ANKARA'DA LİSE SON SINIF ÖĞRENCİLERİNİN HIV/AIDS BİLGİ DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 ANKARA'DA LİSE SON SINIF ÖĞRENCİLERİNİN HIV/AIDS BİLGİ DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Sarp UNER, Sevgi TURAN GİRİŞ Dünyanın hemen tüm ülkelerinde görülen AIDS hastalığı günümüzde en önemli sağlık sorunlarından biri haline gelmiştir. Birleşmiş Milletler HIV/AIDS ortak programı (UNAIDS), 31 Aralık 1999 itibariyle 33.6 milyon yetişkin ve çocuğun HIV/AIDS ile yaşadığını bildirmiştir. Bu tahminler, cinsel yönden aktif yaş grubundaki her 100 erişkinden birinin HIV ile infekte olduğu anlamına gelmektedir. Epideminin başlangıcından bu yana AIDS'ten ölenlerin toplam sayısı 16.3 milyona ulaşmıştır, bunların 3.6 milyonu 15 yaşın altındadır. Virüs hızla yayılmaya devam ettiği için her gün yaklaşık 16 bin yeni HIV enfeksiyonu bildirilmektedir. Sadece 1999 yılında, toplam 5.6 milyon kişinin HIV ile infekte olduğu, 2.6 milyon kişinin de AIDS nedeni ile hayatını kaybettiği bildirilmiştir1,2. AIDS tüm dünyada din, dil, ırk, sınır gözetmeksizin yayılmaktadır. Çoğu ülkede HIV epidemisinin sosyal, ekonomik, demografik ve sağlık üzerine etkileri artmaktadır. Son yıllarda yayılmada fark yaratan bir faktör de ülkelerin ekonomik durumudur. İlk vakaların görüldüğü Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde artık her yıl ortaya çıkan yeni vaka sayısı bir önceki yıldan fazla değildir. Buna karşılık Afrika, Hindistan, Tayland gibi ülkelerde artış hızı katlanarak artmaktadır. Bugün HIV/AIDS vakalarının %90'ı gelişmekte olan ülkelerde bulunmaktadır. Bu farklılığın esas nedeni eğitimdir. Gelişmiş ülkeler etkin eğitim programları ile bu hastalığı ve korunma yöntemlerini kendi toplumlarına aktarabilmişlerdir 3,4. Yeni AIDS vakalarının %50'den fazlası ve vakaların tümünün 1/3'ü yaş grubunda gözlenmektedir. Bunun yanısıra cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklarda da 333 milyon yeni vakanın yarıdan fazlası yaş grubundadır yaşındaki gençlerin Danimarka'da %38.0'ı, İsveç'te % 69.0'ı cinsel deneyim yaşamışlardır. Amerika'da yaşlarında cinsel olarak aktif olanların oranı %54.1 iken, Yeni Zelanda'da %66.5, Avustralya'da %51.6'dır. Adölesanlar, daha ileri yaştakilere göre cinsel partnerlerini daha sık değiştirmektedir. Buna bağlı olarak, bu yaş grubunda birden fazla partnerle korunmasız cinsel ilişki, cinsel yolla bulaşan hastalıkların görülme oranını artırmaktadır 6. Namibya'da yaşlarındaki gençlerin % 37.0'ının cinsel ilişkiye girdikleri ve bunların yarıya yakınının birden fazla partnerle birlikte olduğu tespit edilmiştir. Malawi'de ise gençlerin büyük çoğunluğu AIDS'in nasıl bulaştığını ve nasıl korunacağını bildiği halde korunmalı cinsel ilişki oranları düşük bulunmuştur 7. HIV/AIDS tüm dünyada hızla artarken, Türkiye'nin bu salgın dışında kalması beklenemez. Türkiye'de ilk AIDS vakası 1985 yılında bildirilmiş ve bu tarihten itibaren vaka sayısı giderek artmıştır. Sağlık Bakanlığı, 30 Haziran 2000 tarihi itibarı ile Türkiye'de 340 AIDS ve 727 HIV (+), toplam 1067 vaka olduğunu açıklamıştır 8. Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de HIV/AIDS vakalarının %31.6'sı yaş ve %31.7'si yaş grubundadır 8. Vakaların sık bildirildiği yaşların cinsel yönden aktif bir dönem olması nedeniyle, yapılacak olan çalışmalar planlanırken bu gruplara öncelik verilmesi, yoğun bir şekilde bu kişilere yönelik eğitim verilmesi ve gerekli önlemlerin alınması, HIV/AIDS yayılımının önlenmesinde büyük önem taşımaktadır. Hindistan'da yapılan bir çalışmada da HIV/AIDS eğitimlerinin genç yaşlarda yapılması gerektiği saptanmıştır 9. Bugün uygulanan tedavi yöntemleri ile HIV/AIDS hastalığında tedavi mümkün değildir. Bu nedenle HIV/AIDS hakkında genel bilgi, bulaşma yolları, korunma yolları ve riskli davranışlar konusunda bilgi vermek üzere geniş çaplı halk eğitim programları planlanarak uygulanmalıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan çalışmalarda da AIDS vakalarının yaklaşık %20'sinin yaş grubunda oldukları ve bu vakaların adölesan dönemde enfekte oldukları tespit edilmiştir. İlaç kullanımı, alkol, sigara ve adölesan gebelik konularında yapılan yoğun eğitimlerin adölesan davranışlarında olumlu değişikliklere neden olduğu belirlenmiştir 10. Türkiye'de yapılan çalışmalarda, erkeklerde ilk cinsel deneyim yaşının olduğu saptanmıştır 11,12. Türkiye'de bir grup üniversite öğrencisinde cinsel davranışın belirlenmesi amacı ile yapılan diğer bir çalışmada, cinsel aktif grubun riskli cinsel davranış içinde bulunduğu belirlenmiştir. Araştırma sonuçları cinsel deneyimi olan kadın ve erkek öğrencilerin son bir yıl içinde ortalama 3.5 farklı kişi ile cinsel ilişki kurmuş olduklarını ortaya koymaktadır. Erkeklerde bu sayı kadınlara göre daha yüksek bulunmuştur. Kondom kullanımı konusunda saptanan bulgular kondomsuz cinsel ilişki deneyiminin yüksek olabileceği düşündürmektedir13. Genç bir nüfusa sahip Türkiye'de HIV/AIDS vakalarının yaşlarda daha fazla olduğu gözönüne alındığında, tedavisi henüz mümkün olmayan bu hastalıktan korunmada bu gruplara verilecek eğitim daha da önem kazanmaktadır. Araştırma sonuçları da gençlerin HIV/AIDS ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bilgi gereksinimini ortaya koymaktadır. Erişkinler, cinsel konularda gençlere eğitim verilmesi ile onların cinsel aktivitelerinde artış olacağına inanmaktadır. Buna karşın UNAIDS verilerine göre, eğitim verilmesi bunun tam tersi sonuç doğurmaktadır. Verilen nitelikli cinsel eğitim erken dönemde cinsel ilişkiye girmeyi

2 geciktirmekte, hamile kalma, cinsel yolla bulaşan hastalıkların görülme oranını azaltmakta, yoğun eğitim programlarıyla kondom kullanımı artmaktadır14. Türkiye'de yakın bir gelecekte hızlı bir yayılım göstereceği tahmin edilen bu hastalıktan korunma yolları yaygın ve etkin eğitim araçları kullanılarak oluşturulacak sürekli eğitim programları ile tüm topluma anlatılmalıdır. GEREÇ ve YÖNTEM Araştırmanın evreni, Ankara metropol ilçelerinde öğretim yılında lise son sınıfta okuyan öğrencidir. Örnek büyüklüğü belirlenirken alınabilecek prevalans (%50) ve örnekleme hata sınırı %2 olarak kabul edilmiş15 ve 2 dereceli örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Örnek grupta öğrenci sayısı 3402'dir ve popülasyonun %8.7'sini oluşturmaktadır16. Anne, baba öğrenim durumları, cinsiyet ve okulların bulunduğu ilçeler bağımsız değişken olarak kullanılmışlardır. Öğrencilerin öntest ve sontestten aldıkları bilgi puanları ise bağımlı değişken olarak kullanılmıştır. Çalışma AIDS hastalığı hakkında verilen eğitimlerin, öğrencilerin bilgilerini artırmada etkililiğini ölçmeyi amaçlayan bir araştırmadır. Araştırmada öğrencilerin AIDS hakkında bilgilerini belirlemek ve değerlendirmek amacıyla anket formu kullanılmıştır. Ancak hedef tüm lise son sınıf öğrencilerine eğitim vermek olduğu için kontrol grubu alınmamıştır, bunun yerine öğrencilere uygulanan ön test değerleri kullanılmıştır. Kullanılan test için KR-20 güvenirliği 0.80 dir17. Öğrencilere eğitim verildikten 10 gün sonra sontest uygulanmıştır. Çeşitli nedenlerle sontestte 2621 öğrenciye ulaşılmıştır. Bu rakam öntestte ulaşılan öğrencilerin %77.1'ini oluşturmaktadır. Elde edilen verilerin bilgisayara girilirken hazırlanan AIDS veri giriş programı ve istatistiksel değerlendirme için SPSS 7.5 versiyonu kullanılmıştır18,19. BULGULAR ve TARTIŞMA Araştırma kapsamına alınan lise son sınıf öğrencilerinden babaları yüksekokul mezunu olanların oranları ile babaları lise mezunu olanların oranları arasındaki fark istatistiksel yönden önemli değildir. Baba öğrenim düzeyinin diğer seviyelerinin oranları arasındaki farklar istatistiksel yönden önemli bulunmuştur (p<0.05). İlkokul mezunu babalar %32.1 ile diğer tüm baba öğrenim seviyelerinden daha fazladır (p< 0.05). Lise mezunu babalar %24.4, yüksekokul mezunu babalar da %24.5 ile, ilkokul mezunu olanlar hariç diğer baba öğrenimi seviyelerinden daha fazladır (Tablo I). Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre, 1990 Türkiye nüfus sayımında 16 yaş ve üzeri erkeklerde Türkiye genelinde ilkokul mezunu olanların oranı %49.1 ile en fazladır 20. Bu araştırmada da ilkokul mezunu babaların oranı yüksek bulunmuştur. Tablo I: Ankara İli'nde Milli Eğitim Bakanlığı'na Bağlı Okullardaki Lise Son Sınıf Öğrencilerinden Örneğe Seçilen Grubun Baba ve Anne Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı ve Öntestten Aldıkları Puanların Ortalamaları ve Standart Hataları ( Öğrenim Dönemi) Baba Anne Öğrenim Durumu n %*** x S n %*** x S Okur-Yazar Değil 27 0,8 7,82 0, ,9 7,87 0,13 Okur-Yaza 45 1,4 8,49 0, ,6 8,46 0,19 İlkokul ,1 8,14 0, ,3 8,35 0,05 Ortaokul ,8 8,42 0, ,5 8,58 0,11 Lise ,4 8,71 0, ,9 9,09 0,08 Yüksekokul ,5 9,35 0, ,8 9,69 0,09 Toplam 3375* 100,0 8,63 0, ** 100,0 8,63 0,02 P<0.01 P<0.01 *** 27 öğrenci babalarının öğrenim durumunu belirtmemiştir. *** 26 öğrenci annelerinin öğrenim durumunu belirtmemiştir. *** Oranlar arası farka ait hipotez kontrolünde z testi kullanılmıştır. Araştırma kapsamına alınan lise son sınıf öğrencilerinden anneleri ortaokul mezunu olanların oranları ile yüksekokul mezunu olanların oranları arasındaki fark istatistiksel yönden önemli değildir. Anne öğreniminin diğer tüm seviyelerinin oranları arasındaki farklar istatistiksel yönden önemli bulunmuştur (p<0.05). İlkokul mezunu anneler %48.3 ile diğer tüm öğrenim seviyelerine göre daha fazladır (p<0.05) (Tablo I). Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre, 1990 Türkiye nüfus sayımında 16 yaş ve üzeri kadınlarda Türkiye genelinde ilkokul mezunu kadınların oranı %43.1 ile en fazladır20. Gelecek nesillerin yetiştirilmesinde gelenek, görenek, kültür ve davranışların aktarılmasında, değerlerin kazandırılmasında annelerin büyük rolleri vardır. Yapılan

3 çalışmalarda annelerin cinsel konularla ilgili özellikle kız çocukları ile daha rahat iletişim kurdukları saptanmıştır22. Diğer bir çalışmada da, anne öğrenim düzeyinin çocukların cinsel bilgi düzeyini artırdığı sonucuna varılmıştır21. Bu çalışmada da annesi lise mezunu olan (9.09± 0.08) öğrencilerin ve yüksekokul mezunu olan (9.69±0.09) öğrencilerin puan ortalamaları daha yüksek bulunmuştur. Anne öğrenim düzeyi artıkça gençlerin AIDS hastalığı ve korunma yolları hakkında da anneleri ile daha rahat iletişim kurdukları düşünülebilir (Tablo I). Bu çalışmada öğrencilerin eğitim öncesi HIV/AIDS bilgilerinin, baba öğrenim düzeyine göre değişip değişmediğini incelemek amacı ile baba öğrenim düzeyine göre öğrencilerin öntest puanları değerlendirilmiştir. Baba öğrenim düzeyine göre öğrencilerin öntest puan ortalamaları arasındaki fark varyansların homojen olmaması nedeni ile parametrik olmayan yöntemlerden varyans analizine karşılık gelen Kruskal-Wallis yöntemi ile test edilmiştir. Baba öğrenim durumuna göre öğrenci puan ortalamaları arasındaki fark istatistik olarak önemli bulunmuştur (p<0.01). Farklı grupları belirlemek amacıyla Bonferroni testi kullanılmış ve babası yüksekokul mezunu olan öğrencilerin öntest puan ortalamaları 9.35 ± 0.07 ile diğer tüm öğrencilerden yüksek bulunmuştur (p<0.05) (Tablo I). Yapılan çalışmalara göre de anne ve babanın öğrenim düzeyi yükseldikçe ebeveynler çocukları ile daha rahat iletişim sağlayabilmekte, çocuklarına yardımcı olabilmektedirler21. Bu açıdan ele alındığında babaları yüksekokul mezunu olan çocukların eğitim öncesinde AIDS bilgi puanlarının yüksek olması beklenen bir sonuçtur (Tablo I). Eğitim aile içindeki bireylerin ilgilerini farklı alanlara yöneltmekte, bilgi kullanımını yoğunlaştırmakta ve aile içinde üst düzey bir iletişim gerçekleştirmektedir. Anne ve baba öğretimi artıkça, çocukları ile daha rahat iletişim kurabilmeleri nedeni ile çocukların AIDS konusunda bilgilerinin artığı söylenebilir. Orta öğrenim gençlerinin cinselliğe bakışı ile ilgili yapılan bir çalışma da da benzer bulgular elde edilmiştir21. Anne öğrenim düzeyinin öğrencilerin eğitim verilmeden önceki HIV/AIDS bilgi düzeyini etkileyip etkilemediğini araştırmak amacıyla anne öğrenimine göre öğrencilerin öntest puan ortalamaları arasındaki fark varyans analizi ile test edilmiştir. Anne öğrenimine göre öğrencilerin öntest puan ortalamaları arasındaki fark istatistiki yönden önemli bulunmuştur (p<0.01) (Tablo I). Farklı grupları belirlemek amacıyla Tukey yöntemi kullanılmış ve annesi okur-yazar olmayan öğrencilerin AIDS öntest puan ortalamaları tüm öğrencilerin öntest puan ortalamalarından daha düşük bulunmuştur (p<0.05). Annesi lise mezunu olan öğrencilerin öntest puan ortalamaları annesi yüksekokul mezunu olan öğrencilerin öntest puan ortalamaları hariç diğer tüm öğrencilerin puan ortalamalarından yüksektir (p<0.05). Annesi yüksekokul mezunu olan öğrencilerin öntest puan ortalamaları diğer tüm öğrencilerin öntest puan ortalamalarından daha yüksektir (p<0.05). Anne öğrenim düzeyi artıkça öğrencilerin AIDS ile ilgili öntest bilgi puanları artmaktadır (p<0.05) (Tablo I). Bu araştırmada erkek ve kız öğrencilerin eğitim öncesindeki HIV/AIDS bilgi düzeyleri arasında farklılığı incelemek için, cinsiyete göre öntest puan ortalamaları karşılaştırılmıştır. Erkek ve kız öğrencilerin öntest puan ortalamaları arasında istatistiksel yönden fark bulunmuştur (p<0.01) (Tablo II). Verilen eğitimlerin cinsiyetler açısından farklı olup olmadığını değerlendirmek amacıyla erkek ve kız öğrencilerin öntest ve sontestten aldıkları puanların farkları alınarak test edilmiştir. Bu değerlendirilmede istatistiki yönden önemli bir fark bulunamamıştır (Tablo III). Tablo II: Ankara İli'nde Milli Eğitim Bakanlığı'na Bağlı Okullardaki Lise Son Sınıf Öğrencilerinden Örneğe Seçilen Grubun Cinsiyetlerine Göre Öntestten Aldıklar Puanların Ortalamaları ve Standart Hataları ( Öğrenim Dönemi) Cinsiyet n x S t p Erkek ,48 0,05 <0,01 Kız ,77 0,05 4,24 Tablonun istatistiksel değerlendirmesinde Student-t testi kullanılmıştır. Tablo III: Ankara İli'nde Milli Eğitim Bakanlığı'na Bağlı Okullardaki Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Cinsiyetlerine Göre Öntest ve Sontestten Aldıkları Puanların Farklarının Ortalamaları ve Standart Hataları ( Öğrenim Dönemi) Cinsiyet n D S t p Erkek ,84 0,08 0,64 >0,05 Kız ,77 0,07

4 Tablonun istatistiksel değerlendirmesinde Student-t testi kullanılmıştır. Kız öğrencilerin puan ortalamaları 8.77± 0.05 ile erkek öğrencilerin öntest puan ortalamalarına göre daha fazladır. Bu farklılığı araştırmak amacıyla örnekleme seçilen öğrencilerin anne öğrenim düzeylerine göre cinsiyet dağılımı incelenmiştir. Yapılan oranlar arası fark testinin sonuçlarında annesi okur-yazar olmayan, ilkokul, ortaokul, yüksekokul mezunu olan gruplarda erkek ve kız öğrencilerin oranları arasında bir fark bulunmamıştır. Annesi sadece okur-yazar olan erkek öğrencilerin oranı kız öğrenci oranına göre fazla bulunmuştur (p<0.05). Annesi lise mezunu olanlarda ise kız öğrencilerin oranı erkek öğrenci oranına göre fazla bulunmuştur (p<0.05). Tablo I'de de açıklandığı gibi anne öğrenim düzeyi artıkça öğrencilerin öntest puan ortalamaları da artmaktadır. Buna bağlı olarak öntest puan ortalamalarında kız öğrencilerin lehine görülen puan yüksekliği annesi lise mezunu olan kız öğrencilerin oranlarının, annesi okur-yazar olan öğrencilerde erkek öğrenci oranının yüksek olmasına bağlı olabileceği düşünülmüştür. Yapılan eğitimler erkek ve kız öğrenciler üzerinde aynı düzeyde etkili olmuştur. Diğer bir çalışmada ise AIDS eğitimi sonrasında kız öğrencilerin erkek öğrencilerden %4.3 oranında daha başarılı olduğu belirlenmiştir 23. Bu çalışmada ise eğitim öncesi öntestte kız öğrenciler erkek öğrencilerden daha fazla bilgi düzeyine sahipken, eğitimin etkinliği açısından erkek ve kız öğrenciler arasında fark bulunamamıştır (Tablo II, Tablo III). Verilen eğitimlerden sonra öğrencilerin AIDS bilgi düzeyinde artma olup olmadığını değerlendirmek için öntest ve sontest puanları karşılaştırılmış ve öğrencilerin bilgi puanları 8.64±0.04 den 10.44± 0.03'e yükselmiştir (p<0.01) (Tablo IV). HIV/AIDS konusunda verilen eğitimlerin etkinliğini değerlendirmek amacı ile yapılan farklı çalışmalarda, eğitim sonrasında öğrencilerin bilgi düzeyinde artış saptanmıştır yılında Konya Çıraklık Eğitim Merkezi'nde yapılan bir çalışmada verilen 1 saatlik HIV/AIDS eğitimi sonrasında öğrencilerin bilgi düzeyinde %18'lik bir artış saptanmıştır24. California'da, 1991 yılında, lise öğrencileri ile yapılan bir çalışmada da müdahale grubunda AIDS bilgi düzeyinde artış belirlenmiştir. Ayrıca öğrencilerin HIV/AIDS bilgi düzeyi artıkça HIV/AIDS hastalarına karşı daha toleranslı hale geldikleri saptanmıştır25. Tablo IV: Ankara İli'nde Milli Eğitim Bakanlığı'na Bağlı Okullardaki Lise Son Sınıf Öğrencilerinden Örneğe Seçilen Grubun Öntest ve Sontestten Aldıkları Puanların Ortalamaları ve Standart Hataları ( Öğrenim Dönemi) n x S t p Öntest 8,64 0, ,897 <0,01 Sontest 10,44 0,03 Öntest-Sontest puan ortalamalarının istatistiksel değerlendirmesinde paired-t test kullanılmıştır. Çalışmalar bilgi düzeyindeki artışın öğrencilerin davranışlarını değiştirmede tek başına yeterli olmadığını göstermektedir. Brezilya'da sokak çocukları ile yapılan bir çalışmada da çocukların HIV/AIDS bilgi düzeylerinin genel olarak yeterli olmasına rağmen bu bilgilerinin davranışa yansımadığı tespit edilmiştir26. Tayland'da yürütülen bir proje kapsamındaki çalışmada da sadece bilgi düzeyinin artmasının riskli davranışları ve AIDS hastalarına negatif tutumu değiştirmeye yeterli olmadığı saptanmıştır27. Ancak öğrencilerin bilgi düzeyinin artması, davranış değişikliği oluşturmada tek etken olmamakla birlikte istendik davranış değişikliğinin meydana gelmesi için doğru bilgilenme gereklidir. Öntestte düşük puan alan öğrencilerin, %0.2'si sontestte de aynı puanı almışlardır. Bu öğrencilerin %3.5'ı sontestte orta puan, %3.3'ü ise yüksek puan almışlardır. Öntestte orta puan alan öğrencilerin, %32.0'ı sontestte de aynı puanı almışlardır. Bu öğrencilerin %1.5'i sontestte düşük puan alırken, %41.7'si yüksek puan almışlardır. Öntestte yüksek puan alan öğrencilerin, %11.1'ı sontestte de aynı puanı almışlardır. Bu öğrencilerin %2.0'ı düşük, %42.0'ı ise orta puan almışlardır. Öğrencilerin HIV/AIDS öntest ve sontestte aldıkları puanların düşük, orta, yüksek gruplara göre yüzdelerine bakıldığında ise, öntestte öğrencilerin %6.9'u düşük puan almışken, öntestte düşük puan alan bu öğrencilerin sontestte %3.5'inin orta düzey, %3.3'ünün yüksek puan aldığı görülmektedir. Öntestte öğrencilerin %75.2'si orta düzeyde puan almışken, sontestte bu öğrencilerin %32.0'ı yine orta düzeyde, %41.7'si ise yüksek puan almışlardır. Öntestte öğrencilerin %17.9'u yüksek düzeyde puan almışken, sontestte bu öğrencilerin %6.5'ı orta düzeyde, %11.1'si ise yine yüksek puan almışlardır (Tablo V).

5 Tablo V: Ankara İli'nde Milli Eğitim Bakanlığı'na Bağlı Okullardaki Lise Son Sınıf Öğrencilerinden Örneğe Seçilen Grubun HIV/AIDS Öntest ve Sontestten Aldıkları Puanların Düşük, Orta, Yüksek Gruplara Göre Yüzdeleri ( Öğrenim Dönemi) Sontest Düşük (0-5 Puan) Orta (6-10 Puan) Yüksek (11>=Puan) Toplam Öntests Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Düşük (0-5 Puan) 4 0,2 91 3,5 86 3, ,9 Orta (6-10 Puan) 40 1, , , ,2 Yüksek (11³Puan) 8 0, , , ,9 Toplam 51 2, , , ,0 Yüzdeler genel toplama göre alınmıştır. SONUÇLAR Araştırmanın yapıldığı okullardaki lise son sınıf öğrencilerinin babaları yüksek okul mezunu olan öğrencilerin öntestten aldıkları puan ortalamaları babası diğer öğrenim düzeyinde olan öğrencilerden yüksek bulunmuştur. Öğrencilerin annelerinin öğrenim düzeyi yükseldikçe de AIDS konusundaki bilgileri artmaktadır. Anneleri yüksekokul mezunu olan öğrencilerin öntestten aldıkları puan ortalamaları annesi diğer öğrenim düzeyinde olan öğrencilerden yüksek bulunmuştur. Araştırmanın yapıldığı okulardaki lise son sınıflardaki kız öğrencilerin öntestte AIDS bilgi düzeyleri erkek öğrencilerden daha fazladır. Erkek ve kız öğrencilerin eğitim öncesi ve sonrası aldıkları puanların farklarının ortalamaları arasında istatistiksel yönden önemli bir farklılık bulunmamıştır. Yapılan eğitim erkek ve kız öğrenciler üzerinde aynı düzeyde etkili olmuştur. Araştırmanın yapıldığı okullardaki lise son sınıf öğrencilerin öntest ve sontestten aldıkları puanların ortalamaları arasında istatistiksel yönden fark bulunmuştur. Öğrencilerin puan ortalamaları yükselmiştir. KAYNAKLAR 1. UNAIDS, World AIDS Campaign. "Children Living in a World with AIDS". Geneva UNAIDS/WHO, Report on the Global HIV/AIDS Epidemic June Türkiye Aile Planlaması Derneği. "AIDS Hakkında Bilinmesi Gerekenler". Ankara, Ajans Matbaacılık, Çetin E T. "Türkiye'de AIDS'in Yayılışı". 2. Türkiye AIDS Kongresi Kitabı. 1995: UNAIDS, World AIDS Campaign with Young People World AIDS Campaign Briefing Paper. Geneva UNAIDS, Impact of HIV and Sexuel Health Education on the Sexuel Behaviour of Young People: A Review Update. Geneva UNAIDS, Talking About AIDS T.C. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı HIV/AIDS Sürveyans Verileri. Haziran Country Watch: India. AIDS/STD Health Promotion Exchange 3: 11-12, Kadıoğlu D. "Gençlerin HIV/AIDS Yayılımının Durdurulmasındaki Önemi ve Sorumlulukları". HIV/AIDS 1: 70-73, Akalın Z. "Türk Erkeklerinde Cinsel Yaşam. Yayınlanmamaış Araştırma Raporu", Numune Hastanesi Üroloji Kliniği; Ankara Onur B. "Ergenlikte Cinsel Gelişim ve Eğitim". Doçentlik Tezi, A.Ü. Eğitim Fakültesi. Ankara Çok F, Ersever H, Gray L A. "Bir Grup Üniversite Öğrencisinde Cinsel Davranış". HIV/AIDS 1: 23-29, UNAIDS, Learning and Teaching About AIDS at School: UNAIDS Technical Update Vaughan J P, Morrow R H (Çev:Bertan M, Enünlü T).Bölge Sağlık Yönetiminde Epidemiyoloji El Kitabı. Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı, Ankara, İşcil N. Örnekleme Yöntemleri. Ankara, Kalite Matbaası, Turgut M F. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metodları. 10. Ankara, Baskı Yargıcı Matbaası, Gibbons J D. Nonparametric Statistics and Introduction. Printed USA QA778-8G53. Sage Publication Heperkan Y, Tıp'ta İstatistik Yöntem ve Uygulamaları. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları, Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. Türkiye İstatistik Yıllığı Ankara, Koçyıldırım Ş, Kayışoğlu H, Köse B, Özşenel F, Pişi B, Seyhan E. "Ortaöğretim Gençliğinin Cinselliğe Bakış Açısı". Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu. Ankara Rotheram-Borus M J, Mahler K A, Rasario M. "AIDS Prevention with Adolescents. AIDS Education and Prevention" 7: , Toker S O, Doğan F. "14-19 Yaş Grubundaki Lise Öğrencilerinin AIDS ile İlgili Bilgi Düzeylerinin Eğitim Öncesi ve Sonrasında Değerlendirilmesi". Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik 4: 19-27, Baykan M, Fındık D, Çivi S, Baysal B. "Konya Çıraklık Eğitim Merkezi Öğrencilerinin AIDS Konusunda Eğitim Öncesi ve Sonrası Bilgi Düzeylerinin Saptanması". Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji AD. 2. Türkiye AIDS Kongresi Kitabı. 1995: Siegel D, DiClemente R, Durbin M, Krasnousky F, Saliba P. "Change in Junior High School Students' AIDS-Related Knowledge, Misconceptions, Attitudes HIV-Preventive Behaviors: Effects of a School- Based İntervention". AIDS Education and Prevention 7: , Rafaelli M, Siqueira E, Payne- Merritt A, et al. "HIV related Knowledge and Risk Behaviors of Street Youth in Belo Horizonte, Brazil". AIDS Education and Prevention 7: , Renaud T. "AIDS Education for Youth Empowerment in Nothern Thailand". Human Rights and HIV/AIDS: Effective Community Responses. HRI Ottowa 1998: