TÜRKĠYE DE ÖRGÜN TURĠZM EĞĠTĠMĠNĠN ÖNÜNDEKĠ ENGELLERLE MÜCADELEDE TĠYADER VE TURĠZM MESLEKLERĠ VE TURĠZM KONSEYĠ MESLEK YASASI TASLAĞI ÖZET

Transkript

1 TÜRKĠYE DE ÖRGÜN TURĠZM EĞĠTĠMĠNĠN ÖNÜNDEKĠ ENGELLERLE MÜCADELEDE TĠYADER VE TURĠZM MESLEKLERĠ VE TURĠZM KONSEYĠ MESLEK YASASI TASLAĞI Ali ERBAŞ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi E-posta: Rahman TEMİZKAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi E-posta: Duran CANKÜL Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi E-posta: ÖZET Bologna süreci ile güçlenmesi gereken diplomalar turizm alanında değerini kaybetmektedir. Turizm kısa süreli sertifika programlarıyla pas geçilen diplomalıların girmediği bir sektör halini almıştır. Bu durum 1956 yılından itibaren turizm eğitimine yapılan milyarlarca dolarlık yatırımın heba olmasına sebep olmaktadır. MYK gibi kısa süreli belgelendirmelere karşı, hiçbir avantajlı durum sağlamayan diplomalar için harcanan zaman, çaba ve ekonomik kaynaklar israf anlamına gelmektedir. Yasal bir düzenleme ile diplomalıların sektörde ve turizmle ilgili kamu kurumlarında istihdamının sağlanması ve turizm konseyi kurulması sektörün sadece nitelikli personel ihtiyacını çözmekle kalmayacak, sektörün önünün açılmasını, turizm gelirlerinin artmasını, yatırımların artmasını ve paydaşların kendilerini ifade edecekleri bir ortamın oluşmasıyla daha doğru adımlar atılmasını sağlayacaktır. Böylece, her düzeyde turizm diploması veren eğitim kurumları ve eğiticileri (öğretmenler ve akademisyenler) hak ettikleri değeri bulacak ve görevlerini ircaa etmeye devam edebileceklerdir. Bu çalışma, sektörde turizm diplomalıların istihdam edilmesinin önünü açan ve turizm konseyinin kuruluşunu ve işleyişini sunan bir yasa taslağını sunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Turizm Eğitimi, Tiyader, Turizm Meslek Yasası, Türkiye Turizm Konseyi.

2 GĠRĠġ Turizm sektörü Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için ihmal edilemeyecek kadar önemli bir sektördür. Turizm sektöründe başarılı olmak ancak kalifiye insan kaynağı ile mümkün görünmektedir. Türkiye teşvik kanunları ile 1980 li yıllardan itibaren turizm arzını ve buna bağlı olarak talebi arttırmıştır. Sektörde istihdam edilecek kalifiye personelin yetiştirilmesi için her düzeyde eğitim kurumları kurulmuştur. Turizm altyapı ve üstyapısı hızla gelişip, turizm arzı ve talebi hızla büyürken, eğitim kurumları nitelik ve nicelik açısından bu büyümeye cevap verememiştir (Yeşiltaş, Öztürk ve Hemmington, 2010). Turizmin hızlı büyümesinden dolayı eğitimli işgücü ihtiyacının kısa süreli sertifika programları ve kurslar ile karşılanması ihtiyacı doğmuştur (Mayoka ve Akama, 2007, s. 299) yılı itibari ile Türkiye de her düzeyde turizm eğitimi verilmekte ve her yıl 20 bin civarında mezun verilmektedir. Bununla birlikte, sektörün büyümesi devam ettiği için her düzeyde turizm eğitimi veren okul ve kontenjan sayıları da artmaktadır. Ancak, mezunların diplomaları ile elde ettikleri mesleği icra etme yetkisi ve hakkı sertifika programları ile pas geçilmektedir. Mezunların çok önemli bir kısmı sektörü kısa süre içinde terk etmektedir. Ülke imajına da son derece etki eden stratejik bir sektör olan Turizm sektöründe faaliyet gösteren çok çeşitli işletmelerde yapılan işlerin meslek statüsünde olmaması, yasal bir varlıklarının olmaması ve çalışanların sicil kaydına sahip olmamaları, kendi meslekleriyle ilgili söz sahibi olmamaları, kendilerini temsil eden bir meslek odalarının olmaması gibi sebepler turizm diplomalarını anlamsız hale getirmektedir. Mesleki Yeterlilik Kurumumu (MYK) Kanunu ile bu tür işleri yapacak olanlar için standartlar belirlenmiştir. Ancak, bu standartlar içinde işleri yapabilecek olanlara diploma ile ilgili bir mecburiyet getirilmemiştir. Bir kişi, eğitim almış olduğu alana bakılmaksızın MYK tarafından akredite edilmiş eğitim merkezleri tarafından ücret karşılığı birkaç aylık sertifika eğitimine tabi tutulacak ve eğitim sonunda ücret karşılığı belgelendirilecektir. Turizm diplomasına sahip olanlar da bu belgelendirmeye tabi olacaklardır. Dolayısıyla hangi düzeyde olursa olsun turizm diploması, sahibine hiç bir fark kazandırmamaktadır. Bu durumda, eğitim dönemleri boyunca çocuklarını ekonomik olarak destekleyen ailelerin kaynakları, umutları, emekleri, hayatlarının bir dönemi, öğrencilerin gençlik yılları, devletin eğitim kurumlarının inşası, içinin tefrişatı ve eğiticilere ödediği maaşlar için harcadığı kaynaklar ve bu eğitimin her düzeyde

3 devam edebilmesi için harcanan enerji, finansal kaynaklar ve zaman heba olup gitmektedir (Temizkan, Erbaş ve Cankül, 2014). Turizm diplomalarının bir fark oluşturmadığı MYK kanunu ile daha net bir şekilde görülmeye başladığı için turizm eğitim kurumlarının kontenjanları boş kalmaya başlamıştır yılı ÖSYM verilerine göre turizm eğitimi ön lisans düzeyinde açılan kontenjanın 7001 tanesi, lisans düzeyinde ise 8240 kontenjanın 2434 tanesi ilk atama sonrası boş kalmıştır (ÖSYM, 2013) yılında ise ÖSYM kılavuzunda turizm eğitimi ön lisans düzeyinde lisans düzeyinde ise 8978 kontenjan açılmıştır (ÖSYM, 2014). Kontenjanlardaki boşluğa rağmen bir önceki yıla göre kontenjanların arttığı görülmektedir. TUROFED başkanı Osman Ayık bu gidişatı gördüğü için Türkiye de üniversitede turizm eğitimine artık gerek yok açıklamasını yapmıştır (TURİZMDEBUSABAH, 2013). Bu durum turizm işlerini kapsayan bir turizm meslekleri yasası ile diplomalara değer kazandırılmadığı sürece TUROFED başkanının öngörüsü doğrultusunda gelişmeye devam edecektir. Bu durumun, turizm akademisyenlerine olan talebi ve dolayısıyla verilen değeri de azaltacağı düşünülmelidir. Bu çalışmanın amacı, turizm akademik camiasının dikkatini, sektörü düzenleyerek birçok sorunu ortadan kaldıracak, sektöre ivme kazandıracak, diplomalıların sektöre girmelerinin önündeki engelleri ortadan kaldıracak, turizm akademisyenlerine ve ürünleri olan diplomalılara değer katacak ve bütüncül bir yaklaşımla TİYADER tarafından hazırlanmış olan yasa taslağına çekmektir. Bu yasa taslağına katkılarını almaktır. TÜRKĠYE DE TURĠZM SEKTÖRÜNDE DĠPLOMALI EĞĠTĠM Turizm gelişmekte olan ülkeler için istihdam sağladığı ve ödemeler dengesine katkı sağladığı için önem kazanmaktadır. Bununla birlikte, gelişmiş ülkelerin uluslararası turizmden en büyük payı almaya devam ettikleri görülmektedir. Turizmin gelişmiş ülkeler için de ilgi çekici bir sektör olduğu görülmektedir (Tosun, 1999, s. 217 ; Dieke, 1988, s. 41). İleri ülkelerin gelişmişlik düzeyine ulaşılabilmesi için gelişmekte olan ülkelerin ekonomi, sanayi ve tarım politikalarının yanı sıra turizme ve turizm alanındaki her türlü yatırıma önem vermesi gerekmektedir (Avcıkurt ve Köroğlu, 2002, s. 3) Turizm sektöründe hayatta kalmak ve rekabet avantajı sağlamak, turistik ürünü sunan, işleyen ve yöneten kalifiye personele ulaşmaya bağlıdır (Zagonari, 2009, s. 2).

4 Teşvik kanunları ile ithalat, inşaat ve emlak vergilerinden muafiyet, orta ve uzun vadeli yerli veya yabancı para biriminde alınan kredilere düşük faiz oranları, su ve elektrikte indirim, hazine arazilerinin 99 yıla kadar kiralanmasında kolaylıklar ve proje bölgelerine elektrik, su, kanalizasyon, yol ve telekomünikasyon hizmetleri için gerekli altyapının sağlanmasında öncelik gibi girişimcileri turizm sektörüne yatırım yapmaya cesaretlendiren teşvikler verilmiştir. Türkiye ye gelen turist sayısı yatırımlarla birlikte hızla artmıştır. Türkiye de turizm arzı ve talebini arttırmaya odaklanmış bir plan uygulanmış olmasına rağmen bu planda kalifiye insan kaynakları ihtiyacının karşılanması planı eksik kalmıştır (Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Oysaki uluslararası turizmde gittikçe artan rekabet ortamında, avantajlı bir durum elde etmek, ancak müşteri memnuniyetinin sağlanması ile mümkün olacaktır. Müşteri memnuniyetinin sağlanması ve destinasyonun rekabet gücü kazanması için ihtiyaç duyulan bilgi, yetenek ve donanıma sahip işgücü ancak etkin ve kaliteli turizm eğitim ve öğretimiyle (Ünlüönen, 2000, s. 218 ; Ayikoru, Tribe ve Airey, 2009, s. 191) ve turizm okulları mezunlarının sektörde çalışmaları ile mümkündür (Kuşluvan ve Kuşluvan, 2000, s. 252). Kamu ve özel sektör, turizmin olumlu toplumsal ve ekonomik etkilerini görmüş ve profesyonel ve iyi eğitimli işgücünün hizmetin kalitesini arttırma ve kaliteli hizmet sağlamada vazgeçilmez olduğunun farkına varmış ve orta öğretimden lisansüstü düzeye kadar her düzeyde turizm eğitimi verilmeye başlanmıştır. Bununla birlikte, sertifika programları ile de sektöre insan kaynağı yetiştirmeye çalışılmaya devam edilmektedir. Turizm eğitimindeki bu gelişme ve büyümeye rağmen birçok ülke özellikle gelişmekte olan ülkeler stratejik plan ve politikalardan yoksundur (Mayoka ve Akama, 2007, s. 299). Turizm sektöründe diplomaların sertifika programlarıyla pas geçilmesi ile eğitimli diplomalı kalifiye personelin sektörde ve kamuda istihdam edilememesinin sonucu olarak sorunlar büyüyerek devam etmektedir. İhtiyaç duyulan işgücünü yetiştirmek üzere ülke çapında turizm eğitimi veren kurumlar açılmıştır (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 94). Ancak, artan turizm eğitimi talebine cevap verecek kurumların kapasiteleri turizm sektörü ile uyumlu bir şekilde büyümemiştir (Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Bu durum sertifika programlarının gerekliliğini savunmada kullanılabilecek bir argüman olabilir. Türkiye de de sektörün hızla artan insan kaynağı ihtiyacını karşılamak üzere eğitim kurumları tarafından milli eğitim bakanlığı aracılığı ile turizmle ilgili her düzeyde programlar hayata geçirilmiştir. Yükseköğretim

5 düzeyinde turizm eğitimi veren Ön lisans, Lisans ve Lisansüstü programlar vardır (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 96). Tablo Öğretim Yılları Arasında Turizm Eğitiminde Okul, Öğrenci, Eğitici ve Mezun Sayıları Eğitim türü Yıllar Okul/Üniversite Öğrenci Mezun Eğitici sayısı sayısı Sayısı Sayısı Turizm meslek lisesi Turizm Ön lisans Programları Turizm Lisans Turizm Lisansüstü Programları Toplam Kaynak: Temizkan ve diğerleri (2013). Önlisans programları, sektörün alt ve orta düzey yönetici ihtiyacını karşılamayı amaçlarken (Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 5 ; Hacıoğlu, Kaşlı, Şahin ve Tetik, 2008, s. 42) lisans düzeyinde eğitim veren programların amacı öğrencileri sektörde yönetici düzeyindeki kadrolara hazırlamaktır (Yeşiltaş ve diğerleri, 2010 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 8 ; Avcıkurt ve Karaman, 2002, s. 53 ; Eser, 2002, s. 4). Lisansüstü turizm eğitimi yüksek lisans ve doktora düzeyinde olmak üzere iki düzeyde verilmektedir (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 106 ; Yeşiltaş ve diğerleri, 2010 ; Gürdal, 2002, s. 393 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 10). Yüksek lisans düzeyindeki eğitimin iki genel amacı vardır. Birincisi, öğrencilere kariyer kazandırmak, ikincisi, turizm sektörüne orta ve üst düzeye yönetici, eğitici, danışman ve araştırmacı yetiştirmektir. Doktora düzeyindeki turizm eğitimin temel amacı ise, bir disiplin olarak turizmle ilgili akademik araştırmalar yapmak, problem çözmek ve eğitim-iletişim yeteneklerini geliştirmektir (Olsen ve Khan, 1989, s. 16 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 10 ; Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Dolayısı ile Türkiye turizm sektörünün insan kaynağı ile ilgili ihtiyacını karşılamak üzere her düzeyde diploma veren resmi eğitim kurumlarıyla gerekli yatırımı yapmış ve üretmeye devam etmektedir.

6 Farklı düzeylerde her yıl binlerce mezun veren yüzlerce turizm eğitimi veren okul ve program olmasına rağmen kalifiye eleman bulamamak gibi bir sıkıntının sektör tarafından dile getirilmesi (Ünlüönen ve Boylu, 2009, s. 969) turizm eğitimi almış olan diplomalıların sektörde tutulma oranlarının çok düşük olmasıyla (Okumuş ve Yağcı, s. 92 ; Mısırlı, 2002, s. 454) açıklanabilir. Hacıoğlu (1985) turizm okullarından mezun olanların %94 ünün sektörde çalışmadığını tespit etmiştir. Kuşluvan ve Kuşluvan (2003) özellikle turizm lisans öğrencilerinin %33 ünün turizm sektöründe çalışmayı düşünmediğini tespit etmiştir. Henüz öğrenci iken böyle düşünenlerin mezun olduktan sonra oranının artması beklenebilir. Benzer şekilde, mezunların sektörde istihdam edilenlerin oranının çok düşük olduğu önemli oranlarda farklı sektörlerde istihdamı tercih ettikleri bulgusuna ulaşan birçok çalışma mevcuttur (ILO ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1994 ; Pavesic ve Brymer, 1990 ; Kuşluvan ve Kuşluvan, 2003). Yeşiltaş ve diğerlerinin (2010) ifade ettikleri sektördeki kalifiye personel açığının okul veya program sayısının yetersizliği ile bir ilişkisi olsa da mezunların sektörde tutulamaması ile ilişkisinin daha güçlü olabileceği anlaşılmaktadır (Eivazi Gharamaleki, 2011). Mezunların sektörde istihdamının sağlanabilmesi için turizm meslek yasaların çıkarılmalıdır ve turizm eğitimi aldığını belgeleyen diploma sahibi olmayanların istihdam edilmesi engellenmelidir. (Eivazi Gharamaleki, 2011). Turizm fakültelerinde ve 4 yıllık lisans eğitimi veren yüksekokullarda işletmecilik eğitimi verilmekle birlikte turizm olgusu ve sektör ile ilgili mesleki eğitim de verilmektedir. Bunlara ek olarak sektörde staj adı altında uygulamalı ve işbaşı eğitimler de verilmektedir (Temizkan ve Temizkan, 2008). Turizm meslek liselerinden lisansüstü düzeye kadar, turizm teorik ve uygulamalı eğitiminin yanı sıra, işletmecilik eğitimi de verildiği düşünüldüğünde, bir turizm işletmesinde en alt düzeyden en tepe yöneticiye kadar başka alanlardan diploma sahibi olanların turizm diplomalılardan daha kalifiye olamayacağı görülmektedir. Sektörde turizm diplomalıların yerine turizm diplomasızların istihdam ediliyor olmasının, okullarda verilen eğitimin niteliğinin düşük olmasıyla açıklanmaya çalışılması ise bu eğitimi bin bir fedakârlıkla verenlere yapılabilecek en büyük hakaret olarak görülmelidir. Alaylılar ve turizm diploması olmayanlar işlerini doğru yapıyor iseler ve diplomalılara ihtiyaç yok ise kalifiye personel eksikliği ile ilgili şikâyetlerin devam etmemesi gerekirdi. Gelen turist sayısında 6. olan Türkiye nin, elde edilen gelir

7 açısından 13. Sırada yer almasının önemli sebeplerinden birisinin niteliksiz işgücünün sunduğu kalitesiz hizmet ve turistlere sergiledikleri hatalı tavırlar olduğu düşünülmelidir. Dünya turizm piyasasında Türkiye, kalifiye personel eksikliğine bağlı olarak kaliteli (gelir düzeyi yüksek) turisti kaliteli hizmet sunan destinasyonlara kaçırmış olabilir. Mısırlı da (2002) Türkiye de turizm eğitiminin ve sektörün personel ve istihdam sorunlarının önemli bir bölümünün turizm ile ilgili mesleklerin ve meslekte çalışan eğitilmiş iş görenlerin yasal himaye altına alınmamış olmasından kaynaklandığını ifade etmiştir. Turizm meslekleri, bu mesleklerin değişik kademelerinde çalışma hakkı, unvan kullanma, kanuni bir düzenleme ile himaye altına alınmadıkça, haksız rekabet şartlarında istihdam önlenmedikçe ne çok yetenekli insanları bu sektörün değişik kademelerine çekmek, ne de yeteneklileri meslekte sürekli olarak tutmak mümkün olabilecektir. Nitelikli ve bilgili insanları mesleğe çekmenin ve meslekte kalmalarını sağlamanın yolu, ilgili meslek için gerekli eğitimi almış, bunu diploma ile belgelendiren kişilere yasal bir hak olarak verecek hukuki düzenleme ile gerçekleştirilmesinin mümkün olacağını dile getirmiştir. Her alanda, verilen eğitimin ve eğitim kurumlarının eksiklikleri vardır ve yöntemleri tartışılır. Bu tür eksikler ve yöntemler her alanda sürekli olarak tartışılır ve geliştirilir. Tıp, Hukuk, Mühendislik, Hemşirelik, Öğretmenlik vs. her tür program ve alanda eğitimin ve uygulamanın nasıl gerçekleştiği ve gerçekleşmesi gerektiği periyodik kongreler ile tartışılır. Turizm alanında da benzer problemler olabilir. Türkiye de tıp eğitiminin eksikleri, uygulama olanaklarının yetersizliği gibi sorunlar bahane edilerek tıp diplomalı hekimler yerine hastanelerde turizm mezunları veya üfürükçüler hekim olarak istihdam edilemez. Bunun gibi, Meslek yasasından ve diplomalıların sektörde çalıştırılmasını zorunlu hale getirmeden önce, turizm eğitimini ne kadar iyi yaptığımızı tartışmalıyız demenin anlamsız olduğu görülmektedir. Turizm eğitiminin daha iyi nasıl yapılabileceği, tıpkı hukuk eğitimini, tıp eğitimini, mühendislik eğitimini, öğretmenlik eğitimini daha iyi hale getirmenin yollarının aranması gibi ayrıca tartışılması gereken bir konudur. Bu durum, diplomaların hakkının yok sayılmasının, görmezden gelinmesinin gerekçesi olmamalıdır. Dünyada turizm meslek yasası olan başka bir ülke olmadığından bizim de yapmamıza gerek yoktur diye düşünülmemelidir. Turizm bilimsel alan olarak da sektör olarak da tıp, hukuk ve mühendislikler gibi alanlardan çok

8 daha yeni olmasına rağmen kısa sürede dünya ekonomisinde etkili bir fenomen halini almıştır. Türkiye bu konuda bir model ülke olabilir (Temizkan ve diğerleri, 2014). TURĠZM DĠPLOMASINA VERĠLEN DEĞER Herhangi bir sektörde sağlıklı ve karlı yatırım yapmak veya mevcut yatırımların karlı hale getirilmesi, ilgili alanlarda meslek yasalarının olması ve tam olarak yerleşmesi ile mümkündür. Çünkü meslek, Belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş (TDK, 2013) olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre turizm alanındaki sistemli bilgi ve beceri esas olarak turizm eğitimi veren, turizm liseleri, turizm ön lisans ve turizm fakülte ve yüksek okullarında kazandırılmakta ve bu okullardan mezun olanlara hak ettikleri turizm diplomaları verilmektedir. Üyesi olunan Bologna sürecinin temel amaçlarından biri çeşitli alanlarda verilen eğitimin kalite güvencesinin sağlanarak diplomaların toplum için daha yararlı hale getirilmesidir. Konuya bu açıdan bakıldığında Dünya da ve ülkemizde turizmin bilimsel alt yapısının güçlü olduğu ve giderek daha güçlü hale geldiği görülmektedir. Bütün bu gelişmelere rağmen, ülkemize bakıldığında turizm eğitimi son derece hafife alınmaktadır. Örneğin, Türkiye İş Kurumu (İş kur) un turizm alanında birçok bölgede istihdamı geliştirme adına iş garantili kurslar düzenlemektedir. İş kur söz konusu turizm eğitimleri ihale usulü vermekte ve bu ihaleleri alan kar amaçlı kuruluşlar sertifikalar üretmeye devam ederek turizm alanında önemli tahribatlar yapmaktadır. Bunun dışında çok çeşitli dernekler vakıflar, turizm eğitimi vermeye çalışmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı bir taraftan Turizm Liseleri ile formel turizm eğitimi verirken, diğer taraftan çeşitli otellerle anlaşarak turizm liselerinin ve üniversite turizm diplomalarını ikame eden sertifikalar vermesi toplumda fırsat eşitsizliğine ve hukuksuzluğa sebep olmaktadır. Çünkü yıllarca süren pek çok meşakkatli sınav ve süreçlerden geçerek liselerde ve üniversitelerde turizm eğitimi alanlar maalesef kısa süreli kurs alarak sektöre katılanlara göre dezavantajlı durumlara düşürülmektedir. Bunun doğal sonucu olarak da turizm alanında diploma sahibi olmayanlar çoğunluğu oluşturduğundan turizm alanındaki sızlanmaların önü kesilememekte ve turizmin hemen her alanında kaos ortamı devam etmektedir (Erbaş, Cankül ve Temizkan, 2013).

9 Sektörün diplomaya değer vermediği buna istinaden diplomalının da sektörden kaçtığı görülmektedir. Sektör dışında turizm ile ilgili kamu hizmetleri söz konusu olduğunda turizm diplomalının dışlandığı görülmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı uzman yardımcısı ve müfettiş kadrolarına KPSS puanı ile alım yapılmaktadır. Turizm işletmeciliği yüksekokulları ve turizm fakültelerinde turizm işletmeciliği bölümleri ve bu bölümlerden çıkan on binlerce mezun olmasına rağmen turizm sektöründen sorumlu bakanlık, turizm diplomalıları, merkez ve taşra teşkilatında istihdam edilmek üzere başvuracaklar içine dahi almamaktadır. Bakanlık, uzman yardımcısı, müfettiş ve taşra teşkilatında idarecilik gibi kadrolarda, turizm olgusunu bilen ve sektörü tanıyan turizm diplomalıları değil alternatifi olarak başka fakülte ve bölümlerin mezunlarını istihdam etmektedir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013) yılında 5544 nolu kanunla kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK), Kanunun 1. Maddesinde belirtildiği gibi ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmektir. Ancak, yine aynı maddede belirtildiği gibi mesleğe giriş şartları meslek kanunuyla belirlenmiş olan meslekler bu kanun kapsamı dışındadır. Örneğin; Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren mesleklerin sertifikasyon programları ile verilen sertifikalarla icra edilmesi mümkün değildir. Aynı kanunun, 22. Maddesi kişilerin meslekî yeterlilik düzeylerinin, MYK tarafından yetkilendirilmiş personel belgelendirme kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak sınavla belirleneceğini ifade etmektedir. Bu durum orta öğretim, ön lisans, lisans ve lisans üstü düzeylerdeki turizm eğitimine paralel bir belgelendirme ile diploma hakkının tecavüze uğraması anlamına gelmektedir. Kanunun bu maddesine göre MYK herhangi bir sivil toplum kuruluşunu veya meslek erbaplarının kurmuş olduğu dernekleri, özel eğitim kurumlarını turizm meslekleriyle ilgili eğitim ve sertifika vermek üzere görevlendirebilir (MYK1, 2006). Hazırlanmış olan meslek standartları mesleğin gerektirdiği yeterliliklere göre 8 seviyede sınıflandırılmıştır. Bu seviyeler mesleği yapacak olan kişinin eğitim düzeyini ifade etmesine rağmen bu eğitimin mesleki eğitim olmasıyla ilgili bir zorunluluk yoktur (MYK2, 2006).

10 Bu durum turizmci olmak için turizm meslek liselerinden turizm işletmeciliği anabilim dalı doktora programlarına kadar alınacak eğitimin ve diplomaların sağladığı hakların herhangi bir alanda eğitim alanlara eğitim kurumu bile olmayan kurumlar tarafından verilecek birkaç aylık sertifika programı ile de sağlanabileceği anlamına gelmektedir. Mesleğe giriş şartları bir turizm meslek kanunu ile belirlenmediği sürece hangi seviyede olursa olsun turizm alanında verilen diplomanın, sertifika programları aracılığıyla boş ve anlamsız hale getirilmesinin önünün her zaman açık olacağı görülmektedir. Turizm yükseköğretiminde boş kalan kontenjanlar giderek artmaktadır. Bu durumun, MYK ya akredite olmuş, ehliyet kursu tarzı belgelendirme merkezleri tarafından kısa sürede verilecek sertifikalara karşı pas geçilen diplomalar için harcanan zaman, çaba ve ekonomik kaynakların israf olarak değerlendirilmesinden kaynaklandığı düşünülmelidir. Bologna süreci ile amaçlanan lise ve üniversitelerin yaptıkları eğitim ve öğretimin sürekli olarak daha mükemmel hale getirilerek mezunlara verilen diplomaların daha nitelikli olmasını temin etmek suretiyle topluma ve işletmelere daha yüksek katkıların sağlanmasıdır. Ancak, mevcut haliyle, turizm insan kaynakları alanında görülen uygulama Bologna kriterleri ile güçlendirilmeye çalışılan diploma uygulamalarının tam aksine, ilgili ilgisiz kişi ve kuruluşların turizmin her alanında sertifikalar dağıtılarak alaylı personelin eleman yetiştirme adı altında niteliksiz elemanların turizm sektörüne yerleştirilerek diplomalı turizm personelinin sektörde çalışmasını önleyecek şekilde hareket edilmektedir. Bu bakımdan turizm diplomalarını veren ilgili yönetici ve akademik personelle turizm lisesi öğretmenlerinin çalıştıkları kurumların verdiği diplomaların hukukunu korumaları konusunda üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeleri büyük önem taşımaktadır (Erbaş ve diğerleri, 2013). Bu sorumluluklarını ivedi olarak yerine getirmedikleri takdirde TUROFED başkanının ifade ettiği şekilde önce yükseköğretim düzeyinde ve daha sonra orta öğretim düzeyinde turizm diploması veren kurumlar kontenjanlarını dolduramamaya başlayacak ve kapatılma yoluna gideceklerdir yılından bu yana devletin turizm eğitimine yapmış olduğu milyarlarca dolarlık yatırım heba olma yolunda ilerlemektedir. Bu durumda birkaç yıl içerisinde araştırma görevlisi, öğretim görevlisi ve yardımcı doçent doktor

11 gibi sözleşmeli statüde görev yapan akademik personel akademisyenliğe veda etmek zorunda kalabilir. Daimi kadrolarda yer alanlar ise kendi alanları dışında bir bölümde yer aramak durumunda kalabilirler. Mayoka ve Akama (2007) yaptıkları çalışmada toplumsal ve ekonomik bir olgu olan turizmin sistem yaklaşımı ile ele alınması gerektiğini ortaya koymuşlardır. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı belgesinde (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2007, s. 8-9) Ulusal ve il bazında turizm konseyleri kurulması ve sektörün bu konseyler tarafından alınan kararlar doğrultusunda düzenlenmesi kararı alınmıştır. Paydaşların kendilerini ifade edebilecekleri bir konseyin kurulması turizmin bütüncül bir sistem olarak değerlendirilmesini sağlayacaktır. Ancak, 2014 yılının sonlarına gelindiği noktada Ulusal Turizm Konseyi ile ilgili hiçbir girişim gerçekleştirilmediği görülmektedir. SONUÇ Artık Türkiye de ve Türkiye gibi turizm ülkelerinde turizm eğitimi sertifika programlarıyla yapılamayacak kadar ciddi bir sektör haline gelmiştir. Türkiye de her düzeyde diplomalı eğitim veren turizm eğitim kurumları yeterli sayıya ulaşmıştır. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı belgesinde belirtildiği gibi; sektörü bütüncül bir bakış açısıyla düzenleyecek bir konseyin kurulmasını ve turizm mesleklerinin diplomalılar tarafından yapılmasını sağlayacak bir yasanın çıkartılması gerekmektedir. Bu çalışma ile önerilen turizm personeli meslek yasası taslağı ve Türkiye turizm konseyi organizasyon şemaları aşağıda yer almaktadır; TÜRKĠYE TURĠZM KONSEYĠ VE TURĠZM PERSONELĠ MESLEK KANUNU TASLAĞI Birinci Bölüm Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç ve Kapsam Madde 1 - (1) Bu Kanunun amacı; Türkiye Turizm Konseyi nin merkez ve taşra teşkilatının kurulmasına ve turizm mesleklerinin icra edilmesine yönelik usul ve esasları düzenlemektir.

12 (2) Bu Kanun; Türkiye Turizm Konseyi ve turizm personeli mesleklerine kabule, mesleklerin icrasına, Türkiye Turizm Konseyinin Merkez ve Taşra Teşkilatının kurularak turizm personeli meslek birimlerinin kuruluşuna, organlarının niteliklerine ve seçimlerine, organlık niteliğini yitirme hâl ve usullerine, görev ve yetkilerine, çalışma usullerine, üyeleri ile olan karşılıklı hak ve yükümlülüklerine, gelir ve giderleri ile bütçelerine, Kültür ve Turizm Bakanlığının mesleğe ilişkin görev ve yetkilerine, meslek kuruluşlarıyla iş birliğine ve turizm personeli meslek kuruluşlarının Bakanlıkça denetlenmesine ilişkin usul ve esasları kapsar. Tanımlar Madde 2 - Bu Kanunun uygulanmasında; a) Bakanlık: Kültür ve Turizm Bakanlığını, b) Konsey: Türkiye Turizm Konseyini, c) Konsey Şubesi: Türkiye Turizm Konseyi Şubesini, d) Meslek: Turizm mesleklerini, (Konaklama, Yiyecek-İçecek, Seyahat, Rehberlik, Rekreasyon ve Animasyon, Turizm Eğitimcileri) e) Plânlar: Turizm Master Planını, f) Kanun: Turizm Personeli Meslek Kanununu ifade eder. Ġkinci Bölüm Turizm Meslekleri Mesleğe Kabul Madde 3 - Türkiye Cumhuriyeti hudutları dâhilinde turizm sektöründe çalışmak isteyenlerin aşağıda belirtilen diplomalardan birine sahip olmaları şarttır: a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak (Personel bulunamadığı haller hariç). b) Türkiye de turizm öğrenimi aldığını gösteren (Turizm eğitimi veren lise, turizm ön lisans, turizm lisans ve turizm lisansüstü eğitimi) veya Y.Ö.K tarafından denkliği kabul edilen yabancı ülkelerdeki turizm eğitimi veren okullardan alınan diplomalara sahip olmak. Mesleğin icrası, turizm konseyi meslek birimine üyelik ve meslek sicilleri

13 Madde 4 - Kanun, Türkiye de turizm sektöründeki işletmelerde çalışan tüm personeli ve çalışanları kapsar. Madde 5 - Tüm turizm çalışanları, yöneticileri ve eğitimcileri ( Turizm alanındaki lise öğretmenleri ve akademik personel ) çıkarılacak olan yönetmeliklere göre ikamet ettikleri bölgedeki Konsey şube meslek birimlerine kayıt olur. Madde 6 - Mevcut turizm personeli, yöneticileri ve eğitimcileri mezuniyetlerine bakılmaksızın Konsey şube meslek birimlerine intibak ettirilir. Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte sektörde çalışacak olanlar: turizm alanındaki lise, ön lisans, lisans ve lisansüstü diplomaları ile birlikte bağlı bulundukları Konsey şube meslek birimine kaydını yaptırmak suretiyle sektörde çalışacaklardır. Madde 7 - Turizm İl Müdürleri turizm lisans diplomalarına sahip kişilerden, İlçe Turizm Danışma personeli en az lise düzeyinde turizm diplomasına sahip olan kişilerden atanır. Madde 8 Konsey, Bakanlığın il ve ilçelerdeki teşkilatlanması doğrultusunda Konsey Şubeleriyle teşkilatlanır. Konsey Şubeleri Meslek Birimleri Başkanları dört yılda bir yapılacak olan seçimlerle bağlı oldukları meslek birimi içinden belirlenir. Madde 9 Konsey Şube Üyeleri: Turizm Personeli Meslek Birimi başkanları ( Konaklama Personeli Meslek Birimi Başkanı, Yiyecek-İçecek Bölümü Meslek Birimi Başkanı, Seyahat Acenteleri Personeli Meslek Birimi Başkanı, Turist Rehberleri Meslek Birimi Başkanı ( Oda Başkanı veya Temsilcisi ), Rekreasyon ve Animasyon İşletmeleri Meslek Birimi Başkanı, Turizm eğitimcileri ( üniversitelerdeki öğretim elemanları ve liselerdeki öğretmenler ), Meslek Birimi Başkanı ve Konsey Şube Başkanı ndan; ilçelerde Kaymakam, illerde: İl Kültür ve Turizm Müdürü nden oluşur. Konsey şubelerinde başkanın olmadığı durumlarda yerine vekâleten turizm eğitimcileri meslek birimi başkanı başkan yardımcısı sıfatıyla toplantılara başkanlık eder. Kararlar oy çokluğu ile alınır. Kararların alınması sırasında oyların eşit olması halinde başkanın oyu 2 ( iki ) sayılır. Madde 10 - Konsey şubeleri meslek birimleri başkanları dört yılda bir toplanarak aralarından her meslek birimi için mesleği temsilen bir konsey üyesi seçer. Türkiye Turizm Konseyi başkanı Kültür ve Turizm Bakanı dır. Bakan ın bulunmadığı toplantılarda Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı toplantılara başkanlık eder. Kararlar

14 oy çokluğu ile alınır. Kararlarda oyların eşit olması halinde başkanın oyu 2 (iki) sayılır. Türkiye Turizm Konseyi nin merkezi Ankara dır. Madde 11 - Konsey şubeleri, bölgelerindeki turistik ürünün kaynağı olan tarihi turizm varlıklarının, doğal turizm varlıklarının ve kültürel turizm varlıklarının envanterini ortaya çıkarır, bu turizm varlıklarının korunması ve geliştirilmesiyle ilgili tedbirleri saptar, planları, projeleri hazırlar ve bunları Konsey aracılığıyla Bakanlığın onayına sunar. Madde 12 - Konsey, Bakanlık tarafından onaylanan Planların uygulanmasını konsey şubeleri vasıtasıyla izler. Tespit ettiği hatalı uygulamaları ilgili mercilere bildirerek gerekli tedbirlerin alınmasını sağlar. Madde 13 - Konsey, şubeleri vasıtasıyla sektörde atanma ve yükselme koşulları ile ilgili kriterleri saptar. Konsey, saptanan bu kriterlere göre oluşan adaylara A (üst kademe), B (orta kademe), C (alt kademe) yönetici adaylarına ilgili sınavları yapar ve bu sınavlar sonucunda başarılı bulunan personel ve eğitimcilere yönetici belgelerini verir. Ayrıca Konsey şube meslek birimleri, sektörde ilgili belgelere göre yöneticilerin atanıp atanmadığını da düzenli aralıklarla izler. Madde 14 - Konsey şubeleri bölgelerinde, kullanılamaz halde olan, kültürel değeri ve çevreyle uyumlu olmayan yapıların yıkılması ile ilgili kararların alınmasını sağlar. Madde 15 Konsey, konsey şubeleri vasıtasıyla, sit alanlarında mevcut olan arsa ve arazilerdeki kaçak yapılanmaların önüne geçilmesi ve buraların turizme kazandırılması, doğal güzelliği bozmayacak şekilde tesislerin yapılmasının sağlanması, park ve dinlenme tesisleri gibi alanların rekreatif amaçlarla düzenlenmesinin sağlanarak turizme kazandırılması konusunda çalışmalar yapar. Madde 16 Konsey, konsey şubeleri vasıtasıyla, orman, sit alanı ve çevrenin korunması ile ilgili tüm kanunların ve yasal düzenlemelerin uygulanmasını izler. Kanunlara ve yasal düzenlemelere aykırı durumlarda ilgili mercilere başvurarak gerekli tedbirlerin alınmasını sağlar. Turizmi etkileyen çeşitli yasal düzenlemeler ve uygulamalar arasındaki çelişkileri tespit eder. Bu çelişkilerin ortadan kaldırılması ile ilgili planlar ve projeler hazırlayarak Konsey vasıtasıyla Bakanlığa sunar.

15 Madde 17 - Konsey, milli turizm politikalarının geliştirilmesine yardımcı olur. Türkiye nin çıkarlarına uygun politikalar geliştirerek Bakanlığa sunar. Madde 18 - Konsey, merkez ve taşra teşkilatı ile birlikte, turizm alanındaki AR-GE çalışmalarını turizm bilim insanlarına yaptırır. Bu çalışmaları ayni ve nakdi olarak destekleyerek Türkiye turizminin ve turizm bilim alanının gelişmesine katkıda bulunur. Madde 19 - Konsey, dövizin Türkiye de kalmasını sağlayacak ulusal tur operatörlüğü firmalarının kurulmasına öncülük eder. Madde 20 - Konsey, turizm işletmelerinin belgelendirilmesi kriterlerini belirleyerek Bakanlığın onayına sunar ve turizm işletmelerinin kendilerine verilen belgelere uygun hareket edip etmediğini izler. Madde 21 - Bakanlığa personel alım kriterlerinin saptanmasında Konseyin görüşü alınır. Madde 22 - Konsey, turizm sektörünün finansal, yasal ve diğer sorunlarını belirleyerek çözümler geliştirir. Bu konuda, sektör ve Bakanlık başta olmak üzere, ilgili Bakanlık ve kuruluşlar arasında koordinasyon görevi yapar. Madde 23 - Konsey, turizm sektöründe çalışan personelin şikâyetlerini inceleyerek, gerekli tedbirleri almak suretiyle sektörde çeşitli kollarda faaliyet gösteren işletmelerin uyum içerisinde çalışmasını sağlar. Madde 24 - Konsey, konsey şubeleri vasıtasıyla turizm sektöründeki işletmelerde çalışan personelle ilgili gelen şikâyetleri değerlendirerek meslek birimi disiplin kuruluna sevk eder ve haklarında gerekli işlemlerin uygulanmasını sağlar. Madde 25 - Konsey ve taşra teşkilatı her ay toplantı yapar. Gerektiği hallerde olağanüstü toplanır. Madde 26 - Konsey Merkez ve taşra teşkilatının bütçeleri Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sağlanır. Madde 27 Konsey, merkez ve taşra teşkilatı, kendi görev alanlarındaki sorunları çözerek karara bağlamak suretiyle standartlar oluşturur. Sektörün bu standartlara uygun olarak hareket edip etmediğini denetler.

16 Madde 28 Türkiye Turizm Konseyi, Türkiye nin tanıtım stratejisinde kullanacağı uydu aracılığıyla uluslar arası yayın yapan bir turizm televizyon kanalına sahiptir. ġekil 1. Türkiye Turizm Konseyi Taşra Teşkilatı İşleyiş Şeması

17 ġekil 2. Türkiye Turizm Konseyi Şeması KAYNAKÇA Avcıkurt, C. ve Köroğlu, A. (2002). Turizmin Etkilerinin Algılanmasında Turizm Eğitiminin Rolü: Karsılaştırmalı Bir Araştırma, Journal of Travel and Tourism Research, No:2, January, 2002, ss Avcıkurt, C. ve Karaman, S. (2002). Lisans Eğitimi Veren Turizm Okullarının Ders Programlarının Karşılaştırması, Turizm Eğitimi Konferansı Bildirileri, Aralık. Turizm Bakanlığı, Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ankara. Ayikoru, M., Tribe, J, and Airey, D., (2009). Reading Tourism Education Neoliberalism Unveiled: Annals of Tourism Research, (36,2), Dıeke, P.U.C. (1988). The Development of Tourism in Kenya and Gambia: A Comparative Alanysis. Unpublished PhD Thesis, Strathclyde University, The Scottish Hotel School, Glasgow, U.K. Eivazi, G. M. R. (2011). Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Turizm Eğitimi Veren Kurumlari Değerlendirmeleri İran- Türkiye Karşilaştirmasi Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara. Erbaş, A., Cankül, D. ve Temizkan, R. Turizm Personeli Meslek Yasası Girişimi: Tiyader Örneği, 14. Ulusal Turizm Kongresi Aralık 2013 Kayseri, Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi, Bildiri Kitabı, ss Eser, Z. (2002). Turizm Eğitimine Üç Açılı Yaklaşım: Profesyonel Eğitim, Mesleki Beceri Eğitimi ve Girişimcilik Eğitimi, Ankara: II. Turizm Şurası Bildirileri, Ciltl 1, 2002

18 Hacıoğlu, N. (1985). Turizm Eğitimi Yeterli mi? Milliyet Gazetesi, s.8. Hacıoğlu, N., Kaşlı, M., Şahin, S. ve Tetik, N., (2008). Türkiye de Turizm Eğitimi. Ankara:Detay Yayıncılık. (Erişim 13 Ağustos 2014). Kuşluvan, S., (2003). Employee Attitudes and Behaviours and Their Roles for Tourism and Hospitality Business. In S. Kuşluvan (Ed.) Managing Employee Attitudes and Behaviours in the Tourism and Hospitality (25-50) New York: Nova Science Publishers. Kuşluvan, S. ve Kuşluvan, Z. (2000). Perceptions and Attitudes of Undergraduate Tourism Students Towards Working İn The Tourism Industry in Turkey, Tourism Management (21), Kültür ve Turizm Bakanlığı (2007). Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı [URL: df?0] (Erişim 13 Ağustos 2014). Kültür ve Turizm Bakanlığı (2013). Kültür ve Turizm Uzman Yardımcılığı Yarışma Sınav Duyurusu [URL: (Erişim 13 Ağustos 2014). Mayoka, M, and Akama, J, S. (2007). Systems Approach to Tourism Training and Education: The Kenyan Case Study: Tourism Management, 28, Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK1) (2013). Mesleki Yeterlilik Kurumum Kanunu, [URL: (Erişim 15 Eylül 2013). Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK2) (2013), Avrupa Yeterlilik Çerçevesi Referans Seviyeleri,[URL: (Erişim 15 Eylül 2013).

19 Mısırlı, İ. (2002). Turizm Sektöründe Meslek Standartları ve Mesleki Belgelendirme Sistemi (Sertifikasyon) Anatolia Turizm Araştırma Dergisi, Cilt:13,Sayı:1, Okumuş, F. and Yağcı, Ö., (2005). Tourism Higher Education in Turkey. Journal of Teaching in Travel & Tourism, Volume: 5, (1-27). Olsen, M, and Khan, M. (1989). Mission and Philosophy: Graduate Programs, Educators 1989 pp Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) (2013) ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu, Ek yerleştirme kılavuzu [URL: (Erişim 13 Ağustos 2014). Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) (2014) ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu [URL: (Erişim 13 Ağustos 2014). Pavesic, D.V. and Breymer, R.A., (1990). Job satisfaction; What is Happening to the Young Managers, Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 31(1): Temizkan, R., Temizkan S.P. (2008). Türkiye de Turizm Öğretmeni Yetiştirilmesinde Yaşanan Sorunlara Çözüm Getirebilecek Bir Model Önerisi, III. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi Nisan Temizkan, R. Erbaş, A., ve Cankül, D. Turizm Personeli Meslek Yasası Mümkün mü?, VII. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi Nisan 2014, Fantasia De Luxe Hotel, Kuşadası, Aydın. Tosun, C. (1999). An Analysis of Contributions of International Inbound Tourism to the Turkish Economy. Tourism Economics, 5 (3): Turizm Bakanlığı ve ILO (1994). Turizm Sektöründe İşgücü Araştırması (Manpower Survey of the Tourism Industry). Ankara. Ministry of Tourism. Türk Dil Kurumu (2013). [URL: (Erişim 25 Mayıs 2013).

20 Ünlüönen, K. (2000). Turizm İşletmeciliği Öğretmenlik Programlarının Öğrenci Beklentileri Ve Algılamaları Açısından Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 3 Ünlüönen, K. ve Boylu, Y. (2009). Türkiye deki Örgün Turizm Eğitimine İlişkin Rakamsal Gelişmelerin Değerlendirilmesi. 10. Ulusal Turizm Kongresi Ekim 2009 Mersin. Ünlüönen, K. ve Boylu, Y. (2005). Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde Öğrenim Gören Öğrencilerin Beklenti ve Algılamalarındaki Değişimin Karşılaştırılması ( ve Öğretim Yılları). Milli Eğitim Üç Aylık Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl:33, Sayı:166. s.159. Yeşiltaş, M., Öztürk, Y. and Hemmington N., (2010). Tourism Education in Turkey and Implications for Human Resources. Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research Volume 21, Number 1, pp Zagonari, F. (2009). Balancing tourism education and training: International Journal of Hospitality Management, 28, 2 9.