Yeni Gelir Vergisi Tasarısı Üzerine Genel Değerlendirmeler. Doç. Dr. Ersan ÖZ Öz Mali Danışmanlık Genel Koordinatör

Transkript

1 Yeni Gelir Vergisi Tasarısı Üzerine Genel Değerlendirmeler Doç. Dr. Ersan ÖZ Öz Mali Danışmanlık Genel Koordinatör

2 Tasarı Üzerine Genel Düşünceler-1 Gelir üzerinden alınan veriler olan gelir ve kurumlar vergisi toplam vergiler içerisinde hatırı sayılır bir paya sahiptir. İlgili vergileri düzenleyen kanun metinlerinin genişliği de bu vergilerin önemini göstermektedir. Günümüzde bütün ülkelerde vergi sistemlerini sadeleştirme ve basitleştirme çabaları ön plana çıkmıştır. Vergi sisteminin açık ve anlaşılır olması, mükellef ile vergi idaresi arasındaki uyuşmazlıkların azalmasına yol açmaktadır. Gelir Vergisi Tasarısı hazırlanırken, tasarıya hakim olan ilkeler yine tasarının gerekçesinde şu şekilde açıklanmıştır. Etkin, basit ve adil bir vergi sistemi oluşturarak kamu finansmanını sağlam temellere dayandırmak, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek; istihdamı, üretimi, tasarruf ve yatırımları teşvik etmek, vergiye gönüllü uyumu kolaylaştırıp ekonominin kayıtlılık düzeyini artırmak ve bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılmasına katkıda bulunmak bu Tasarının temel hedefleri arasında yer almaktadır.

3 Tasarı Üzerine Genel Düşünceler-2 Kısaca gerekçede belirtilen ilkeler şunlardır. 1. Vergilendirmede etkinlik, 2. Basitlik, 3. Kolay anlaşılabilirlik, 4. Vergiye gönüllü uyum sağlamak, 5. İstihdamı, üretimi, tasarruf ve yatırımları teşvik etmek, 6. Ekonominin kayıtlılık düzeyini arttırmak, 7. Bölgesel gelişmişlik farklılıklarını azaltmak, 8. Vergi güvenliğini sağlamak,

4 Tasarı Üzerine Genel Düşünceler-3 Ayrıca yine tasarıda yer alan gelir vergisine ilişkin 7 temel hedef gerçekleştirilmek istenmiştir. Bunlar, Gelir ve kurumlar vergisinin birleştirilerek tek bir vergiye indirgenmesi, Vergi tabanının genişletilerek, istisnalar daraltılması, Beyanname veren vergi mükellefi sayısının arttırılması, İstihdamı, üretimi, tasarruf ve yatırımları teşvik etmek, Vergi güvenliği arttırılarak, vergiye gönüllü uyumu güçlendirmek, Sosyal ve Çevresel politikalara uyumlu yeni düzenlemeler yapmak, Bakanlar Kurulu nun yetkilerini arttırmak,

5 Tasarı Üzerine Genel Düşünceler-4 Son zamanlarda düzenlenerek ortaya konan Gelir Vergisi Kanun Tasarısı ile birçok değişiklik öngörülmektedir. Bu değişiklikler bir takım düzenlemelerin kaldırılması, bir takım yeni düzenlemelerin getirilmesi ve bir takım düzenlemelerin ise değiştirilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Bu sebeple kanun Türk Vergi Sistemi nde önemli değişiklikler yapmaktadır. Diğer çalışmalardan farklı bir yöntem izleyerek tasarıyı maddeler bazında tek tek inceleyeceğiz. Bu sırada değiştirilmesi gereken maddeleri de vurgulayacağız.

6 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-1 Amaç MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı, gerçek kişilerin gelirleri ile kurumların kazançları üzerinden alınan gelir vergisine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Tasarı yeni bir vergi getirmeyip gelir üzerinden alınan iki vergi kanununu birleştirmektedir. Yani 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu tek çatı altında toplanmıştır. Amacı vergi sisteminde basitlik, sadelik ve anlaşılabilirlik olan bir kanun tasarısında böyle bir adım olumlu yorumlanmalıdır. Hedef ve yaklaşım tarzı açısından değerlendirildiğinde herhangi bir uygunsuzluk görülmemektedir.

7 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-2 Amaç MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı, gerçek kişilerin gelirleri ile kurumların kazançları üzerinden alınan gelir vergisine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Ancak Prof Dr Nurettin Bilici ye göre çağın gereklerine uygun olarak 2006 yılında değiştirilen kurumlar vergisinin kaldırılarak birleştirilmesi sadece gelir vergisi kanunun değiştirilmesi gerekirken yeni sorunlara neden olunabilecektir. Örneğin tek kanunun okunması zorlaşacağı gibi gerçek kişilere ait düzenlemelerle, kurumlara ait düzenlemeleri bulup ayırmak kanunda basitlik, sadelik ve anlaşılabilirliği zedeleyebilecektir.

8 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-3 Amaç MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı, gerçek kişilerin gelirleri ile kurumların kazançları üzerinden alınan gelir vergisine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. 53 yıldır ülkemizde uygulanan gelir vergisi uygulamasına son verecek olan yeni gelir vergisi tasarısının ilk maddesinin gerekçesinde belirtilen dünyadaki yaygın uygulamalara paralel ibaresi doğru olmakla beraber eksiktir. Çünkü gelir ve kurumlar vergisinin birlikte tek bir kanun olarak uygulandığı ülkelerin hemen hepsinde tek bir vergi oranı uygulanmaktadır. Oysa bu tasarıda eski kurumlar vergisi oranı korunurken gelir vergisi oranları da yine artan oranlı olarak uygulanmaktadır.

9 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-4 Amaç MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı, gerçek kişilerin gelirleri ile kurumların kazançları üzerinden alınan gelir vergisine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Bu kanunun amacı gerçek kişilerin gelirleri ile kurumların kazançları üzerinden alınan gelir vergisine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. İbaresi de gelir ve kurumlar vergisinin birliğini daha iyi vurgulamak için Bu kanun gerçek kişilerle, kurumların gelir ve kazançları üzerinden alınan gelir vergisine ilişkin usul ve esasları düzenler şeklinde değiştirilebilir. Kurumlar vergisi tabiri bu tasarının yasalaşması ile tarihe karışacaktır.

10 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-5 MADDE 2- (1) Bu Kanunun uygulanmasında kullanılan, Asgari ücret Çocuk, Daimi temsilci, Eş, İş merkezi, İşyeri, Kanuni merkez, Kurum İfadelerinin tanımlamaları yapılmıştır.

11 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-6 Tasarıda; çocuk, asgari ücret, daimi temsilci, eş, iş merkezi, iş yeri, kanuni merkez ve kurum tabirlerinin tanımlarına yer verilmiştir. Çocuk tanımının derli toplu bir şekilde yapılması da oldukça olumludur. Eski kanunda genel bir çocuk tanımı olmaması birçok soruna yol açıyordu. Diğer tanımlarda gelir ve kurumlar vergisi kanunlarında dağınık bir yapı içerisinde tanımlanmıştı. Yeni gelir vergisi tasarısının gelir ve kurumlar vergisini uygun birleştiren bir maddesidir. Prof Dr. Mehmet Yüce ye göre gelir ve kurumlar vergisi hükümlerinin alt alta yazılması gerçek anlamda bir birleşmeyi ifade etmemektedir. Ayrıca Sayın Yüce, gelir vergisi, kurumlar vergisi ve ortak hükümler isimli üç başlık altında bu tasarının düzenlenmesi halinde daha derli toplu bir görüntü verileceğini de savunmaktadır.

12 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-7 Bizim görüşümüze göre gelir ve kurumlar vergisinin tek bir yasa altında birleştirilmesi elbetteki mümkündür. Ancak konuyu bütünleşik bir yaklaşımla değerlendirmek gerekir. Eski yasa maddelerini sadece alt alta sıralayarak elbetteki sağlıklı bir birleşme sağlanamaz. Diğer tüm maddelerin, mükellefiyet, indirim ve istisnalar, verginin konusu, oranı gibi bir bütünlük sağlanarak birleştirilmesi gerekir. Bu tasarıda yapıldığı gibi sürekli gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için ayrı ayrı hükümler tahsis edilmemelidir. Bu anlamda tanım maddesi uygun bir şekilde yazılmıştır.

13 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-8 Konu ve gelirin unsurları MADDE 3- (1) Gerçek kişilerin gelirleri ve kurumların kazançları gelir vergisine tabidir. (2) Gerçek kişiler için gelire giren kazanç ve iratlar şunlardır: Ticari kazançlar. Zirai kazançlar. Serbest meslek kazançları, Ücretler. Gayrimenkul sermaye iratları. Menkul sermaye iratları. Diğer kazanç ve iratlar. Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratlar gelirin tespitinde gerçek ve safi tutarları ile dikkate alınır. Kurum kazancı, bir hesap dönemi içinde elde edilen ve ikinci fıkrada sayılan gelir unsurlarından oluşur. Gelir vergisinin hesabında safi kurum kazancı esas alınır.

14 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-9 Tasarıda eski gelir vergisi kanunundaki 7 gelir unsuru korunarak kaynak teorisine uygun sayma metodu ile tanımlama yapılmıştır. Burada basitlik anlamında önemli bir beklenti karşılanamamıştır. Veraset ve intikal vergisinin kaldırılacağı, verasetten zaten ciddi bir vergi alınmadığı, ancak intikallerden alınan verginin de bu tasarıya ekleneceği yolundaki beklenti boşa çıkmıştır. Gereksiz bir vergi türünün de kaldırılması mümkünken bu hususa tasarıda hiç yer verilmemiştir. Gelir unsurları sayıldıktan sonra gerçek kişiler ve kurum kazançları için ayrı ayrı suni tanımlar yapılmıştır. Gerçek anlamda bir gelir ve kurumlar vergisi birleşmesi olmadığı için bu husus böyle düzenlenmiştir. Oysa ki gerçek kişilerin ve kurumların elde ettikleri yukarıda sayılan kazanç ve iratlarının bir takvim yılındaki safi tutarı kanunda aksine hüküm yoksa gelir vergisine tabidir denilebilirdi. Ayrıca hesap dönemi ibaresi V.U.K. nda tanımlandığı gibi kanunun 2 nci maddesinde ayrıca tanımlanabilirdi.

15 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-10 Mükellef MADDE 4- (1) Gerçek kişiler ve aşağıda belirtilen kurumlar bu Kanun hükümleri çerçevesinde gelir vergisi mükellefidir. Sermaye şirketleri: Kooperatifler. İktisadi kamu kuruluşları: Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler İş ortaklıkları: (2) İktisadi kamu kuruluşları ile dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazanç amacı gütmemeleri, faaliyetlerinin kanunla verilmiş görevler arasında bulunması, tüzel kişiliklerinin olmaması, bağımsız muhasebelerinin ve kendilerine ayrılmış sermayelerinin veya işyerlerinin bulunmaması mükellefiyetlerini etkilemez. Mal veya hizmet bedelinin sadece maliyeti karşılayacak kadar olması, kâr edilmemesi veya kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesi bunların iktisadi niteliğini değiştirmez.

16 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-11 Tasarıda; mükellef tanımı sağlıklı olarak yapılamamıştır. Kurumların tek tek tanımı burada yapılacağına, tanımlarla ilgili 2 numaralı maddede yapılması gerekirdi. Gerçek kişiler ve aşağıda belirtilen kurumlar bu Kanun hükümleri çerçevesinde gelir vergisi mükellefidir ifadesi de çok boşlukta kalmıştır. Bu tanımlamayla her gerçek kişi gelir vergisi mükellefiymiş gibi bir anlam çıkmaktadır. Oysaki gerçek kişiler kanun tasarısının 3 üncü maddesinde sayılan gelir unsurlarını elde ettiklerinde gelir vergisi mükellefidirler. Mükellefle vergiyi doğuran olay arasındaki ilişki bu madde de gösterilmemiştir.

17 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-12 Tam mükellefiyet MADDE 5- Aşağıda yazılı gerçek kişiler, Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri gelirlerin tamamı üzerinden vergilendirilirler: Türkiye'de yerleşmiş olanlar; Türk Medenî Kanununa göre Türkiye'de yerleşim yeri bulunanlar, Geliş ve ayrılma günleri dâhil olmak üzere, oniki aylık kesintisiz bir dönemde 183 gün Türkiye de kalanlar (geçici ayrılmalar dahil) Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan her türlü kurum, kuruluş, teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup bunların işleri dolayısıyla yabancı ülkelerde oturan Türk vatandaşları Aşağıda yazılı yabancılar Türkiye'de 183 günden fazla kalsalar dahi yerleşmiş sayılmazlar: Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen bilim adamları, Türkiye'de kalma süresi üç tam yılı aşmamış olan; iş adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimseler. Eğitim, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler. Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan nedenlerle Türkiye'de alıkonulmuş veya kalmış olanlar. Kanuni veya iş merkezi Türkiye'de bulunan kurumlar, Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazançlarının tamamı üzerinden vergilendirilirler.

18 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-13 Yürürlükteki gelir vergisi kanunun 3, 4 ve 5 inci maddeleri esasen burada birleştirilmiştir. Ancak altı ay ibaresi yüzseksenüç gün olarak değiştirilmiştir. Yüzseksenüç gün hesaplanırken geçici ayrılmalar Türkiye de kalma süresini geçmez denerek hukuk sistemimiz için oldukça olumsuz bir duruma imza atılmıştır. Yüzseksenüç gün uygulaması Rusya ve bağımsız devletler topluluğunun tamamında uygulanmaktadır ve hepsinde gün hesabı fiilen kalınan günlerin toplamı olarak uygulanmaktadır. Türkiye de kalma süresinin hesabında sırf muvazalı işlemler olabilir diye herkesi suçlu görerek Türkiye de kalınmayan sürelerin dikkate alınması kadar yanlış bir uygulama olamaz. Tasarının görüşülmesi sırasında kesinlikle bu hatanın düzeltilmesi gerekir. Artık ay değilde sadece gün hesabı dikkate alınacaksa fiilen kalınan günler sayılır. Ay için getirilen hüküm aynen gün içinde korunamaz.

19 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-14 Ayrıca, belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen bilim adamları ile eğitim, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelen yabancılar 183 günden fazla Türkiye'de kalsalar dahi Türkiye'de yerleşmiş sayılmamaktadır. Ancak, belli ve geçici bir görev veya iş için Türkiye'ye gelen iş adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyenlerin Türkiye'de kalma sürelerinin üç tam yılı yani 1095 günü aşması halinde, bunlar bu sürenin dolduğu takvim yılı itibarıyla Türkiye'de yerleşmiş sayılmakta ve tam mükellefiyet esasına göre gerek Türkiye'de gerekse Türkiye dışında elde ettikleri gelirlerinin tamamı üzerinden vergilendirilmektedir.bu şekilde olan kişi sayısının birkaç bin bile olmaması bu kadar gereksiz bir düzenlemenin neden yapıldığının anlaşılamamasına neden olacaktır. Hazine açısından hiçbir anlam taşımayacak olan düzenlemenin yapılarak gereksiz yere mevzuatın şişirilmesi bir anlam taşımamaktadır. Örneğin Türkiye ye gelerek ülkemizi kalkındıracak önemli bir bilimsel çalışma için ülkemizde 3 yıldan fazla kalan bir bilim adamından üste bize vergi vereceksin denilerek ne kadar bir mali kaynak sağlanabileceği gerçekten şüphelidir. Üstelik o bilim adamı bu vergiyi vermemek için ülkeyi terk ederse burada kimin zararlı çıkacağı sorusu da ayrıca cevaplanmalıdır. Maliye nin hazineci yaklaşımla fazladan vergi almak istemesi anlaşılabilir. Ancak ülkede binlerce vergilendirilebilecek kimseden hiç vergi alınmazken ciddi bir gelir artışı sağlaması mümkün olmayan, bunun yanında telafisi imkansız kayıplara yol açılabilecek alanlara yönelinmesi çok mantıklı değildir.

20 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-15 Madde 6 nın Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi yasasının 6 ve 7 nci maddelerinin birleştirilmesi yapılmıştır. Tasarı ile dar mükellef gerçek kişilerin imal ettiği ürünü ihraç etmesi halinde Türkiye de vergilendirilmesi söz konusudur. Mevcut uygulamada ise, dar mükelleflerin satın aldığı ve imal ettikleri malları Türkiye de satmaksızın yabancı ülkelere göndermeleri halinde ihracat muaflığından faydalanmaları mümkündür. Yani imal edilen ürünler de vergilendirme kapsamına alınmıştır. Madde 7 nin Yorumlanması: Yürürlükteki kanunun 9 ncu maddesi çoğunlukla korunmuştur. Sadece Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yoklamaya yetkililer veya yoklamaya yetkililerle birlikte belediye zabıtalarınca müştereken yapılan denetimlerde, vergiden muaf esnafın bir takvim yılı içinde bir defa mal alış ve giderlerine ilişkin belgeleri yanında bulundurmadığının veya bulundurduğu belgenin satışını yaptığı mal ve hizmetle ilişkisinin olmadığının tespiti halinde, "Esnaf Muaflığı Belgesi" iptal edilir. Belgesi iptal edilenlerden muaflık şartlarını taşıyanlar, aynı faaliyete devam etmek istemeleri halinde yeniden belge almak zorundadırlar kısmı tasarıda yer almamıştır. Yani esnaf muaflığı kapsamındakilerin sürekli esnaf muaflığı belgesi alması, sonra yoklama sırasında başka bir mal diye nitelenen küçük birkaç değersiz materyal üzerinden belgelerinin iptal edilmesi, vergi dairesinde tekrar belge almak için gereksiz bürokratik işlemlerle uğraşması gerekmeyecektir. Bu tasarının olumlu maddelerinden birisidir. Eskiden odaya kaydolduktan sonra belediyeden alınan belge uygulaması da bir sürü gereksiz bürokratik işleme yol açmaktaydı.

21 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-16 Madde 8 in Yorumlanması: Yürürlükte olan ve mütekabiliyet esaslı uygulanan diplomat muaflığı, hükümleri değiştirilmeden korunmuştur. Zaten teknik bir istisna olan diplomat muaflığı için yürürlükte olan hükmün uygulaması da yerleşmiştir. Madde 9 un Yorumlanması: Yürürlükteki kurumlar vergisi kanunun 4 ncü maddesi tasarıda korunmuştur. Hatta madde daha derli toplu hale getirilmiştir. Gelir ve kurumlar vergisinin birleştirilmesine yönelik uygun maddelerden birisidir. Madde 10 un Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanunu nun 37 nci maddesine göre daha derli toplu olarak ticari kazanca dahil olan unsurlar sayılmıştır. Özellikle özel okul ve hastaneler ile benzeri yerleri işleten serbest meslek erbabı, serbest meslek kazançlarını da işletmenin kayıtlarına dâhil edebilirler hükmü ile aslında aynı kazanç türü için birbirinden farklı muhasebe tutma ve beyan verme gibi yükümlülükler kaldırılmış olmaktadır. Ticari kazançlarla ilgili olarak beyannameli mükellef sayısı arttırılmıştır veya vergi tabanı genişletilmiştir demek şu an için mümkün değildir.

22 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-17 Madde 11 in Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanunu nun ticari kazancın tespiti ile ilgili maddesinin aynen alınmış halidir. Bu sebeple aynı klasik hata da devam etmektedir. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce işletmeye eklenen değerler bu farktan indirilir, işletmeden çekilen değerler ise farka eklenir. İbaresi tamamen gereksizdir. Bilanço esasında nasıl defter tutulacağı Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmekte, ayrıca muhasebe ilminin evrensel kurallarına göre de yürütülmektedir. Madde 12 nin Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanunu nun 39 uncu maddesinin dönüştürülmesi ile oluşturulmuştur. Bu yüzden eski kanundaki klasik hata yine tekrar edilmiştir. Vergi Usul Kanunu nda aşağıdaki hüküm yer almaktadır. MADDE 194. İşletme hesabının sol tarafını gider, sağ tarafını hasılat kısmı teşkil eder. 1. Gider kısmına: Satın alınan mallar veya yaptırılan hizmetler karşılığında ödenen veya borçlanılan paralar ve işletme ile ilgili diğer bütün giderler; 2. Hasılat kısmına: Satılan mal bedeli veya yapılan hizmet karşılığı olarak tahsil edilen paralarla tahakkuk eden alacaklar ve işletme faaliyetinden elde edilen diğer bütün hasılat; kaydolunur. Gayrimenkuller ve tesisat gibi amortismana tabi olan kıymetler işletme hesabına intikal ettirilmez. Şu kadar ki, 189 uncu Maddeye göre amortisman kaydı tutulmak şartıyle bu kıymetler üzerinden her yıl ayrılan amortismanlar gider kaydolunabilir. Gider ve hasılat kayıtlarının en az aşağıdaki malumatı ihtiva etmesi şarttır.1. Sıra numarası; 2. Kayıt tarihi; 3. Muamelenin nev'i; 4. Meblağ İşletme hesabında defter tutmada Maliye bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslara göre yine muhasebe yerleşik uygulamalarına göre yürütülmekte ve kazançta ona göre belirlenmektedir. Tasarıda eğer sadeleşme veya kısaltma yapılmak isteniyorsa bilanço esasında kazanç tespiti ve işletme esasında kazanç tespiti ile ilgili maddeler tamamen kaldırılmalıdır.

23 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-18 Madde 13 ün Yorumlanması: Tasarı da yıllara yaygın inşaat işlerinde avans ve hak ediş bedellerinin değerlendirilmesinden elde edilen gelirler elde edildiği yılın geliri sayılırken, mevcut uygulamada ise bu bedeller işin bittiği yılın geliri sayılmaktadır. Gelirin elde edildiği yıl vergilendirilebilmesi adına olumlu değerlendirilebilir. Ancak kanunun gerekçesinde yer alan her yıl beyanname verilmesi esası getirilmiş, ancak bu düzenleme dönemsellik ve tahakkuk esası ilkeleri ile çeliştiğinden mükelleflerin mağduriyetlerine yol açmıştır ibaresi hatalıdır. Uluslararası muhasebe standartları yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde kar veya zararın her yıl tespitini öngörmektedir. Aksine uygulamalar dönemsellik ve tahakkuk esasından sapma olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca bir örnek vererek durumun çarpıklığını açıklayacak olursak, bütün özellikleri aynı olan inşaat devlete taahhüt şeklinde yapılırsa işin bittiği yıl vergilendirilirken, özel bina inşaatı şeklinde yapılırsa her yıl vergi ödemek zorundadır. İmalat veya faaliyet tamamen aynı olmasına rağmen biri sırf taahhüt işi diye kar veya zararı işin bittiği yıl tespit edilmektedir. Bu anlamsız uygulama artık Türk vergi sisteminden kaldırılmalıdır. Madde 14 ün Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanunu özel bina inşaatlarına ilişkin hiçbir hüküm içermemektedir. Yeni yasada inşaat sektörünün önemine binaen bu husustaki tereddütleri gidermek için hükümler getirilmiş olması oldukça olumludur. Arsa sahipleri eskiden kat karşılığı sözleşme yaptıklarında defter tutmak zorunda değilken şimdi ticari kazanca göre vergilendirilecekleri hükmü getirilmiştir.

24 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-19 Madde 15 in Yorumlanması: Özel bina inşaatlarında kar veya zarar her yıl tespit edilmekte iken binanın veya müstakil bölümün tesliminde kar veya zarar tespit edilir hükmü getirilmiştir. Tasarıda vergi tabanı genişletilmek ve kamu finansman ihtiyacını karşılayacak düzeyde gelir elde etme hedefi belirlenirken bu uygulama çok yersizdir. Özel bina inşaatlarında karın her yıl tespiti herhangi bir sorun teşkil etmezken, böyle bir düzenleme anlamsız olmuştur. Madde 16 nın Yorumlanması: Basit usul ülkemiz için kanayan bir yara olmuştur. Amaç vergi almak mı bağcıyı dövmek mi çok belli olmamaktadır. Basit usulün kaldırılarak tamamının işletme hesabına göre vergilendirilmesi belge düzeninin de yerleşmesi açısından olumlu olacaktır. Basit usule geri dönüş yolunun tasarıda açılması da ayrı bir olumsuzluktur. Basit usulden gerçek usule geçen bir mükellef artık eski sisteme kesinlikle dönememelidir. Burada getirilen 2 yıl şartının bir reel karşılığı bulunmamaktadır. Maddenin 17 nin Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanunu nun 47 nci maddesinin dönüştürülmesi ile oluşturulmuştur. Eski kanunda yer alan ölçütler korunmuştur. Ancak basit usulün tamamen kaldırılarak işletme hesabı esasına göre defter tutulmasının sağlanması belge düzeninin sağlanması açısından çok olumlu olacaktır.

25 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-20 Madde 18 in Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanunu nun51 nci maddesinin dönüştürülmesi ile oluşturulmuştur. Çoğu gereksiz yere sayılmış olan iş ve sektörlerin basit usulde vergilendirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Örneğin bir sarrafın zaten basit usule tabi olma şartlarını taşıması düşünülemez. İktisadi hayatın gerekleri sarraf için buna izin vermez. Tavassut işi yapanlar (dayıbaşılar hariç) ibaresinin günümüz Türkçesine uyarlayacak olursak aracılık işi yapanlar, (işçi temini için aracılık yapan amele reisi veya ekip başı hariç) diyebiliriz. Bugüne kadar vergi dairesine dayıbaşı olarak mükellefiyet tesisi yaptıran hiç olmamıştır. Bu sebeple var olmayan veya tespiti mümkün olmayan alanlar için kanun maddesi düzenlemek Maliye idaresinin ciddiyetini zedelemektedir. Madde 19 un Yorumlanması: Madde metninde kurum kazançları için indirilebilecek olan giderlerin ayrıca gösterilmesi tamamen yersiz olmuştur. Kurum kazançlarından indirilecek giderlerin tamamı zaten gerçek kişiler için söz konusu olmamaktadır. Ayrıca olsa bile vergilendirme açısından ciddi bir fark oluşturmayacaktır. Bu sebeple gelir ve kurumlar vergisi birleşmesinin gerçek anlamda yapılmadığını gösteren önemli bir madde olarak göze çarpmaktadır. Burada indirilecek giderlerde yapılan suni ayrım kanunun basitliğine gölge düşürdüğü gibi pedagojik açıdan da kanunun öğrenilmesini güçleştirecektir.

26 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-21 Madde 20 in Yorumlanması: Bu maddede, ticari kazançtan indirilmesi kabul edilmeyen gider, ödeme ve indirimlere yer verilmiştir.kurum kazançları için indirilmesi mümkün olmayan giderlerin ayrıca gösterilmesi tamamen yersiz olmuştur. Bu sebeple gelir ve kurumlar vergisi birleşmesinin gerçek anlamda yapılmadığını gösteren önemli bir madde olarak göze çarpmaktadır. Buna karşılık kanun sistematiği açısından kurum kazancından.giderler indirilmez deniliyor ve bunlar gerçek kişilerin gelirinden indirilemeyecek unsurlar arasında sayılmıyorsa örneğin örtülü sermayenin gerçek kişiler için indirilebileceği anlamı çıkacaktır. Yani kanun sistematiği açısından da yapılan suni ayrım sorunlar doğurmaktadır. Madde gerçek kişilerin gelirleri ile kurumların kazançları üzerinden ticari kazancın tespitinde aşağıdaki unsurlar indirim konusu yapılamaz şeklinde değiştirilmelidir. Madde 21 in Yorumlanması: Tasarıda, kurumların ve ticari kazancını bilanço esasına göre tespit eden gerçek kişilerin iki tam yıl süreyle ellerinde bulundurdukları taşınmazlar, iştirak senetleri, kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının istisna oranları; İki tam yıldan sonra satışından doğan kazançların %40 ı, Üç tam yıldan sonra satışından doğan kazançların %50 si, Dört tam yıldan sonra satışından doğan kazançların %60 ı, Beş tam yıldan sonra satışından doğan kazançların %75 i şeklinde değiştirilecektir. Mevcut uygulamada ise, 2 yıldan sonra yukarıda belirtilen kazançların satışından doğan kazançların %75 i istisnaya tabidir. Bu şekilde yıllara göre suni bir ayrım meydana getirmenin anlaşılabilir bir yanı bulunmamaktadır. Bir gayrimenkul işletmede 2 yıl kalması ile 3 yıl kalmasının ciddi bir iktisadi, mali karşılığı yoktur. Bu kazançlardan vergi alınmak isteniyorsa gayrımenkulun 5 yıla kadar satılması halinde %40 5 yıldan 10 yıla kadar satılması halinde %60, 10 yıldan daha sonra satılması halinde %80 ni vergi dışıdır demek daha yerinde olacaktır.

27 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-22 Madde 22 in Yorumlanması: İştirak kazançları teknik bir istisna olup vergilendirme de adaletin sağlanabilmesi için vergi sistemlerinde yer almaktadır. Tasarıda daha geniş ve detaylı düzenlenmesi çok olumlu olmuştur. Madde 23 ün Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanununda var olmayan bir düzenlemedir. Tasarıya yeni eklenen ve ülkemiz para ve sermaye piyasalarına derinlik kazandırma hedefini güden olumlu bir madde olmuştur. Bugüne kadar fon yönetim şirketlerinin Türkiye'de ofis açmalarına engel olarak görünen vergi düzenlemeleri değiştirilerek, durumun Türkiye için bir avantaj haline dönüştürülmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Madde 24 ün Yorumlanması: Zirai kazançlara ilişkin olarak tasarı ile; işletme büyüklüğü ölçülerini en az %50 oranında aşan, ana sözleşmelerinde münhasıran zirai faaliyetle iştigal edeceğine dair açık hüküm bulunan ve münhasıran zirai faaliyette bulunan ticaret şirketleri ise çiftçi sayılmış ve çiftçi sayılan kolektif şirketlerin ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının şirket karlarından aldıkları paylar da şahsi zirai kazanç olduğu hükme bağlanmıştır.diğer taraftan bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca veya on yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan çiftçilerin gerçek usulde vergilendirilmesi uygulamasından vazgeçilmiştir.

28 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-23 Madde 25 in Yorumlanması: Yürürlükteki tasarının yine bilanço esasından dönüşü düzenleyen olumsuz maddelerinden birisidir. Vergilendirme açısından mükellefin gerçek durumunun en sağlıklı tespit edildiği sistem bilanço esası olup, en az tespit edildiği sistem ise basit usuldür. Basit usulden bir üst esas olan işletme hesabına, işletme hesabından bilanço esasına geçen mükellefin ise işletme hesabına geri dönmesine izin verilmemelidir. Yani mükellefe artık gelir giderlerini sağlıklı bir şekilde tespit ediyorken geçmişteki dağınık sisteme geri dönemezsin denilmelidir. Madde 26 nın Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanunu da benzeri zirai ölçütleri taşımaktadır. Bunun yerine sadece parasal ölçütler getirilerek iş daha kolay tespit edilebilir. Bahçedeki ağaç, teknenin boyu, arı kovanı sayısı gibi suni unsurlar sayılmak, ölçülmek yerine parasal hadler getirilmelidir. Benim ağaç verimsiz, seninki verimli, benim tekne uzun ama eski, senin tekne kısa ama modern gibi bir sürü sıkıntıya neden olan ölçütler yerine parasal hadler esas alınmalıdır. Madde 27 nin Yorumlanması: İşletme hesabında hasılatın tespitine ilişkin gereksiz bir maddedir. İşletme defteri usul esasları yine Maliye bakanlığı tarafından belirlenmiş ve yürürlükte olan muhasebe yerleşik uygulamalarına göre gerçekleştirilmektedir. Tasarıdan tamamen çıkarılmalıdır. Tebliğle bile düzenlenmesine gerek bulunmayan bir alan kanun maddesi ile düzenlenmiş, kanun tasarısı gereksiz yere şişirilmiştir.

29 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-24 Madde 28 in Yorumlanması: Zirai kazançta indirilebilecek olan giderleri bu madde göstermektedir. Amortismanlar için getirilen düzenleme de çok yersiz olmuştur ve Vergi Usul Kanununun amortisman hükümlerine gereksiz bir müdahale söz konusudur. Yeni bir kanun çıkarılırken diğer kanunlarla olan ilişkilerinin iyi kurgulanması gerekmektedir. Madde 29 un Yorumlanması: Tasarıda modernleştirilmesi için çaba harcanan maddelerden birisidir. Ancak tahkim işleri sayılırken yeni yasası çıkarılmış olan arabuluculuk faaliyetlerinin bu madde metninde sayılması unutulmuştur. Tasarının TBMM de görüşülmesi sürecinde bu eksikliğin giderileceği tahmin edilmektedir. Arabuluculuk tasarıda ücret olarak değerlendirilmektedir ki bu da temel bir vergisel hatayı içermektedir. Madde 30 un Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanun hükümlerine göre serbest meslek kazancına ilişkin hükümler daha derli toplu hale getirilmiştir. Madde 31 in Yorumlanması: Telif kazançları ile ilgili istisna, telif kazancının beyan sınırını yani TL yi aşması halinde tamamen kaldırılarak beyan yükümlülüğü getirilmektedir. Ayrıca bu kazançlara uygulanan %17 lik stopaj yerine vergi yükü ortalama %25 e çıkarılmaktadır. Telif kazançlarının vergilendirilmek yerine teşvik edilmesinin yerinde olduğu savunulabilir. Ancak vergi tabanını reel genişleten bir tasarı maddesi olarak bu madde göze çarpmaktadır.

30 Tasarı Maddelerinin İncelenmesi-25 Madde 32 in Yorumlanması: Yürürlükteki gelir vergisi kanununa göre ücretlerle ilgili pek çok istisna kaldırılmıştır. Zaten ödenen gelir vergisinin çoğunluğu bodro mahkumu olarak nitelenen ücretlilerden alınmaktadır. Ücret gelirleri ile ilgili istisnaları azaltmak vergi adaletini ve gelir dağılımını bozucu yönde etki yapacaktır. Maddenin dördüncü fıkrasında ise işverenin tanımı yapılmakta, işveren sıfatını taşımasa dahi maddede sayılan ödemeleri yapan gerçek ve tüzel kişilerin de işveren sayılacağı belirtilmektedir. Ancak bu kimselerin vergisel yükümlülükleri yerine getirmesine ilişkin hukuki alt yapı mevcut değildir. Örneğin bu durumdaki bir kişi işçilerden kestiği parayı vergi dairesine ödemek için muhtasar beyanname vermek istese hiçbir vergi dairesi bu parayı tahsil etmeyecek ve mükellefiyet tesis etmeyecektir. Sporculara ve bunların teknik direktör ve antrenörlerine transfer ücreti, prim, tazminat veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan para, ayın ve menfaatler ücret geliri sayılarak vergilendirmeye tabi tutulmaktadır. Çok yüksek transfer ücretlerinin döndüğü bu alanda ciddi bir denetim eksikliği de söz konusudur. Televizyonlarda milyon dolarlık transfer ücretleri açıklanmakta ancak sözleşmelerde genelde bu tutarların yarısı dahi gösterilmemektedir. Madde 33 ün Yorumlanması: Tasarıda modernleştirilmesi için çaba harcanan maddelerden birisidir. Ancak tahkim işleri sayılırken yeni yasası çıkarılmış olan arabuluculuk faaliyetlerinin bu madde metninde sayılması unutulmuştur. Tasarının TBMM de görüşülmesi sürecinde bu eksikliğin giderileceği tahmin edilmektedir. Arabuluculuk tasarıda ücret olarak değerlendirilmektedir ki bu da temel bir vergisel hatayı içermektedir. Madde 34 ün Yorumlanması: Özel bina inşaatı sahiplerinin ücretle çalıştırdığı işçilerin bu kapsamdan çıkarılması yerinde olacaktır. Çünkü bu özel bina inşaatı sahipleri SGK ya kaydolmakta ve işçilerine ödedikleri ücretler üzerinden bildirge vermektedirler. Aynı zamanda muhtasar beyanname vererek ücret üzerinden gelir vergisi stopajlarını beyan etmeleri için herhangi bir engel bulunmamaktadır.