Tedarik Zinciri Yönetimi

Transkript

1 Tedarik Zinciri Yönetimi -Taşımacılık Yönetimi- -Depo Yönetimi- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

2 Taşıma Tedarik zinciri içerisindeki herhangi bir ürün akıșının gerçekleșmesi, ürünlerin coğrafi konumlarının değiștirilmesi anlamına gelir ve bu tașıma faaliyeti ile gerçekleștirilir. Geniș anlamda tașımacılık, müșteri ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla üretilen malların ihtiyaç duyulan bölge ve merkezlere zamanında ulaștırılmasıdır. Bu yönüyle değerlendirildiğinde, ulaștırma sürecinin yanında yükün tașınması için gerekli evrakların (yük, araç, sürücü, gümrük vb.) hazırlanmasından müșteri deposuna teslimine kadar, çeșitli hizmetleri de içeren daha kapsamlı ve karmașık bir sektör haline gelmiștir.

3 Taşıma Tedarik zinciri içerisindeki tașıma ișleri iki ana kısımdır: İșletme içerisindeki akıșların gerçekleșmesini sağlayan tașıma ișleri (depodan malzeme çekme, depoya malzeme gönderme, üretim süreçleri arasında malzemeleri tașıma ) İșletmeler arası akıșların gerçekleșmesini sağlayan tașıma ișleri (tedarikçiden gelen malzemeleri ișletmeye tașıma, tamamlanmıș ürünleri müșteriye tașıma )

4 Taşıma Yönetimi 1. Așama: Tașıma Türünün Belirlenmesi 2. Așama: Tașıyıcı Seçimi 3. Așama: Tașıma İșinin Yönetimi

5 Taşıma Türleri Tașıma Türleri Tek Tür İle (Unimodal) Tașımacılık Çok Tür İle (Multimodal) Tașımacılık Kara Tașımacılığı Hava Tașımacılığı Suyolu Tașımacılığı Çok türlü (multimodal) tașımacılık Karayolu Demiryolu Havayolu Deniz yolu İç Suyolu Türler arası (intermodal) tașımacılık Kombine tașımacılık Boru Hattı

6 Taşımacılık Türleri Tek Tür İle (Unimodal) Tașımacılık Eșyanın bir veya daha fazla tașıyıcı tarafından sadece bir tașıma türü (kara, deniz, hava, demiryolu) kullanılarak tașınmasıdır. Çok Türlü (Multimodal) Tașımacılık Farklı tașıma üniteleri veya aracıyla, birden fazla tașıma türü kullanılarak yapılan tașımacılıktır.

7 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Karayolu Taşımacılığı- Gönderici ile tașıyıcı arasında yapılan sözleșme ve uluslararası karayolu ile eșya tașımacılığı usul ve esasları çerçevesinde, belirli bir bedel karșılığında malların "kapıdan kapıya" șeklinde ifade edilen aktarmasız teslimini sağlayan, diğer tașıma sistemlerini de destekleyen tașıma türüdür. En yaygın kullanılan tașıma türüdür. Rekabetin en yoğun yașandığı nakliye türüdür.

8 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Karayolu Taşımacılığı- Üstünlükleri Diğer türlere oranla daha az altyapı yatırımı gerektirir. Terminal gereksinimi genellikle azdır. Tüm üretim ve tüketim merkezlerini birbirine bağlamada, yani kapıdan kapıya tașımacılıkta en elverișli yoldur. Uygun coğrafik koșullar altında ulașım ağı neredeyse sınırsızdır. Hızlı servis olanağı sağlar. 7 gün 24 saat yükleme-boșaltma-sefer yapılabilir. Herhangi bir yerde yükleme-boșaltma kolaylıkla yapılabildiğinden esneklik sağlar. Araç planlama ve bulma kolaydır, sık sefer yapılabilir.

9 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Karayolu Taşımacılığı- Üstünlükleri Hasar riski ve elleçleme maliyeti göreceli olarak düșüktür. Kısa mesafede daha verimli ve ekonomiktir. Çok farklı hacimlerde tașımacılık yapılabilir. Tașıma aracının büyük ölçüde göndericinin/tașıyıcının kontrolündedir Tașıma hızını artırma ve azaltma olanağı vardır. Çıkıș ve varıș zamanlarını kolay ayarlanabilir. Diğer tașıma türleri arasındaki bağlantıları sağlar ve onları tamamlar.

10 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Karayolu Taşımacılığı- Kısıtları Uluslararası tașımacılıkta transit geçișlerde gümrük ișlemleri ve araç geçișlerinde ilave bekleme süreleri olabilir. Özellikle uzun mesafe söz konusu olduğunda tașıma maliyetleri yüksektir. Tek seferde tașınan yük miktarı diğer türlere kıyasla azdır. Ağırlık sınırlamaları söz konusudur. Kötü hava koșullarından etkilenir. Maliyetler açısından gidiș ve dönüș yükü dengesi önemlidir. Yüksek hacimli tașımalarda çok sayıda araç gerekeceğinden yetersizlik olabilir. Kaza riski fazladır. Çevre kirliliği, trafik yoğunluğu ve daha fazla kara parçası kullanımı söz konusudur. Fiyat belirsizliği söz konusudur.

11 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Demiryolu Taşımacılığı- Demiryolu tașımacılığı düșük değerli, ağır ve hacimli yükler için yüksek maliyetlere katlanılmadan yapılabilecek bir tașıma türüdür. Yüksek ilk yatırım ve bakım maliyetleri yüzünden genellikle devlet tarafından ișletilmektedir. Özellikle uzun mesafeli kara tașımacılığında çok büyük maliyet avantajları sağlamaktadır.

12 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Demiryolu Taşımacılığı- Üstünlükleri Genellikle fiyat sabittir, planlama avantajı sağlar. Çevreye duyarlı bir yöntemdir. Özellikle Avrupa tarafından finansal ve hukuki olarak destek gören bir yöntemdir. Diğer tașıma türlerine kıyasla güvenliği daha yüksektir. Hava koșullarından ve trafik kısıtlamalarından daha az etkilenir. Uluslararası tașımacılıkta ülke geçișleri karayoluna kıyasla daha kolaydır. Ağır tonajlı yükler tașınabilir. Yüksek hacimli/planlı sevkiyatlarda, maliyet ve ekipman tedariki avantajı vardır.

13 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Demiryolu Taşımacılığı- Kısıtları Hızlı tașıma için yaygın ve kaliteli demiryolu altyapısına ihtiyaç duyulmaktadır. Yüksek sayıda elleçleme gerekebilir. Bu nedenle kısa mesafe tașımalarda maliyeti yükselebilir. Maliyet ve planlama avantajlarına sahip olabilmek için yüksek hacimli tașımalara ihtiyaç duyulmaktadır (Blok Tren Sistemi). Demiryolu ağının ulașamadığı noktalarda yüksek iç tașıma maliyetleri olușur. Ray döșeme ile ilgili eğim problemi olduğundan altyapıyı kurmak sorun olabilir. Tașımayı hızlandırmak/yavașlatmak olanağı yoktur. Demiryolu altyapısı olmayan/yeterli olmayan yerlere ulașamaz.

14 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Boru Hattı Taşımacılığı- Genellikle ham petrol, doğalgaz gibi likit ya da gaz halinde olan ürünler tașınmaktadır. En önemli avantajı, büyük miktarda petrol ve doğal gazı bașka bir bölgeye nakletmede en ekonomik yol olmasıdır.

15 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Boru Hattı Taşımacılığı- Üstünlükleri Güvenilir olması ve çok yüksek miktarda ürün tașıma imkanı vermesi büyük avantaj sağlar. Tașınan ürünün dıș koșullardan etkilenme riski en düșük düzeydedir. Tașıma miktarı ve hızında önemli derecede esneklik sağlar. Boru hatları uzun mesafeler içme ve sulama suyu tașımak için de kullanılır.

16 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Boru Hattı Taşımacılığı- Kısıtları İlk yatırım maliyeti yüksektir. Özellikle petrol ürünleri söz konusu olduğunda yatırımlar uluslararası anlașmalara ve politik tercihlere bağlıdır. Ürün çeșitliliği söz konusu değildir, tek bir ürün tașınabilir. Tașıma sisteminin esnekliği son derece düșüktür. Bașlangıç ve bitiș noktaları sabittir.

17 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Deniz Yolu Taşımacılığı- Uluslararası alanda en yaygın kullanılan tașıma türüdür. Tașıma tipleri arasında en düșük maliyetli olanıdır. Çok büyük miktardaki ürünler ve çok çeșitli ürünler (kuru yük, likit ve gaz, ekonomik değeri az ürünler, hammaddeler ) denizyolu ile tașınabilir. Konteynır tașımacılığı yoluyla tașıma ve elleçleme faaliyetlerinde büyük kolaylık sağlanır. Havayoluna göre 22, karayoluna göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olmasından dolayı dünyada en çok tercih edilen ulașım șeklidir.

18 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Deniz Yolu Taşımacılığı- Tramp İșletmeciliği Bir armatör gemisini dünya üzerinde nerede karlı bir tașıma iși varsa oraya gönderirse ve geminin bir yıl içindeki seferi belirli bir program içinde yer almıyorsa, bu tür tașımacılık Tramp Shipping olarak adlandırılır. Düzenli Hat (Layner-Liner) İșletmeciliği Geminin veya gemilerin belirli limanlar arasında ve program içinde belirli sürelerde çalıșmasına düzenli hat ișletmeciliği denir. Bu șekilde çalıșan gemiler, yük, yolcu veya yük-yolcu gemileri olmaktadır.

19 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Deniz Yolu Taşımacılığı- Üstünlükleri En düșük maliyetli tașıma yöntemidir. Çıkıș-varıș limanları arasında herhangi bir transit geçiș ve gümrük ișlemi yoktur. Diğer yöntemlere göre daha az yatırım gerektirir.

20 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Deniz Yolu Taşımacılığı- Kısıtları Elleçleme sayısı fazladır ve bu faaliyetler dıș kaynak kontrolündedir. Mal hasar riski yüksektir. Tașıma zamanları çok uzundur. Bu da özellikle bozulabilir ürünlerin tașınmasında sorun yaratır. Tașıma zamanı ve mal güvenliği açısından hava șartlarından yüksek düzeyde etkilenir. Kalkıș /varıș zamanı açısından esneklik çok düșüktür. Hizmet verilen destinasyonlar liman ve çevreleriyle sınırlıdır. Kapıdan kapıya teslimlerde diğer tașıma türleriyle desteklenmesi gerektiğinden maliyeti artabilir.

21 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -İç Suyolu Taşımacılığı- Özel tașıma araçlarına ihtiyaç duyulmakta olup, araç kapasiteleri genelde suyun derinliğine göre değișmektedir. Avrupa da çok yaygın ve sık olarak kullanılmasına rağmen ülkemizde oldukça düșük düzeydedir. Ülkemiz akarsularının yüksek debi oranına sahip olması ve coğrafi sebeplerden tașıma yapacak yeterliliğe sahip olmamasından dolayı ülkemizde verimli șekilde faydalanmak çok fazla mümkün değildir.

22 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Havayolu Taşımacılığı- En hızlı tașıma yöntemidir. Bu nedenle faaliyetleri bağlamakta hız faktörünün önemli olduğu zincirlerde, acil teslim edilmesi gereken ürünlerde ve ağırlığı az, değeri yüksek ürünlerde daha çok kullanılır. Hız açısından üstün olmasına karșın maliyetleri oldukça yüksektir.

23 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Havayolu Taşımacılığı- Üstünlükleri Tașıma süresi kısadır. Tașıma ve elleçlemede ürün güvenliği yüksek düzeydedir. Tașıyıcı seçeneklerinin giderek artması esnek planlama yapabilme olanağı sağlar. Sistemin hızlı olması nedeniyle gümrük/tașıma prosedürleri kolaylașır. Küçük hacimli tașımalar yapılabilir. Hassas kargolar hasarsız tașınabilir. Diğer yollarla ulașılamayan alanlara erișim sağlayabilir.

24 Tek Tür İle (Unimodal) Taşımacılık -Havayolu Taşımacılığı- Kısıtları Tașıma maliyetleri yüksektir. Yüksek hacimdeki tașımalarda erken rezervasyon yaptırılması ya da özel araçlar gerekir. Bu araçlar her zaman bulanamayabilir ve her havalimanına inemeyebilir. Hava koșullarından etkilenme oranı yüksektir. Kısa mesafeler için uygun değildir.

25 Çok Tür İle Taşımacılık -Çok Türlü (Multimodal) Taşımacılık- Bir ülkede belirli bir çıkıș yerinden malın, bașka bir ülkede teslim yeri olarak belirtilen yere, çoklu tașıma kontratı ile çoklu tașıma operatörü sorumluluğunda, en az iki farklı tașıma türü kullanılarak önceden anlașılan tek bir fiyat ve fatura kapsamında tașınması olarak tanımlanır. Bir yükün, satıcıyla alıcı arasında, en az iki tașıma sistemiyle ve tek yük senediyle tașınması olarak özetlenebilir.

26 Çok Tür İle Taşımacılık -Türler Arası (Intermodal) Taşımacılık- Yük veya yolcunun, çıkıș noktasından varıș noktasına kadar tek bir sefer tarifesi ile iki ya da daha fazla tașıma türünün birbiri ile bağlantılı ve eșgüdümlü olarak kullanılmasıyla tașınmasıdır. Konteynır tașımacılığı veya treylerin hiç açılmadan karayolu, demiryolu veya denizyolu ile tașınması kastedilmektedir. Hedef, yüklemede ağzı kapatılan ünitenin teslim yerinde açılmasıdır.

27 Çok Tür İle Taşımacılık -Türler Arası (Intermodal) Taşımacılık- Bașlıca özelliği, tașıma türleri arasında tașıma ekipmanının serbest değișimidir. Örneğin bir kamyonun konteynır parçası, bir uçağın içinde tașınabilir veya bir demiryolu aracı denizyolu tașımacılığı ile tașınabilir. Türler arası yük tașımacılığında, konteynırların türler arasında aktarımını sağlayabilmek için özel tipte elleçleme ekipmanları gerektirir. Bu ekipmanlar intermodal tașımacılık üniteleri (ITU) olarak adlandırılır.

28 Konteynır Kuru (dry) Üstü açık (open top) Katlanır kenarlı (flat rack) Kargo Soğutulmuș (refrigerated) Dört serbest destekli flat rack Tank Ayaklı (swap body) Fleksitanklı

29 Konteynır Elleçleme Araçları Vinçler Rıhtım vinçleri Mobil vinçler Saha vinçleri Köprü vinçler İstif araçları Taşıyıcılar Konteynır forkliftleri Çekici araçlar Treylerler

30 Konteynır Elleçleme Araçları Transtainer istifleyici Straddle Carrier Forklift Boș konteynır forklifti Dolu konteynır forklifti İkiz spreader Köprü vinç

31 Çok Tür İle Taşımacılık -Türler Arası (Intermodal) Taşımacılık- Üstünlükleri Tașıma mesafesi süresince en uygun tașıma türünün kullanılması yoluyla tașıma maliyetlerinin azalması sağlanır. Ekonomik verimlilik ve etkinlik artar. Tek bir altyapı unsurunun üzerindeki așırı yükleme engellenir. Kamu ve özel sektörün altyapı yatırımlarında yüksek getiri sağlanır. Ülkenin uluslararası pazarlardaki rekabet gücü artar. Enerji sarfiyatını en aza indirgeyerek, hava ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerin olușumunu azaltır. Kullanılan konteynırların her çeșit tașıma ve depolama sistemine uyumlu olması tașımada esneklik ve seçenek imkanı sunmaktadır.

32 Çok Tür İle Taşımacılık -Kombine Taşımacılık- Türler arası tașımacılıktaki tașıma zincirinin asıl büyük kısmının demiryolu veya denizyolu ya da iç-suyolu ile gerçekleștirildiği, bașlangıç ve bitiș ayaklarında karayolunun olabildiğince kısa olarak yer aldığı bir tașıma sistemidir. Karayolunu olabildiğince az kullanma olanağını sağlayan ve birden fazla ulaștırma türünden yararlanılan bir tașıma sistemini ifade eder. Kombine tașımacılığın gerçekleșmesi için ülke genelinde lojistik süreçlerin koordineli șekilde gerçekleștirilmesi gerekmektedir.

33 Çok Tür İle Taşımacılık -Kombine Taşımacılık- Kombine tașımacılık tercih edildiğinde, tașıma ișlerinden doğan yükümlülükler tek bir kiși üzerinde toplanmaktadır. Nakliyeden kaynaklanan prosedürler azalmaktadır. Ülkede bulunan yeterli altyapı ile istenilen tașıma șekilleri birbirleri ile kombine edilerek zamandan tasarruf edilmektedir. Uzak mesafelerin yol açtığı dezavantaj azalmaktadır. Nakliye ücreti gibi maliyet artırıcı etkenler azalmakta olup fiyat konusunda avantaj sağlanmaktadır. Ekonomik kalkınmada büyük role sahiptir. Ülkede yeni iș imkanları yaratarak istihdam yapısını olumlu etkilemekle birlikte verimliliği artırmaktadır.

34 Çok Tür İle Taşımacılık -Kombine Taşımacılık- Kombine tașımacılık türleri: Demiryolu ile konteynır, ayaklı konteynır tașıması Denizyolu bağlantılı konteynır tașıması Ro- Ro tașıması Roll on Roll off (Gemiye taşıt bindirme-gemiden taşıt indirme) Tekerlekli araçların refakatli ya da refakatsiz olarak suyoluyla taşınmasını içerir. Motorlu araçlar ya da motorlu araçların çektiği römorklar (treylerler) gemilere yüklenir. Feribot tașıması Ro-La tașıması Rollende Landstrasse Yürüyen yol Karayolu yük taşıma araçlarının (TIR-Kamyon) demiryolunda vagon üstünde refakatli veya refakatsiz bir şekilde taşınması biçimidir.

35 Taşıma Yönetimi Faaliyet kapsamı içindeki noktalar arasında malzeme, insan veya hizmetlerin tașınmasında kullanılacak olan ulaștırma araçlarının bir merkez tarafından seçimi, rotalanması, yüklenmesi ve takibi gibi etkinliklerin tümüdür. Tașıma faaliyetlerinin planlanmasında etkili olan değișkenler: Maliyet Hız Tutarlılık Esneklik

36 Taşıma Yönetimi Tașıma yönetiminde üç strateji söz konusu olabilir: İșletmelerin kendi varlıklarıyla (araçlarıyla) tașıma yapması Tüm tașıma faaliyetlerinin uzman bir ișletmeye devredilmesi Her tașıma faaliyeti için farklı uzman ișletmelerden yararlanılması

37 Taşıma Yönetimi Tașıma ișlerinin üçüncü taraf ișletmelere yaptırılması durumunda, tașıyıcı ișletmenin seçiminde așağıdaki konular göz önünde bulundurulmalıdır: Olumlu referans Güven Kanunlara uygun çalıșma Finansal yeterlilik Belgeli olması

38 Tașıma Yönetimi Filo Yönetimi Tașıma Yönetimi Araç Takibi Șoför Takibi Sipariș Yönetimi -Nakliye sipariși -Nakliye programı -Proje takibi Sefer Yönetimi -Sefer takibi -Avans takibi -İrsaliye takibi -Maliyet takibi -Teslimat takibi -Nakliye çizelgeleme Dıș Kaynak Sözleșme Yönetimi -Fiyat hesaplama -Performans değerlendirme Cari Takip - Alacaklar muhasebesi -Borçlar muhasebesi Satıș Sözleșmesi ve Fiyat Yönetimi - Fiyat listeleri - Fiyat hesaplama

39 Filo Yönetimi İșletmenin tașıma faaliyetlerini gerçekleștirmek üzere sahip olduğu ya da dıș kaynaklardan kiraladığı tașıt topluluğudur. İșletmenin araç parkında bulunan, tüm tașıtların yasal süreçlere uygunluğunun sağlanması, tașıtın alındığı günden satıldığı güne kadar olan servis, sigorta ve garanti hizmetlerinden eksiksiz faydalanmasının sağlanması, filo parkının optimum maliyetle, en verimli șekilde kullanılması ve yönetilmesi için yapılan iș ve verilen hizmettir.

40 Filo Yönetimi Yolcu tașıma: Araçların sürekli veya günlük görevlendirme șeklinde çalıșanlara tahsis edilmesi Șirketin farklı merkezlerindeki yerlerde görev yapan (șube, ofis, șantiye gibi ) personelin araç ihtiyaçlarının karșılanması Personel tașımacılığı (șirket merkezi çalıșanların ikametgah adresleri arası) Eșya tașıma: Fabrika ve ana depolar ile tesisler arasında malzeme sevkiyatı Ürünlerin bölge ve bayilere dağıtımı Özel tașıyıcı araçların yönetimi

41 Filo Yönetimi Proje bazlı tașıma: İș makinesi ihtiyaçlarının karșılanması İșletmenin ihtiyacı olan forklift, lift, vinç, dozer, kepçe, kazıcı, kırıcı gibi iș makinelerinin kiralanması veya satın alınması Kıș șartları içerisinde karayollarının açamadığı noktalarda karla mücadele yapılması Vidanjör ve çöp toplama ișlemlerinin organize edilmesi. Bu atıkların kanunlara uygun bertaraf edilmesi Acil Müdahale araçları: Ambulans, itfaiye kamyonları vb.

42 Filo Yönetimi Filo yönetiminin bir diğer önemli parçası da filodaki araçları kullanan sürücülerin takibidir. Sürücülerin tașıma ile ilgili gerekli belgelere sahip olma ve devamlılığını sağlama süreçleri Çalıșma ile ilgili yasal gereklerin takip edilmesi Performans takibi

43 Taşıma Yönetiminde Temel İlkeler Ürün hareketliliği Tașıma sistemi içerisinde ürünlerin sürekli bir akıș halinde olması istenir. Ürünlerin ve tașıma araçlarının durması maliyet artıșlarına yol açar. Ürün depolama Tașıma araçlarının yükleme yapmadan beklediği süreler maliyeti arttırır. Bu nedenle tașıma sisteminin kesintisiz ișlemesi için bir miktar ürünün depolanması istenebilir. Ayrıca yüklü araçlar da bir depolama ișlevi görür. Ölçek ekonomisi Tașıma araçlarının bir seferde tașıdığı yük miktarı arttıkça, birim yük bașına düșen tașıma maliyetleri azalır. Uzaklık ekonomisi Tașıma araçlarının bir seferde yaptığı yol arttıkça birim yük bașına düșen tașıma maliyetleri azalır.

44 Güzergah Planlama İnsan, mal, araç, hizmet veya bilginin önceden belirlenmek üzere harekete bașlangıç ve bitiș noktaları arasında izleyeceği yoldur. Sipariș, araç, iklim, ișgücü, kapasite, hız, maliyet, zaman, trafik yoğunluğu, tașıma riskleri ve diğer bilgilere göre güzergahların belirlenmesi gereklidir. Özellikle süreklilik arz eden tașıma ișlerinde devamlı olarak kullanılacak optimum güzergahların belirlenmesi ve kullanılması önemlidir. Güzergah planlama aynı zamanda tașıma araçlarının yükleme planlarını da etkileyecektir. Güzergah planlama dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri, araçların güzergah içerisinde boș olarak aldıkları yolun en düșük düzeye getirilebilmesidir. Yaygın olarak kullanılmaya bașlayan araç takip sistemleri, güzergah planlama ve güncellemeyi kolaylaștırmaktadır.

45 Çekme Esaslı Tekrarlı Dağıtım Sistemi (Milk-run) Yakın coğrafi bölgelerdeki birden fazla tedarikçiden bir müșteriye gidecek malların birleștirilerek tek bir nakliye olarak gönderilmesi. Genelde belirlenmiș bir rotada tekrarlanan șekilde gerçekleștirilir.

46 Çekme Esaslı Tekrarlı Dağıtım Sistemi (Milk-run) Tedarikçi A Tedarikçi B Müşteri Tedarikçi C Tedarikçi D

47 Depo Yönetimi

48 Depolama İhtiyacı Depolama ihtiyacının temel nedenleri: Tüketimdeki belirsizlikler Arzdaki belirsizlikler Üretim zamanlarının kısıtlı olması Üretim düzeyindeki değișmeler Fiyat dalgalanmaları ve belirsizlikler Depolama, genellikle istenen bir durum değildir, çünkü belli bir harcama gerektirir. Depolama ve stoklama genellikle bir tercih değil, bir zorunluluktur.

49 Depo Malların ișletme amaçlarına uygun bir șekilde yerleștirme ve boșaltma ișlemleri arasındaki zamanda bekletildikleri mekandır. Ürünlerin hammadde așamasından üretim ortamına, oradan da tüketim merkezlerine dağıtımına kadar olan bütün bir faaliyetler dizisinin gerçekleștirilmesinde stratejik rol oynayan ara noktalardır.

50 Depo Depolar genellikle ürünleri saklama yeri olarak düșünülse de, lojistik sistem içerisinde ürün akıșının seyrini ve yönünü değiștirme ișlevi nedeniyle önemlidir. Depo, malların saklanması, depolanan malzemenin kalitesinin bekletilerek iyileștirilmesi ve malların ayırımı için kullanılabilir. Malların depolanma süreleri göz önüne alındığında iki tür depodan söz edilebilir: Statik depolar: Stoklanmakta olan mal depoda uzun süre kalır. Dinamik depolar: Malların depoda kalma süresi kısadır.

51 Depo Depolar, genel ișleyiș ve niteliklerine göre ikiye ayrılır: Dağıtım merkezi: Ürünlerin muhafaza edildiği ve müșteri siparișlerine göre hızlı, sık ve kapsamlı sevkiyatlara elverișli büyük hacimli depolardır. Dağıtım merkezlerinde çok sayıda, farklı nitelikte ürün ve hizmet verilen çok sayıda, farklı nitelikte müșteriler söz konusu olabilir. Bu durum beraberinde sipariș sayılarının, sipariș büyüklüklerinin çeșitlenmesini ve karmașık bir yapıyı getirir. Bu nedenle sipariș maliyetleri artabilir. İșletme deposu: Giriș-çıkıș ambarları ve ara depolar olmak üzere hammadde, yarı mamul veya tamamlanmıș ürünleri, üretim sürecinde kullanılmak üzere ve/veya dağıtım öncesinde stoklamaktır. Ana tasarım kriteri depolama kapasitesi ve ișletim maliyetleridir.

52 Depo Depoların sınıflandırılmasında, depolanacak malların özellikleri de göz önünde bulundurulabilir. Bu özellikler depo tasarımını ve inșasını da etkileyecektir. Birim (parça) mal depoları: Birbirlerinden ayrı șekilleri olan, boyutları farklılık gösteren mallar depolanır. Parça malların depolanmasında paletler, raflar, modüler çekmeceler, kutular, konteynırlar, açık alanda istifleme, mobil raflar vb. kullanılır. Birim mal depolarının bașlıca görevi, malı dıș dünyanın etkilerine karșı korumaktır. Dökme (yığın) mal depoları: Hacimli ve belli bir șekil verilmemiș, paketlenmemiș olarak tașınan ve depolanan mallar depolanır. Bunlar irili ufaklı parçalardan oluștuğu gibi sıvı veya taneli (toz) hallerde de bulunabilirler. Dökme malların depolanmasında çeșitli kaplar, silolar, depolar, yığma alanları kullanılır.

53 Depo Birim Mal Depoları Stoklama Deposu Geçiș Deposu Tasnif Deposu Satıh Deposu Çok Katlı Depo Yüksek Raflı Depo Hava Șișmeli Depo Açık Depo Dökme Mal Depoları Silolar Yığma Alanları Depolar

54 Birim Mal Depoları Stoklama Deposu: Genellikle hacimsel kapasiteleri ve uzun depolama süreleri ile diğerlerinden ayrılırlar. Bunlar, malları uzun süreler için stoklayıp, saklamakta kullanılırlar. Geçiș Deposu: Depoya giren malların çıkıșa kadar geçen kısa süre içinde ayrılmaları için kullanılırlar. Mallar aynı veya belirli aralıklarla yüklenir ve boșaltılır. Depolama zamanı genellikle çok kısadır. Tasnif Deposu: Malzeme akıșı sırasında belli bir düzenlemenin ve ayırımın yapıldığı yerlerdir. Bu depoların çok kısa bir depolama süreleri vardır. Satıh Deposu: Alçak depolardır. Deponun ucuza mal olması ve depo düzeninin kolay olmasına karșın, pek çok olumsuz yönü de söz konusudur.

55 Birim Mal Depoları Çok Katlı Depo: Üst üste düzenlenmiș satıh depolarından olușur. Bu tür depolar depo taban alanının az olduğu durumlarda depo kapasitesini arttırmak amacıyla yapılır. Yüksek Raflı Depo:Yükseklik 12 metreden fazladır. 30 metreden yüksek ve genișlikleri 120 metreye ulașabilen çok büyük kapasiteli depolar da inșa edilmiștir. Hava Șișmeli Depo: Pnömatik konstrüksiyon ürünüdür. Plastik veya PVC den yapılan balonsu yapılar șișirilerek olușturulur. Açık Depo: Açık depolarda hava șartlarına karșı koruyucu üst kısım bulunmaz. Kapalı ve naylon yada plastik ile ambalajlanmıș mallar, maliyeti düșürme açısından açık depolarda depolanabilirler.

56 Dökme Mal Depoları Genelde açık hava veya yarı kapalı depo șeklinde inșa edilirler. Bunlar hava șartlarına karșı hassas olmayan kömür, demir filizi gibi malzemeler için kullanılırlar.

57 Depo Ayrıca kuru depolar, sıcaklık kontrollü depolar, atmosfer kontrollü depolar, tehlikeli madde depoları, özel amaçlı depolar gibi depo tipleri de söz konusudur. Depolar ișletme özelliklerine göre de sınıflandırılabilir. Genel depolar (özel veya kamu) ve gümrüklü depolar (antrepolar) söz konusudur. Antrepo: Mal ve eșyaların miktar, kalite ve özelliklerinin incelenip, kıymet tespitinin yapıldığı ve uygun șartlarda korunmalarının gerçekleștirildiği, gümrüklü sahalarda kurulan ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile Gümrük Yönetmeliği nin ilgili maddelerinde belirtilen özellikleri tașıyan yerlerdir.

58 Depo Donanımları Paletler Paletler plastik, metal veya ahșaptan yapılan tașınabilir alçak platformlardır. Palet malların bir arada tek bir birim olarak tașınmasını sağlar. Paletler forklift, asansör ve vinçler tarafından tașınmaya uygundur. Paletler bir kez ya da tekrar tekrar kullanılabilirler. Euro palet 80x120 cm, Amerikan Standardı 100x120 cm

59 Depo Donanımları Transpaletler Hidrolik kaldırma düzeneği sayesinde paletlenmiș ürünlerin ișçiler tarafından tașınabilmesini sağlayan donanımlardır. 2-3 ton ağırlığında yükler tașınabilmektedir. Motor gücüyle desteklenen türlerine portif adı da verilir.

60 Depo Donanımları Forkliftler Oldukça geniș bir alanda çalıșabilen, tașıma ișlemini hem deponun içinde hem de dıșındaki alanlarda gerçekleștirebilen araçlardır. Ön kısımlarında yer alan çatal ile yükün veya yükü tașıyan paletin altına girilerek yükleme yapılır.

61 Depo Donanımları İstif Araçları Depodaki ürünlerin istiflenmesinde kullanılan çeșitli tip ve șekillerde araçlardır.

62 Depo Donanımları Raf Sistemleri Sırt Sırta Raf Sistemleri Yüksek İrtifa Raf Sistemleri İçine Girilebilir Raf Sistemleri Kısa ve Orta Genișlikteki Raflar, Uzun Raflar Mobil Raflar Mezanin Raf Sistemleri-Teraslı Raflar Dıș Giydirme Raf Sistemleri Paletli-Kutulu Kayar Raf Sistemleri Konsol Kollu Raf Sistemleri Çekmece Tipi Depolama Sistemleri Otomatik Raf Sistemleri

63 Depolamada Kullanılan Araçlar Sırt Sırta Raf Sistemleri Depolama alanından en yüksek düzeyde yararlanabilmek için kullanılır. En yaygın görülebilecek sistemlerdendir. Depolanacak mallar (genelde paletlerle) bağımsız olarak yüklenip boșaltılabilir. Çeșitli tașıyıcı araçların kullanılmasına izin verir. Yüksek İrtifa Raf Sistemleri Yüksekliği ayarlanabilir raflardan olușur. Çok sayıda mal (palet, kutu vb.) tașıyabilir. Depo yüksekliğini kullanmaya izin verdiğinden dolayı yer tasarrufu sağlar.

64 Depolamada Kullanılan Araçlar İçine Girilebilir Raf Sistemleri Ürünlerin derinlemesine istiflenmesi sağlanır. Koridor gereksinimini azaltarak yer avantajı sağlar. Mobil Raflar Hareket edebilir raf sistemleridir. Raflar arası boșluk ihtiyacı azalacağından yerden kazanmayı sağlar.

65 Depolamada Kullanılan Araçlar Kısa ve Orta Genișlikteki Raflar, Uzun Raflar Kısa ve orta genișlikteki raf sistemleri daha çok küçük boyutlu, nispeten hafif ve orta ağırlıkta ürünler için kullanılır. Uzun raflar ise büyük boyutlu, paletlenmiș, hacimli, ağır mallar için kullanılabilmektedir. Mezanin Raf Sistemleri-Teraslı Raflar Bu tür raf sistemlerinde, rafın destekleri üzerinde bir alan olușturularak bu alanın da depolama için kullanılması söz konusudur. Farklı depolama gereksinimlerinin karșılanması, çalıșma alanı yaratılması, alandan kazanılması gibi avantajları söz konusudur.

66 Depolamada Kullanılan Araçlar Uzun Raflar Kısa Raf Teraslı Raflar

67 Depolamada Kullanılan Araçlar Dıș Giydirme Raf Sistemleri Bina inșa edilmeden raf sistemlerinin kurulması söz konusudur. Gerekirse donatımın üstü ve/veya yanları çeșitli șekillerde kapatılabilir. Yükseklik problemi olmadığı için kullanılacak alandan maksimum faydayı sağlayarak yer kaybını önlemektedir. Paletli-Kutulu Kayar Raf Sistemleri Makara, kanal ya da silindirler yardımıyla ürünlerin raf boyunca kaymasını sağlayan sistemlerdir. Genel olarak ön bölümden yükleme, arka bölümden boșaltma yapılması söz konusudur. Konsol Kollu Raf Sistemleri Özellikle uzun malların depolanmasında kullanılır. Çekmece Tipi Depolama Sistemleri Genellikle küçük parçaların depolanmasında kullanılır.

68 Depolamada Kullanılan Araçlar

69 Depolamada Kullanılan Araçlar Rampalar Özellikle yüklerin tașıyıcı araçlara yüklenmesinde ve boșaltılmasında, ayrıca deponun farklı yükseklikteki bölümleri arasında aktarılmasında kullanılırlar. Tașıyıcı Bant Sistemleri ve Karuseller Tașıyıcı bantlar depo içerisinde ürünlerin hareketini kolaylaștıran sistemlerdir. Karuseller ise hem raf özelliğini hem de aktarma faaliyetini gerçekleștirebilen yatay ya da dikey sistemlerdir. Karuseller otomatik ya da elle çalıșan türlerde olabilir.

70 Depolamada Kullanılan Araçlar

71 Depolamada Kullanılan Araçlar Otomatik Depo Sistemleri Bilgisayar kontrollü olarak çalıșan çeșitli raf sistemleri ile tașıyıcı araç ve bantların birleșiminden olușur. Barkod ya da RFID sistemleri ile desteklenen bilgisayar kontrollü araçlar ürünlerin depo içerisinde yerleșimini, rafa koyulmasını ve raftan alınmasını, araçlara yüklenmesini ve araçlardan boșaltılmasını en düșük düzeyde insan müdahalesi ile otomatik olarak gerçekleștirir.

72 Depo Yönetimi Depo yönetimi, depo içerisindeki faaliyetleri düzenleyerek șu amaçlara ulașmaya çalıșır: Depo alanının verimliliğini arttırmak Depo araç ve gereçlerinin kullanımı verimliliğini arttırmak Depo planına sadık kalmak Bütün mallara en üst düzeyde ulașılabilirliği sağlamak Bütün malların korunmasını sağlamak

73 Depo Yönetim İlkeleri Tasarım özellikleri Elleçleme teknolojisi Depolama planı

74 Depo Yönetim İlkeleri Tasarım özellikleri Depolama tesisinin fiziksel özellikleri ve ürün hareketi Tesisin kaç katlı olacağı: İdeal bir deponun tek katlı olması tercih edilir. Böylece malların katlar arasında tașınması gerekmez. Yüksekliğin nasıl kullanılacağı:tesisin alan büyüklüğü ne olursa olsun, mevcut hacim en yüksek ölçüde kullanılmalıdır. Depoda yararlanılacak yükseklik belirlenirken depolanacak ürünlerin nitelikleri, raf ve elleçleme araçlarının yükleme kapasiteleri göz önünde bulundurulmalıdır. Ürün akıșı: İdeal durumda depoda düz bir ürün akıșı olması istenir. Bir taraftan depoya giren ürünler ortada depolanmalı ve diğer taraftan çıkıș olmalıdır. Depo içi hareket olmamalı ya da mümkün olduğunca az olmalıdır.

75 Depo Yönetim İlkeleri

76 Depo Yönetim İlkeleri Tasarım özellikleri Depoda yükleme-boșaltma mal akıșı üç temel șekilde olabilir:

77 Depo Yönetim İlkeleri Tasarım özellikleri Depo havalandırma sistemleri: Depolanacak ürünün tür ve özelliklerine, depoda çalıșacak personele, depoda hava gerekliliğine ve istenen hava değișim hızına göre havalandırma sistemi olușturulmalıdır. Acil durum önleme sistemleri: Özellikle yangın vb. durumlar için otomatik söndürme sistemleri gibi donanımlar göz önünde bulundurulmalıdır. Depo zemini: Zemin doğrudan beton olabileceği gibi, beton üzerine polietilen, epoksi vb. kaplama malzemeleri ile koruyucu tabaka uygulanması da söz konusu olabilmektedir.

78 Depo Yönetim İlkeleri Elleçleme teknolojisi Elleçleme teknolojisinin seçiminde iki etken önemlidir: Hareketin devamlılığı: Birden fazla elleçleme aracının kısa hareketlerle bir iși gerçekleștirmesi yerine tek bir aracın uzun bir hareketi tercih edilir. Ayrıca elleçleme araçları arasında aktarım istenmez. Hareket halinde ölçek ekonomileri: Her elleçleme faaliyetinin mümkün olan en yüksek miktarda malı ișlemesi istenir. Ayrıca elleçleme teknolojisinin seçiminde, depo içi mal akıșları ve mallara uygulanacak ișlemler de önem tașır. Mallar depoya yığın olarak girip (palet vb. dahil) yığın olarak çıkabilir. Mallar depoya yığın olarak girip bölünerek tek tek çıkabilir. Mallar depoya tek tek girip yığın olarak çıkabilir. Mallar depoya tek tek girip tek tek çıkabilir.

79 Depo Yönetim İlkeleri Depolama planı Bir depo tasarımı bașta hacim, ağırlık ve depolama gereksinimleri olmak üzere ürün özelliklerini dikkate almalıdır. Depolama alanının kullanımının planlanmasında ürün hacmi öncelikli belirleyicidir. Yüksek hacimli ürünler tașımayı en aza indirecek șekilde, çıkıșa yakın ve düșük seviyeli raflarda depolanmalıdır. Ağır ürünler riskleri ve enerji gereksinimini azaltmak için mümkün olduğunca yere yakın depolanmalıdır. Depo giriș-çıkıșında uygulanacak yöntem de planlamada önemlidir (FIFO, LIFO).

80 Depo Yönetim İlkeleri Depolama planı Sabit yerleșim Her malın yeri önceden belli ve sabittir. Malları yerleștirme, kolay bulma ve düzen sağlama açısından avantaj sağlar. Depoda her zaman boș bir kapasite gerektirir. Çok sayıda mal çeșidinin depolanması durumunda malların özelliklerinin dikkate alınması zorlașır. Rastgele yerleșim Stokların devir hızı yüksek, stoklama yeri küçük ve pahalı ise kullanılır. Gelen malzeme ilk uygun yere yerleștirilerek bilgisayara kaydedilir. Gönderim așamasında da malzemenin yeri bilgisayardan bulunur. Depolama alanından en yüksek düzeyde yararlanmayı sağlar.

81 Depo Yönetim İlkeleri Depolama planı Depo giriș-çıkıș yöntemini belirle Depo yerleșim yöntemini belirle Yükleme ve boșaltma șartlarını belirle Depo içi hareket yollarını belirle Deprem, yangın vb. acil durumları ve iș güvenliği faktörlerini belirle

82 Depo Yönetim İlkeleri Blok Depolama Sistemi Depolanacak mallar paletler gibi yardımcı depolama malzemesi ile birlikte ya da bunlar olmaksızın doğrudan yerde depolanırlar. Özellikle çok ağır, istif halinde dizilemeyecek türden mallar için kullanılan bir sistemdir. Yükseklikten yararlanma söz konusu olmadığından depo alanının verimsiz kullanımı söz konusudur. Çok fazla depo donanımı gerektirmez. Raflı blok depolama da söz konusu olabilir. Raflı Depolama Sistemi

83 Depoda Yapılan İşlemler Depolama alanını iș süreçlerine uygun üretken ve verimli hale getirmek Gönderen veya üreticiden malları teslim almak Malların depoya boșaltılması, stoklamak ve birleștirmek Depo içerisinde forklift, raf ve paletlerden yararlanmak Depo içerisinde bilișim (bilgisayar, iletișim ve barkod vb.) teknolojilerinden yararlanmak Malları depo içerisinde uygun bir șekilde istiflemek, raflamak ve saklamak Depo içi ısı, nem, ses, ıșık vb. risk faktörlerini asgari seviyede tutmak Müșteri siparișlerine göre malların konsolidasyonunu yapmak Sevkiyat öncesinde malları ambalajlamak ve etiketlemek Malları yükleme ve sevkiyat için hazır hale getirmek Malları tașıma türüne göre uygun araçlarla göndermek

84 Depoda Temel İş Süreçleri Giriș așaması: Üretim deposu ya da dağıtım merkezinden depoya gelen mallar kontrol edilir ve gerekiyorsa yeniden ambalajlama vb. ișlemler yapılır. Fiziksel depolama: Mallar niteliklerine göre deponun ilgili bölümlerine yerleștirilir. Ayrım bölgesi: Malların olabilecek en ekonomik șekilde depolandığı alanlar olup yığın depolama ve palet sistemlerinden olușmaktadır. İleri bölge: Müșteri siparișlerinin depo görevlileri tarafından kolaylıkla tașınmasına yardımcı olacak șekilde stoklandıkları özel bölümlerdir. Bu bölgedeki depolama raf sistemlerinden olușmaktadır.

85 Depoda Temel İş Süreçleri Siparișlerin raftan alınması: Mallar depolandıkları yerden forklift, elle tașıma gibi yöntemlerle ya da otomatik sistemler aracılığıyla alınarak tașınır. Tașıma sonunda kalite kontrol ile sorunlu mallar ayrıștırılır. Ambalajlama ve ürün birleștirme: Malların depo içerisinde ya da müșteriye gönderim süreçleri içerisinde karșılașabileceği risklere karșı yeniden ambalajlama yapılır. Sonrasında benzer ürünler bir araya getirilerek konsolide edilir. Konsolidasyon: Aynı müșteri ve/veya güzergaha ait olan malların gruplandırılması Farklı kanallardan gelen çeșitli ürünlerin, merkezi bir depoya yerleștirilmesi ve daha sonrasındaki dağıtım için birleștirilmesi

86 A Fabrikası B Fabrikası C Fabrikası A Fabrikası Tedarikçi A Tedarikçi B Tedarikçi C Konsolidasyon Parça Yük Ayrıștırma (Break Bulk) Depolama Müșteri 1 A B C Müșteri 2 A B C Müșteri 1 Müșteri 2 Müșteri 3 Fabrika

87 Depoda Temel İş Süreçleri Depoda müșteriye yönelik ambalajlama yapılabilir. Böylece aynı ürünün potansiyel müșterilerine yönelik yapılan üretimler tek bir stok kalemi haline gelir. Sipariș gerçekleșene kadar ambalajlama tamamlanmadığı için risk azalır. Toplam stok maliyetleri azalır.

88 Depoda Temel İş Süreçleri Yükleme: Depodan çıkıșı planlanan ürünlerin tașıma araçlarına palet, mukavva kutu, varil vb. tașıma birimleriyle yerleștirilmesidir. Mallar araca teslimat sırasında göre, düzenli bir șekilde yüklenmelidir. Araca yüklenen mallar aracın dengesini bozmamalıdır. Araç yüklenirken malların zarar görmemesine dikkat edilmelidir. Yükleme düzeninde malların nakliye sırasında korunması ihtiyacı da göz önünde bulundurulmalıdır.

89 Depo Yönetiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler Depo; süre, miktar ve çeșit ayrılıklarını düzenlemek için belli bir hareket serbestliğine sahip olmalıdır. Bu yüzden ne tamamen boș ne de tamamen dolu olmalıdır. Elleçleme ve tașıma gereçleri maliyeti arttırdığından, depo malın akıș sistemi içinde en doğru yerde bulunmalı ve en uygun mal miktarı için inșa edilmelidir. Depo, ekonomik açıdan kabul edilebilir en üst ihtiyaç sınırını karșılayabilir durumda olmalıdır. Depo faaliyetleri sırasında meydana gelebilecek riskler göz önünde bulundurularak, depodaki mallar için bir alt miktar sınırı belirlenmelidir.

90 Depolamada Risk Faktörleri İklim riskleri: Nem, nem değișikliği, ısı, sıcaklık değișiklikleri, soğuk, ıșık, karbondioksit, oksijen, eskime. Fiziksel riskler: Mekanik șok, ısı șoku, titreșim (frekans aralığı), basınç ve kırılma, așınma/sürtünme. Kimyasal riskler: Hem depo içerisinde hem de eșyaların sevki sırasında eșyaların bulundukları ortama uyumsuzlukları, difüzyona uğramaları, kimyasal içeriklerinin yer değiștirmesi karșılașılabilecek risklerdendir. Biyolojik riskler: Mikroorganizmalar, böcekler, kemirgenler vb.

91 Düzenli Kontrol ve Raporlama Depodaki mallar düzenli olarak kontrol edilmelidir. Yanlıș sevkiyatların önlenmesi Malların depoda uzun süre kalmasının önlenmesi Depolama sırasında çeșitli risk faktörlerinden kaynaklanabilecek bozulmaların belirlenmesi Depo kapasitesinin, giren-çıkan mal miktarının izlenmesi Kontrol ișlemleri geleneksel olarak sayımlar, gözle kontrol vb. gibi yöntemlerle ya da bilgisayar temelli kontrol sağlayan sistemlerle yapılabilir. Özellikle barkod ve RFID sistemleri büyük kolaylık sağlamaktadır.

92 Depo Maliyetleri Malın depolanması için kira, amortisman, ișçilik, sigorta, genel giderler gibi yapılan masrafların tümüdür. İșçilik maliyeti Alan maliyeti Mal tașıma hizmetleri maliyeti Depo yönetim sistemi maliyeti Toplam Maliyet

93 Depo Yönetimi Bilgi Sistemleri Kurumsal Kaynak Planlaması -ERP Malzeme Gereksinim Planlaması -MRP İmalat Kaynak Planlaması MRPII Dağıtım Gereksinim Planlaması DRP Dağıtım Kaynakları Planlaması -DRPII Barkod RFID Yazılımlar