SUNU. Krsal Çevre ve Ormanclk Sorunlar Aratrma Dernei Yönetim Kurulu

Transkript

1 SUNU Derneimizin, Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP/GEF) tarafndan desteklenen Bitki Gen Kaynaklarnn Yerinde Korunmasna Yöre Halknn Katlmnn Salanmas Projesi (Gevne Vadisi Örnei) kapsamnda, vadi içinde ve çevresinde yaayan yerel topluluklarn toplumsal ve ekonomik durumlar ile gelime beklentilerini belirlemeyi amaçlayan bu aratrma da gerçekletirilmitir. Aratrma, Derneimiz üyesi Sayn Ertan KARABIYIK n sorumluluunda; yine Derneimizin üyeleri Dr. Bülent GÜLÇUBUK ve Sayn Celal ÇOBAN n katlmlaryla tasarlanm ve yürütülmütür. 9ki aamal olarak yürütülen bu aratrma iki ksmdan olumaktadr: 9lk aamada Gevne Vadisi ndeki köy ölçeinde balca yerleme yeri olan Beyreli ve mahallelerindeki ekolojik, ekonomik, toplumsal ve kültürel koullar ile çevresel etkilerinin belirlenmesine çallmtr. Bu aamada elde edilen bulgular ve gelitirilen önerilere ilk ksmda yer verilmitir. 9kinci ksm ise, çalmalarn ikinci aamasnda, yaz aylarnda Gevne Vadisi yaknndaki yaylalara çkanlarn yaam koullar ve Vadi üzerindeki etkilerini belirlemek amacyla yaplan aratrmann bulgularna ayrlmtr. 9ki aamada gerçekletirilen bu aratrmalar, Alanda yaayanlarn ekonomik durumlarnn iyiletirilmesine, çevresel olumsuzluklara yol açmayacak biçimde katkda bulunabilecek gelir getirici etkinlik seçeneklerini ortaya çkarmtr. Projenin sonraki aamasnda ise bu seçeneklerin yöre halkna, uygulamal örneklerle tantlmasna çallmtr. Aratrmalarn gerçekletirilmesinde Tarm 9lçe Müdürlüü olanaklaryla yardmc olan Hadim Tarm 9lçe Müdürü veteriner hekim Sayn Hakan Bekçi ye, arazi çalmalarmza katlarak yöreyle ilgili deneyimlerini paylaan arclk teknikeri Sayn Ramazan Özklç a, Tarm 9lçe Müdürlüü oförü Sayn Mehmet Ali Ayar a, Orman 9letme Cefi Sayn Ahmet Duran a, Konya ORKÖY Bamühendisi Sayn Hasan Çeçen e, Beyreli Köyü halkna ve Beyreli Köyü Kültür ve Yardmlama Dernei Bakan Sayn Mehmet Turan a teekkür ederiz. Krsal Çevre ve Ormanclk Sorunlar Aratrma Dernei Yönetim Kurulu

2 KIRSAL ÇEVRE ve ORMANCILIK SORUNLARI ARATIRMA DERNE&' The Research Association of Rural Environment and Forestry B'R'NC' KISIM B E Y R E L K Ö Y Ü ARATIRMASI 1

3 ÖNSÖZ G9R9C ' Ç ' N D E K ' L E R B9R9NC9 BÖLÜM: AMAÇ, KAPSAM ve YÖNTEM 1. Amaç 2. Kapsam 3.Yöntem 9K9NC9 BÖLÜM: YÖREN9N TANITIMI 1. Köyün Tarihçesi 2. Corafi Konum ve Yerleim Biçimi 3. Nüfus, Hane Says, Konut ve Öretim 4. Sürekli ve Mevsimlik Göç 5. Altyap: Ulam, Elektrik, Haberleme, Salk, 9çme Suyu ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: TOPLUMSAL YAPI 1. Örgütlenme Eilimi, Toplumsal yardmlama ve Dayanma 2. Köy 9çi 9htilaflar, Komu Köylerle 9likiler/Sorunlar 3. Toplumsal Tabakalama ve Liderlik 4. Köylülere Göre Köylerin Önemli Sorunlar ve Çözümleri DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: EKONOM9K YAPI 1. Temel Geçim Kaynaklar 2. Arazi Varl 3. Arazi Kullanm ve Tarmsal Üretim 4. Hayvanclk 5. Arclk 6. Doal Mantar Toplaycl ve El Sanatlar Üretimi 7. Gelir Analizi 8. Kredi Kullanm Eilimi 9. Tarm Takvimi BEC9NC9 BÖLÜM: DONAL KAYNAKLAR VE SORUNLARI 1. Orman Varl ve Kullanm Durumu 2. Mera Varl ve Kullanm Durumu 3. Su Kaynaklar ve Kullanm Durumu 4. Yaban Hayat, Avclk, Su Ürünleri ve Biyolojik Çeitlilik ALTINCI BÖLÜM: GENEL DENERLEND9RME ve OLASI PROJE KONULARI SONSÖZ 1. Genel Deerlendirme 2. Olas Proje Konular 2

4 G'R' Doal kaynaklar ve bu kaynaklardan dorudan yararlananlar arasnda yaamsal bir iliki bulunmaktadr. Buralarda yaayan insan topluluklar beslenme, snma, barnma ve dier gereksinimlerini çounlukla çevresindeki kaynaklardan salamaktadr. Bu yararlanma biçimi genellikle kaynaklarn sürekli azalmasna, giderek ortadan kalkmasna ve yaam ortamlarnn niteliksel olarak deimesine neden olmaktadr. Meralarda ot çeitlilii, otlarn kaplad alan ve üretkenlik azalmakta, ormanlarn nitelii bozulmakta, deimekte ve niceliksel olarak azalmakta; yaban hayat fakirlemekte, biyolojik çeitlilik olumsuz olarak etkilenmektedir. Özellikle meralarn ve ormanlarn yönetimi içinde ve bitiiinde yaayan topluluklarn ihtiyaç ve beklentilerine göre planlanmadndan, yerel topluluklar tüm bu süreçlere yeterince katlmadndan ülkenin orman köylerinde yaanan sorunlarnn nedenleri, boyutlar, sonuçlar benzer özellikler tamaktadr. Sorunlarn çözümlenememesinin temelinde yoksulluk ve gereksinmelerin karlanmasna yönelik önlemlerin gelitirilmesi ve uygulanmas srasnda katlmc yaklamn dikkate alnmamas yatmaktadr. Orman içi ve bitiiinde yaayan topluluklar konutlarnn genellikle yaltmsz olmas ve açk ocak kullanmalarndan dolay snmak ve yemek piirmek amacyla oldukça fazla miktarlarda yakacak odun tüketmektedir. Tarmsal faaliyetler, genellikle eimli ve verimsiz ormanlardan açlan arazilerde yaplmaktadr. Özellikle küçükba hayvanlarn beslemek amacyla orman aaçlarnn genç sürgünlerinden düzensiz olarak yararlanlmaktadrlar. Orman içinde bulunan meralar ekolojik koullar dikkate alnmadan kullanlmaktadr. Doaldr ki sonuçta, kaynaklarn sürekli azalmas, azaldkça da yerel topluluklar tarafndan mevcut yararlanma düzeninin daha da yok etmeye yönelik olarak kullanlmas gündeme gelmektedir. Üst bölümü Konya nn Hadim ilçesi snrlar içinde bulunan Gevne Vadisi, yukarda belirtilen sorunlarn yaand mikro havzalardan biridir. Krsal Çevre ve Ormanclk Sorunlar Aratrma Dernei Bitki Gen Kaynaklarnn Yerinde Korunmasna (insitu) Yöre Halknn Katlmnn Salanmas amacyla bu vadide çok boyutlu bir dizi aratrma balatmtr. Bu ön aratrma, Vadi üst havzasnda yaayan topluluklarn toplumsal ve ekonomik profilini ortaya koymak amacn tamaktadr. Bunu gerçekletirmeye yönelik Nisan 1999 tarihlerinde saha inceleme ve aratrma gezisi düzenlenmitir. Bu rapor, saha inceleme ve aratrma gezisi sonuçlarn yanstmaktadr. Rapor 6 bölümden olumaktadr; birinci bölümde, amaç, kapsam ve yöntem açklanmaktadr. 9kinci bölümde, yöre hakknda temel bilgiler verilmektedir. Üçüncü bölümde, toplumsal yapnn ana hatlar ortaya konulmaktadr. Dördüncü bölümde, yörenin temel ekonomik yaps ve arazi kullanm anlatlmakta, beinci bölümde doal kaynaklar ve sorunlar, altnc bölümde de yörenin genel deerlendirme ve olas proje konular yer almaktadr. 3

5 B'R'NC' BÖLÜM AMAÇ, KAPSAM ve YÖNTEM 1. Amaç Ön aratrmann temel amac, bitki gen kaynaklarnn katlmc yaklamla yerinde korumasn salamaya yönelik çeitli programlar (çabalar, giriimler) için gerekli temel veri, bulgu, gözlem ve bilgilerin salanmasn öngörmektedir. Bu amaçla; i. Vadideki doal kaynaklar kullanan köylülerin toplumsal, ekonomik ve kültürel yapsnn ortaya konulmas; ii. Yöre halknn doal kaynaklarla olan ilikilerinin ortaya çkarlmas; biçim, boyut ve sonuçlarna açklk kazandrlmas; iii. Yöre halknn içinde bulunduklar ortamn zengin biyolojik çeitlilii hakknda duyarllnn belirlenmesi; iv. Kaynaklarn yerinde korunmas ile ilgili yöre halknn öneri ve düüncelerinin belirlenmesi; v. Konuyla ilgili hazrlanacak eitim dokümanlarna girdi salanmas hedeflenmitir. 2. Kapsam Çalma bir alan profilinin ortaya konulmasna yönelik ön aratrma niteliindedir. Gevne Vadisi nin üst bölümünde bulunan yerlemeleri ve buradaki kaynaklardan yararlanan gruplar kapsamaktadr. Çalma alan kapsamnda; Vadi içinde yln bütün aylar ikamet eden ve doal kaynaklardan yararlanan topluluklar, Yalnzca yaz aylarnda (haziran-ekim), çounlukla Alanya ve Gazipaa köylerinden yaylaya gelenler. Bu grup ikiye ayrlmaktadr; Akdeniz e bakan köylerde yaayan ve yaz aylarnda tarmsal faaliyetlerini (bitkisel üretim ve hayvanclk) Gevne Vadisi nde sürdüren yaylaclar ; Alanya ve Gazipaa sahil eridi scandan kaçp, yayla havas almaya gelen yaylaclar; Günübirlik çevre il, ilçe ve köylerden piknik amaçl gelenler; Ülkenin deiik yörelerinde arclk yapan ve gezginci arclk kapsamnda vadiye gelenler, 4

6 bulunmaktadr. Ancak, bu ön çalma yalnzca Vadi içerisinde yln bütün zamanlar ikamet edenleri kapsamtr. Bu yönüyle eksiklik içermektedir. Çünkü, hem saysal bakmdan hem de kaynaklarla ilikilerde yaratt sorunlar bakmndan yaz aylarnda gelen yaylaclarn önemli çevresel etkilerinin olduu ifade edilmitir. Bu eksiklik ek bir çalmayla giderilerek, yaylaclar aratrma kapsamna dahil edilmitir. Ayrca Vadi içindeki yerleimlerde yaayan köylülerin yan sra, yerleim birimlerinin bal olduu il ve ilçelerde konuyla ilgili Tarm 9lçe Müdürlüü, Orman 9letme Cefli- i, Beyreli Köyü Kültür ve Yardmlama Dernei, Konya ORKÖY Bamühendislii gibi kamu kurulular da çalma kapsamna alnmtr;. Köylerde yaplan görümelerde yalnzca erkeklerle toplantlar yaplmtr. Bilinmektedir ki, krsal alanda kadnlar doal kaynaklar erkeklere göre daha çok kullanmakta ve tanmaktadr. Kadnlarn aratrma sürecine katlamam olmas önemli bir eksikliktir. 3. Yöntem Alan Profili nde, veri toplamaya yönelik gelitirilen soru listesi ve formlar kullanlmtr. Ayrca mevcut veriler ve bilgiler de derlenmi, yukarda belirtilen amaç dorultusunda rapora yansmtr. Aratrma yönteminde belirleyici olarak hzl krsal deerlendirme (rapid rural appraisal) tekniinden yararlanlmtr. Ayrca grup tartmalar ve bire bir görümeler de yaplmtr. *** 5

7 'K'NC' BÖLÜM YÖREN'N TANITIMI 1. Tarihçe Köylülerin ifadelerine göre Hadim-Beyreli Köyü nün tarihi yaklak yüz yl öncesine dayanmaktadr. Köyün geçmii Mersin in Anamur ilçesi Bozyaz beldesi Beyreli köyüne uzanmaktadr li yllarda Püsecik li Koca Ömer cinayet veya bilinmeyen bir husumetten dolay köyünü terk ederek Mersin in Anamur ilçesi Bozyaz beldesindeki Beyre köyüne gider. Buradan yörüklerin iki ana kolundan biri olan Sarkeçililer den Ali Efendi airetine katlr ve Ali Efendi nin kzyla evlenir. Ali E- fendi aireti k aylarnda Akdeniz in scanda, yaz aylarnda ise Toroslarn serin dalarnda göçerlik yaparak yaamaktadr. Koca Ömer le Ali Efendi aireti arasnda bilinmeyen nedenlerden dolay pürüz ortaya çkar ve Koca Ömer çocuklaryla birlikte Alanya Demirta beldesi Beyreli köyünde yaamaya balar. Oradan Alanya Ali Efendi köyüne göçer. Kn bu köyde, yaz aylarnda ise imdiki bulunduklar yaylalara gider gelir. Göçer olarak Alanya dan develere yükledikleri portakallar Konya ya, oradan yükledikleri tuz, buday, yayladan aldklar peynir ve tereyalar Alanya ya tar. Zamanla göçebe yaamn zorluu, geçim sknts nedeniyle yerleik düzene geçmek amacyla imdiki Hadim 9lçesi snrlarndaki Gevne Vadisi nde bulunan Cimirli Ta n karsndaki Bent mevkisine yerleir. Yerletii yere bir su deirmeni kurar. Ancak çok iddetli bir kta ailesinin birkaç ferdi ve su deirmeni ç altnda kalr. Bu yeri terk ederek imdiki merkez mahalle konumundaki Çambuca Mahallesi ne yerleir. Koca Ömer in 5 çocuu vardr. Koca Ömer in oullarndan biri göçerlik yapan Mustafa Karata tan Çamiçi mevkiini (Alanya Kargack Köyü nün yaylasdr) satn alarak oraya yerleir ve bu yerleim zamanla büyüyerek mahalle olur. Beyreli Köyü, 1946 ylna kadar idari olarak Antalya nn Alanya ilçesine balyken, daha sonra Konya nn Hadim ilçesi snrlar içine alnr. 2. Corafi Konum ve Yerleim Biçimi Beyreli Köyü, Konya ili Hadim ilçenin güney batsnda yer almaktadr. Köy yerleiminin denizden yükseklii ortalama metredir. Gevne Çay kysnda bulunan 3 mahalleden olumaktadr. Mahalleler arasnda yaklak 5-6 km. uzaklk bulunmaktadr. Her mahalle toplu saylacak yerleme biçimindedir. K aylarnda köylerinde yaayan köylüler, mays-ekim aylarnda yaylalara çkmaktadr. Köyün bal olduu Hadim ilçesi ise, Orta Toroslarn merkezinde bir vadi içerisinde kurulmutur. 9lçenin dousunda Karaman ili, güneyinde Takent ilçesi, batsnda Bozkr, güney-batsnda Alanya ve kuzeyinde Konya bulunmaktadr. 9lçenin denizden yükseklii metredir. Köylüler, Beyreli nin çevresinde Gözta Mahallesi nin kar tarafnda Cimirli Ta Mevkiinde tarihsel kalntlarn bulunduunu belirtmektedir. 6

8 Harita 1: Beyreli Köyü nün Yersel Konumu 7

9 3. Nüfus, Hane Says, Konut ve Öretim a) Nüfus ve Hane Says Vadi nin üst bölgesinde yerleim says oldukça fazladr. Ancak bu yörede sürekli yaayan yalnzca Beyreli Köyü ne bal 3 mahalle bulunmaktadr; Çambuca, Çamiçi ve Gözta. Köylülerin ifadelerine göre 3 mahallede toplam 54 hane ve 320 kii yaamaktadr. Köyün Ad Beyreli b) Konut Yaplar Çizelge 1a: Beyreli Köyü Nüfus Durumu (1998) Mahalle Ad Hane Says Belirtilen Nüfus Hane Ortalamas Çambuca Çamiçi Gözta Toplam Çizelge 1b: Yayla Yerleimleri Hane Saylar Yayla Yerleimi Hane Says Bal Olduu Yerleim Tosmur 150 Alanya 9sakl 100 Alanya Ali efendi 150 Alanya Ispatl 80 Alanya Küçüklü 150 Gazipaa Kargcakl 60 Alanya Ciccilli 20 Alanya Elikesik 60 Alanya Keefli 150 Alanya Köy yerlemelerindeki konutlarn duvarlar yerel malzeme ve talardan yaplmaktadr. Konutlarn çatlar bazlarnda düz ve çamurla, bazlarnda ise galvanizli saçla kaplanmtr. Evlerin iç ksm svanmtr. Konutlarn s yaltmnn iyi olduu söylenebilir. c) Öretim Çambuca ve Çamiçi mahallelerinde birer ilköretim okulu bulunmaktadr. Çambuca nda fazla nüfus olmasna karn 12, Çamiçi nde 19 örenci bulunmaktadr. Çambuca öretmeni askere gittiinden aratrma tarihlerinde mahallenin öretmeni bulunmamaktadr. Köyde, 8 yllk ilköretim balatlamam olduundan köylüler, çocuklarn yüksek masraflara katlanarak okutmak amacyla akrabalarnn yanna, özellikle Karaman ve Çumra ya göndermektedir. 8

10 Çizelge 2: Beyreli Köyü Öretim Durumu (1998) Mahalle Hane Okul Örenci Öretmen Genel Okuma Ad Says Says Says Says Yazma Oran Çambuca Yok % Çamiçi % Gözta Toplam % Sürekli ve Mevsimlik Göç a) Sürekli Göç Beyreli Köyü nde köy dna sürekli göç eilimi bulunmaktadr. Çalma/istihdam olanaklarnn bulunmas nedeniyle ulalabilecek ilk yer Konya nn Çumra ilçesi olmaktadr. Çumra Ovas Orta Anadolu nun endüstriyel amaçl tarmsal faaliyetlerin youn olarak yapld önemli ovalarndan biridir ve bu ovada kadnlarn da çalma olana bulunmaktadr. Erkein inaatlarda kadnn da tarmda çalabilme olana bulmas Çumra y çekim merkezi konumuna sokmaktadr. Son 5 ylda Çambuca ndan 4, Çamiçi nden 10 hane Çumra ve Konya ya göçmütür. Göç edilen bu yerlerde daha çok inaat ve tarm içilii yaplmaktadr. Köylülerin ifadelerine göre Çumra da 150, Konya da 60, Hadim de 3, Alanya da 10 hane Beyreli den göçerek sürekli olarak buralarda yaamaktadr. b) Mevsimlik Göç Yörede (köyden), yoksullua dayal mevsimlik içilikte önemli saylacak bir eilim mevcuttur. Çambuca nda hemen hemen her aileden en az bir kii, Çamiçi nde ise 10 haneden birer kii mevsimlik içilik amacyla yaklak 2-5 ay (haziran-aralk aylar arasnda frsat bulduu zamanlarda) Konya ve ya Çumra ya inaat ve tarm içilii yapmaya; Alanya ya da seraclk, otel ve dier turizm tesislerinde çalmaya gitmektedirler. Mevsimlik çalma amacyla gidilen yerlerde inaatlarda, tandklarnn yannda ve i sahibinin evinde kalnmaktadr. Köylüler, i bulmann kolay buna karlk kalacak yer bulmann zor olduunu ifade etmektedir. Köyde geçim skntsnn olmas, bata salk sorunlarnn çözümünde büyük engel olarak durmaktadr. Bu durum mevsimlik içilie gitmenin balca nedeni konumundadr ylnda mevsimlik içilikten aylk ortalama kazancn 150 milyon TL oldu- unu belirten köylüler, 4 ay çalan birinin köyüne ancak 200 milyon TL getirebilece- ini belirtmitir. Kazanlan parann büyük ksmyla Konya da al-veri yaplarak ailenin temel gereksinmelerinin karland belirtilmitir. Köyünde ortalama küçükba hayvana sahip olanlarn mevsimlik içilie gitmedikleri, gelirlerini köy koullarnda karlayabildiklerini ifade eden köylüler, yoksullarn kendi gereksinmelerini yerinde karlamalar durumunda onlarn da gitmeyeceklerini ifade etmilerdir. 9

11 5. Altyap: Ulam, Elektrik, Haberleme, Salk, 'çme Suyu a) Ulam Beyreli Köyü yerlemelerine Hadim, Takent ve Alanya ilçelerinden ulam olanaklar bulunmaktadr. Ancak k aylarnda ulamda zorluklar yaanmaktadr. Köyün 7 km. yaknndan Karayollar Genel Müdürlüü görev alan ve denetimi içinde bulunan Takent-Alanya asfalt niteliinde devlet karayolu geçmektedir. Asfalt yoldan köye kadar ise Köy Hizmetleri Genel Müdürlüü sorumluluunda bulunan stabilize toprak yol mevcuttur. Kar yann olduu zamanlarda yollar ulama kapanmakta, Karayollar yalnzca asfalt yolu temizlediinden stabilize yolda önemli sorunlar yaanmaktadr. Ayrca Hadim-Beyreli yolu da sk sk heyelan ve kardan dolay kapanmaktadr. Çizelge 3: Beyreli Köyü Mahallelerinin 'lçe Merkezi ve Komu Köye Uzaklklar b) Elektrik Mahallenin 'lçe Merkezleri Uzakl Ad Hadim Takent Alanya Çambuca Çamiçi Bütün mahallelerde elektrik, ülkenin hzla elektrifikasyona geçtii 1985 ylnda gelmitir. Ancak özellikle k aylarnda sk sk kesildii söylenmektedir. c) Haberleme Telefon köye 1987 ylnda gelmitir. 9steyen her hane telefona sahip olmaktadr. Her evde de telefon bulunduu, ancak k aylarnda sk sk kesintiye urad ifade edilmitir. d) Salk Yörede salk en önemli sorunlarn banda gelmektedir. Çünkü Vadi kapsamnda hiçbir salk olana bulunmamaktadr. Köylüler salk sorunlarn Hadim de çözümlemektedir. Herhangi bir hastalk durumunda taksi veya minibüs köye çarlmakta, hasta ilçeye götürülmektedir. Bunun karl olarak 8-14 milyon TL (1999) ödenmektedir. Beyreli Köyü Kültür ve Yardmlama Dernei nin 1998 ylnda yaptrm olduu salk taramas esnasnda küçük yalardaki çocuklarda paraziter hastalklar, genel halk salnda romatizmal hastalklarn yaygn olduu belirlenmitir. e) 'çme Suyu Çambuca nn içme suyu konusunda sorunu bulunmamaktadr. Mahallede içme suyu sokak çemelerinden temin edilmektedir. Köy Hizmetleri tarafndan suyun depolanmas ve evlere datmna yönelik bir projelendirme çalmas gerçekletirilmi olmasna karlk, uygulama konusunda bir belirsizlik bulunmaktadr. 10

12 Çamiçi Mahallesi nde içme suyu mahallenin üstünde bulunan kaynaklardan salanmakta, 2 ortak çemeden temin edilmektedir. Yaz aylarnda suyun azald, su sknts yaand belirtilmektedir. Çizelge 4: Beyreli Köyü Ortak Yaplar, Salk, Örgütlenme, Tama Ve Ulam Araçlar Köyler Çambuca Çamiçi Toplam Cami Kooperatif Köy Odas Salkevi Salk Personeli Hzar-Marangoz 2-2 Ulam Arac 2 Kamyon 25 Motorsiklet 1 Otomobil 10 Motorsiklet Deirmen 1 (su) - 1 (su) Bakkal 2-2 Demirci Kahvehane Frn-Lokanta Kooperatif Köy Odas Salkevi Salk Personeli Hzar-Marangoz 2-2 Ulam Arac 2 Kamyon 25 Motorsiklet 1 Otomobil 10 Motorsiklet Deirmen 1 (su) - 1 (su) Bakkal 2-2 Demirci Kahvehane Frn-Lokanta Kamyon 1 Otomobil 35 Motorsiklet 2 Kamyon 1 Otomobil 35 Motorsiklet 11

13 Fotoraf 1: Gevne Vadisi ndeki Yerlemeler Fotoraf 2: Gevne Vadisi ndeki Yerleimler 12

14 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TOPLUMSAL YAPI 1. Örgütlenme Eilimi, Toplumsal Yardmlama ve Dayanma Beyreli köyünden göç etmi, ama köyle balants devam eden bir di teknisyeninin giriimiyle 1995 ylnda merkezi Konya da bulunan Beyreli Köyü Kültür ve Dayan'ma Dernei kurulmutur. Dernein Çumra da 110, Konya da 20, Beyreli de 20 olmak üzere 150 üyesi bulunmaktadr ylnda Dernek üyelerinden ylda 300 bin TL aidat alnmaktadr. Dernek, faaliyetleri için gerekli harcamalar üye aidatlar, tandk kii ve firmalardan ayni ve nakdi yardm, Bakannn kiisel katksyla gerçekletirmektedir. Dernek, 3 yldr Beyreli de her austos aynn ilk hafta sonu gelenekselletirmeyi a- maçladklar enlik/ölen düzenlemektedir. Cölenin amac, Beyreli den göç etmi o- lanlar köyde toplamak, sorunlar tartmak, dayanma balarn artrmaktr. Cölende herkesin katlmyla öle yemei yenilmekte, konumalar yaplmakta, elenceler düzenlenmektedir. Ayrca ölene halk ozanlar ve türkücüler de katlmaktadr. Dernek bakannn ifadelerine göre ilgili Dernek, Beyreli nin baz sorunlarn çözmek amacyla çeitli giriimlerde bulunmutur; 1998 de Çambuca Mahallesi nin üst bölümünden yol yaplmas gündeme gelmi, ancak orman kesimini artraca deerlendirmesi yaplarak yolun farkl bir güzergahtan geçirilmesi salanmtr. Köy yoluna çakl dökülmesinde ve Çamiçi Mahallesi ne giden yolda bulunan tahta köprü yerine beton köprü yaplmasnda önemli rolü olmutur. Çambuca nn giriindeki köprünün slah edilmesine yönelik bavuru yaplm, ancak köprünün yanndaki tarla sahibinin rza göstermemesi nedeniyle slah gerçekletirilememitir Mart aynda Konya ve Hadim den doktor ve dier salk personeli ile çeitli kurululardan ilaç destei alnarak salk taramas yaptrlmtr. Salk taramas sonucunda küçük çocuklarda paraziter, genelde ise romatizmal hastalklarn yaygn bulunduu saptanmtr. Yörenin salk sorunlarna kalc çözüm amacyla ilgili kamu kurulularndan salk oca talep etmitir. Arsann salanmasn ve binann ina edilmesini üstlenmi, salk personelinin de atanmasn istemitir. Ancak Dernek arsa salama taahhüdünü yerine getirememitir. Köyün ve düzenlenen ölenlerin tantm amacyla video filmi hazrlatlarak yerel TV lerde yaynlatlmtr. Dernein gelecekte yapaca çalmalar ise; 13

15 Beyreli dndaki Beyrelilerin köyle balantsn devam ettirmeye yönelik çalmalar, Alabalk üretimine yönelik giriimler ve kooperatifleme, Salk sorunlarnn çözümüne yönelik yeni giriimler, Çocuunu okutamayan ailelere burs ve benzeri destekler salamak, Köyün tantmna yönelik çeitli düzeylerde faaliyetler sürdürmek, olarak sralanmtr. Köyde geleneksel ibirlii ve dayanma ilikileri bulunmaktadr. Bu ibirlii ve dayanma, Çambuca nda toprak su kanallarnn onarlmas, cenaze töreni, içme suyu borularnn bakm ve onarm, düün ve bayramlarda yardmlama eklinde gerçeklemektedir. Çamiçi nde cami, okul ve yol bakm çalmalar ortaklaa yaplmaktadr. Austos aynda yaplan ölende köylüler arasnda tüfekle nian at yarmas yaplmaktadr. Ayrca bayramlarda namaz sonrasnda köy halk birlikte yemek yemekte, bayramlama burada gerçeklemektedir. 2. Köy 'çi 'htilaflar, Komu Köylerle 'likiler/sorunlar Köylüler, köyün kendi içinde önemli saylabilecek sorunlarn bulunmadn, her yerde rastlanan sürtümelerin olduunu, ancak bunlarn köyde ayrmclk yaratacak düzeyde olmadn belirtmilerdir. Çambuca ile Çamiçi arasnda Kocaalan Yaylas konusunda bir ihtilaf bulunmaktadr. Kocaalan Yaylas bütün Beyreli lerin yararland bir yayla konumundadr. Ancak mülkiyeti Çambuca nda yaayanlara aittir. Çambuca köylüleri ellerindeki tapulara dayanarak tapu tahsis davas açm bulunmakta ve dava devam etmektedir. Çamiçi köylüleri ise böyle bir davann açlm olmasndan dolay mahalle halkna krgn olduklarn ifade etmektedirler. Köylüler, yaz aylarnda tarmsal (hayvansal ve bitkisel) faaliyetlerini sürdürmek amacyla yaylaya göçenlerle sorunlar olduunu ifade etmilerdir. Bu sorunlar yaylalardan yararlanma biçiminden kaynaklanmaktadr: Yaz aylarnda yaylaya çkan Alanya köylüleri kendi hayvanlarnn yannda baka köylerin hayvanlarn da yanlarnda getirmekte ve Beyreli lerin mera alanlarnda otlatmaktadr. Beyreliler doal kaynaklar yaylaclara göre daha fazla koruduklarn, yaylaclarn ise bu konuda gereken titizlii göstermediini ifade etmektedir. Ayrca yaylaclarn siyasal yaptrm etkisi kendilerinden fazla olduu için kendi yerlemelerine gereksindikleri hizmete hzl ve istenilen ekilde ulaabildiklerini öne sürmektedirler. 3. Toplumsal Tabakalama ve Liderlik Köy içinde gelire bal olarak derin saylabilecek tabakalama bulunmamaktadr. Köylülere göre en zengin kii göreceli geni arazi ve bakkal dükkan sahipleri ile

16 150 koyunu olanlardr. Her eyi parayla satn alma durumunda olmayanlar da durumu iyi olarak nitelendirilmektedir. Yörede politik olarak merkez sa eilim hakimdir. Yörede yallarn, köy muhtar ve ihtiyar heyetinin sözü dinlenmekte, köye ilikin kararlar cami avlusu ya da muhtarn evinde alnmaktadr. Bu toplantlara hemen hemen herkesin katld belirtilmektedir. Çamiçi Mahallesi 2 azayla temsil edilmektedir. 4. Köylülere Göre Mahallerin Önemli Sorunlar ve Çözümleri Mahalle Ad ÇAMBUCA&I Sorunlar (Önem Srasna Göre) Ulam: Köyün ilçe ile balantsn salayan yol kn kapanmakta ve bakmszlktan bozulmaktadr. Takent-Alanya yolunun büyük ksm asfalt özelliindedir. Bu yol ayrmndan 7 km. lik Beyreli balants stabilize toprak yol niteliindedir. Salk: Salk sorunlar çözümüne yönelik hizmetlere ulama olana yalnzca ilçe düzeyinde bulunmaktadr. Yaz aylarnda yaylaclar da salk sorunu yaamaktadr. 'çme suyu: Projelendirilmi olmasna karn su deposu yapm ve evlere ebeke eklinde suyun datm gerçekletirilmemitir. Altyap: 9lköretim okulunda öretmen bulunmamaktadr. Elektrik ve telefonlar sk sk arza yapmaktadr. 'çme ve sulama suyu: 9çme suyu mahallenin üst bölümünde bulunan kaynaktan salanmakta ve borularla mahalle arasndaki 2 çemeye datlmaktadr. Ancak yaz aylarnda içme suyu azalmakta ve yetmemektedir. Sulanabilecek küçük boyutlu bahçeler bulunmasna karn, bu amaçla su ve kanallar olmadndan sulu tarm yaplamamaktadr. Ulam: Mahalle yolunun bir ksm ham yol niteliindedir. Kn kardan kapanmakta ve ulama köylülerin kendi uralaryla açlmakta ve ulam yaya olarak sürdürülmektedir. Ayrca heyelandan dolay kapanmalar yaanmaktadr. Bu durumda köylülerin yol masraf artmaktadr. Geçim, isizlik, yoksulluk: Yaam ortamndan kaynaklanan nedenlerle çeitli kaynaklara ulamada zorluklar yaanmaktadr. Kredi, teknoloji, eitim vb. olanaklara ulamada hem model hem de süreklilik bakmndan sorunlar yaanmaktadr. Çözümler 7 km. lik toprak yolun asfaltlanmas (ki asfaltlanmaya hazr olduu ifade edilmektedir) ve karayollarnn kar temizleme ve bakm programna alnmas durumunda sorun çözümlenecektir. Bütün yerlemelerin yararlanaca salk oca inas bütün taraflarn sorununu çözecektir. Su deposunun yapm ve depodan evlere suyun datmna yönelik projenin uygulanmas. Askere giden öretmenin yerine acil olarak bir öretmenin atanmas, elektrik ve telefon arzalarnn giderilmesine yönelik çalmalarn yaplmas. Mahallenin alt bölümünden Gevne Çay akmaktadr. Eer mahallenin üst bölümüne içme ve sulama amaçl iki ayr havuz yaplmas durumunda çaydan baslacak suyla sorunlar çözülebilir. Yol sorununun nasl çözümlenecei konusunda köylünün net bir düüncesi bulunmamaktadr. Koyunculua yönelik kredilerin hem faiz hem de zaman olarak yöre koullar dikkate alnarak verilmesi durumunda, erken kuzu kesimi diye ifade edilen gelimemi hayvan satlar duracak ve ksa bir süre sonra daha fazla fiyat karlnda satlacaktr. ÇAM'Ç' Sulama suyu temin edilmesi durumunda meyvecilik yaplabilir. Arcla yönelik uzun vadeli, düük faizli kredi verilmeli. 15

17 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM EKONOM'K YAPI 1. Temel Geçim Kaynaklar Yörenin temel geçim kaynaklar; koyun ve keçi besicilii, mevsimlik içilik, arclk, hububat tarm, mantar toplaycl ve sebzecilik-meyveciliktir. Mahallelere göre geçim kayna önem derecesi aada görülmektedir. Temel Geçim Kayna Çambuca Mahallesi Çamiçi Mahallesi Küçükba hayvanclk (keçi + koyun) 1. derece 1. derece Mevsimlik içilik 2. derece 3. derece Arclk 3. derece 2. derece Tahl 4. derece 4. derece Doal mantar toplaycl 5. derece 5. derece Sebzecilik-meyvecilik 6. derece 6. derece Küçükba Hayvanclk: Beyreli için temel geçim kayna olarak 1. srada yer alan koyun ve keçi besicilii, yaygn olarak yaplmaktadr. Bu üretim biçimi, yörüklerin geleneksel üretim tarzdr. Mevsimlik 'çilik: Köy koullarnda kaynaklarn yetersizlii, nüfusun artmas gibi nedenlerle ortaya çkan gelir açn kapatmaya yönelik olarak bata Çumra olmak üzere, Konya ve Alanya da inaat, tarm ve turizm içilii yapmak amacyla haziranaralk aylar arasnda ylda yaklak 2-5 aylna gidilmektedir. Arclk: Yaygn olarak yaplan arclk, yörede oldukça önemsenmekte ve benimsenmektedir. Tahl Tarm: Daha çok hane gereksinimini karlamaya yönelik yaplan hububat tarm, gereksinmenin tamamn karlayamamaktadr. Hububat aç ilçe pazarlarndan karlanmaktadr. Doal Mantar Toplaycl: Yln iki ayr döneminde yaklak aylk süre içinde yaplan bu faaliyet, mevsim koullarnn mantar üretimine uymas durumunda köylülerin gelirlerine önemli katk salamaktadr. Sebzecilik-Meyvecilik: Hane tüketimine yönelik olarak yaplan bu faaliyetler pazara ulatrma bakmndan yeterli deildir. Orman içilii: Geçmite varolan orman içilii, günümüzde önemini kaybetmi durumundadr. 2. Arazi Varl Köylülerin tarmsal amaçl arazilerinin tamam ormandan açma niteliindedir. Bu araziler iki farkl alan da bulunmaktadr; köyün yakn çevresi ve yaylalar. Köyün yakn çevresi daha çok bitkisel tarm amaçl, yaylalar (Aypnar, Kocaalan yaylalar) ise hayvanclk amaçl olarak deerlendirilmektedir. Beyreli nin köyün yakn çevresinde yaklak 800 dekar kuru, 100 dekar kadar da sulu arazilerinin olduu ifade edilmitir. 16

18 Ekilebilir kuru alanlarn her yl yars ekilmekte dier yars nadasa braklmaktadr. Hane bana ortalama arazi varl dekardr. Bu arazilerde hububat, sebze, yem bitkileri gibi hane ve hayvanlarn tüketimine yönelik ürünler yetitirilmektedir. Sulama suyunun yeterince deerlendirilememesi nedeniyle sulu tarm oldukça snrl yaplmaktadr. Çamiçi nde 6, Çambuca nda 1 hane toprakszdr. Bu hanelerin geçim kayna mevsimlik içilik, koyunculuk, arclk vb. gibi faaliyetlerdir. 3. Arazi Kullanm ve Tarmsal Üretim Beyreli Köyü nde tahl (buday, arpa, çok az miktarda msr), baklagiller (fasulye, nohut), yumrulu bitkiler (soan, patates, sarmsak), sebze (domates, biber, salatalk, patlcan, kabak) ve meyve (elma, armut, erik) tarm yaplmaktadr. a) Tahl Tarm Tahl tarmnda buday ve arpa önemli bir yere sahiptir. Köylüler yalarn düzenli ve yeterli gitmesi durumunda budaydan 1 tenekeye karlk 5-8 teneke ürün alabildiklerini, bu verimin ise çok düük olduunu belirtmitir. Budaydaki bu verimi artrmaya yönelik Antalya dan getirttikleri yeni tohumlar ekmiler, ancak baarl sonuç alamamlar. Tohumluk olarak kendi yerli budaylarn kullanmaya devam etmektedirler. Kullandklar buday tohumlar bir süre sonra niteliini kaybederek açlmakta ve verimli tohum özelliini kaybetmektedir. Tahl tarm yaplan alanlar ekim yaplmadan önce koyun gübresiyle gübrelenmekte, daha sonra taban gübresi olarak adlandrlan DAP (Di-amonyum fosfat) gübresi atlmakta, ardndan da amonyum nitratla (üre) gübrelenmektedir. Yörede gübre ve yabanc ot ilaçlarnn, fiyatlarnn yüksek olmas nedeniyle yeterli miktarda kullanlamad ifade edilmitir. Köylüler, yöreye uygun tohumluk, suni gübre ve yabanc ot ilacna gereksinimleri olduunu belirtmektedir. b) Sebzecilik ve Meyvecilik Hane tüketimine yönelik yaplmakta olan sebzecilik ve meyvecilikte, kalite ve verim sorunu bulunduu, sulama olanaklarnn yetersizlii nedeniyle de yeterince gelitirilemedii belirtilmitir. Ancak Çambuca nda 4-5 hanenin elma ürününü köy dna satt ifade edilmitir. Konya Tarm 9l Müdürlüü ile Hadim Tarm 9lçe Müdürlüü nün katklaryla yörede kiraz yetitiriciliine yönelik bir giriim balatlm ve bu giriimden olumlu sonuçlar alnmtr. Yöredeki kirazlar yüksek rakmda yetitiinden piyasaya dierlerine göre daha geç çkmakta, oldukça iyi fiyatla satlmaktadr. Örnein 1998 de kilosunun 900 bin TL den satld belirtilmitir. Bunu örenen Beyreliler, söz konusu kiraz çeidinin kendi yörelerinde de yaygnlamasn istemektedirler. Köylüler, Tarm 9lçe Müdürlüü nün patates böcei ilac getirdiini, bunun dnda tarmsal faaliyetlere yönelik baka bir hizmet alamadklarn belirtmilerdir. 17

19 c) Arazi 'leme ve Mekanizasyon Yörede arazilerin dik olmas nedeniyle hayvan gücüne bal arazi ileme yaplmaktadr. Ancak traktörün sürüm yapabildii yerlerde ise komu köylerden traktör kiralanarak araziler sürülmektedir. Çizelge 5: Tarmsal Alet ve Makine Saylar Mahalle Karasaban Hayvan Pulluu Srt pompas Römork Traktör Çambuca Çamiçi Toplam Hayvanclk a) Küçükba (KB) Hayvanclk Beyreli de 25 hanenin 1400 koyunu, 9 hanenin 350 keçisi bulunmakta ve KB hayvanclk yörenin 1. derece temel geçim kayna konumundadr. Geçmie göre KB hayvancln keçiden koyuna doru gelime gösterdii, ormanclarn da bu durumu destekledikleri ifade edilmektedir. Ayrca TC Ziraat Bankas nn koyunculua yönelik kredi vermesi de bu gelimeyi hzlandrmaktadr. Koyun saysnn artmasnda dier etkenlerin banda Çumra da fasulye samannn ucuz olmas, koyunlarn daha kolay satlmas, bakm ve otlatma kolayl bulunmas gelmektedir. Çizelge 6: 140 Ba Koyunu Olan Bir Ailenin 1998 Ylnda Salad Girdiler ve Maliyetleri Girdinin Cinsi Geldii Yer Miktar Birim Fiyat Toplam Eder Fasulye Saman Çumra 11 ton TL/Kg Fasulye Samannn Çumra 3 kamyon 20 Milyon Tama Kuzu ve Besi Yemi Hadim 1.5 ton TL/Kg Pamuk Küspesi Hadim 1.5 ton TL/Kg Arpa Konya 2 ton TL/Kg Yem ve Arpa Tama 16 ton TL/Kg Hayvanlara salanan girdilerin önemli ksm dardan salanmaktadr. Arazi varl yeterli olanlarn ise bu girdilerin özellikle kaba yem- yarsn kendi olanaklaryla yetitirmektedir. Köylüler, keçi beslemek amacyla özellikle toros göknarnn (Abies cilicica) taze sürgünlerini keserek bu tür ormanlardan önemli ölçüde yararlanmaktadrlar. Bu yararlanma biçimi orman ekosistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratmakta, aaçlarn artm gücünü zayflatmakta ve böceklere kar direncini azalttndan kurumalar artrmaktadr. Bu yararlanma sonucunda göknar ormanlarnda ilginç görüntüler olumaktadr 18

20 Çizelge 7: Beyreli Köyü Hayvan Varl (1998) Mahalle Sr Koyun Yerli Melez Kültür Çambuca Hane 400 Çamiçi Hane 1000 Toplam Hane 1400 Kl Tek Trnakllar Keçisi At Katr Eek 6 Hane hane Hane a) Büyükba (BB) Hayvanclk Beyreli de BB hayvan says olarak toplam 49 dur ve her hanede 1 BB hayvan bulunmaktadr. Fotoraf 3: Tarm Arazisi Kazanmak ve Taze Sürgün Yararlanmas Yaplan Ormanlk Alanlar Fotoraf 4: Tarm Arazisi Kazanmak ve Taze Sürgün Yararlanmas Yaplan Ormanlk Alanlar 19

21 Hayvansal Ürünler ve Pazarlama Hayvansal ürünler daha çok canl hayvan; çok az miktarda da olsa süt ürünleri, peynir, ya, yapa ve deriden olumaktadr. KB hayvanlar canl olarak daha çok köyde tüccarlara, celeplere vadeli olarak satlmakta, ancak tüccarlar hayvan bedellerini zamannda ödememektedir. Hatta baz tüccarlarn hiç ödeme yapmad söylenmektedir. Çizelge 8: 1998 Ylnda Hayvansal Ürünlerin Pazarland Yer, Kii ve Bedeli Hayvansal Nerede satlr Kime satlr? Ne kadara satlr? ürünler Canl hayvan Köyde Tüccar/celep Kuzu milyon / adet (yaklak 500 kuzu satlmtr) Süt Yaylada geçici mandralara Tüccar TL/Kg. Peynir Yayla + Hadim + Kim satn almak TL/Kg. Takent isterse Ya Hadim + Takent Satn almak isteyenlere 750 bin - 1 Milyon TL/Kg. Yapa Hal ve dier el dokumasnda kullanlyor. Deri Çok az miktarda olduundan deerlendirilmiyor. b) Hayvanclk Sorunlar Girdi salanan edilen pazarlarn uzak ve ulamn sorunlu olmas yem nakliyesini pahallatrmakta ve zamannda yem temin edilmesini güçletirmektedir. Bu nedenle istenilen düzeyde besicilik yaplamamaktadr. Hayvan hastalklaryla mücadele konusunda yetersizlik bulunmaktadr. Veterinerlik hizmetlerinden yeterince yararlanlamamaktadr. Kamu veterineri yalnzca toplu müracaat olmas durumunda ücretsiz olarak hizmet vermektedir. Aksi taktirde bu hizmetler hayvan sahibinin yol, vizite ve ilaç ücretini karlamas durumunda salanabilmektedir. Hayvansal ürünler deerinin altnda satlmaktadr. 5. Arclk Beyreli de 12 hane geçimlik düzeyde, dier haneler ise aile tüketimine yönelik olarak arclk yapmaktadr. Geçimlik düzeyde arclk yapan hanelerin yaklak 410 fenni kovan bulunmaktadr ylnda 4 ton civarnda bal üretimi gerçekletirilmitir. Temel uralardan biri olan arclk yerleik ve bölgede gezgincilik eklinde yaplmaktadr. Çambuca nda 7 hane, ar kolonilerini ekim-nisan aylarnda klatmak a- macyla Alanya nn Demirta, Elikesik, Tosmak ve 9sakl köylerine püren ve narenciyeye götürmekte, mays-ekim aylarnda ise, kendi yerleim birimlerine çkartmaktadrlar. Ayrca Gevne yöresine yaz aylarnda ülkenin deiik bölgelerinden arlarn yaylm amacyla 15 kamyon, kovan getirilmektedir. Yörede kekik, geven, sr kuyruu (yöresel ismi, apla), süpürge otu oldukça yaygn olduundan bu bitkilerin bal üretiminde önemli rolleri vardr. 20

22 Köylüler, ilkbahar beslenmesine yönelik olarak eker kullanmnn çok kstl olmas nedeniyle ballarnn kaliteli olduunu söylemekte ve yüksek fiyattan satmaktadr. Ballar, genellikle Alanya ve Konya daki tandklara, akrabalara ve yöre balnn özelliklerini bilenlere sipari yöntemiyle pazarlanmaktadr ylnda 1 kg. bal 2.5 ile 4 milyon TL arasnda satlmtr. Kovan bana verimin Türkiye ortalamasnn altnda olmasnn temel nedenlerinin banda, 9lkbahar ve sonbahar bakmlarnn yeterince yaplamamas. Özellikle ilkbaharda koloninin güçlendirilmesine yönelik olarak destekleyici girdilerin salanamamas, Girdi fiyatlarnn yüksek, nakliyenin pahal olmas, Teknik eitim bakmndan yetersizlik, Hastalklarla mücadelede (varroa, nösema, kireç hastal vb.) eksiklik, gelmektedir. Çizelge 9: Beyreli de Arclk Yapan Hane Says, Kovan Mevcudu ve Bal Üretimi (1998) Mahalle Arclk Yapan Hane Mevcut Fenni Kovan Ortalama Bal Verimi (Kg) Yllk Toplam Bal Üretimi (Kg) Çambuca Çamiçi Toplam lk izlenimler, Hadim Tarm 9lçe Müdürlüü arclk teknisyeni ve köylülerin ifadelerine göre, yörede arcla yönelik hem doal kaynak hem de insan kayna bakmndan potansiyel bulunmaktadr. Uygun kredi, teknik destek verilmesi durumunda arcla yeniden balamak ve mevcut faaliyetini büyütmek isteyen haneler bulunmaktadr. Örnein Çamiçi Mahallesi nde 10 hane arcl bilmekte ve yeniden balamak istemektedir. 5 hane ise gelitirmek amacyla destek beklemektedir. 6. Doal Mantar Toplaycl, Avclk ve El Sanatlar Üretimi a) Doal Mantar Toplaycl Kuzu Göbei Mantar: Yörede, ilkbahar mevsiminde kuzu göbei ad verilen doal mantar toplanmaktadr. Daha çok orman içlerinde ve ardç ormanlarnda bulunan bu mantarn, 1998 ylnda kurusu, 12 milyon TL/Kg. fiyatla satlmtr. Ancak 1998 de hasadn iklim koullarna bal olarak yeterli miktarda olmad ifade edilmitir. 21

23 Katran mantar: Köylüler, sonbahar döneminde (ekim-kasm) katran mantar toplamaktadr. Sedir ormanlarnda bulunan bu mantar, geçmite hane tüketiminde kullanlrken son 4 yldr ya olarak satlmaktadr. Yetikin bir kii günde ortalama 3 Kg. katran mantar toplayabilmektedir. Doal olarak yetien bu mantarn üretim miktar yamur durumuna baldr. Katran mantar, Alanya, Antalya, Mula ve Afyon daki tüccarlarn köydeki yerel araclar tarafndan satn alnmaktadr de 2 ile 3.5 milyon TL/Kg. arasnda satld söylenmektedir. Yaklak 1 ay süren toplama iine hanede ii olmayan hemen herkes katlmaktadr. Geçen yl bir haneden 3-4 kiinin toplad katran mantar ndan ortalama 500 milyon TL para kazanld ifade edilmektedir. Yalnzca Çambuca Mahallesi ne 3-4 milyar TL nin girdii söylenmitir. b) Avclk Avclk, köylülerin bo zamanlar deerlendirmeleri bakmndan oldukça yaygn uralarn banda gelmektedir. Hemen hemen her evde av tüfei bulunmaktadr. Özellikle k aylarnda yaygn olarak yaplan avclkta, tavan, keklik, domuz vb. yaban hayvanlar avlanmaktadr. Köylüler yaz aylarnda yaylaclarn farla tavan avladklarn belirtmilerdir. c) El Sanatlar Yörede el sanatlar balamnda hal, kilim ve sili (keçi klndan dokunan ve oturma odasna serilen bir tür kilim) dokumacl hane gereksinmelerini karlamak amacyla hanelerin % 90 n tarafndan dokumaktadr. Ancak hanelerin % 10 u, gereksinim fazlas el sanatlarn satmaktadr. Köylüler, pazar bulunmas halinde el sanatlar ii geliir mi? sorusuna, gençlerin köyde kalmak istememesi ve i yüklerinin fazla olmas nedeniyle geliemeyeceini, ayrca dokumaya zamanlarnn olmadn belirtmilerdir. d) Kardelen Soan Toplanmas Geçmite, 8-10 sene önce oldukça çok miktarlarda toplanan kardelen soanlarnn günümüzde yaygn olarak toplanmad, hatta geçen sene yörede yasaklanmasndan dolay hiç toplanmad ifade edilmitir. Ayrca kardelenden çok para kazanma olana- nn olmad söylenmektedir. Ayrca, yörede soanl bitkilerden hiçbirinin toplanmad belirtilmitir. 22

24 7. Gelir Analizi Gelir Kaynaklar Çizelge 10: Beyreli Köyü Çambuca Mahallesi (30 hane) Gelir Kaynaklar (1998) Hane says Birim Fiyat (aylk, adet, dekar vs) Zaman- Miktar Hane Bana Ortalama Gelir Toplam Gelir BB Hayvanclk 30???? KB Hayvanclk (Koyun) 8 10 milyon = 1 kuzu 300 adet 375 milyon 3 milyar KB Hayvanclk (keçi) 6 25 milyon adet 20 adet 500 milyon 3 miyar Mevsimlik 9çilik milyon aylk 4 ay 500 milyon 13 milyar Hububat tarm 30??? Bilinmiyor Orman 9çilii-Dikili kesim 8 10 gün 200 milyon 1.6 milyar Arclk milyon 1.6 milyar Meyvecilik (elma) 3 50 milyon 150 milyon Mantar toplama 26 1 ay 3-4 milyar 8. Kredi Kullanm Eilimi Koyunculuk yapan haneler TC Ziraat Bankas nn verdii koyunculuk kredisinden yararlanmaktadrlar. Ayrca ORKÖY den 1996 ylnda 3 haneye süt koyunculuu, 1988 ylnda da 5 haneye arclk kredisi verilmitir. Köylüler kredi faizlerinin ödenebilecek düzeyde olmas durumunda, kredi kullanabileceklerini belirtmilerdir. 9. Tarm Takvimi Çizelge 11: Tarmsal ve Hayvansal Faaliyetlerin Aylara Göre Dalm Faaliyetler Erkek A Y L A R Kadn Bitkisel Üretim Faaliyetleri (Hububat, Meyvecilik, Sebzecilik vs.) Sürüm E X S X S X H X H Ekim E X S X S X H X H Gübreleme E X X X X Sulama EK X X X X X X Çapa-Ot Alma EK X X X X X 9laçlama E X X X Hasat EK X X X X Tama EK X X Hayvanclk (Büyükba Ve Küçükba Dahil) Ahrda Bakm EK X X X X Yaylaya çk Ürün Deerlendirme K X X X X X X X X Yem Salama E X X X Dier Faaliyetler Mevsimlik 9çilik E X X X X X X X Mantar Toplam EK X X X X Orman 9çilii EK X X X X X X Açklama: S: Sebze H: Hububat 23

25 BE'NC' BÖLÜM DO&AL KAYNAKLAR VE SORUNLARI 1. Orman Varl ve Kullanm Durumu a) Orman Varl ve Etkilenme Durumu Beyreli Köyü 6831 sayl Orman Kanunu nun 31. maddesi kapsamndadr. Yani orman köyü konumundadr. Snrlar içerisinde verimli ve zengin ormanlar bulunmaktadr. Ormanlar içinde ve bitiiinde yaayan topluluklar bu ormanlardan yapacak ve yakacak odun gereksinmesi, orman içi açklklarda ot biçimi, yaprak yararlanmas, mantar ve av hayvan, orman içilii vb. çeitli ekillerde yararlanmaktadr. Ormandan yararlanmann ortaya çkard çok çeitli ve çok boyutlu sorunlar bulunmaktadr. Yakacak ve yapacak odun salama, tarm arazisi kazanmaya yönelik açmaclk ormanlar olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrca taze sürgünlerden özellikle toros göknar- hayvan yemi eklinde yararlanma göknarlarda kabuk böceinin yaygnlamasna neden olmakta ve kurumalara rastlanmaktadr. Köylüler yörelerindeki ormanlarn azaldn öne sürülmekte ve bunun nedeni olarak orman idaresinin yapm olduu kesimleri göstermektedir. Kendilerinin de bu azalmaya yapacak, yakacak odun salama ve yaprak yararlanmas eklinde katldklarn söylemektedir. Orman azalmasndan dolay sel ve heyelanlarn gündeme geldiini belirtmilerdir. Köylüler ormann öneminin farknda olduklarn, köyün yakn çevresindeki ormanlar kendi olanaklaryla koruduklarn söylemilerdir. b) Yapacak ve Yakacak Odun Kullanm Köylüler, konutlarnn yapm ve onarmnda kullandklar yapacak odunu köy çevresindeki ormanlardan salamaktadr. Sürekli oturanlar bu gereksinimlerinin bir ksmn zati ihtiyaç 1 eklinde temin ederken, bir ksmn da yasa ve teknik d yollardan karlamaktadr. Köylüler, yapacak odun salamada temel sorununun yaylaclar olduunu, çünkü yaylaclarn bu konuya yeterince önem vermediklerini ve dikkatli davranmadklarn söylemektedir. Beyreliler, ylda yakacak amacyla küçük ailelerin 5, büyük ailelerin ise 10 ton odun kullandklarn, bu gereksinmeyi daha çok kuruyan aaçlardan saladklarn belirtmektedir. c) Orman 'çilii 1992 ylna kadar kesim, dikim ve teraslama ilerinde çaltklarn belirten köylüler, orman içiliinin geçmite oldukça fazla olduunu, ancak imdilerde azaldn ifade etmilerdir. Üretim birim fiyatlarnn düük olmasndan dolay orman içiliinde daha çok Mersin den gelen tahtaclarn çaltrldn belirtmilerdir. 1 Orman Yasas gereince orman köyü statüsünde bulunan köylülere konut, samanlk ina ve onarm karlnda, piyasa koullarndan oldukça düük bedelle verilen yapacak odun ürünü. 24

26 1998 ylnda orman iletme eflii köylülere daha çok enkaz niteliindeki aaçlar zati ihtiyaç kapsamnda dikili sat yöntemiyle köylülere datm, üretim köylüler tarafndan gerçekletirilmitir. Köylüler üretimlerinin bir ksmn piyasaya satarak gelir elde etmilerdir. 20 haneye pein para karlnda, m 3 ü 18 milyon TL den ortalama 7-8 m 3 lük dikili kesim verilmi, köylüler kesim, sürütme ve nakliye iini yapm ve mamul ürünü piyasaya milyon TL/m 3 karlnda satmlardr. d) Ormandan Dier Yararlanmalar Yörede ormanlardan ek olarak mantar toplaycl, yem bitkisi olarak taze sürgün kesimi ve orman içi açklklardan ot biçme (doal mor yonca) eklinde de yararlanlmaktadr. e) Ormanlarn Korunmas ve Gelitirilmesi Ormanlarn korunmas ve gelitirilmesine yönelik yöre halknn görüleri; Keçinin yöreden kaldrlmas. Yakacak odunun yerine ikame edecek kömür ve tüp gaz konusunda destek. BB hayvanclk konusunda yönlendirme ve destek. Yaylaclarn tahribini önlemeye yönelik giriimler; daha sk koruma. Hayvan otlatlmasna engel olmayacak ekilde bo alanlarda aaçlandrma yaplmas. f) Orman 'daresi-köylü 'likileri Köylüler, orman idaresinin KB hayvanlara yedirilmek üzere pür-taze sürgün kesilmesini saptadklar zaman kendilerine zabt tuttuunu ve mahkemeye verdiini, ancak yaylaclarn genç fidanlar traktörle sürmesine ve açmaclk yapmalarna karn herhangi bir ilem yaplmad inancn tamaktadr. Ayrca köylüler dikili sat yöntemiyle uygulanan modelin devam ettirilmesini istemektedir. Beyreliler, komu köylerle orman snr sorunu bulunduunu, bunun çözüme kavuturulmasn talep etmektedirler. g) Yaban Hayat Yörenin yaban hayat bakmndan zengin olduu, ormanlarda tavan, tilki, kurt, keklik, ay, sansar, atmaca, kartal, porsuk, kirpi gibi hayvanlarn bulunduu belirtilmitir. Geçmite ise da keçisinin bulunduu ifade edilmektedir. Le kartal, karga ve yaban domuzunun oldukça azald söylenmektedir. 2. Mera Varl ve Kullanm Durumu Köylüler, karn kalkmaya balamasyla beraber hayvanlarn köyün yakn çevresindeki orman içi açklklarda otlatmaya balatmaktadr. Mays ayna kadar buralarda otlayan hayvanlar, haziran-ekim aylar arasnda Aypnar ve Kocaalan yaylalarndaki meralara gitmektedir. Hayvanlarn tamam yaylaya götürülmekte ve serbest olarak 25

27 otlatlmaktadr. Ayrca yalnzca yaz aylarnda yaylaya göçen 9 köyün hayvanlar da yayla da dier hayvanlarla kark olarak otlamaktadr. Meralarn varl ve mevcut durumu hakknda yeterli veri ve bilgi derlenememi, gözlem yapma olana da bulunamamtr. Ancak köylüler koyun saysnn artmas ve otlarn topraktan çkar çkmaz otlatlmaya balanmas nedeniyle geçmie göre gözle görülecek derecede otlarn azaldn ve youn otlatma yapldn öne sürmülerdir. 3. Su Kaynaklar ve Kullanm Durumu Çambuca Mahallesi çevresindeki arazilerin sulanma olana bulunmakta ve mahallenin üstünde bulunan iki toprak kanal araclyla sulama yaplmaktadr. Su kaynaklar bakmnda Çambuca mahallesi yeterli durumdadr. Çamiçi Mahallesi nde ise hem sulama hem de kullanma amacyla su sorunu bulunmaktadr. Sulama suyu oldukça snrl olup, içme suyu özellikle yaz aylarnda sorun olmaktadr. Mahalle sakinleri Gevne Çay ndan su motoruyla su baslmas durumunda sorunun çözülebileceini söylemektedir. Köylüler Gevne Çay nn geçmite doal alabalk bakmndan çok zengin olduunu, ancak bugünlerde hemen hemen hiç balk bulunmadn belirtmektedir. Gevne Çay nda doal alabalk veya uygun su kaynaklarnda kültür alabal yetitirmek amacyla destek verilmesi talep edilmektedir. Fotoraf 5: Gevne Vadisi Ormanlar 26

28 Fotoraf 6: Gevne Vadisi nde Toprak Erozyonunun Boyutu 27

29 ALTINCI BÖLÜM GENEL DE&ERLEND'RME ve OLASI PROJE KONULARI 1. Genel Deerlendirme Beyreli Köyü veya Gevne Vadisi orman, mera, su, biyolojik çeitlilik vb. zengin özellikler tamaktadr. Ancak yararlanma biçim ve younluunun ortaya çkard sonuçlar bu zenginliin varln tehdit edecek aamaya gelmitir. Arazi gözlemlerinin yansra köylülerin ve ilgili teknisyenlerin ifadelerine göre ormanlarn yaps bozulmakta, alansal olarak küçülmekte, meralar verimsizlemektedir. Bu durum heyelan ve toprak erozyonunu artrmakta, biyolojik çeitlilie olumsuz etkide bulunmaktadr. Böyle bir sonucun ortaya çkmasnda yoksulluk ve gereksinmeleri karlamaya yönelik katlmc planlama ve yönetimin eksiklikleri ana rolü oynamaktadr. Doal kaynaklardan yararlanma biçimi yerel topluluun yaamn sürdürmeye yetmemekte, ortaya çkan gelir aç yöre dndan mevsimlik içilikle karlanmaya çal- lmaktadr. Ancak, mevcut potansiyelin katlmc planlama ve yönetimi düzeniyle sorunun önemli bir ksm çözümlenebilir ve gen kaynaklarnn yerinde korunmasna yönelik etkili önlemler alnabilir. Bunun için yöre koullarnda geçerli ve kaynak kullanclarla birlikte planlanm faaliyetlere gereksinim bulunmaktadr. 2. Olas Proje Konular a) Gelir getirici etkinlikler Arclk: Arclk, bilindii gibi doal kaynaklarn korunmas ve gelitirilmesinde en önemli ekonomik amaçl etkinliklerinden biridir. Yörede arclk potansiyeli ve talebi yüksektir. Ayrca Tarm 9lçe Müdürlüü nün ilgisi ve Hadim Meslek Yüksek Okulu nda Arclk Bölümü nün bulunmas, ORKÖY ün bu tür çalmalara destek vermesi, önemli avantajlardr. Bu konuya yönelik bir projelendirme çalmasnn yaplmas ve destek olanaklarnn yaratlmas yararl olacaktr. Meyvecilik; Kiraz, Elma ve Ceviz Üretimi: Yörede meyvecilik önem kazanmaktadr. Özellikle kiraz yetitiriciliine duyulan yakn ve youn ilgi üretimden gelir getiricilik yönünde oluan beklenti, kirazcln yaygnlamasnda balca faktördür. Gevne Vadisi nde kiraza yönelik taleplerin deerlendirilmesi önemlidir. Ayrca vadi içlerinde al ceviz dikimleri ve ksa zamanda ceviz üretimi ek gelir kayna bakmndan deerlendirilebilir. Vadi tabanlarnda sulanabilen arazilerde yar ve tam bodur elma üretimi düünülebilir. Kültür Balkçl ve Doal Alabaln Koruma Altna Alnmas: Su kaynaklarnn etkin kullanlmasna yönelik potansiyel mevcuttur. Bu potansiyelin üretime dönütürülerek kültür alabalk üretimi yaplmasna yönelik bir aratrmann balatlmas yararl olacaktr. 28

30 Gevne Çay nda krmz benekli doal alabaln yaad ifade edilmitir. Bunun koruma altna alnarak, sürdürülebilir yararlanma konusunda giriimlerde bulunulmaldr. Süt 'nekçilii (keçi ve koyunun yerine): Süt inekçiliinin benimsenmesi sütün günlük olarak satlmasyla mümkündür. Hadim süt ileme tesislerinin aktif hale gelmesi gelecekte kombine rk (hem süt hem besi materyali) inekçilie yönelik talebi artrabilir. Bu düünceden hareketle ORKÖY ile Tarm ve Köyileri Bakanl nn kaynaklarndan yararlanarak keçi ve koyunculuk yerine yöre koullarna uygun kombine rklarla inekçilik yaygnlatrlabilir. Besicilik: Köylerde süt ve süt ürünlerinin deerlendirilmesinde karlalan zorluklar nedeniyle besicilie ilgi ve talep bulunmaktadr. Ekolojik Tarm: Mevcut sebze ve hububat üretimi yar ekolojik tarm niteliindedir. Pazarlama sorunlarnn çözümlenmesi durumunda tam ekolojik tarma yönelik giriimler balatlabilir. Yayla Turizmi: Yöre, Alanya ya ortalama 65 Km dir. Alanya dan köye ulam yaklak 3-4 saat tutmaktadr. Yolun yars asfalt dier yars topraktr. Vadi, yaz aylarnda serin ve nemsiz olduundan Alanya nn scak ve nemli ortamndan uzaklamak isteyenlere farkl seçenekler sunabilecek özelliktedir. Potansiyel turistlerin isteklerini karlayacak ekilde yerel koullarda bir planlama çalmas balatlabilir. b) 'nsan Kaynaklarn Gelitirme Etkinlikleri Yaym ve Örgütlenme: Yerel topluluklarn gereksinmelerini karlayacak tarm, orman, su kaynaklar, mera vb. konularda yaym çalmalar planlanmaldr. Ayrca yerel topluluun ortak hareket etmesini salayacak yöre koullarn dikkate alan yerel örgütlenme üzerinde önemle durulmaldr. Kapasite Gelitirme: Sürdürülebilirliin önemli koullarndan biri yerel topluluun kendi iini kendisinin yapar hale gelmesidir. Bunun salanmasna yönelik yerel toplulukta kapasite gelitirme etkinlikleri öngörülmelidir. 29