Talha MURATHAN 4 İLKÖĞRETİM 7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SPOR KAVRAMINA İLİŞKİN ALGILARI

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 9, Mart 2015, s Mustafa KOÇ 1 Fatih MURATHAN 2 1 Ümit YETİŞ 3 Talha MURATHAN 4 İLKÖĞRETİM 7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SPOR KAVRAMINA İLİŞKİN ALGILARI Özet Bu çalışmanın temel amacı ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin spor kavramına ilişkin sahip oldukları algıları metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmaktır. Araştırmanın çalışma grubunu, Adıyaman İli Hürriyet Orta Okulu nda öğrenim gören 46 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri her öğrencinin spor gibidir; çünkü cümlesini tamamlamasıyla elde edilmiştir. Verilerin analiz edilmesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, araştırmaya katılan öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun (%93,07) sporla ilgili olumlu metaforlar geliştirdiği %6,97 sinin ise olumsuz metaforlar geliştirdiği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Metafor, Spor, Öğrenci PERCEPTIONS OF 7thGRADE ELEMENTARY STUDENTS ABOUT SPORTS CONCEPT Abstract The main purpose of this study is to expose perceptions of students of elementary 7th grade about sports concept by the means of metaphors. The participants for this study included 46 students from Hurriyet Secondary School both located in Adıyaman. To collect the study data, each participant was asked to complete the prompt Sports is like because The content analysis technique was used to 1 Yrd. Doç. Dr., Adıyaman Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, mkoc@adiyaman.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Adıyaman Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, fmurathan@adiyaman.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Adıyaman Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, uyetis@adiyaman.edu.tr 4 Yrd. Doç. Dr., Ardahan Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, talhamurathan@hotmail.com

2 295 İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Spor Kavramına İlişkin Algıları analyze study data. According to the results, a big amount of students (93,07%) have developed positive metaphors about speaking; 6,97% have developed negative metaphors. Key Words: Metaphor, sports, student GİRİŞ Çocuklar bilindiği gibi bir gelişme ve büyüme periyodu içindir. Spor, büyüme çağındaki çocuklar için hem bedensel sağlık ve fiziksel gelişme yönünden, hem de iyi bir kişilik oluşması ve ruh sağlığı bakımından yararlı ve gereklidir. Çocukluk çağındaki hareketlilik erişkin yaşlardaki yaşam tarzının belirlenmesi yönünde önemlidir. Spor alışkanlığı çocukluk yaşlarında kazanılır ve bir yaşam biçimi olarak yerleşik nitelik alır (Muratlı, 1997). Büyümenin hızlı olduğu dönemlerde çocuğun bedeni çok değişken bir yapıya sahip olduğundan, genç yaşlardaki fiziksel bozuklukları önlemede ve geciktirmede, spor önemli bir rol oynar (Hare, 1982). Yapılan araştırmalar, okul çağındaki çocuklara düzenli spor yapma alışkanlığı kazandırıldığı takdirde, bunun ileriki yıllarda da devam edebildiğini göstermiştir. İleriki yaşlarda düzenli spor alışkanlığı kazanmak zordur. Bu nedenle sağlıklı olmanın en önemli koşullarından biri, spora erken yaşlarda başlamaktır (Morehouse ve Miller, 1973). Bu bağlamda yaşam kalitesini iyileştirmede ve sağlıklı yaşamda; serbest zaman sağlık için spor aktivitelerinin insan gelişimindeki önemi göz ardı edilmemelidir. Bedensel gelişimin en önemli nedeni motorik aktivitedir. Bireysel gelişimde olduğu gibi insanlığın gelişiminde hareket olmazsa olmaz bir kriterdir. Bunun yanı sıra hareketsel ya da aktif bir yaşam biçimi, evrensel düşünce, sosyal katılım ve hissi düşünce şekilleri de insan gelişimindeki diğer önemli unsurlardır (Kale ve Erşen, 2010;1) Metafor kelimesi, Grekçe metapherein (aktarmak) kelimesinden türetilmiş olup meta (arasında) ve pherein (taşımak, nakletmek) sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Metafor, anlamın bir şeyden diğerine aktarılmasıdır (Nikitina ve Furuoka, 2008: 194). Metaforlar geleneksel olarak konuşanın dilini süsleyen figürler olarak görülmesine rağmen son zamanlarda ruhbilimciler ve dilciler onu farklı tanımlamıştır. Örneğin, metaforu Kramsch sıklıkla birbirine uyumsuz iki kaynağın birbirine aktarımı ; Ortony ve Fainsilber bilişin ve iletişimin önemli bir aracı olarak görmüştür (Aktaran: Nikitina ve Furuoka, 2008: 194). Bu tanımlar metaforları (benzetmeler, istiareler, mecazlar vb.) olayların oluşumu ve işleyişi hakkında düşüncelerimizi yapılandıran, yönlendiren, kontrol eden en güçlü zihinsel araçlardan biri haline getirmektedir (Saban, 2004: 131). Metaforların önemli bir özelliği de insanın bilişsel sürecine yardımcı olmasıdır (Nikitina ve Furuoka, 2008: 194). Bu nedenle metafor, bireylerin kendi dünyalarını anlamalarına, yapılandırmalarına yönelik güçlü bir zihinsel haritalama ve modelleme mekanizması olarak dikkat çeker (Arslan ve Bayrakçı, 2006: 103). Metaforlar, olumlu ve olumsuz çağrışımlar barındırabilir. Bu duruma Nikitina ve Furuoka (2008: 194) un öğrenme hakkında verdiği metafor örnek olarak gösterilebilir. Bir öğrenci öğrenmeyi Everest e tırmanma olarak tanımlıyorsa öğrencinin başa çıkmak zorunda olduğu başarısız olma tehlikesi vardır. Ayrıca bu metafor, hedefe ulaşıncaya kadar sabırlı olmayı ve dikkatli hareket etmeyi de içermektedir. Buna rağmen, bu metafor iyimserlik doludur; çünkü hedefe ulaşmak öğrenciyi dünyanın tepesine çıkaracaktır. Bununla birlikte metaforların yorumlanmasında metaforu oluşturan kişinin geçmiş yaşantısı önemlidir. Örneğin, öğrenciyi yağmur metaforuyla tanımlayan iki öğretmenden birisi, açıklamasında bolluk, bereket olarak tanımlarken bir başka öğretmen sel başlangıcı olarak açıklamalarda bulunabilmektedir.

3 Mustafa Koç - Fatih Murathan - Ümit Yetiş - Talha Murathan Metafor kullanılarak düşünce üretme sürecine de metaforik düşünce denir. Metaforik düşünme süreci çeşitli aşamalardan meydana gelmektedir. Bu süreci Sezer şöyle ifade etmektedir (2003); 1. Açıklanmak ya da anlamlandırılmak istenen soyut bir olgu (durum, olay, kavram) 2. Bu olguyu açıklamak için kullandığımız somut (belirgin) bir olgu ve bu olgunun dilsel ifadesi 3. Bu iki olgu arasında kurulan (kurgulanan) özel denklikler ( benzeşmeler) Bu sürece göre öncelikle üzerinde analiz yapılacak sondaja tabi tutulacak bir olgu, durum, kavram belirlenir. Bu olgu, durum ya da kavramın metaforik analize uygun bir derinliğe ve kapsama sahip olması gerekmektedir. Bu aşama araştırmayı yapacak araştırmacı ya da yetkili kişi tarafından belirlenir. İkinci aşama ise araştırma sürecine katılan bireylerle ilgilidir. Burada bireylerin metafor üretmeleri istenen olgu, durum ya da kavram ile ilgili sahip oldukları derinlik, genişlik ve zenginlik belirleyici olacaktır. Üretilen metaforların niteliği bu zeminle ilgilidir. Üçüncü aşamada da neden bu metaforun seçildiği araştırma sürecine katılan kişiler tarafından açıklanmakta kısa ama derinlemesine bir bağlamda kurulan özel denkliğin nedenleri belirtilmektedir. Metaforik düşünme sürecinin iki bölümden oluştuğunu da savunanlar vardır. Bu bölümlerden biri özne diğeri de araç şeklindedir. Özne, açıklanan ya da açıklanması istenen olgu, durum ya da kavramdır. Araç ise metaforik olarak kullanılan terim ya da terimlerdir (Balcı, 1999,33). Örnek; Spor depo gibidir. Çünkü her türlü branşı içerisinde barındırır. ÖZNE ARAÇ Goldstein e göre ise metaforlar, durumları ve olayları algılamamızı etkilediği için gerçekleri yeniden tanımlamak ve problem durumlarını yeniden kavramsallaştırmayı teşvik etmek için kullanılabilir (Aktaran: Cerit, 2008: 694). Bu bağlamda, spor kavramını metaforlarla açıklamak sporun öğrenciler açısından ne ifade ettiğini ve beklentilerini daha iyi anlamamızı sağlayabilir. Amaç Bu araştırmanın genel amacı, ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin spor kavramına ilişkin sahip oldukları algıları metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmaktır. Bu genel amacı gerçekleştirmek için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: 1. İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin spor kavramına ilişkin sahip oldukları algıları hangi metaforlarla açıklamaktadır? 2. Spor kavramına ilişkin öğrencilerin ileri sürdüğü metaforlar, hangi kategoriler altında toplanabilir? Yöntem Bu çalışma, nitel bir araştırma olup araştırmada veriler içerik analizi tekniğiyle elde edilmiştir. Krippendorf a göre, içerik analizi, metinlere ve kullanıldıkları bağlamlara yönelik anlamlı ve geçerli çıkarımlar yapabilmek için kullanılan bilimsel bir araştırma yöntemidir. (Aktaran: Gürel ve Emet, 2004: 18).

4 297 İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Spor Kavramına İlişkin Algıları Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu, eğitim-öğretim yılında Adıyaman ili merkez ilçesinde bulunan ve tesadüfî olarak seçilen Hürriyet Orta Okulu nda öğrenim gören 43 tane 7. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Çalışma grubunun cinsiyet dağılımı şöyledir: Tablo-1. Çalışma Grubunun Cinsiyet Dağılımı Cinsiyet (f) (%) Erkek 17 39,53 Kız 26 60,47 Toplam Tablo 1 den de anlaşılacağı üzere araştırmaya katılan ilköğretim 7. Sınıf öğrencilerinin %39,53 (17) sini erkek öğrenciler, %60,47 (26) sını da kız öğrenciler oluşturmaktadır. Popülasyon dağılımında örneklem grubunun homojen olmasına özen gösterilmiştir. Verilerin Toplanması Verilerin toplanması için, eğitim-öğretim yılında Hürriyet Orta Okulu nda öğrenim gören 7. sınıf öğrencilerinden Spor gibidir; çünkü cümlesini tamamlamaları istenmiştir. Böylelikle Spor kavramına ilişkin öğrencilerin sahip oldukları metaforlar belirlenmiş, daha sonra da bu metaforlar kategorilere ayrılarak öğrencilerin spor a yönelik algıları tespit edilmiştir. Verilerin Analiz Edilmesi Bu araştırmada verilerin analiz edilmesi ve yorumlanmasında Saban ın (2008) İlköğretim I. Kademe Öğretmen ve Öğrencilerinin Bilgi Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler adlı makalesinden yararlanılmıştır. Bu doğrultuda, ilköğretim 7. Sınıf öğrencilerinin geliştirdiği metaforların analiz edilmesi ve yorumlanması süreci dört aşamada gerçekleştirilmiştir: 1. Adlandırma aşaması 2.Eleme ve arıtma aşaması 3. Derleme ve kategori geliştirme aşaması 4. Geçerlik ve güvenirliği sağlama aşaması. Adlandırma aşamasında, geliştirilen metaforların geçici bir listesi alfabetik sıraya göre yapılarak öğrencilerin belirgin bir şekilde metaforu ifade edip etmediğine bakılmıştır. Eleme ve arıtma aşamasında ise öğrencilerin ürettiği metaforlar tekrar incelenmiş ve metafor kaynağı içermeyen, açıklaması olmayan 10 form elenerek geçerli metaforlara ulaşılmıştır. Derleme ve kategori geliştirme aşamasında, geliştirilen metaforlar olumlu ve olumsuz olmak üzere iki gruba ayrıldıktan sonra spor kavramına ilişkin sahip oldukları ortak özellikler bakımından 4 kategori altında toplanmıştır. Geliştirilen metaforların yanına örnek öğrenci açıklaması da sunulmuştur. Geçerlik ve güvenirliği sağlama aşamasında ise araştırmada ulaşılan 4 kategorinin altında verilen metaforların söz konusu kategoriyi temsil edip etmediğini belirlemek amacıyla uzman görüşüne başvurulmuştur. Bu nedenle, iki uzmana iki liste verilmiş olup bu listeler şunlardır: 1. İlköğretim 7. sınıf öğrencileri tarafından geliştirilen 24 metaforun alfabetik sıraya göre dizili olduğu liste. 2. Araştırmacı tarafından oluşturulan 4 kategoriyi ve bu kategorilerin özelliklerini içeren liste.

5 Mustafa Koç - Fatih Murathan - Ümit Yetiş - Talha Murathan Uzmanlardan bu iki listeden yararlanarak metaforlarla kategorileri eşleştirmesi istenmiş, sonra uzmanların ve araştırmacının yaptığı liste karşılaştırıldı. Karşılaştırma sonunda uzmanların ve araştırmacının 22 metaforda görüş birliğinde olduğu, fakat en güzel meyveyi yemek ve tersten yaşam metaforlarında görüş ayrılığı içinde oldukları görüldü. Araştırmanın güvenirliği için Miles ve Huberman ın (1994) belirttiği formül P (Uzlaşma Yüzdesi %) = [Na (Görüş Birliği)/ Na (Görüş Birliği) + Nd (Görüş Ayrılığı)] X 100 kullanılmış olup, nitel araştırmalarda uzmanların ve araştırmacının değerlendirmesi arasındaki uyumun %90 ve üzeri olduğu durumlarda istenilen güvenirlik sağlanmaktadır (Saban, 2008: 430). Miles ve Huberman ın formülüne göre, araştırmanın güvenirliği 20 / (20+2): 0,92 olarak hesaplanmıştır. Bulgular Araştırmaya katılan 7. sınıf öğrencilerinin spor kavramına ilişkin oluşturdukları metaforlar tablolar hâlinde sunulmuş ve araştırma sonuçlarına göre alt başlıklar halinde analiz edilerek yorumlanmıştır. İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin spor Kavramına İlişkin Önerdikleri Metaforlar Bu başlıkta, öğrenciler tarafından geliştirilen metaforlar alfabetik sıraya göre listelenerek her bir metaforu temsil eden öğrenci sayısı ve yüzdesi sunulmaktadır. İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Spor Kavramına İlişkin Algıları Tablo-2. Spor Kavramına İlişkin Geliştirilen Metaforlar İle Bunları Temsil Eden Öğrenci Sayısı ve Yüzdesi Kategori Kod Metaforu Temsil Eden Öğrenci (f) (%) Kodlar Toplam (f) (%) Olumlu Metafor Olumsuz Metafor 1 Arkadaş 1 2,32 2 Eğitim 2 4,65 3 Eğlence 8 18,60 4 En güzel meyveyi yemek 1 2,32 5 Futbol 1 2,32 6 Futbolcunun sabah kahvaltısı 1 2,32 7 Gelişmek 1 2,32 8 Hayat 5 11,63 9 Masa tenisi 1 2,32 10 Mutluluk 1 2,32 11 Özgürlük 1 2,32 12 Para 1 2,32 13 Rahatlamak 1 2,32 14 Sağlık 8 18,60 15 Seyahat 1 2,32 16 Sosyalleşme 1 2,32 17 Stres atma 1 2,32 18 Tersten yaşam 1 2,32 19 Yaşam 1 2,32 20 Yemek 1 2,32 21 Zevk 1 2, ,03 22 Hastalık 1 2,32 3 6,93 23 Kurtuluş 1 2,32 24 Zaman kaybı 1 2,32 Tablo 2 incelendiğinde 43 tane 7. sınıf öğrencisinin spor kavramıyla ilgili 24 metafor geliştirdiği görülmektedir. Bu veriler, 1,7 öğrencinin bir metafor geliştirdiğini göstermektedir.

6 299 İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Spor Kavramına İlişkin Algıları Geliştirilen metaforların büyük bir çoğunluğunun (%93,03) olumlu, %6,97 sinin ise olumsuz çağrışımlar oluşturduğu görülmektedir. Bu veriler, öğrencilerin spor kavramına ilişkin olumlu bir tutum içerisinde olduklarını gösterir. Öğrencilerin en fazla eğlence, sağlık ve hayat metaforunu kullandığı görülmektedir. Bu metaforların genelinin hayatın bir parçası olan, sağlıklı yaşam kalitesi ile ilgili kavramlardan olması dikkat çekicidir. Bu durum öğrencilerin anlam dünyasında sporun kaliteli bir yaşamın bir parçası olduğunu düşündürmektedir. Bununla birlikte arkadaşlık, özgürlük, sosyalleşme gibi soyut kavramlarda geliştirmiştir. Spor Kavramına İlişkin Öğrencilerin Kullandığı Metafor Kategorileri Bu başlıkta, öğrenciler tarafından geliştirilen metaforlar kategorilere ayrılarak kategoriyi ve metaforu temsil eden öğrenci sayısı ve yüzdesi sunulmaktadır. Tablo-3. Spor Kavramına İlişkin Geliştirilen Olumlu Metaforlar İle Bunları Temsil Eden Öğrenci Sayısı ve Yüzdesi Kategori Kod Metafor Örnek Öğrenci Açıklamaları Metaforu Temsil Eden Öğrenci (f) (%) Kodlar Toplamı (f) (%) 14 Sağlık Spor insanı sağlıklı tutar. 8 18,60 19 Yaşam Spor yaparken yaşamımız daha 1 2,32 iyi olur ,86 Sağlıklı Yaşam Değer Verme Sosyalleş me 8 Hayat Hayatımız daha sağlıklı olur. 3 6,97 4 En güzel meyveyi yemek Spor sağlıklı bir şeydir. 1 2,32 7 Gelişmek Vücudumuzu geliştirir. 1 2,32 18 Tersten Spor yaptıkça gençleşiriz. 1 2,32 yaşam 6 Futbolcunu n Sabah Kahvaltısı Ne kadar çok spor yaparsak vücudumuz beslenir. 1 2,32 2 Eğitim Boyum uzar, kaslarım gelişir. 2 4,65 10 Mutluluk Spor yaptıkça mutlu olurum. 1 2, ,61 21 Zevk En büyük zevkimdir. 1 2,32 8 Hayat Hayatım kadar seviyorum. 2 4,65 20 Yemek Spor yapınca en güzel yemekleri 1 2,32 annem yapar. 12 Para Spor yapınca çok para 1 2,32 kazanırız. 9 Masa En sevdiğim spor dalıdır. 1 2,32 Tenisi 5 Futbol Babamla futbol oynarım. 1 2,32 16 Sosyalleşm Bir sürü çocukla tanışırım. 1 2, ,56 e 15 Seyahat Her yeri gezeriz. 1 2,32 1 Arkadaş Arkadaşlarım çok olur. 1 2,32 11 Özgürlük Özgürce her istediğimi 1 2,32 yapabilirim. 3 Eğlence Spor yaparken eğlenirim. 8 18,60 17 Stres Atma Canım sıkılmaz. 1 2,32 13 Rahatlama Kuş gibi hafiflerim. 1 2,32 Toplam 40 93, ,03

7 Mustafa Koç - Fatih Murathan - Ümit Yetiş - Talha Murathan Tablo 3 incelendiğinde, olumlu metafor geliştiren öğrencilerin büyük bir çoğunluğu (%41,48) sporu sağlıklı yaşamın bir parçası olarak görmektedir. Bu durum sağlık, yaşam, hayat, en güzel meyveyi yemek, gelişmek, tersten yaşam, futbolcunun sabah kahvaltısı ve eğitim metaforlarıyla ifade edilmiştir. Öğrencilerin %32,56 sı ise sosyalleşme, seyahat, arkadaş, özgürlük, eğlence, stres atma ve rahatlama metaforlarıyla sporun sosyalleşme de önemli olduğunu, %18,61 i ise Mutluluk, zevk, hayat, yemek, para, masa tenisi ve futbol metaforlarıyla sporun kendileri için değerli olduğunu ifade etmişlerdir. Tablo 3 deki metaforlar incelendiğinde hayat metaforunun farklı kategorilerde yer aldığı görülmektedir. Bu durum, oluşturulan metafora yüklenen anlamla ilgilidir. Tablo 4. Spor Kavramına İlişkin Geliştirilen Olumsuz Metaforlar ile Bunları Temsil Eden Öğrenci Sayısı ve Yüzdesi Kategori Kod Metafor Örnek Öğrenci Açıklamaları Metaforu Temsil Eden Öğrenci (f) (%) Kodlar Toplamı (f) (%) Olumsuz 22 Hastalık Spor yapınca terlerim, annem 1 2,32 Tutum kızar. 3 6,97 23 Kurtuluş Derslerden kurtulurum. 1 2,32 24 Zaman Kaybı Ders çalışamam. 1 2,32 Araştırmadaki olumsuz metafor geliştiren öğrencilerin (%6,97) hastalık, kurtuluş ve zaman kaybı metaforlarıyla sporun gereksiz ve faydasız bir alışkanlık olduğunu belirmişlerdir. Bu durum olumsuz bir tutum olmakla birlikte az sayıda öğrencinin bu düşünceye sahip olduğu görülmektedir. Sonuç ve Tartışma Bireylerin belirli kavramlara ilişkin fikirlerini bazen doğrudan ulaşmak zordur. Çünkü bireyler bazı kavramlar hakkında bilgi eksikliği ya da kavramları doğrudan ifade etmede çekinceleri olabilir. Böyle bir durumda kişinin zihinsel imgelerini ortaya çıkan güçlü bir araç olan metaforlar (Saban ve ark., 2006; Semerci, 2007; Şahin ve Baturay, 2013) kullanılabilir. Bu doğrultuda, bu araştırmada ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin spor kavramına ilişkin sahip oldukları algıları metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmaktır. Sporun çocuklarımızın yaşamında önemli bir yeri olmasına rağmen onların gözünde sporun ne ifade ettiğiyle ilgili sınırlı sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada, spor kavramına ilişkin 7. sınıf öğrencilerinin algıları metaforlar aracılığıyla incelenmiştir. Araştırmaya katılan ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin %93,03 ünün Arkadaş, Eğitim, Eğlence, En güzel meyveyi yemek, Futbol, Futbolcunun sabah kahvaltısı, Gelişmek, Hayat, Masa tenisi, Mutluluk, Özgürlük, Para, Rahatlamak, Sağlık, Seyahat, Sosyalleşme, Stres atma, Tersten yaşam, Yaşam, Yemek, Zevk, metaforlarıyla olumlu; %6,07 sinin ise Hastalık, Kurtuluş, Zaman kaybı metaforlarıyla olumsuz bir algıya sahip oldukları görülmektedir. Bununla birlikte, olumlu metafor geliştiren öğrencilerin en fazla Eğlence (%18,60), Sağlık (%18,60), Hayat (%11,63) metaforunu kullandığı görülmektedir. Metaforlar kategorilere ayrıldığında olumlu algıya sahip öğrenciler; Sporun Sağlıklı Yaşam aracı, Sporun Değerli bir unsur,

8 301 İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Spor Kavramına İlişkin Algıları Sporun Sosyalleşme de etken olduğunu metaforlar aracılığıyla ifade etmişlerdir. Olumsuz algıya sahip öğrenciler ise, Sporun gerekli bir uğraş olmadığını düşünmektedir. Öğrencilerin geliştirdiği olumsuz metaforların oranı %6,97 olsa da bu olumsuz algıyı düzeltmek için çeşitli spor faaliyetleri düzenlenerek spor daha fazla sevdirilebilir. Spor, sadece el, kol hareketlerinden ve top oyunlarından ibaret değildir. Beden eğitiminin en önemli bir bölümü okullarımızda eğitsel oyunlar oluşturmaktadır. Sportif oyunlar, arkadaşlık duygusunu, toplu halde iş yapmayı, dürüstlük, saygılı olma kurallara uyma ve liderlik yapma özelliğini ortaya çıkarır geliştirir (Güneş, 2004) Metaforlar aracılığıyla algıları belirlemede aynı sözcüksel alan içerisine giren sözcüklerin metafor olarak geliştirilmesi, algıların belirlenmesini kolaylaştırmaktadır. Örneğin, Akkaya (2013) deki araştırmasında Suriyeli mültecilerin en fazla anne, ev, insan metaforlarını kullanması Türk e ve Türkiye ye güven duyduklarını gösterdiğini. Türk ve Türkiye metaforlarının olumlu bir çağrışımla kullanılması da Türk e ve Türkiye ye güven duyulduğunun bir kanıtı olduğunu araştırması sonucunda ortaya koymuştur.. Bununla birlikte kuş, deniz, hayat, nefes gibi metaforlar da özgürlük kavramının sözcüksel alanı içinde değerlendirilebilir. Araştırmamızda bu alanda Akkaya (2013) tarafından yapılan araştırma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Yalçın ve Enginer (2012) tarafından yapılan araştırmada okul müdürlerine ilişkin algıları metaforlar aracılığıyla ortaya koymayı amaçlamış bu araştırmada metaforlar 25 kavramsal kategoride toplanmış ve sonuçlar elde edilen bulgular ışığında tartışılmıştır. Metafor araştırmaları, herhangi bir kavramla ilgili insanların zihinlerinde var olan algıları doğrudan ortaya çıkarması bakımından güçlü araçlardır. Metaforlar aracılığıyla okul müdürüyle doğrudan ilişki içerisinde olan öğrenciler, öğretmenler, veliler ve okul yöneticilerinin; görevleri, uygulamaları, davranışları ve söylemleriyle oluşturdukları imajlar açısından okul müdürü algılarını ortaya koymak son derece önemli olduğu sonucuna varmışlardır. Araştırmamız bulguları algı bakımından Yalçın ve Enginer (2012) tarafından yapılan araştırma yöntem ve bulguları ile paralellik göstermektedir. Morgan a göre; metafor kullanımı, genel olarak dünyayı kavrayışımıza yardım eden bir düşünme ve görme biçimi (Aktaran: Çelikten, 2006: 270) olduğundan bireyseldir. Bu nedenle, metafor geliştiren kişi sayısı kadar çok metafor ya da metafor açıklaması olabilir. Bu araştırmadaki 46 öğrencinin 24 metafor geliştirdiği ve birbirine yakın metafor açıklamalarında bulundukları düşünüldüğünde, öğrencilerin imaj dünyasının birbirine yakın ve zayıf olduğu sonucuna ulaşılabilir. Bu durum ise öğrencilerin imaj dünyasını zenginleştirecek etkinliklerin yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Bununla birlikte, öğrencilerin geliştirdiği metaforların tamamının sağlıklı yaşam ve hayatlarıyla ilgili olduğu söylenebilir. Öğrencilerin sporun yaşamlarının ayrılmaz bir parçası olması gerektiği noktasında metafor geliştirmesi de dikkat çekicidir. Ayrıca metaforlar aracılığıyla sporun fiziksel, ruhsal ve sosyal alanlarla ilgili kavramların yanında öğrencilerin bilişsel algılarını ortaya çıkarıcı sportif çalışmalarda yapılmalıdır.

9 Mustafa Koç - Fatih Murathan - Ümit Yetiş - Talha Murathan Araştırma sonucunda elde edilen metaforlar, spor kavramının ilköğretim öğrencileri tarafından nasıl algılandığı belirlemek amacıyla güçlü birer ipucu özelliği taşımaktadır. Bu özelliği ile metafor kullanımı beden eğitimi ve spor derslerinin öğretiminde öncelikle kullanılabilecek bir önemli araç özelliği taşımaktadır. Bununla beraber öğrencilerin spor bilgi ve becerileri ile kavramsallaştırma ve ifade etme becerileri metafor üretmeleri sağlanarak geliştirilebilir. Bu araştırma sonucu elde edilen metaforlar, beden eğitimi ve spor alanında üniversite düzeyinde öğretim veren akademisyenlere, Beden Eğitimi ve spor dersi veren lise öğretmenlerine planlama, öğretim süreci ve ölçme değerlendirme süreçlerinde yardımcı olabilir. Ayrıca İlköğretim öğrencilerine dönük bu araştırma diğer alanlarda da öğrenim gören üniversite öğrencilerine ve lise öğrencilerine dönük olarak yapılabilir KAYNAKLAR 1. AKKAYA, A., (2013) Suriyeli Mültecilerin Türkçe Algıları. Ekev Akademi Dergisi 17(56), ARSLAN, M.M. ve Bayrakçı M. (2006). Metaforik Düşünme ve Öğrenme Yaklaşımının Eğitim-Öğretim Açısından İncelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 171, BALCI, A., (1999); MetaphoricalImages of School: School Perceptions of Students, TeachersandParentsfromfourSelected Schools (in Ankara). A DissertationSubmitted in PartialFulfillment of TheRequirementsforTheDegree of Doctor of EducationalScience, METU, Ankara. 4. CERİT, Y. (2008). Öğretmen Kavramı ile İlgili Metaforlara İlişkin Öğrenci, Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), ÇELİKTEN, M. (2006). Kültür ve Öğretmen Metaforları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006/2, GÜNEŞ, A., (2004). Okullarda beden eğitimi ve Oyun öğretimi, Pegem yayıncılık, ankara. 7. HARE, D., Principles of Sports Traning Sport Verlag, 1982, Berlin. 8. Kale, R., Erşen, E., Beden Eğitimi ve Spor Kültürü, Nobel yayın Dağıtım, 2010, Ankara. 9. MİLES, MATTHEW. B. ve HUBERMAN, A. M. (1994). An Expanded Source Book Qualitative Data Analysis. Thous and Oaks, California: Sage Publications. 10. MOREHOUSE, E., Miller, T. A., Egzersiz Fizyolojisi, C. V. Mosbycom, Çev. Necati Akgün, Ege Üniversitesi Matbaası, 1973, İzmir. 11. MURATLI, S., Çocuk ve Spor, Kültür Matbaası, 1997, Ankara. 12. NİKİTİNA, L., Furuoka F., (2008). A Language Teacher is Like Examining Malaysian Students Perceptions of Language Teachers through Metaphor Analysis. Electronic Journal of Foreign Language Teaching. Erişim Tarihi: SABAN, A. (2004). Giriş Düzeyindeki Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğretmen Kavramına İlişkin İleri Sürdükleri Metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2(2), SABAN, A., KOÇBEKER, B. N., VE SABAN, A. (2006). An Investigation of the concept of teacher among prospective teachers through metaphor analysis. Educational Sciences: Theory & Practice, 6(2), SABAN, A. (2008). İlköğretim I. Kademe Öğretmen ve Öğrencilerinin Bilgi Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler. İlköğretim Online. 7(2), Erişim Tarihi:

10 303 İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Spor Kavramına İlişkin Algıları 16. SEMERCİ, Ç. (2007). Program Geliştirme Kavramına İlişkin Metaforlarla Yeni İlköğretim Programlarına Farklı Bir Bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (40), SEZER, E., (2003). Dilde ve Edebiyatta Yol Metaforu, Kitap-lık, S.65, Ekim, ŞAHİN, Ş., BATURAY, M. H. (2013). Ortaöğretim Öğrencilerinin İnternet Kavramına İlişkin Algılarının Değerlendirilmesi: Bir Metafor Analizi Çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(1), YALÇIN, M., ENGİNER, A., (2012), İlköğretim Okullarında Okul Müdürüne İlişkin Metaforik Algılar Metaphoric Perception of Principals in Primary Schools Journal of Teacher Education and Educators Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi Volume/Cilt 1, Number/Sayı 2, 2012,