YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ

Transkript

1 No. 10: YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Dominic Moran Axel Tarrisse Mesut Yaşar Kamiloğlu YIILDIIZ DAĞLARII BİİYOSFER PROJESİİ RAPOR SERİİSİİ

2 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Bu dokümana, aşağıdaki şekilde atıfta bulunulabilir: YDBP (2010). Yıldız Dağlarının sosyal profili : Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.10. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER-Agriconsulting-AGRIN adına Dominic Moran ve Axel Tarisse tarafından hazırlanmıştır. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi raporlar serisi içindeki diğer dökümanlar aşağıda tanımlandığı gibidir: Uydu Tabanlı Uzaktan Algılama ve CBS Teknikleri Kullanılarak Arazi Örtüsü/Habitat Haritalaması Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.1. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER-Agriconsulting-AGRIN adına S. Berberoğlu, C. Donmez, O. Şatir tarfından hazırlanmıştır Yıldız Dağları Eco-Hidrolojisi. Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.2. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER- Agriconsulting-AGRIN adına Yusuf Serengil tarafından hazırlanmıştır. Yıldız Dağlarının Florası. Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.3. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER- Agriconsulting-AGRIN adına N. Özhatay, E. Akalin, Y. Yeşil, S. Demirci, N. Güler ve H. Ersoy tarafından hazırlanmıştır. Yıldız Dağları Fauna sı. Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.4. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER- Agriconsulting-AGRIN adına M. Sözen ve A. Karataş tarafından hazırlanmıştır. Yıldız Dağları Mağaraları ve Fauna sı. Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.5. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER-Agriconsulting-AGRIN adına BUMAD (E. Çoraman, Y. Özakin, Y. Çelik, M. Döker, K. Kunt, ve E. Özel) tarafından hazırlanmıştır. YDBP (2010). Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.7. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına önerilen Yıldız Dağları Biyosfer Alanının katılımcı yönetim planı hazırlama yaklaşımı çerçevesinde AGRER-Agriconsulting-AGRIN adına S. Alpan Atamer, Sevgi Gül ve Okan Can tarafından hazırlanmıştır. Yıldız Dağlarında Kuş Çeşitliliği ve Dağılımı. Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.6. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER-Agriconsulting-AGRIN adına Korhan Özkan tarafından hazırlanmıştır. Yıldız Dağlarında Doğal Kaynak Yönetimi: topluma dayalı yaklaşım. Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.8. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER-Agriconsulting-AGRIN tarafından Francis Hurst tarafından hazırlanmıştır. Yıldız dağlarında ekosistemin sunduğu mal ve hizmetlerin değerlendirilmesi ve tanımlanması. Yıldız Dağları Projesi Raporlar Serisi No.9. Ankara, Çevre ve Orman Bakanlığına AGRER-Agriconsulting-AGRIN adına Dominic Moran tarafından hazırlanmıştır.

3 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ... İİ EXECUTIVE SUMMARY... İV 1. GİRİŞ SÜRDÜRÜLEBİLİR GEÇİM KAYNAKLARI YAKLAŞIMI ÇALIŞMA ALANINA İLİŞKİN TEMEL VERİLER KIRKLARELİ İLİ VE İLÇELERİN NÜFUS YAPILARI TARIMSAL YAPI:... 6 Toprak ve Su Kaynakları... 6 Bitkisel Üretim... 7 Hayvancılık... 7 Su Ürünleri... 7 Turizm: ÇALIŞMA ALANININ TARİHÇESİ VE ÖNEMİ: DOĞAL KAYNAKLARIN İDARİ YAPISI: Koruma Statüleri Yerel Sivil Toplum Kuruluşları ve Alandaki Etkileri: Bölgedeki Koruma Faaliyetleri: ÇALIŞMA ALANINDAKİ KÜLTÜREL YAPI: SÜRDÜRÜLEBİLİR GEÇİM KAYNAKLARI YAKLAŞIMININ YILDIZ DAĞLARI BİYOSFERİ NE UYGULANMASI BİYOSFER STATÜSÜ VE GEÇİM KAYNAKLARI BİYOSFER STATÜSÜ VE DENEYSEL TANIMLAMA SOSYAL REFAH ENDEKSİNİN GELİŞTİRİLMESİ SONUÇLAR SONUÇ VE ÖNERİLER DOĞAL KAYNAKLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİR KULLANIMI ÜZERİNDEKİ TEHDİTLER; ALANIN KORUNMASI, PLANLANMASI VE YÖNETIMI IÇIN ÖNERILER; YÖRE HALKININ SOSYO-EKONOMİK DURUMLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ İÇİN ÖNERİLER: KAYNAKÇA EKLER EK 1: KÖY PROFİLLERİ EK 2: SÜRDÜRÜLEBİLİR GEÇİM KAYNAKLARI YAKLAŞIMI Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 i

4 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ YÖNETİCİ ÖZETİ Biyosfer rezervleri, sınırları içerisinde bulunan topluluklara bir takım potansiyel faydalar sunar. Uygun ortaklıklar ve düzenleyici mekanizmalar yoluyla kaynaklara uzun süreyle erişim sağlanmasının güvence altına alınması veya turizme dayalı gelir getirici olanaklar gibi. Bu tür bir oluşum içerisinde yer almanın etkilerini uzun dönemde değerlendirilebilmek için, bu toplulukların sosyal yapısı ile geçim kaynaklarına ilişkin kalıpları gösterir bir temel durum çalışması yapılması gerekir. Böyle bir çalışmada kullanılacak göstergeler, köy toplulukları için bir refah endeksi (sosyal ve ekonomik rahatlık) geliştirilmesinde de kullanılabilir. Bu çalışmada, teklif edilen Yıldız Dağları Biyosferi nin gelecekteki yönetim planlaması sürecine köy topluluklarının da dahil edilmesi esnasında toplanan verilerin analizi için, sürdürülebilir geçim kaynakları yaklaşımı (SGKY) kullanılmıştır. Bu anket çalışması, paydaşların kendi köylerinin profilini hazırlamak için gereken verileri sağladığı katılımcı bir sürecin ürünüdür. SGKY, geçim kaynaklarının çeşitli ölçeklerde (hanehalkları ya da topluluklar gibi) değerlendirilip anlaşılmasına yardımcı olmak için kullanılan bir yöntemdir. Bu yaklaşım, insanların geçim kaynaklarını etkileyen belli başlı faktörlerin ve bu faktörlerin arasındaki ilişkilerin incelenmesine dayanır. SGKY nin iki temel bileşeni vardır: geçim kaynaklarının karmaşık yapısını anlamaya yardımcı olan bir çerçeve; ve yoksulluğa ve yoksulluğu ortadan kaldırmaya yönelik eylemlere rehberlik edecek bir kılavuz ilkeler seti. Bu raporun amaçları doğrultusunda, Yıldız köylerinin sosyal statülerinin tanımlanmasında yukarıda bahsi geçen çerçeveden faydalanılmıştır. Bu çalışmada, nüfus büyüklüğü, hanehalkının gelir durumu, eğitim durumu, sahip oldukları tarımsal araziler ve yaş arası çalışma çağı nüfusunun genel nüfusa oranına ilişkin değişkenleri temel alan kilit sosyo-ekonomik göstergeler kullanılarak bir birleşik endeks geliştirilmiştir. Bu refah endeksi, bölgedeki köyler üç grupta sınıflandırmıştır: 1. Grup sosyal açıdan nispeten dezavantajlı köyler (5 köy), 2. Grup orta düzeydeki köyler (17 köy) ve 3. Grup nispeten avantajlı köyler (9 köy). Verilerin uygunluğu ve güvenilirliğine bağlı bir takım problemler olmasına rağmen, bu ön sınıflandırma çalışması, sahip olunan kaynakların sürdürülebilir geçim kaynakları ve diğer hedefler açısından en iyi şekilde nasıl yönlendirileceğine dair bir ön değerlendirmenin sağlayacağı potansiyel faydaları göstermektedir. Bu, zaten Biyosfere ilişkin planlama ve yönetim çalışmalarının bir parçasıdır. Bu ön değerlendirme çalışmasının, köy topluluklarıyla da paylaşılması gerekmektedir. Bunun iki temel nedeni vardır: (a) köylülerin çalışmadaki verilerle hemfikir olup olmadıklarını kontrol etmek (ki verilerin büyük çoğunluğunu zaten kendileri sağlamıştır); ve (b) kendi köylerinin niçin o refah grubunda yer aldığına ilişkin görüşlerini almak. Kullanılan bu Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 ii

5 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ çerçevenin daha sağlam ve güvenilir olması, ancak bu yolla mümkün olacaktır. Paydaşlar çerçevenin değerini anladıkça, çerçevenin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için daha doğru ve daha güvenilir veriler temin etmeye başlayacaklardır. Dolayısıyla, bu çerçevenin uygulandığı ve geliştirildiği süreç, hem faydalı göstergelerin hem de refah endeksinin bütününün geliştirilmesi için kritik önem taşımaktadır. Teşekkür: Köy profil verileri, yönetim sürecinin kolaylaştırılması sürecinde köy halkıyla kurulan temaslar sırasında Sema Atamer, Sevgi Gül ve Okan Can tarafından toplanmış ve bölgeye ilişkin sahip olunan mevcut bilgi ve verilerle resmi kayıtlar tamamlanmıştır. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 iii

6 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ EXECUTIVE SUMMARY A biosphere reserve offers potential benefits to communities included within its boundaries, such as long-term security of access to resources through appropriate regulatory and partnership mechanisms and income-generating opportunities provided from tourism. Longterm evaluation of the effects of inclusion requires the development of a baseline characterization of the social and livelihoods structure of these communities by means of indicators that can be used to develop an index of well-being (social and economic prosperity) of village communities. This is explored using a sustainable livelihoods approach (SLA) to analyse data collected during the course of engaging with village communities in planning the future management of the proposed Yildiz Mountain Biosphere. This survey was a product of the participatory process, the data being provided by stakeholders in order to develop a profile of their village. The SLA is a way to improve understanding of livelihoods at various scales (e.g. households or communities). It draws on the main factors that affect people's livelihoods and the typical relationships between these factors. The two key components of the SLA are: a framework that helps in understanding the complexities of livelihoods a set of principles to guide action to address and overcome poverty. In this report the framework is used to help characterize the social status of Yildiz villages. The present study uses key socio-economic indicators, based on population size, household income, education, agricultural land holding and proportion of the population within the working age range of years, to develop a composite index. Three classes of villages can be differentiated by means of this well-being index: Class 1 - relatively socially disadvantaged (5 villages), Class 2 intermediate (17 villages) and Class 3 - relatively advantaged (9 villages). While there are short-comings with this preliminary classification in terms of the reliability and availability of data, this analysis demonstrates the potential value of the framework in providing an assessment of where resources might best be targeted to achieve sustainable livelihoods and other objectives of planning and managing the Biosphere. It is emphasised that the present initial assessment needs to be shared with village communities (a) to check that they agree with the data (much of which they have provided) and (b) to solicit their interpretation of why their village falls within a particular well-being class. Only in this way will the framework become more robust as stakeholders begin to understand its value and, therefore, be encouraged to provide more accurate and reliable data for its refinement and further development. Thus, the process by which this framework is applied and developed is crucially important to the development of useful indicators and an overall index of well-being. Acknowledgements: The village profile data were compiled by Sema Alpan Atamer, Sevgi Gül and Okan Can during their facilitation of the management process with village community members, who contributed their local knowledge and data to complement official records. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 iv

7 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ 1. GİRİŞ Biyosfer rezervleri, sınırları içerisinde bulunan topluluklara bir takım potansiyel faydalar sunar. Bu potansiyel faydalar arasında, uygun ortaklıklar ve düzenleyici mekanizmalar aracılığıyla kaynaklara erişimin uzun süreli güvence altına alınması veya bölgenin doğal ve kültürel güzelliklerini görmek isteyen ziyaretçilerin sayısının giderek artmasına bağlı olarak gelir getirici olanakların çeşitlenmesinden bahsedilebilir. Bu tür bir katılımın etkilerinin (fayda ve maliyet) uzun dönemde değerlendirilebilmesi için, bu toplulukların sosyal yapısı ile geçim kaynaklarına ilişkin kalıplarını gösterir bir temel durum çalışması yapılması gerekir. Böyle bir çalışma için, köy topluluklarının refah ında (sosyal ve ekonomik rahatlık) meydana gelen değişikliklerin zaman içerisinde düzenli olarak izlenmesinde kullanılabilecek bir veya daha fazla göstergenin geliştirilmesi de gerekecektir. Göstergeler tek başlarına kullanıldıklarında çelişkili bilgiler verebilirler; bu nedenle, köylerin sosyoekonomik durumlarının daha bütünleşik bir resmini çizebilmek için bir takım önlemlerin alınması faydalı olacaktır. Ekonomik, sosyal ve çevresel boyutların tümünü kapsayan bu tür göstergeler, köylerin sosyal statülerindeki farklılıkları tanımlayacak bir refah endeksi oluşturmak üzere birleştirilebilir. Bu çalışmada, teklif edilen Yıldız Dağları Biyosferi nin gelecekteki yönetim planlama sürecine köy topluluklarının da dahil edilmesi esnasında toplanan verilerin analizi için, sürdürülebilir geçim kaynakları yaklaşımı (SGKY) kullanılmıştır. Bu anket çalışması, paydaşların kendi köylerinin profilini hazırlamak için gereken verileri sağladığı katılımcı bir sürecin ürünüdür. Çalışma kapsamında, ilgili toplulukların köy profillerini sahiplenmeleri ve düşüncelerini, kaygılarını ve Biyosferin geleceğine ilişkin vizyonlarını bu profillere yansıtmaları sağlanmaya çalışılmıştır. Hazırlanan köy profillerine bir örnek, Ek 1 de verilmektedir. Profillerin tümü, bu raporun bir parçası olarak elektronik ortamda sunulmaktadır SÜRDÜRÜLEBİLİR GEÇİM KAYNAKLARI YAKLAŞIMI Sürdürülebilir geçim kaynakları yaklaşımı (SGKY), geçim kaynaklarının çeşitli ölçeklerde (hanehalkları ya da topluluklar gibi) değerlendirilip anlaşılmasına yardımcı olmada kullanılan bir yöntemdir. Bu çerçeve, ilk olarak, gelişmekte olan ülkelerdeki yoksulluk değerlendirmelerinde farklı bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır. İnsanların geçim kaynaklarını etkileyen belli başlı faktörler ve bu faktörlerin arasındaki tipik ilişkilerin incelenmesine dayanan bu yaklaşım, yeni kalkınma faaliyetlerinin planlanmasında ve mevcut faaliyetlerin geçim kaynaklarının sürdürülebilirliğine katkısını değerlendirmede kullanılır. SGKY nin iki temel bileşeni vardır: geçim kaynaklarının karmaşık yapısını anlamaya yardımcı olan bir çerçeve; ve yoksulluğa ve yoksulluğu ortadan kaldırmaya yönelik eylemlere rehberlik edecek bir kılavuz ilkeler seti. Bu raporun amaçları doğrultusunda, Yıldız köylerinin sosyal statülerinin tanımlanmasında yukarıda bahsi geçen çerçeveden faydalanılmıştır. Sürdürülebilir geçim kaynakları çerçevesinde, insanlar ve topluluklar, kendileri ve aileleri için gereken geçim kaynağını nasıl yarattıklarına etki eden, birbiriyle bağlantılı etkenlerden oluşan bir ağın Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 1

8 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ merkezine yerleştirilir. Şekil 1 de de görüleceği gibi, çerçevenin merkezine yerleştirilen insanların en yakınında, erişimleri olan ve halihazırda kullandıkları kaynaklar ve geçimlik varlıklar bulunmaktadır. Bu kaynaklar ve varlıklar arasında aşağıdakileri sayabiliriz: doğal kaynaklar (doğal sermaye - D), teknolojiler veya fiziksel sermaye (F), sahip olunan bilgi, beceri, kapasite, sağlık ve eğitim hizmetlerine erişim (insan sermayesi başlığı altında toplanarak İ), kredi kaynakları (mali sermaye - M) veya sosyal destek ağları (S). İnsanların ne derece korunmasız oldukları, bu varlıklara erişim derecelerini etkiler. Bu korunmasızlık, mevcut eğilimler (örneğin ekonomik, siyasi, teknolojik eğilimler gibi), yaşanan şoklar (örneğin salgın hastalıklar, doğal afetler, iç kargaşa gibi) ve mevsimsellik (örneğin fiyatlar, üretim, istihdam fırsatları gibi) gibi faktörlerle doğrudan ilişkilidir. İnsanların hedeflerine ulaşmak için sahip oldukları varlıkları bir araya getirip kullanma yöntemlerinin nasıl şekillendiği ile ilgili söz sahibi olan sosyal, kurumsal ve siyasi ortam da yine bu erişimin derecesini etkiler (geçim kaynağı stratejileri). Şekil 1 de şematik olarak verilen sürdürülebilir geçim kaynakları çerçevesi, sistemin ana bileşenlerini ve birbirleriyle olan bağlantılarını göstermektedir. Doğrusal bir yapısı olmayan bu çerçeve, gerçekliği tam olarak temsil etmek kaygısında da değildir. Aksine, yoksul insanların geçim kaynaklarına ilişkin bir düşünce yöntemi ortaya koyarak, geçim kaynaklarını etkileyen faktörler, bu faktörlerin birbirleriyle olan etkileşimleri ve belirli bir ortam içerisindeki göreceli önemleri ile ilgili fikirleri ve tartışmaları hareketlendirmek amacını taşımaktadır. Böylece, geçim kaynaklarını destekleyerek yoksulluğun azaltılması için daha etkili yöntemlerin belirlenmesine katkı sağlanmış olacaktır. İ Korunmasızlık Bağlam Şoklar Mevsimsellik Eğilimler Değişimler S F yoksullar M D etki Politikalar Kurumlar Geçim Kaynağı Stratejileri Geçim Kaynağı Çıktıları Şekil 1 Hanehalklarının / köylerin korunmasızlık halini, varlık donatımları ve içinde bulunulan kurumsal ortama bağlayan sürdürülebilir geçim kaynakları çerçevesi. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 2

9 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ 2. ÇALIŞMA ALANINA İLİŞKİN TEMEL VERİLER 2.1. KIRKLARELİ İLİ VE İLÇELERİN NÜFUS YAPILARI 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle il nüfusu dur. Nüfusun yüzde 65 i şehirlerde, yüzde 35 i kırsal kesimde yaşamaktadır. Nüfus büyüklüğü bakımından ilçe merkezi olan Lüleburgaz başta yer almakta, bu ilçemizi nüfus ile Merkez, nüfus ile Babaeski izlemektedir. Kırklareli nin nüfus yoğunluğu 51 dir yılına kadar Kırklareli yoğunluğu ülke ortalamasının üzerinde olmuştur. Bunun nedeni ilin mübadele ve muhaceret yoluyla Balkan ülkelerinden aldığı göçtür yılları arasında II.Dünya Savaşı nedeniyle Kırklareli nin nüfusu azalmış, arasında ise yeniden yurtdışından gelen göçmen aileler ile nüfus artmaya başlamıştır a kadar yüksek olan nüfus yoğunluğu bu yıldan itibaren il dışına göçün başlamasıyla beraber 1965 den sonra azalmaya başlamıştır. Proje alanında, Demirköy ilçesinin tümü, Vize ilçesinin bir bölümü ve Merkez in bir kısmı kalmaktadır. Projenin yoğunlaştığı ve Biyosfer Rezervi olarak önerilen alan Türkiye nin kuzey batısında ve genellikle Avrupa daki Türkiye, Trakya veya Doğu Trakya olarak anılan Türkiye nin kuzey batı kısmındadır. Proje alanı Karadeniz e bitişik ve Bulgaristan a doğru uzanan ve orada Stranca Dağları olarak bilinen Yıldız Dağları nın Türkiye kısmını kapsamaktadır. 41 o 55 ve 42 o 34 kuzey enlemi ve 27o21 ve 28o05 doğu boylamı arasında hektarlık bir alanı kuşatmaktadır. Önerilen Biyosfer Rezervi nin içinde 25 köy bulunmaktadır. Bunlardan Demirköy, Sergen, Yenice ve Kiyiköy kentsel, diğerleri kırsal yerleşimlerdir. Ayrıca bazı ekili alanlar Biyosfer Rezervi olarak önerilen alanın dışında kalan altı köyde ikamet eden kişilere aittir. Proje alanındaki toplam nüfus 18,000 kişidir. Toplam Merkez Babaeski Demirköy Kofçaz Lüleburgaz Pehlivanköy Pınarhisar Vize Toplam Nüfus T E K Şehir Nüfusu T E K Şehir nüfusunun toplam nüfusa oranı (%) 65,17 74,16 54,24 43,60 24,38 73,97 45,12 52,60 39,59 Belde ve Köy Nüfusu T E K Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 3

10 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Belde ve köy nüfusunun toplam nüfusa oranı (%) 34,83 25,84 45,76 56,40 75,62 26,03 54,88 47,40 60,41 Belde Nüfusu T E K Belde nüfusunun toplam nüfusa oranı (%) 14,04 9,31 20,96 22,55 0,00 12,55 0,00 17,46 21,77 Köy Nüfusu T E K Köy nüfusunun toplam nüfusa oranı (%) 20,78 16,54 24,80 33,84 75,62 13,48 54,88 29,94 38,64 Yüzölçümü (km2) Nüfus yoğunluğu (kişi/km2) T: Toplam, E: Erkek, K: Kadın Kaynak: TÜİK Kadın ve Erkek Nüfusu 2009 Toplam Merkez Babaeski Demirköy Kofçaz Lüleburgaz Pehlivanköy Pınarhisar Vize Toplam Nüfus Erkek Nüfusu Erkek nüfusun toplam nüfusa oranı (%) 51,06 52,90 50,02 51,98 51,30 50,31 49,74 51,54 50,39 Kadın Nüfusu Kadın nüfusun toplam nüfusa oranı (%) 48,94 47,10 49,98 48,02 48,70 49,69 50,26 48,46 49,61 Kaynak: TÜİK Yıllık Nüfus Artış Hızı 2009 Toplam Merkez Babaeski Demirköy Kofçaz Lüleburgaz Pehlivanköy Pınarhisar Vize Yıllık nüfus artış hızı (Binde) -11,23 20,93-32,36-38,96-28,76-11,15-39,98-31,94-39,77 Şehir -4,26 37,82-36,44-50,08-67,47-9,19-69,28-46,13-44,34 Köy -24,15-26,00-27,52-30,28-15,95-16,70-15,22-15,95-36,76 Kaynak: TÜİK Yaş Gruplarına Göre Nüfus 2009 Toplam Merkez Babaeski Demirköy Kofçaz Lüleburgaz Pehlivanköy Pınarhisar Vize Toplam Nüfus Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 4

11 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 5

12 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Kaynak: TÜİK 2.2. TARIMSAL YAPI: Toprak ve Su Kaynakları Kırklareli nin yüzölçümü hektardır. Arazi varlığının % 41 i kültür arazisi, % 40 ı orman, % 5 i mera, geriye kalan % 14 ü ise kültür dışı arazidir. Tarım yapılan arazinin hektarlık yani % 21 lik bölümünde sulama yapılabilmektedir. Bu alanın hektarı (% 78 i) devlet, hektarı (% 22 si) çiftçi imkanları ile sulanmaktadır. Türkiye genelinde olduğu gibi Kırklareli nde de çiftçi aile sayısına göre arazi dağılımı dengeli değildir. Bu bakımdan tarımla uğraşan aile sayısı fazla olduğundan il de daha çok küçük işletmeler bulunmaktadır. Tarımsal işletmelerin yapısına bakıldığında, işletmelerin toprak büyüklüğü bakımından dekar arasında yoğunlaştığı, çoğunluğunun hem hayvancılık, hem de bitkisel üretimi birlikte yaptıkları görülmektedir. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 6

13 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Bitkisel Üretim İl in tarımsal yapısı içinde hububat, ayçiçeği, şeker pancarı, mısır, yemeklik tane baklagiller, bağ önemli rol oynamaktadır. Tarım ürünlerinde, ağırlıklı bitkisel ürünlerimiz buğday ve ayçiçeğidir yılında hektar buğday ekilmiş olup toplam ton ürün elde edilmiştir. Böylece dekar başına ürün miktarı 490 kg olmaktadır. Bitkisel üretim içinde ikinci ağırlıklı ürün ayçiçeğidir yılında hektar alana ayçiçeği ekilmiş olup toplam ton ürün elde edilmiştir. Böylece dekar başına ürün miktarı 232 kg olmaktadır. Kırklareli nin, Türkiye ayçiçeği ekimindeki ve üretimindeki payı yıllara göre pek fazla değişmemekte ve takriben yüzde 16 civarında olmaktadır. Hububat ve ayçiçeğinden sonra ağırlıklı ürünler sırasıyla; şeker pancarı, mısır ve patatestir. Sulanabilir sahalar içerisinde ikinci ürün ekilişi yıllara göre bir artış göstermektedir. İkinci ürün olarak hububat hasadı sonrası silajlık mısır, kuru fasulye ve hasıla biçilen ayçiçeği ile güzlük ekilişlerde macar fiğ sonrası ayçiçeği ve mısır ekilişleri yapılmaktadır. İl de bağ bahçe tarımı işlenebilir arazinin yüzde 2 sinde yapılmaktadır. Bu sahanın yüzde 84 ünde sebzecilik, yüzde 12 sinde bağcılık ve yüzde 8 inde meyvecilik yapılmaktadır. Hayvancılık İl düzeyinde adet büyük baş, adet küçük baş ve adet kümes hayvanı mevcuttur. Hayvancılık nispeten fenni usüllerle yapılmaktadır. Büyük baş hayvan mevcudunun yüzde 97 sini kültür ırkı ve melezleri, yüzde 3 ünü ise yerli ırk teşkil etmektedir. Hakim ırk Holstein dir. İl bazında adet hayvancılık işletmesi mevcut olup, işletmeler daha çok küçük aile işletmeciliği şeklindedir. Hayvansal ürün olarak yılda ton et, ton süt ve 26 milyon adet yumurta üretilmektedir. Su Ürünleri İğneada, Kıyıköy, Beğendik ve Limanköy Karadeniz sahilinde yer alan yerleşim yerleridir. Buralarda ruhsatlı balıkçı tarafından 191 adet kayıtlı tekne ile balıkçılık yapılmaktadır. Bunun dışında baraj ve göletler ile alabalık tesislerinde de balıkçılık faaliyetleri sürdürülmektedir. İl de su ürünleri yönünden önem arzeden Hamam, Mert ve Pedina gölleri olmak üzere üç adet tabi göl; Kırklareli, Armağan ve Kayalı barajları olmak üzere üç adet baraj ile 33 adet gölet mevcut olup, buraları balıklandırılmıştır. Kültür balıkçılığı kapsamında faaliyette bulunan 5 tesis bulunmaktadır. Proje alanında, Kırklareli İl Tarım Müdürlüğü ürün temelli teşvikler vermektetir. Örneğin, üreticilerin topraklarının analizi, bağcılık, arı yetiştiriciliği, tarımsal kimyasal kullanımı ve sulama için eğitim ve yaygınlaştırma programları gibi konularda tarımsal destek programları (ör; çiftçiler için toprak analizi) ve eğitim ve yaygınlaştırma programları yürütülmektedir. Ek olarak T.C. Ziraat Bankası ve Tarımsal Kredi Kooperaatifleri yoluyla düşük faizli yatırım ve işletme kredileri verilmiş ve tarım sigortası, yakıt ve gübre desteği sağlanmıştır. Ancak bu destekler arazinin mülkiyetiyle ilgili belgeye sahip olan bireysel çiftçilere verilmektedir. Bölgedeki bir çok sahanın mülkiyetiyle ilgili bir belgenin bulunmadığı veya Orman İşletmelerine bağlı oldukları dikkate alındığında bu desteklerden yararlanma şansı yereldeki çiftçiler için oldukça sınırlıdır. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 7

14 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Koyun ve sığır yetiştiriciliği ile arı yetiştiriciliğini destekleme gibi projeler ORKÖY (Orman Köyleri Geliştirme) birimi tarafından Orman köylerinin ekonomik gelişiminin desteklenmesi, orman kaynaklarına bağımlı olma durumunun azatılması ve doğal kaynaklara verilen zararların ve orman tahribinin azaltılmasını sağlamak amacıyla yürütülmektedir. Geçen yıllarda ORKÖY ün destek programları güneş enerjisi kollektörlerini yaygınlaştırarak alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesi üzerinde durmuştur. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ve Kırklareli il Tarım Müdürlüğü tarım ve el sanatları alanlarında eğitimler sağlayarak Proje alanında sürdürülebilir kalkınmayı desteklemektedir. Proje alanının yüzde 90 dan fazlası tarımın sadece kırsal yerleşimler, nehir civarları ve alçak kesimlerde uygulandığı yoğun orman alanlarıyla kaplıdır. Aile başına düşen tarımsal alan ve elde edilen ürünler ve gelir, geçim için yeterli değildir ve bunun sonucunda bölgedeki köyler açık alanda hayvan otlatarak hayvancılıkla geçinme eğilimindedirler. Bu temel olarak, otlaklardaki köy kooperatiflerinin sınırlı olması nedeniyle orman alanında ve korunan longoz ve kıyı kumullarında yapılmaktadır. Bölgede aile başına ekilen alan ortalama 1-1,5 ha civarındadır. Başta yüzde 80 i ticari amaçla üretilen buğday olmak üzere, hayvan yemi olarak arpa ve aile tüketimi için bazı sebzeler üretilmektedir. Düzenli bir sulama sistemi olmayıp sulama bazen motor pompaları kullanılarak nehirlerden yapılır. Piyasada kolayca pazarlanabilecek ürünler genellikle iyi bir verimle üretilmekle birlikte, genelde tarımsal ürünlerin pazarlaması güç olup, Proje bölgesinde ticari üretim çok sınırlıdır. Bu nedenle de hem tarımsal kimyasal kullanımı hem de bununla ilgili kirlilik çok düşüktür (Türkiye ortalamasının dörtte biri olarak tahmin edilmektedir). Su havzalarının doğal özellikleri korunmuş olduğundan organik tarım için uygun bir ortam oluşmuştur. Bu noktada GEF 2 projesi boyunca bazı araştırmalar yürütülmüş ve bazı köy projeleri küçük hibe projeleri yoluyla desteklenmiştir. Yerel halk kendi ihtiyaçlarını karşılamak ve ürünlerini piyasada satmak için hayvancılıkla uğraşmaktadır. Hayvancılık genelde yerli ırkları içerir ve et ve süt üretim verimliliği çok düşüktür. İstanbul dan bazı yatırımcılar yerel tarımın gelişimi üzerinde zamanla olumlu etkileri olabilecek modern tarım ve hayvancılık çiftlikleri kurmak için arazi satın almaya başlamıştır. Yerli süt ineği ırkının başarıyla gelişmesi (Holsteiner ile birlikte) ve bunun süt üretim verimliliğin üç katı artmasıyla sonuçlandığı unutulmamalıdır. Orman işçiliği de bölgedeki önemli bir gelir kaynağıdır. Ormanda yapılacak çalışmalar Orman İşletmesi ve Tarım ve Kalkınma Kooperatifleri tarafından planlanmakta ve işçilik kooperatif üyeleri arasında eşit olarak bölüştürülmektedir. Bunun dışında, yerel halk odun dışı orman ürünlerinin (mantarlar, tıbbi bitkiler) toplanmasıyla da uğraşırlar. Bu daha çok kendi tüketimleri için yapılmaktadır. Ancak mantar Avrupa piyasasına da yönlendirilmektedir. Bu gibi faaliyetlerin geliştirilmesi yerli halk için ek gelir yaratabilir. Kültür e gore (2009) etnobotanikte kullanılan 156 bitki türü vardır. Bunlar ev ilaçları, hayvan yemi, boyama ve yapı malzemesi olarak kullanılırlar. Ekilebilir arazi mülkiyet belgesi meselesi şu ana kadar çözülememiştir. Genel görüşe gore, tapu dairesinde kayıtlı gözüken alandan bir kaç kat daha fazla sayıda kullanılan ekili alan vardır ve bu da açıkça Orman İşletmesi ve köylüler arasında gerilime neden olmaktadır. Ayrıca, kredi için başvuru sürecinde tapu gerektiği için, küçük üreticilerin önemli bir bölümü ekili alanlarının gerçek boyutlarına denk biçimde kredi alamamaktadırlar. Bölgedeki orman kadastro çalışması büyük ölçüde tamamlanmış olup sorunu büyük ölçüde en aza indirmiştir. Bölgenin potansiyeli ve mevcut uygulamaları dikkate alındığında, Yıldız Dağları Biyosfer Projesi için iki özel ilgi alanı, her ikisi de yerli turizm ve iç piyasaya yönelik olan odun-dışı orman ürünlerinin (mantarcılık gibi) geliştirilmesi ve organik tarımın teşviki şeklinde gözükmektedir. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 8

15 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Turizm: Bir sınır kenti olan Kırklareli'nde Antik dönem, Orta Çağ, Bizans, ve Osmanlı kültürünü yansıtan birçok eserler bulunmakta olup, kıyı turizmi, kültür, karavan, kamping ve su sporları turizmi, av ve doğa turizmi gibi birçok dal için ideal bir merkez konumundadır. Turizm Aktiviteleri: Bölgede aşağıda belirtilen turizm faaliyetleri yapılmaktadır. Kültür turizmi Yayla turizmi Dağ ve doğa yürüyüşü Bisiklet turizmi Kamp ve karavan turizmi Mağara turizmi Sportif olta balıkçılığı Bitki inceleme Yaban hayatı Korunan alanlar Plajlar Kuş gözlem alanı Turizm tesisleri İlde bulunan Limanköy ve Demirköy yaylaları, Istranca Dağları ile Karadeniz kıyı kuşağı arasında ilin kuzey kısmında yer almaktadır. İlin güney kısmında Ergene Havzası nın tabanı ile Istranca Dağları nın yüksek kesimlerinde de yaylalar bulunmaktadır. Istranca Dağları, Dereköy Ormanları, Kavaklı Meşe Korusu, Kastros Koyu çevresindeki ormanlar ve Saka Gölü Longoz Ormanı nda dağ ve doğa yürüyüşleri yapılmaktadır. Kırklareli nin yaklaşık 50 km. kuzeydoğusundaki Sarpdere köyünün 6 km. güneyinde bulunan Dupnisa Mağarası Istranca (Yıldız) Dağları nın en yüksek tepesi olan Mahya Dağı nın (1031 m.) kuzeybatı eteklerinde yer alır. Dupnisa Mağarası 3150 m. uzunluğunda olup, Türkiye nin en uzun mağaraları arasındadır. İçerisinde sarkıt dikitler bulunan mağara Türkiye nin mağaracılığında önemli bir yer tutmaktadır. Kırklareli nde Türkiye nin önemli mağaralarından olan Dupnisa Mağarası dışında turizme açılacak nitelikte 4 mağara daha bulunmaktadır. Bunlar; Vize Kıyıköy de Kaptanın Mağarası, Vize Balkaya da Domuzdere ve Yenesu mağaraları, Pınarhisar ilçe merkezinde Pekmezdere Mağarası dır. Merkez ilçesinde bulunan Kocakaynaklar, Dolapdere, Dereköy Ormanları, Kavaklı Meşe Korusunda, Babaeski ilçesinde Seytan Deresi civarında, Demirköy ilçesinde Limanköy de kamp kurmaya elverişli alanlar mevcuttur. Dereköy Deresi nde Şeytan Deresi nde sportif olta balıkçılığı yapılmaktadır. Türkiye nin başlıca alabalık üreme alanlarında olan Kazan ve Pabuç derelerinin yukarı kesimleri alabalıkta doğal üremenin artması ve avlanmanın kontrol altına alınması için Alabalık koruma sahası ilan edilmiştir. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 9

16 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Bitki örtüsü açısından değişiklik gösteren il topraklarının % 38 i ormanlıktır. Istranca Dağları nın kuzey yamaçlarındaki ormanlarda 450 m ye dek meşe, daha yükseklerde kayın egemendir. Güneye ve batıya doğru yükselti düştükçe meşe geniş alanları kaplar. Vadilerin denize yakın kesimlerinde meşe ormanları içinde az da olsa dişbudak, karaağaç, kızılağaç, gürgen, söğüt, ıhlamur, ceviz, kayın, akağaç, kavak gibi türler bulunmaktadır. Demirköy platosunda ormanlık alanlar genellikle iğne yapraklıdır. Kastros Koyu nun batı kesiminde Trakya daki tek karaçam ormanı bulunmaktadır. Tabiatı koruma alanı ilan edilen Saka Gölü Langozu dişbudak, saplı, meşe, kızılağaç ağaçlarının dışında zengin bir floraya sahiptir. Istranca Dağları nın yüksek kesimlerinde ve ovalık kesimde yaban hayatı zengindir. İldeki yaban hayvanları arasında domuz, kurt, tilki, geyik, karaca, tavşan, porsuk, yaban kedisi, engerek ve kör yılanının yanı sıra keklik, çulluk, bıldırcın, kuğu, yaban ördekleri ve yaban kazları gibi kuş türleri de bulunmaktadır. Karadeniz kıyılarının İğneada ve Çilingöz Koyu arasındaki kayalık bölgelerdeki girinti çıkıntı ve sualtı mağaralarının bulunduğu kesimlerde türü tükenmekte olan Akdeniz fokları yaşamaktadır. Ayrıca il bünyesinde Demirköy-Saka Gölü Longozu Yaban Hayatı Koruma Sahası bulunmaktadır. Kırklareli, yaklaşık 50 km' lik doğal bir kumsala sahiptir. Plajların en önemlileri Kıyıköy, İğneada ve Kastros'tur. Kıyıköy (Midye) Vize'ye 40 km. mesafede bulunmaktadır. Karadeniz'e egemen, kayalık bir zemin üzerinde bulunan Kıyıköy Beldesi, tabiat harikasi iki doğal sit arasında bulunmaktadır. Bu derelerde alabalık, sazan ve kefal balıkları avlanabilmekte, motorla ya da kayıkla gezinti yapılabilmektedir. Pabuçdere ile deniz arasında dar uzun ve temiz bir kumsal bulunmakta ve burada yazın kamp kurulabilmektedir. Kıyıköy'de günübirlik kullanıma yönelik güzel balık lokantaları ile cafeler dışında konaklama olanakları da mevcuttur. Ev pansiyonculuğu ileri seviyededir. İğneada Demirköy'e 25 km. Kırklareli'ne ise 97 km. mesafede bulunan İğneada, m. genişliğinde ve yaklaşık 10 km. uzunlusunda bir kumsala sahiptir. İğneada, özellikle yakın çevresinde bulunan çok sayıdaki birinci derece doğal sit alanları ile ilgi çekmektedir. Kastros Kıyıköy'e 18 km. Kırklareli'ne ise 85 km. mesafede yer alan Kastros plajları, 500 metre uzunluğunda ve 200 metre genişliğinde bir alan kaplamaktadır. Denizi berrak, sahili ince kumlu ve yer yer kayalık bir yapıya sahiptir. Plajın kuzeyi ve güneyi ormanlarla kaplıdır. Plaj alanında çadırlı kamp, lokanta, büfe, WC, çay bahçesi, içme suyu gibi ihtiyaçlara cevap verecek tesisler bulunmaktadır. Görüldüğü üzere, proje alanı, turizm faaliyetleri açısından çok zengin bir bölgedir. Ancak, özellikle İğneada ve Kıyıköy de turizmin doğal kaynaklar üzerinde yoğun bir baskısı vardır. Bunun önüne geçebilmek ve ekoturizm faaliyetlerini yaygınlaştırarak hem belirli yörelerde, belirli Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 10

17 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ mevsimlerde yoğunlaşan turizm faaliyetlerini diğer yörelere dağıtmak ve özellikle kırsal kesimdeki halkın bu yolla gelir sağlamasını teşvik etmek ve doğal kaynakların zarar görmesini de önlemek açısından önemlidir ÇALIŞMA ALANININ TARİHÇESİ VE ÖNEMİ: Kırklareli tarih öncesi konum itibariyle dikkat çeken pek çok antik yerleşim merkezine sahip bir ilimizdir. Buzul çağı sonlarında uzunca bir süre sular altında kaldığı anlaşılan Kırklareli ve civarında insana dair ilk maddi belgeler neolitik dönem özelliklerini vermektedir. Daha sonra bilinen ilk yerleşik kabilelerden ismini alan Trakya, Kırklareli de dahil olmak üzere Roma dönemi ortalarına kadar kısmen veya tamamen bağımsızlıklarını küçük birer krallık veya prenslik olarak devam ettirebilmişlerdir. Bir geçiş bölgesi olması münasebetiyle Roma ve Bizans dönemlerinde pek çok istilalara uğrayan Kırklareli ilk defa 1. Murat zamanında 1363 yılında Osmanlıların eline geçmiştir. Bu tarihten itibaren uzunca bir süre barış süreci yaşayan Kırklareli Balkan Savaşı ve 1.Dünya Savaşı sıralarında Bulgar ve Yunan işgaline maruz kalarak büyük eziyet ve sıkıntılar yaşadıktan sonra 10 Kasım 1922 de nihai özgürlüğüne kavuşmuştur. İğneada da korunaklı liman, kıyı bölgelerinde alüvyal ormanların ve geniş meşe ve kayın ormanlarının varlığı, mineral ve diğer ulusal yeraltı kaynakları zenginlikleri eski zamanlardan beri insanların proje alanına olan ilgisini artırmış, bu da insanların faaliyetlerinin doğa ve peyzajı etkilemesine yol açmıştır. Ancak, bu kaynakların hayati önemi yöre halkı tarafından hep bilinmiş ve önem verilmiştir. Her ne kadar devlet Trakya Bölgesi nde sanayinin gelişmesine mali destek vererek teşvik etmişse de, proje alanı büyük oranda bu gibi gelişmeler ve yatırımların dışında kalmıştır. Sonuç olarak alanın kullanımında büyük bir değişiklik gerçekleşmemiş olup, bugün alanın büyük bir kısmı hala devletin sürdürülebilir bir biçimde yönettiği ve sahip olduğu ormanlarla kaplıdır. Yıldız Dağları yöresi, değişik habitatları (biotop) ve belirgin biyoçeşitliliği barındıran ayrıcalıklı bir ulusal ve uluslararası doğa alanıdır. İğneada Longoz ormanları biyogenetik özellikleri ve spesifik biyoçeşitliliğin binlerce yıllık bir sonucu olarak Karadeniz ve Avrupa daki eşsiz ekosistemlerdir. Bitkisosyolojisi terimleriyle Alan Balkan ve Orta Avrupa türlerinin en güney ucu ve euxin flora unsurları aralığının en batı ucunu temsil eder. Proje alanı Yıldız dağlarının güney, güney batı bakılarının su toplama havzasında bulunmaktadır ve alanda 3 havza bulunmaktadır: 1. Güneyde: Pabuçdere havzası 2. Kuzeyde: Bulanıkdere ( km 2 ), Efendidere ( km 2 ), Değirmendere ve Elmalıdere ( km 2 ), Arnavutdere ( km 2 ), Sultanbahçedere ( km 2 ), Eriklidere ( km 2 ), Çilingozdere ( km 2 ) ana akarsularıyla birlikte Demirköy-Balaban havzası Havzanın dibe eğimli olması nedeniyle bu dereler hızla Karadenize dökülmektedir. Özellikle baharda karların erimesi ile taşkınlar da oluşturarak erozyon sedimentlerini longoz ormanlarına ve sığ kıyı göllerine taşımaktadırlar. 3. Batıda: Kırklareli iline içme suyu sağlayan Armağan Barajına dökülen küçük Kabindere Dereköy havzası Aşağı havza su yüzeyleri bakımından zengindir. Burada yer alan Mert, Erikli ve Saka gölleri lagünlerdir ve deniz körfezinin ön kesimlerinin sediment birikmesi ile kapanması sonucu oluşan lagünlerdir. Hamam ve Pedina Gölleri ise longoz ormanları içinde yer alan küçük tatlısu gölleridir. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 11

18 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ Proje alanında dört temel vejetasyon türü vardır: kumul, bataklık, çayır, longoz ormanı ve yapraklarını döken ormanlar. Yıldız Dağlarının yüksek kesimleri büyük oranda kayın ağaçları, alçak kesimleri meşe ağaçlarının yanısıra, çam plantasyonları kaplamaktadır. Yıldız Dağları (Istranca Dağları) ve İğneada longozları türlerin küresel düzeyde tehdit altında olduğu anlamına gelen Türkiye nin Önemli Bitki Alanı (ÖBA) A1 sınıfı olarak tescil edilmiştir. Yıldız Dağları nın yüksek kısımları global olarak tehdit altında olan bitki türlerine sahiptir ve bunlar Türkiye nin Önemli Bitki Alanları (ÖBA) arasındadır. Alanın İğneada kısmında 3 tanesi endemik ve 13 ü de nadir tür olmak üzere toplam 592 çiçekli bitki vardır. Yine, Güler in (2009) verilerine göre proje alanının bütününde 15 endemik, 100 nadir bulunan bitki türü vardır ve bunların 9 u küresel ölçekte, 13 ü Avrupa ölçeğinde ve 87 si ulusal ölçekte tehdit altındadır. Ayrıca bu türlerin 10 tanesi Bern sözleşmesinin 1.listesinde bulunmaktadır. Ayrıca bölge 311 böcek türü, 28 balık, 9 amfibi, 27 sürüngen ve 65 memeliden oluşan 637 türle yaban hayatı anlamında da zengindir. Longoz özellikle su kuşları ve yırtıcı kuşlar için önemli bir üreme yeri olup orman alanı ötücü kuşlar için yeterli bir beslenme, barınma ve üreme yeri sağlamaktadır. Yıldız Dağları çok sayıda su kuşu için olduğu kadar leyleklerin sonbahar göçü için de göç yoludur. Sonuç olarak alan küresel düzeyde çok büyük bir öneme sahiptir. Çok açık nedenlerle, İğneada Longoz ormanı Türkiye nin önemli kuş alanları (ÖKA) listesinde 5. sırada bulunur DOĞAL KAYNAKLARIN İDARİ YAPISI: Koruma Statüleri Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen Proje alanındaki iki korunan alan aşağıda belirtilmiştir: - Igneada Longoz Ormanı Milli Parkı (kuruluşu , alan 3,155 ha), - Kasatura Körfezi Tabiatı Koruma Alanı (kuruluşu , alan 329 ha), Ayrıca, Proje alanında OGM tarafından yönetilen bir takım tohum meşcereleri ve Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce yönetilen gen koruma ormanları bulunmaktadır, örneğin ikisi de 2007 de belirlenen Sorbus (10 ha) ve Taxus baccata (70 ha) gen koruma ormanlarını sayabiliriz. Proje alanında Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu na göre Kültür ve Turizm bakanlığı tarafından doğal sit ve kültürel varlık olarak ilan edilen bir çok yer vardır: Birinci Derece Doğal sitler: Erikli Gölü, Saka Gölü, 4 tumuli ve Saka bataklığı (1991), Mert Gölü (1994), Birinci Derece Arkeolojik sitler: Rampana mezarlığı (1991), İkinci Derece Arkeolojik sitler: Erikli Gölü ve deniz arasındaki alan (1994), Korunması gereken kayıtlı Kültürel Varlık: Demirköy Fatih Demir Dökümhanesi (1991). Korunması gereken kayıtlı Kültürel Varlık ve Doğal Sit: Hamam Gölü, Pedina Gölü, ormandaki Ceneviz kalesi ve dört tumuli (1990) Yerel Sivil Toplum Kuruluşları ve Alandaki Etkileri: Yerel STK lar Yer Amaçları Alana Etkileri Alanın Etkileri IDE (yerel) İğneada Yerel toplulukları geliştirmek / iyileştirmek Kaynakları sürdürülebilir bir Yerli halkın farkındalık düzeyini yükselterek koruma hedeflerinin desteklenmesi IDE nin amaçlarına katkı sağlanması Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 12

19 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ şekilde kullanmak suretiyle, İğneada nın doğal güzelliklerini, çevreyi ve biyolojik çeşitliliğini korumak ve gelecek nesillere saklamak DEKAD (yerel) Demirköy Yerel toplulukları geliştirmek / iyileştirmek Kaynakları sürdürülebilir bir şekilde kullanmak suretiyle, İğneada nın doğal güzelliklerini, çevreyi ve biyolojik çeşitliliğini korumak ve gelecek nesillere saklamak Yerli halkın farkındalık düzeyini yükselterek koruma hedeflerinin desteklenmesi DEKAD ın amaçlarına katkı sağlanması Yerel Odası Ziraat Demirköy Teknik ve mali destek sağlamak suretiyle bölge çiftçilerinin tarımsal uygulamalardan elde ettikleri geliri en üst düzeye çıkarmak Rezerv in içerisinde ve çevresinde yürütülmekte olan ve sürdürülebilir olmayan tarımsal faaliyetlerin canlı türlerinin ya da doğal yaşam alanlarının yok olmasına yol açabileceği hususu (-) Tarımdan elde edilen gelirlerde azalma (-) Orman Mühendisleri Odası temsilcileri Kırklareli Devletin orman işletmelerine destek sağlamak Ormancılık ile ilgili kamu bilincini ve farkındalık düzeyini yükseltmek Korunan alan ve ormancılık uygulamalarında aktif rol oynama Daha fazla alanın koruma altına alınması ve ormancılık uygulamalarının iyileştirilmesi Çevre ve Orman Bakanlığı personelinin durumunu iyileştirmek Çevreyi korumak Avcı Birlikleri Demirköy İğneada Kırklareli Lüleburgaz Pınarhisar Yıldız Dağları nın sahip olduğu avlanma potansiyelini sonsuza kadar kullanmak Avlanma nedeniyle canlı türlerinin nüfusunda azalma Rezerv de avlanmanın durdurulması ya da avlanmaya düzenleme getirilmesi Avlanma için ayrılan sahaların kısıtlanması Vize TEMA (yerel) Kırklareli Toprak erozyonunu durdurmak Orman örtüsünü yaygınlaştırmak Doğal yaşam alanlarını korumak Rezervin kendisi ve çevresinin etkin olarak korunmasına katkı sağlanması Koruma ve sürdürülebilir kullanma ile ilgili TEMA hedeflerine ulaşılmasına katkı sağlanması Bölgedeki Koruma Faaliyetleri: İl düzeyinde Kırklareli İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne bağlı Öneri Biyosfer Rezervi nin yönetimiyle doğrudan ilgili aşağıdaki birimler bulunmaktadır: Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, Orman-Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Orman İşletme Müdürlüğü (Kırklareli, Vize, Demirköy) Ağaçlandirma ve Erozyon Kontrolü, ORKÖY ve Doğa Koruma ve Milli Parklar konularıyla ilgili olarak İl Müdürlüğü, Ankara daki ilgili birimlere bildirimde bulunurlarken, üç orman işletmesi ise İstanbul Orman Bölge Müdürlüğüne bağlıdırlar. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 13

20 YILDIZ DAĞLARI NDAKİ KÖYLERİN SOSYAL PROFİLİ 1956 tarih ve 6831 sayılı Ormancılık Yasasının hükümlerine gore ormanlar OGM tarafından her 20 yılda bir hazırlanan ve 10 yılda bir revize edilen Yönetim Planlarına uygun olarak yönetilmektedir. Planlar koruma ve orman kaynaklarının üretimi dahil olmak üzere bir çok işlev görürler. Proje alanının temel bölümü kontrolünde on dört Ormancılık Bölümü bulunan üç Orman İşletmesinin doğrudan yönetimsel sorumluluğu altındadır: - Demirköy: Macara, İğneada, Bulanıkdere, Şarapnel, Karacadağ, Sivrikulübeler, Çakmaktepe, İncesırt, İstihkamtepe, Kadınkule, Kurudere - Vize: Kıyıköy and Yumurtatepe - Kirklareli: Dereköy. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen Proje alanındaki iki korunan alan aşağıda belirtilmiştir: - Igneada Longoz Ormanı Milli Parkı (kuruluşu , alan 3,155 ha), - Kasatura Körfezi Tabiatı Koruma alanı (kuruluşu , alan 329 ha), 2.5. ÇALIŞMA ALANINDAKİ KÜLTÜREL YAPI: Kırklareli Merkez ve beş ilçe de 12 halk kütüphanesi bulunmaktadır. İl, tarihi yapılar bakımından zengin bir kültür mirasına sahip illerden biridir. Bu eserler arasında camii, hamam, çeşme, şehitlik, külliye, köprü ve türbeler yer almaktadır. Ülkemizde en çok tümülüs grubu il sınırları içinde, özellikle Vize ilçesinde bulunmaktadır. Ayrıca, bir çok dolmen de il de yer almaktadır. Kale ve kule kalıntıları da il in kültür zenginliğini arttırmaktadır. Höyük ve tümülüs kazılarına devam edilmektedir. Bu kazılar Kırklareli nin yakın zamana kadar hiç bilinmeyen erken dönemlerine ait yeni bilgileri ortaya çıkarmaktadır. Vize Çömlektepe de yapılan kazıda tüm Trakya da şimdiye kadar bilinen tek antik tiyatro açığa çıkarılmıştır. İstanbul un Türkler tarafından fethi sırasında kullanılan top güllelerinin bir bölümü Demirköy ilçesinde bulunan Dökümhane de imal edilmiştir. Burada yapılan kazılar büyük bir uygarlığı ortaya çıkaracaktır. Proje bölgesindeki ilk yerleşim kıyı kesiminde oluşmuş ve M.Ö yılında Traklar adı verilen bir uygarlık tarafından kurulmuştur. Trak kavimlerinden biri olan Thynias bugün İğneada olarak bilinen yerleşimi kurmuştur. Daha sonra, bu kıyı yerleşimleri M.Ö. 6. ve 7. yüzyıllarda İyonlar tarafından 90 ticaret kolonisine yükseltilmişlerdir. Trakyalı kıyı yerleşimleri M.Ö. 476 da Atik-Delos Deniz Birliğine ve M.Ö. 74 de Roma İmparatorluğu na katılmışlardır. Bölge Osmanlılar tarafından ilk kez de işgal edilmiş ama egemenlik ancak 1452 de sağlanmıştır. 16. ve 17. yüzyıllardan itibaren nüfus ormanlardaki çiftliklerde yaşamış ve temel olarak tarım ve hayvancılıkla uğraşmıştır. Zamanla araba onarımı, nalbantlık, tuğla ve kerpiç yapma gibi diğer meslekler gelişmiştir. Yukarıda belirtildiği gibi Proje alanı tarihi ve arkeolojik değerler bakımından oldukça zengindir. Özellikle Demirköy civarında M.Ö. den kalma oldukça fazla Trak mezarları vardır. Sivriler, Gökyaka, Sarpdere ve Avcılar daki bu mezarlarla ilgili şimdiye kadar kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır. Demirköy ve Dereköy de dolmenler, Rampana mezarı, Saka Gölü ne yakın dört tümülüs, Hamam ve Pedina Gölü nün ormanlık bölgelerinde bir kale ve yine dört tümülüs vardır den beri erken Fatih (Osmanlı) döneminin demir dökümhanesinde gerçekleştirilen arkeolojik kazılar ve araştırmalar bulunmaktadır. Bunların dışındaki diğer tarihi değerler Sislioba daki Cenova kalesi, Aya Sofya Kilisesi nin küçük bir versiyonu, bir mağara manastırı, Vize deki antik tiyatro ve kale, Kıyıköy de Aya Nikola manastırı, Sislioba-Karacadağ daki Mutlu nehri üzerindeki Volçan Köprüsü dür. En çok turist çeken yerler Avcılar daki eski sivil mimari örnekleri, Hamdibey köyleri ve Dupnisa Mağarasıdır. Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Rapor Serisi No.10 14