afla daki ifadelerden do ru olanlar n bafl na D, yanl fl olanlar n bafl na Y harfi yaz n z. Belediye baflkan n n görev süresi dört y ld r. fiehrin temizli ini sa lamak belediyenin görevidir. Muhtar, valinin atamas ile göreve bafllar. Sand k seçim listelerini asmak muhtar n görevidir. Muhtar, itfaiye teflkilat kurmakla görevlidir. Belediye, köyde dirlik ve düzeni sa lar. Muhtar n görev süresi iki y ld r. Park ve oyun bahçeleri belediyenin görevidir. htiyar meclisi üyelerini belediye baflkan belirler. Belediye baflkan n halk seçer. 490

11 nsanlar ve Yönetim SOSYAL B LG LER TEST 7 1. Afla dakilerden hangisi yerel yönetim birimlerinden de ildir? a. Belediye Baflkan b. Muhtar c. Vali d. Baflbakan 2. Afla dakilerden hangisi belediyenin yürütme organ d r? a. l Genel Meclisi b. Belediye Encümeni c. Belediye Meclisi d. Belediye Baflkan 3. tfaiye teflkilat afla dakilerden hangisine ba l d r? a. Vali b. Muhtar c. Belediye d. Baflbakanl k 4. Kasaplar n denetlenmesi afla dakilerden hangisinin görevidir? a. Muhtar b. Maliye Bakanl c. Vali d. Belediye 5. kametgâh belgesi düzenlemek kimin görevidir? a. Muhtar b. Belediye c. Vali d. ç flleri Bakanl 6. Belediye baflkan kaç y l süre ile görev yapar? a. 2 b. 3 c. 4 d Afla dakilerden hangisi seçimle ifl bafl na gelmez? a. Muhtar b. Baflbakan c. Belediye Baflkan d. Vali 8. Mahallesine çocuk park isteyen insanlar afla dakilerden hangisine baflvurmal d r? a. Belediye b. Vali c. Kaymakaml k d. TBMM 9. Afla daki bilgilerden hangisi do rudur? a. Belediyenin karar organ belediye baflkan d r. b. Belediye baflkan n vali göreve atar. c. Köy idaresinin yürütme organ muhtard r. d. Vali, il özel idaresinin karar organ d r. 10. Afla dakilerden hangisi muhtar n görevlerindendir? a. nflaat ruhsat vermek b. Kanalizasyon yapmak c. Alt yap çal flmalar yapmak d. Askerlik ça na gelenleri belirlemek 11. Bir semtin yol yap m afla dakilerden hangisinin görevidir? a. Belediye b. Kara Yollar Genel Müdürlü ü c. Muhtarl k d. l Özel daresi 491

12 Temel Kaynak 4 nsanlar ve Yönetim 12. Afla dakilerden hangisi belediyenin parasal kaynaklar ndan de ildir? a. nflaat ifl yeri ruhsat gelirleri b. Telefon faturalar ndan elde edilen gelirler c. Ulafl m hizmetlerinden sa lanan gelirler d. Ba fl ve yard mlar 13. I. Yeni park tasar lar yapmak II. Belediyenin bütçelerini incelemek III. Sand k seçim listelerini ilan etmek ifadelerinden hangileri belediye encümeninin görevlerindendir? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 14. Muhtarla ilgili afla daki ifadelerden hangisi do rudur? a. Belediye baflkan göreve atar. b. Görev süresi üç y ld r. c. Köy idaresinin yürütme organ d r. d. Belediye baflkan olmad nda baflkanl k eder. 15. Belediye baflkan afla dakilerden hangisine baflkanl k eder? a. htiyar Meclisi b. Belediye Meclisi c. Belediye Encümeni d. l Özel daresi 17. Herhangi bir olay ya da konu ile ilgili halk n düflüncesi afla dakilerden hangisidir? a. Seçim b. Halk oyu c. Kamuoyu d. Muhalefet 18. TBMM nin aç lmas afla dakilerden hangisinin göstergesidir? a. Millî egemenlik b. Ulusal irade c. Vatanseverlik d. Güçler birli i 19. I. Cumhuriyeti kurmak II. Yurdun bütünlü ünü sa lamak III. Ülkeler aras nda birlik oluflturmak ifadelerinden hangileri TBMM nin aç l fl amaçlar ndand r? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 20. I. Valileri göreve atamak II. Yöneticileri seçmek III. Kamuoyu oluflturmak ifadelerinden hangileri halk n yerel yönetimlere etkilerine örnektir? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 16. Resmî nikâh ifllemlerinin yap lmas afla dakilerden hangisinin görevidir? a. Belediye b. Vali c. Muhtar d. Kaymakam 492