Seçme ormanlarda bonitet göstergeleri-flury

Transkript

1 Seçme ormanlarda bonitet göstergeleri-flury Göknar Meşcereleriİçin Bonitet Sınıfları Bonitet Derecesi 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 Bonitet* Endeksi 19,71 20,58 21,21 22,58 22,70 24,59 24,20 26,59 25,70 28,59 27,20 30,60 28,70 32,60 30,20 34,60 31,69 36,61 33,19 38,61 34,69 40,61 Bonitet Sınıfı V IV III II I * *III.çap sınıfı için 44 cm, IV. Çap sınıfı için 60 cm ortalama çap için

2 Dolaylı Yöntem (Yaş/Üst boy-bonitet) A: Anamorfik Aynı oran: 20/15 = 30/X X=22,5 Klavuz eğri B: Polimorfik >3 kılavuz eğri arasında standart yaştaki boy farklarından yararlanılır Sakınca tek ağaç gelişmesine dayandığından meşce boy gelişimi yansıtılamamakta Kılavuz eğrinin taşıdığı tüm hataları aynen taşıması Boy artımının bütün bonitetlerde aynı yaşta maksimuma ulaşması 3/5 bonitet üzerinden I, II, III devam eder!!! C: Kombine yöntem Gövde analizi Yaş/boy =F(standart yaştaki boy) Ağaçların gövde analizleri yardımıyla belirlenen yaş basamaklarındaki boy değerleri standart yaştaki boy değerleri ile ilişkiye getirilmektedir

3 Bonitet Haritası 2 Nolu ÖA değerleri Tür Yaş H Çs G G L G OrtalamaÜstBoy(HakimAğaç)= ( )/3 =21 2 Ortalama Yaş = ( )/3 =100 2Nolu ÖA bonitet sınıfı = III Bozuk va açık alanların boniteti = işletme sınıfının ortalama boniteti Küçük alanların boniteti = etrafındaki alanların boniteti.. Alt Sınır!

4 Neden Ağaç Serveti? 1. Plan ünitesi/işletme sınıflarının hacim karşılığı kapitali hesaplamak 2. Hacim ve artım değerlerinden uzun zamanda ulaşabileceği hacim değerlerini kestirmek 3. Benzer alanların hacim ve artım yönünden karşılaştırmak, 4. Ara yoklamalarla meşcerelerde meydana gelen değişimleri gözlemlemek, 5. Meşcereleri hacim artım yönüyle optimal kuruluşla karşılaştırmak, 6. Kararlaştırılan eta tespitinde veri olarak kullanmak

5 Ağaç serveti/artım envanteri 300 m 300 m Kapalılık ÖAlanBoyutu Bozuk yok 1 800m m m 2 Baltalık 10x10m 2 Arazi Ölçümleri (EnvanterKarnesi) Tür DBH H Artım Kabuk Çs Çş L L Kn Kn Geri Alan(ha) YaşSınıfları Yaş Hacim (m3) Hacim, Artım Yaş

6 Ağaç serveti envanteri 1) Aritmetik ortalamaya göre hektardaki servet hesabı Örneğin; Çsd3 meşcere tipinde; Servet(m 3 /ha)=[v1*(10000/a1)+v2*(10000/a2)+ Vi*(10000/ai]/n Servet(m 3 /ha) = 10000/a [V1 + V2 + Vi] / n (örnek alan büyüklüğü aynı ise) n = ilgili meşcere tipine düşen örnek alan sayısı ai= i. Örnek alanın büyüklüğü 2) FN Ağırlıklı ortalamaya göre hektardaki servet hesabı FN = 10000/(400*n *n *n3) Servet(m 3 /ha) = FN * ΣV ΣV = V 1 + V 2 + V 3 +. V i toplam deneme alanlarının serveti, i = 1 n, V i = i. Örnek alanın serveti

7 Ağaç serveti envanter aralık-mesafe Envanter yok Mutlak korunan alanlar (Milli Parklar, TKA vb) Orman dışı alanlar Sarp-dik kayalıklar 2) 300 x 300 m aralık mesafe Orman ürünlerinin ağırlıkta olduğu ekonomik fonksiyonlu alanlarda 3) 600x 600 m aralık mesafe Ekolojik ve sosyo-kültürel fonksiyonlu ormanlarda 1 kapalı meşcerelerde 4) 300 x 150 m aralık mesafe Seçme ormanlarında

8 Ağaç serveti/artım envanteri Ağaç servetinin; a) ağaç türleri b) yaş sınıfları ya da çap sınıfları, ve c) gövde kalite sınıfları itibariyle miktarının belirlenmesidir. 1. Tam alan ölçme 2. Temsilci alan 1. Yersel ölçümler 2. Hava fotoğrafları 3. Kombine envanter Not: Envanter ünitesi MEŞCERE TİPleridir!!!!

9 Ağaç serveti/artım envanter yöntemleri I-Alansal Yöntemler Sabit Büyüklükte Alan Örneklemesi Eşmerkezli İçiçe Alanlar Örneklemesi II-Noktasal Yöntemler Açı Sayım Örneklemesi Ağaç Uzaklıkları Örneklemesi Altı Ağaç Örneklemesi III-Çizgisel Yöntem Çizgi Örneklemesi

10 Alansal: Sabit Büyüklükte Alan Örneklemesi 1. Basit Rasgele Örnekleme 2. Sistematik Örnekleme 3. Tabakalı Örnekleme. Karışım şekli. Bonitet. Kapalılık. Gelişim çağları. Meşcere tipi 4. Küme Örneklemesi. Tek Aşamalı. İki Aşamalı

11 Alansal: Sabit Büyüklükte Alan Örneklemesi Tek meşcere veya meşcere tipine; tesadüfi, sistematik veya küme örneklemesi yöntemleri ile dağıtılmış belirli büyüklükteki alanlardır. <7cm 200m 2 3 kapalı 400m 2 2 kapalı 600m 2 1 kapalı 800m 2 Baltalık 10x10m 2 SEÇME 600m 2 Örnek alanlar; A) meşcere tipi bazında (farklı aralık x mesafe hisse kadar) B) plan ünitesi bazında L x L m sistematik olarak dağıtılır

12 Örnek sayısı, n A. Meşcere tipi bazında sistematik ni = (Cv² * t²) / m² Homojen L = (Fi/ ni) Cv ; varyasyon katsayısı =S/x*100 t ; güven düzeyi m ; razı olunan hata yüzdesi =Cv / n Fi = i. Meşcere tipinin toplam alan B. Plan ünitesi bazında sistematik n ye gerek yok, 300x300 ile bulunur Heterojen

13 Eşmerkezli Örnekleme Çok katlı, değişik yaşlı ve düşey kapalı koru ormanları için önerilmektedir Yarıçap Alan Ölçülen Çap Basamak (m) (m²) Sınır (cm) >=31 cm cm-30 cm cm-15 cm 2 13 < 10cm 1,5 7 Boyu 1,3m ye ulaşmayanlar

14 Noktasal: Açı sayım örneklemesi Bitterlich Yöntemi olarak ta anılmaktadır. Pratikte ençok aynalı relaskop ve telerelaskop ile uygulanır.

15 Envanter Yöntemlerinin Karşılaştırılması Karar Kriterleri Meşcere Ölçme Yöntemleri (Uygunluk:+İyi ; ϕ orta;- kötü) Açı Sayım Yöntemi Altı Ağaç Yöntemi Sabit Alan Yöntemi. Eş.Me.Al Yöntemi Meşcere Sıklığı 1000 Ad/ha ϕ Ad/ha + ϕ Ad/ha + - ϕ ϕ Alan Büyüklüğü < 4 ha - ϕ ha > 10 ha Arazi Eğimi var ise + ϕ ϕ - Kısıtlı Görüş Halinde - ϕ ϕ ϕ Hacim dağılımı Homojen İse ϕ ϕ + ϕ Karışım Entansif İse ϕ - ϕ ϕ Büyük Çap Farklılığı Yok İse + ϕ ϕ ϕ Meşcere Sınırı Düz Değilse - ϕ ϕ ϕ Az Hata İstenir İse - + ϕ - Elaman Kıtlığı Var İse + + ϕ + Az Araç-Gereçle Çalışılacak ise

16 Envanter Yöntemlerinin Karşılaştırılması Doğruluk (Mutlak Hata Yüzdeleri (AB%) bakımından) Eşityaşlı Basit Rasgele Örn. Sistematik Örn. Tabakalı Örn. Açısayım Örn.(Etkin!) Altı Ağaç Örn. (Düz.) > Küme Örn. Tek Aş. < İki Aş. > Altı Ağaç Örn. Değişikyaşlı Basit Rasgele Örn. Sistematik Örn. Tabakalı Örn. İki Aş. Küme Örn. > Tek Aş. Küme Örn. > Açısayım Örn. Altı Ağaç Örn. (Düz.) Altı Ağaç Örn. örnek alan büyüklüğü : ETKİSİZ tabakalandırma ölçütü : ETKİSİZ küme büyüklüğü : ETKİLİ (Küme büyüklüğü arttıkça doğruluk artmıştır)

17 Envanter Hata Kaynakları Amaç Zaman ve kaynak (araç, insan) Örnekleme yöntemi Hata yüzdesi (m) Güven derecesi (t) Örnek alan biçimi/büyüklüğü Yoğunluğu ve dağılımı

18 3. Üretimin İşlerinin Düzenlenmesi İç Taksimatlandırma ya da Bölmeleme

19 Planlama Birimi Konumsal Elemanlar İşletme Sınıfı Bölme Meşcere Bölmecik Doğal, Coğrafi, İdari ve mülki sınırlara dayanır, (akar-bakara) Doğal, sosyal ve ormancılık entansitesine göre belirlenir Sahibi, amacı, sınırları belli ve amenajman planlıdır İdari ve teknik iş bütünlüğü sağlanır Büyüklüğü en çok İşletme Şefliği alanını Şubat kapsayan 2015, Trabzon, üretim EZB, birimi SK

20 Planlama Birimi

21 Planlama Birimi. Mülkiyet. Yönetim kapasitesi. Entansite Tr ha

22 Ülkeler Planlama Birimi Büyüklüğü (Ha) min max ort ABD Avusturya Almanya Fransa Yugoslavya Romanya İsveç Bulgaristan İsviçre Türkiye

23 İşletme Sınıfı A. Çs İşletme Sınıfı B. Çk İşletme Sınıfı D: Toprak koruma Tanım: Plan üniteleri içinde ağaç türü, orman formu, işletme şekli, idare süresi, işletme amaçları, verim gücü sınıfları itibariyle aynılık gösteren ve her birisi ayrı bir devamlılık ünitesi olan alt işletme birimlerdir Gerekçe: İşletme amacını en iyi biçimde yerine getiren «orman kuruluşları» ve «amenajman metotları» farklı olduğundan işletme sınıflarına ayrılır Orman Amenajmanı pratiğinde, maktalı ormanlardaki ürün ve hizmetlerin sürekliliği işletme sınıfı bazında gerçekleştirilmektedir.

24 İşletme Sınıfı A. Çs İşletme Sınıfı B. Çk İşletme Sınıfı D: Toprak koruma Orman formu ve işletme şekilleri Orman fonksiyonu/işletme amaçları Ağaç türleri Arazi yapısına göre taşıma-pazarlama İdare süreleri Verim gücü Paralı/parasız yararlanma hakları Kesim alanlarının küçültülmesi Süreklilik birimi!! Optimal Kuruluş ve Eta

25

26 Ü L K E L E R İ ş l e t m e S ı n ı f ı Büyüklüğü En Küçük ha En Büyük ha Ortalama ha Amerika B.D Avusturya Almanya İsviçre Romanya Çekoslovakya Fransa Türkiye

27 Ortalama Bonitet ve Redüksiyon Alan OBS = F1*B1 + F2*B2 + F3*B3 + F4*B4 + F5*B5 F1 + F2 + F3 + F4 + F5 II Bi: i. Bonitet sınıfı ortalama değeri Fi: i. BS alanı Flury yöntemi Redüksiyon alan: verim gücü itibariyle eşdeğer hale getirilmiş farklı büyüklükteki gerçek alan Göknar Bonitet Ortalama göstergeler I 26 II 22 III 18 IV 14 V 10 I.BSiçin redüksiyon faktörü: r1 = B1 / OBS RedAlanı = gerçekalan*r1 II.BSiçin redüksiyon faktörü: r2 = B2 / OBS RedAlanı = gerçekalan*r2

28 Bölme Plan ünitesi; Uygulanacak teknik müdahaleler ile envanter, kayıt, hesap ve kontrol işlerine temel teşkil eden, mümkün olduğu kadar arazinin topoğrafik yapısına ve mevcut doğal (dere, sırt) ve yapay hatlara (yol, yangın emniyet yol ve şeritleri) dayanan sabit sınırlı, plan ünitesinin parçalarını teşkil eden Bölme lere ayrılır.

29 ölme:işletme hücresi Ölçme, kayıt, denetim ve yönetimde oryantasyon sağlayan, yetişme ortamı, meşcere kuruluşu ve silvikültür tekniği yönünden olabildiğince tekdüze bir yapıya sahip, topoğrafik yapıya göre yapay ve doğal hatlarla sınırlandırılmış değişmez alan birimleridir Geniş ve heterojen alanların dış etkilere karşı korunabilen daha homojen ve küçük alanlara ayrılması gerekir.

30 Bölme: İşletme hücresi silvikültürel planlamalar, hasat, taşıma, koruma ve denetimde oryantasyonu sağlamak farklı yetişme ortamı koşullarını daha iyi değerlendirmek iş dağıtım ve denetime getirilen etkinlik yoluyla plan ünitesinde verimliliği arttırmak üretim düzenlemelerine homojen bir yapı kazandırmak Silvikültürel işlem birimi!

31 Bölmeleme Yollar Dereler Sırtlar Meşcere KBt2/ <50 Seçme (15)-50 <70ha Maktalı KB dan silsileli; 1, 2.. Sınırlar değişmez

32 Bölmelerin Dizilişi Küçük alanları bağımsız kılmaya yarayan yol ve yangın emniyet şeritleri, hem bölmeden çıkarma işleri ve hem de rüzgara karşı perdeleme ve yangına karşı emniyet fonksiyonunu görecek biçimde değerlendirilmelidir

33 Bölmecik Bölme, farklı meşcere tipi sahalarını kapsaması halinde bölmeciklere ayrılır. Bölmeciğin yüz ölçümü en az (3) hektara kadardır. Mümkün olan hallerde daha küçük (0,5) bölmeciklerde ayrılabilir. Ör. CBS ile. Bir bölme içinde, aynı meşcere tipinden birden fazla bulunması halinde, meşcere tipi rumuzundan sonra 1, 2, 3... rakamlarla ifade edilir. Örnek : Çzb1-1, Çzb1-2, Çzb vs. gibi

34 Bölmecik Büyüklükleri Ülkeler Bölmecik Büyüklüğü (ha ) Minimum Maksimum Ortalama Avusturya 1,0 10,0 5,5 Batı Almanya 1,0 3,0 2,0 Bulgaristan 0,1 25,0 12,5 Büyük Britanya 1,0 3,0 2,0 Çekoslovakya 7,0 15,0 11,0 Fransa 4,0 6,0 5,0 Romanya 0,5 - - Türkiye 3,0 - - Yugoslavya 0,1 5,0 2,5

35 Sağlık Envanteri Seviye 1

36 Sağlık Envanteri Seviye 2

37 Kapasite Envanteri 1. www

38 Biyoçeşitlilik Envanteri 1. www

39 ODOÜ Envanteri 1. Bitkisel 2. Hayvansal 3. Mineral

40 Örnek Uygulama-1 Soru: Adana-Akçalı Planlama biriminde Çzd1 meşcere tipinin alanı 275 ha.dır. Bu meşcere tipinin örnekleme alanlarındaki ortalama serveti ise 12 m 3 tür. Planlama birimindeki bu meşcere tipinin toplam serveti ne kadardır? Cevap: 1 Kapalı Örnekleme alan büyüklüğü 800 m 2 Hektardaki servet = 10000/800 x 12 =150 m 3 Çzd1 meşceresinin toplam serveti = 150 x 275 = m 3 s

41 Örnek Uygulama-2 Soru: 7200 ha ormanlık alanın %45 i ortalama %25 kapalılığa sahip meşcerelerden meydana gelmektedir. Amenajman heyet başkanı olarak üretime ayrılabilecek bu özellikteki meşcerelerden yaklaşık kaç tane örnekleme alanı alırsınız ve alınan örnekleme alanlarının toplam alanı ne kadardır(ha)? Cevap: %25 kapalı 1 kapalı (800m2 ÖA) 1 kapalı meşcerelerin alanı = 7200 ha x 0,45 = 3240 ha 1 kapalı meşcerlerde = 600m x 600m = 36 ha a bir örnek alan n = 3240 / 36 = 90 Örnekleme alanları = 90 x 800m2 = 7,2 has1