ICS TÜRK STANDARDI TS ISO 14001/Nisan 1996 ÇEVRE YÖNETM SSTEMLER - ÖZELLKLER VE KULLANIM KILAVUZU

Transkript

1 ÇEVRE YÖNETM SSTEMLER - ÖZELLKLER VE KULLANIM KILAVUZU GR Her çeit kurulu; çevre politika ve amaçlarını da dikkate alarak; faaliyet, ürün ve hizmetlerinin çevre üzerindeki etkilerini kontrol altında tutmak suretiyle, çevre yönünden baarılı icraatlar gerçekletirmeye giderek daha çok önem vermektedir. Kuruluların bu davranıları, daha sıkı hükümler ihtiva eden mevzuatın, çevre korumasını tevik eden ekonomi politikaları ve dier tedbirlerin; üçüncü ahısların sürdürülebilir kalkınmayı da içine almak üzere genel çevre meselelerine karı gösterdikleri gittikçe artan ilgisinin oluturduu bir ortam ve çerçeve içinde gelimektedir. Pek çok kurulu, çevreyle ilgili icraat ve baarılarının deerlendirilmesi amacıyla çevreyle ilgili faaliyetlerini gözden geçirmekte veya denetletmektedir. Ne var ki bu gözden geçirme ve denetleme ilemleri, tek balarına, kuruluların icraatlarının, sadece halde deil aynı zamanda gelecekte, hukukun ve kuruluun politikalarının aradıı artlara uygunluunu göstermekte yeterli olmamaktadır. Etkin olabilmeleri için bu ilemlerin, belirli bir yapıya sahip bir yönetim sistemi içinde yürütülmesi ve genel yönetim faaliyetleriyle bütünletirilmesi gerekli olmaktadır. Milletlerarası çevre yönetim standartları, ekonomik ve çevreye yönelik amaçlarına ulaabilmeleri konusunda kurululara yardımcı olmak için; dier yönetim gerekleriyle bütünletirilmi olan etkin bir çevre yönetim sisteminin balıca unsurlarını salama niyetiyle düzenlenmektedir. Bu standart, dier milletlerarası standartlar gibi, gümrük dıı ticari engeller yaratmak, hukuki yükümlülükleri deitirmek veya artırmak amacını gütmemektedir. Bu standart, böyle bir yönetim sisteminin artlarını belirlemekte; her çeit ve büyüklükteki kurululara, deiik corafi, kültürel ve sosyal artlara uygulanabilmektedir. Bu yaklaımın temeli ekil 1 de gösterilmitir. Sistemin baarısı deiik düzeylerde deiik görevleri ifa eden personelin, özellikle üst yönetimin bu konudaki taahhütlerine balıdır. Böyle bir sistem, kurululara; çevre politika ve amaçlarını tespit edebilmeleri için bir usul gelitirme, bu usulün etkinliini deerlendirme, bu politika ve amaçlara balılıı gerçekletirebilme ve bu balılıı bakalarına da gösterebilme imkanı vermektedir. Standardın genel amacı, sosyo-ekonomik ihtiyaçlarla dengeli bir ekilde, çevrenin korunması ve kirlenmesinin önlenmesidir. Pek çok artın aynı zamanda gerçekletirilebilecei veya bu artların yeniden düzenlenebilecei dikkate alınmalıdır. Kuruluların tescilini, kendilerine çevre yönetim sertifikası verilmesini, kuruluun çevre yönetiminin bir öz beyanda bulunmasını mümkün kılan bu standartla; kurululara, bir yönetim sisteminin uygulamaya konması, bu sistemin gelitirilmesi konusunda genel bir yardım salayan ve herhangi bir sertifika verilmesi amacını taımayan kılavuzlar arasında önemli bir fark mevcuttur. Çevre yönetimi; stratejik ve rekabete yönelik olanlar da dahil olmak üzere, her çeit meseleyi kapsamaktadır. Bu standardın baarıyla uygulandıının gösterilmesi, bir kuruluun, ilgili kiilere, uygun bir çevre yönetim sisteminin mevcudiyeti konusunda teminat vermesini de mümkün kılar. Destek mahiyetindeki çevre yönetim teknikleri dier yönetim standartlarında yer almaktadır/alacaktır. Bu standart, sadece, tescil ve sertifika ve/veya öz beyan amacıyla bavurulan ve objektif ölçüler içinde denetlenmesi mümkün olan artları ihtiva etmektedir. Çevre yönetim sistemiyle ilgili çok geni bir alanda daha genel bir kılavuza ihtiyaç duyan kurulular TS-ISO/DIS e bavurmalıdır. EKL 1 - Çevre Yönetim Sistemi Modeli Bu standardın, kurulular için, çevre baarıları konusunda; kendi taahhüt ve politikalarına; kendilerine tatbiki mümkün kanun ve idari düzenlemelere, sürekli geliim prensibine balı kalmalarının ötesinde mutlak artlar komadıı hatırda tutulmalıdır. Böyle olunca, benzer faaliyetlerde bulunan fakat deiik çevre icraat ve baarısına sahip olan iki ayrı kuruluun bu standardın artlarını yerine getirmesi mümkün olmaktadır. Bir dizi çevre yönetim tekniinin sistemli bir ekilde uygulamaya konması, bütün ilgililer için en uygun sonuçların ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir. Ne var ki, bu standardın uygulanması tek baına çevreyle ilgili en uygun sonuçların elde edilmesini garanti altına almak için yeterli deildir. Çevreyle ilgili amaçlara ulaabilmek için, çevre yönetim sistemi, uygun ve ekonomik bakımdan mümkün olan hallerde, kuruluları, 1

2 mevcut en iyi teknolojilerin uygulanması imkanını da göz önünde tutmaya tevik etmelidir. Ayrıca, bu teknoloji için yapılan harcamaların etkinlii de tam anlamıyla hesaba katılmalıdır. Bu standart, meslek salık ve güvenlii, yönetim sistemi ile ilgili hususları içine almayı ve bu konuyla ilgili problemleri çözmeyi amaç edinmemekle beraber, bu yönetim sistemiyle ilgili unsurların çevre yönetim sistemiyle bütünletirilmesi yönündeki bir gelimeye de engel tekil etmez. Ancak, bu standartla ilgili tescil ve sertifika ilemleri sadece, çevre yönetim sistemlerine uygulanabilir. Bu standart kalite sistemiyle ilgili TS ISO 9000 standartlarıyla ortak yönetim-sistem prensiplerine sahiptir. Kurulular, TS ISO 9000 serisindeki standartlara uygun yönetim sistemlerini, çevre yönetimi için, temel olarak kullanmayı tercih edebilirler. Ancak, ilemlerin ve ilgili kiilerin deiik oluundan dolayı yönetim sistemlerinin çeitli unsurlarının birbirinden farklı olabilecei hususunun iyice anlaılması gerekir. Kalite yönetim sistemi sadece müterinin ihtiyaçlarıyla ilgili hususlarla uratıı halde çevre yönetim sistemi, geni bir ilgililer grubu ve çevrenin korunması konusunda toplumun ihtiyaçları ile uramaktadır. Bu standart da belirtilen çevre yönetimi ile ilgili artların, mevcut yönetim sistemine dahil unsurlardan baımsız bir ekilde tespiti için herhangi bir zaruret mevcut deildir. Bazı durumlarda mevcut sistemin unsurları ile bu standardın artlarını salamak mümkün olabilecektir. 1 - KAPSAM Bu standart, kuruluların; politika ve amaçlarını tespit edebilmelerini mümkün kılmak amacıyla mevzuatla koulan artlarla, önemli çevre etkilerini dikkate alarak, bir çevre yönetim sistemi için gerekli artları belirlemeleri ile ilgili hususları kapsar. Bu standart kuruluların kontrol altında tutabildikleri ve/veya etkileyebildikleri çevre veçhelerine (yönlerine) uygulanır. Standardın kendisi herhangi bir çevre baarı kıstası tespit / tayin etmez. Bu standart; a) bir çevre yönetim sistemi uygulayan, bu sistemi sürdüren ve gelitiren; b) kendi çevre politikasına riayeti taahhüt eden; c) bu riayeti bakalarına da gösterebilen; d) çevre yönetim sistemini, kendi bünyesinin dıındaki bir kurulua tescil ettirmek ve bu konuda sertifika almak isteyen; e) kendi istei ile bu standarda uyma konusunda kararlı olan ve bu hususu açıkça beyan eden bütün kurululara uygulanabilir. Bu standardın bütün gerek ve artları herhangi bir çevre yönetim sistemiyle bütünletirebilecek ekilde gelitirilmitir. Standardın uygulanma derecesi; kuruluun çevre politikası, faaliyetlerinin mahiyeti ve çalıma artlarına balıdır. Bu standart Ek A daki artların salanması konusunda, aydınlatıcı bilgiler ihtiva eder ve istee balı bir kılavuz hizmeti salar. Bu standarda göre yapılan herhangi bir uygulamanın kapsamı açıkça belirtilmelidir. NOT - Kullanılı kolaylıı salamak amacıyla bu standart ve ekini tekil eden kılavuzun balıca madde ve alt maddeleri birbirine paralel numaralar taımaktadır. Mesela Madde ve Madde A ün her ikisi de çevre amaç ve hedefleriyle keza, Madde ve Madde A çevre yönetim sisteminin denetimiyle ilgilidir. 2 - BALAYICI ATIFLAR Bu standardın atıfta bulunduu herhangi bir balayıcı standart mevcut deildir. 3 - TARFLER Bu standardın amaçları yönünden aaıdaki tarifler geçerlidir: SÜREKL GELM Kuruluun çevre politikalarına uygun olarak, her alandaki çevre icraat ve baarısını gelitirme amacıyla çevre yönetim sisteminin gelitirilmesidir. NOT - Geliimin bütün faaliyet alanlarında aynı zamanda gerçekletirilmesi zorunlu deildir. 2

3 3.2 - ÇEVRE Bir kuruluun faaliyetlerini içinde yürüttüü; hava, su, toprak, tabii kaynaklar, belirli bir ortamdaki bitki ve hayvan topluluu (flora ve fauna), insan ve bunlar arasındaki faaliyetleri içine alan ortamdır. NOT - Bu çerçevede ortam, kurulutan balayarak bütün arzı içine alacak ekilde geniletilebilir ÇEVRE VEÇHES (YÖNÜ) Kuruluun, karılıklı olarak, çevreyle etkileen faaliyet, ürün ve hizmetleridir. NOT - Önemli çevre veçhesi (yönü), çevre üzerinde önemli etkilere sahip olan veya olabilecek olan çevre veçheleridir (yönleridir) ÇEVRE ETKS Kuruluun faaliyet, ürün ve hizmetleri dolayısıyla çevrede kısmen veya tamamen ortaya çıkan zararlı veya yararlı her türlü deiikliktir ÇEVRE YÖNETM SSTEM-ÇYS Genel yönetim sisteminin; kurulu yapısını, planlama faaliyetlerini, yükümlülüklerini, usul ve ilemlerini; çevre politikasının gelitirilmesi, uygulanması, gerçekletirilmesi, gözden geçirilmesi ve idamesi için gerekli kaynakları da içine alan parçasıdır ÇYS DENETM Bir kuruluun ÇYS nin; kurulu tarafından tespit edilen ÇYS denetim kıstaslarına uyup uymadıını tayin etmek ve bu tayin ileminin sonuçlarını yönetime bildirmek için gerekli delillerin objektif bir ekilde elde edilmesi, deerlendirilmesinden ibaret olan sistematik bir tahkik/dorulama ve belgeye balama ilemidir ÇEVRE AMAÇLARI Kuruluun; gerçekletirmek amacıyla kendisi için tespit ettii, mümkün olan hallerde sayılarla ifade edilebilen, durum, seviye ve deerlerdir ÇEVRE CRAAT VE BAARISI ÇYS nin; çevre veçhelerinin (yönlerinin) kontroluyla ilgili konularda; çevre politika, amaç ve hedeflerine dayalı olarak elde ettii ölçülebilir sonuçların hedeflenenlere göre derecelendirilmesidir ÇEVRE POLTKASI Kuruluun; faaliyetleri ile çevre amaç ve hedefleri için bir çerçeve tekil etmek üzere; genel çevre icraat ve baarısı ile ilgili niyet ve prensiplerini ortaya koymak amacıyla yaptıı bir beyandır ÇEVRE LE LGL HEDEFLER Kuruluun tamamına veya bir bölümüne verilebilen çevre amaçlarından kaynaklanan ve bu amaçların gerçekletirilmesi için tespiti gerekli olan, mümkün olduu ölçüde rakamlarla ifade edilebilen ve ulaılması gereken ayrıntılı icraat kademeleridir LGL TARAF Kuruluun çevre icraatıyla ve bu konudaki baarı derecesi ile ilgilenen veya bundan etkilenen kii veya gruptur KURULU Kendine mahsus görevleri ve yönetimi olan; kamu sektörüne veya özel sektöre ait bulunan her çeit irket, firma, teebbüs, müessese veya bunların münferit parçası veya farklı parçaların bir bileimidir. NOT - Birden fazla iletme birimine sahip olan kurulularda, bir iletme birimi, kurulu olarak tarif/kabul edilebilir KRLENMENN ÖNLENMES Yeniden devreye sokma, arıtma veya baka bir ileme tabi tutma; üretim ilemlerinde veya kontrol mekanizmalarında deiiklik yapma, kaynakları daha etkin bir ekilde kullanma ve bir malzemenin yerine bir bakasını ikame etmeyi de içine almak üzere; kirlenmeyi önlemek veya azaltmak amacıyla gerekli ilem, uygulama, malzeme ve ürünün kullanılmasıdır. NOT - Kirlenmeyi önlemede salanması muhtemel yararlar; zararlı çevre etkilerinin azaltılması, etkinliin artırılması ve maliyetin düürülmesini de içine alır. 3

4 4 - ÇYS NN GEREKLER GENEL OLARAK Kurulular, gerekleri bu maddede açıklanan bir ÇYS kurup bu sistemi idame ettirmelidirler ÇEVRE POLTKASI Üst yönetim, kuruluun çevre yönetim politikasını tarif edip bu politikanın, a) faaliyet, ürün ve hizmetlerinin mahiyet, ölçek ve çevre etkilerine uygunluunu; b) sürekli gelime ve kirlenmenin önlenmesine dair taahütleri içermesini, c) yürürlükte bulunan çevreyle ilgili mevzuat ve idari düzenlemelere, kuruluun kendiliinden tabi olduu dier artlara riayet edeceine dair bir taahhütleri kapsamasını; d) çevre amaç ve hedeflerinin tespiti ve gözden geçirilmesi için bir çerçeve görevi ifa etmesini; e) belgeye balanması, uygulanması, idame ettirilmesi ve bütün çalıanlara duyurulmasını f) kamuoyunun incelemesine açık tutulmasını salamalıdır PLANLAMA Çevre Veçheleri (Yönleri) Kurulu; bunlardan çevre üzerinde önemli etkilere sahip olanları tayin edebilmek amacıyla; faaliyet, ürün ve hizmetlerinin kendisi tarafından kontrol altında tutulabilen veya etkilenebilen çevre veçhelerini (yönlerini) belirleyebilmek için, bir usul ihdas etmeli ve bunun idame ettirilmesini salamalıdır. Kurulu bu önemli etkilerle ilgili çevre veçhelerinin (yönlerinin), çevre amaçlarıyla balantılı olarak ele alınıp incelenmesini salamalıdır. Kurulu, en son durumu yansıtmak amacıyla bu konudaki bilgileri sürekli olarak yenilemelidir Kanuni ve Dier artlar Kurulu, faaliyet, ürün ve hizmetlerine dorudan uygulanabilecek olan; kanundan doan veya kendiliinden gönüllü olarak riayet etmeyi kabullendii, art ve gerekleri tespit ve bunları elde edebilmek amacıyla bir usul ihdas etmelidir Amaçlar ve Hedefler Kurulu bünyesi içinde her görev için ve her düzeyde çevre amaç ve hedeflerini tespit edip bunları belgeye balamalı ve idame ettirilmelerini salamalıdır. Kurulu, amaçlarını tespit eder ve gözden geçirirken kanunda ve dier kaynaklarda koulan art ve gerekleri; kendisiyle ilgili önemli çevre veçhelerini (yönlerini), teknoloji konusundaki seçim imkanlarını; mali vaziyetiyle iletme artlarını, i durumunu ve ilgili tarafların görülerini gözönünde tutmalıdır. Hedef ve amaçlar, kirlenmenin önlenmesiyle ilgili taahhüdü de içine almak üzere, çevre politikasıyla tutarlı olmalıdır Çevre Yönetim Programı veya Programları Kurulu amaç ve hedeflerini gerçekletirmek ve idame ettirmek üzere çevre programı veya programları düzenlemelidir. Bu programlar; a) kuruluun ilgili her bir görev ve yönetim kademesinin sorumluluunun tespit ve tayini; b) gerçekletirilebilmeleri için gerekli araçlarla, bunları gerçekletirme zaman ve süreleri, hakkında bilgi ihtiva etmelidir. Kurulula ilgili; yeni bir gelime, yeni veya deiiklie tabi tutulmu bir faaliyet, ürün ve/veya hizmetle ilgili bir projenin olması halinde, çevre yönetiminin bu projelere de uygulanabilmesini temin amacıyla, gerekiyorsa, program veya programlar deitirilmelidir UYGULAMA VE LETME Bünye (Yapı) ve Sorumluluk Çevre yönetiminin etkinliini salamak amacıyla, görevler, sorumluluk ve yetkiler tarif edilmeli, belgeye balanmalı ve ilgililere duyurulmalıdır. 4

5 Yönetim ÇYS nin uygulanması ve kontrolü için gerekli kaynakları salamalıdır. Bu kaynaklar özel hünerleri, beeri, teknolojik ve mali kaynakları ihtiva etmelidir. Kuruluun üst yönetimi, dier sorumluluklarına bakılmaksızın: a) bu standarda göre gerekli ÇYS nin kurulmasını, uygulanmasını ve idame ettirilmesini salamak; b) gözden geçirilmesini ve ÇYS nin gelitirilmesine esas tekil etmesini salamak amacıyla bu sistemin icraattaki baarı derecesini üst yönetime rapor etmek; amacıyla belirlenmi görevlere, sorumluluk ve yetkilere sahip olan bir yönetim temsilcisi tayin etmelidir Eitim, Bilinçlendirme ve Ehliyet Kurulu eitim ihtiyacını tespit etmelidir. Bunun için görevleri, çevre üzerinde önemli etkiler yapabilecek kiiler uygun bir eitime tabi tutulmalıdır. Kurulu, çalıanlarının veya her seviyede her göreve katılan kiilerin: a) çevre politika ve usulleriyle ÇYS nin gereklerine uymanın önemi; b) ileriyle ilgili faaliyetlerin, fiili veya potansiyel çevre etkilerinin önemi, gelitirilmi ahsi icraat ve baarıların çevreye saladıı yararlar; c) çevre politika ve usullerine, acil haller için hazırlıklı olma ve gerekli ilemleri uygulamayı da içine almak üzere ÇYS nin kotuu artlara riayet etmenin salanmasında kendi görev ve sorumlulukları gibi konuların önemini fark ve idrak edebilmeleri için gerekli usulleri ihdas etmeli ve bunların idamesini salamalıdır. Çevre üzerinde önemli etkilere sebeb olabilecek görevleri yapan kiiler, uygun öretim ve eitim ve/veya tecrübe yönünden gerekli ehliyete sahip olmalıdır Haberleme Kurulu çevre veçheleri (yönleri) ve ÇYS yönünden; a) bünyesinde mevcut görevlerden sorumlu çeitli düzeydeki birimler arasında haberleme; b) kurulu dıındaki ilgili taraflardan gelen, konuyla ilgili haber ve belgelerin kabulü, belgeye balanması ve cevaplandırılması için gerekli usulleri ihdas ve idame ettirmelidir. Kurulu, önemli çevre veçheleri (yönleri) ile ilgili dı haberlemeler için gerekli usul ve ilemleri gözden geçirmeli ve bu konudaki kararlarını kaydetmelidir ÇYS le lgili Belgeye Balama lemleri Kurulu: a) yönetim sisteminin ana unsurlarının ve bunların etkileimlerinin açıklanması, b) ilgili belgelerin yönlendirilmesi için gerekli bilgileri salamalı, kaıt üzerinde veya elektronik biçimde saklanmaları için gerekli tedbirleri almalıdır Belge Kontrolü Kurulu; bu standart tarafından gerekli görülen bütün belgelerin: a) yerlerinin tayinini; b) belirli süreler içinde gözden geçirilmeleri gerektiinde uygun ekilde yeniden düzenlenmelerini, yeterlilik için yetkili personel tarafından onanmalarını, c) en son kopyalarının, sistemin etkin bir ekilde çalıması için önemli görülen ilemlerin yapıldıı bütün mahallerde bulundurulmasını; d) geçerliliini yitirmi nüshalarının, gönderildikleri ve kullanıldıkları yerlerden hemen toplanmasını veya istenilmeyen kullanımların önlenmesini, e) hukuki sebeblerden dolayı veya bilgilerin saklanması amacıyla muhafaza edilen geçersiz kopyalarının uygun bir ekilde belirtilmesini salamak amacıyla gerekli usulleri ihdas etmeli ve bunları idame ettirmelidir. Belgeler okunabilir olmalı, yürürlük veya gözden geçirme tarihini taımalı, kolayca belirlenebilmeli, belirli bir süre boyunca düzgün bir ekilde saklanmalıdır. Deiik tipteki belgelerin uygulamaya konması ve deitirilmesi ile ilgili olarak usul ve sorumluluklar tespit edilmeli ve idame ettirilmelidir. 5

6 letme Kontrolü Kurulu; politika amaç ve hedeflerine uygun olarak tespit edilmi önemli çevre veçheleriyle (yönleriyle) balantılı ilem ve faaliyetleri belirlemelidir. Kurulu, idameleri de dahil olmak üzere bu faaliyetlerin: a) yoklukları çevre politika ve amaçlarından sapmalara yol açabilecek belgeye balanmı usullerin ihdas ve idamesi; b) bu usullerde iletme kıstaslarının art koulması; c) kurulu tarafından kullanılan mal ve hizmetlerin önemli çevre veçheleri (yönleri) ile balantılı usullerin ihdası ve idamesi ve söz konusu usullerin tedarikcilere ve müteahhitlere bildirilmesi gibi yollarla özel artlar altında yürütülmesini planlamalıdır Acil Hal Hazırlıı ve Bu Hallerde Yapılması Gereken ler Kurulu; kazalara, acil hallere maruz kalma ihtimalinin tayini ve bu hallerde ortaya çıkabilecek çevre etkilerinin önlenmesi veya hafifletilmesi için usuller, ihdas etmeli ve bunları idame ettirmelidir. Kurulu özellikle kazaların ve acil hallerin ortaya çıkmasından sonra, acil hal hazırlıı ve bu hallerde yapılması gereken ilerle ilgili usullerini gözden geçirmeli ve gerektiinde yeniden düzenlemelidir. Kurulu, mümkün olduunca, bu usulleri uygun aralıklarla denemeye almalıdır KONTROL VE DÜZELTC FAALYET zleme ve Ölçme Kurulu, çevre üzerinde önemli etkileri olabilen ilem ve faaliyetlerinin önemli karekteristiklerini düzgün bir ekilde gözetlemek ve ölçmek için, belgeye balı bir usul ihdas etmeli ve bunun idamesini salamalıdır. Bu usul, icraattaki baarı derecesini takibetmek için bilgilerin kaydedilmesini; ilgili iletme kontrollerini ve bunların kuruluun amaç ve hedeflerine uygunluunu da ihtiva etmelidir. zleme ekipmanı, kuruluun usullerine göre kalibre edilmeli ve bu ilemlerin kayıtları tutulup saklanmalıdır. Kurulu, faaliyetlerinin yürürlükteki çevre mevzuatına uygunluunu düzgün aralıklarla gözden geçirmek için, belgeye balanmı usuller ihdas etmeli ve bunların idamesini salamalıdır Riayetsizlik, Düzeltici-Önleyici Faaliyet Kurulu, ortaya çıkabilecek olumsuz etkilerin hafifletilmesini, düzeltici ve önleyici faaliyetlerin balatılması ve sonuçlandırılmasını da göz önünde tutarak, riayetsizliklerin incelenmesiyle ve bunlara karı yapılacak ilemlerle ilgili bir usul ihdas etmeli ve idamesini salamalıdır. Fiili veya potansiyel riayetsizliklerin sebeplerinin ortadan kaldırılması için giriilen faaliyetler, problemlerin büyüklüüne uygun ve ortaya çıkan çevre etkisiyle mütenasip olmalıdır. Kurulu, düzeltici ve önleyici faaliyetler sonucu belgeye balı usullerde yapılan deiiklikleri uygulamalı ve kaydetmelidir Kayıtlar Kurulu, çevreyle ilgili kayıtların belirlenmesi, idamesi ve yönetimi için gerekli usulü ihdas etmeli ve bunları idame ettirmelidir. Bu sicil, eitim kayıtlarını, denetim ve gözden geçirme ilemlerinin sonuçlarını da ihtiva etmelidir. Çevre ile ilgili kayıtlar okunaklı ve belirlenebilir olmalı, ilgili faaliyet, ürün ve hizmetin izlenmesine elverili olmalıdır. Bu kayıtlar, kolaylıkla ulaılabilecek, tahribata ve bozulmaya karı korunacak, kaybolmalarını önleyecek ekilde depolanmalıdır. Bunların ne kadar süreyle muhafaza edilecekleri tespit ve kaydedilmelidir. Bu kayıtlar, bu standardın artlarına uygunluu göstermek amacıyla, sistem ve kurulua uygun bir ekilde saklanmalıdır ÇYS Denetimi Kurulu; a) ÇYS nin; 1) bu standardın artlarını da içine almak üzere, planlanan düzenlemelere uyup uymadıını; 2) uygun bir ekilde uygulanıp, idamesinin salanıp salanmadıını tayin etmek; 6

7 b) Sonuçları hakkında yönetime bilgi salamak için uygun aralıklarla yapılması gereken ÇYS denetimleri için program veya programlar ve usuller ihdas etmeli ve bunları idame ettirmelidir. Denetim programı, varsa ilgili çizelge, sözkonusu faaliyetin çevre yönünden arzettii öneme ve bir evvelki denetimin sonuçlarına dayanmalıdır. Geni ve kavrayıcı olabilmeleri için denetim usulleri; denetimin kapsamı, sıklıı ve metodolojileriyle birlikte; denetimin yürütülmesini ve sonuçların bir rapora balanmasını da içine almalıdır YÖNETMCE YÜRÜTÜLEN GÖZDEN GEÇRME Kuruluun üst yönetimi, uygunluunun, yeterliliinin ve etkinliinin devam ettiini teminat altına almak için kendisinin tayin ettii aralıklarla ÇYS ni gözden geçirmelidir. Yönetimce yürütülen gözden geçirme ilemi, yönetimin iyi bir deerlendirme yapabilmesi için gerekli bilgilerin toplanmasını salamalıdır. Bu gözden geçirme ilemi belgeye balanmalıdır. Yönetimce yürütülen gözden geçirme ilemi ÇYS denetim sonuçlarının deien artlarını ve sürekli geliim taahhüdünün ııı altında yapılması gereken deiiklikleri de ele almalıdır. 7

8 EK A STANDARDIN KULLANIMIYLA LGL KILAVUZ (Bilgi için) Bu bilgi eki, bu standardın gerekleri ile ilgili ilave bilgiler vermekte ve onun yanlı yorumlamasının önlenmesini amaç edinmektedir. Bu ek sadece bu standartda yer alan art ve gereklerle ilgili hususlar üzerinde durmaktadır. A.4 - ÇYS A Genel Olarak Bu standartda açıklanan ÇYS nin uygulanması ile çevre konusunda daha ileri seviyede bir baarıya ulaılması umulmaktadır. Bu standart, kuruluun, gelitirme imkanlarını belirlemek ve bunları uygulamaya aktarabilmek amacıyla, ÇYS ni, uygun aralıklarla gözden geçirecei varsayımına dayanmaktadır. ÇYS inde gerçekletirilecek iyiletirme tedbirleri, çevre icraatıyla ilgili baarı derecesinin gelitirilmesini hedef almaktadır. ÇYS; derecesi, ekonomik artlarla dier ilgili artların ııı altında, kuruluun kendisi tarafından tayin edilecek olan sürekli geliim için yapısal bir imkan salamaktadır. Her nekadar sistemli bir yaklaımın uygulanmasından dolayı çevre icraatlarındaki baarıda bazı gelimeler beklenebilirse de, ÇYS nin, çevre icraatında belirli bir baarı düzeyine eriebilmelerini mümkün kılmak amacıyla, kuruluların kendilerince düzenlenen bir araç olduu iyice anlaılmalıdır. ÇYS nin kurulması ve uygulamaya aktarılmasının, tek baına ve kaçınılmaz olarak zararlı çevre etkilerinin derhal azalması sonucunu douracaı sanılmamalıdır. Her kurulu faaliyetlerinin hudutlarını tayin etme konusunda esneklik ve serbestiye sahiptir. Dolayısıyla bu standartı; kuruluun bütününe, belirli iletme birimlerine veya faaliyetlerine uygulama imkanlarından birini seçebilecektir. Bu standardın özel bir birime veya faaliyete uygulanması tercih edilirse, kuruluun dier bölümleri tarafından gelitirilen politika ve usuller, standarta tabi olan iletme birimi ve faaliyetlere de tatbik edilebildikleri takdirde, bu standardın artlarının yerine getirilmesinde de kullanılabilirler. ÇYS nin ayrıntı düzeyi ve karmaıklıı, belgeleme faaliyetlerinin kapsamı ve sisteme ayrılan kaynaklar, kuruluun boyutuna ve faaliyetlerin mahiyetine balı olacaktır. Bu durum özellikle küçük ve orta büyüklükteki teebbüsler için geçerlidir. Çevreyle ilgili meselelerin genel yönetim sistemiyle bütünletirilmesi, etkinliin arttırılmasına ve görevlerin açıklık kazanmasına katkıda bulunduu kadar ÇYS nin etkin bir ekilde uygulanmasına da katkı salar. Bu standart; planlama, uygulama, kontrol etme ve gözden geçirme gibi belirli aralıklarla tekrarlanan dinamik ilemlere dayanan yönetim gereklerini ihtiva etmektedir. Sistem, bir kuruluun: a) kendisine uygun bir çevre politikası tespit etmesini; b) önemli çevre etkilerini tespit etmek için; geçmiteki, halen yürürlükteki veya planlanmakta olan faaliyet, ürün ve hizmetlerinin çevre etkilerini belirlemesini; c) ilgili mevzuat veya idari düzenlemelerden doan uyulması gerekli hususları tespit etmesini; d) önceliklerinin tayini ve uygun çevre amaç ve hedeflerinin belirlenmesini; e) politikasını uygulamasına, amaç ve hedeflerine ulaabilmesine imkan veren bir yapıya sahip olmasını ve program veya programlar hazırlamasını; f) hem politikanın gereklerinin yerine getirilmesi hem de, ÇYS nin kurulua uygun olma özelliini koruması için; planlama, kontrol, izleme, düzeltici faaliyetlere girime, denetleme ve gözden geçirme gibi ilemlerinin kolaylatırılmasını, g) deien artlara uyum salamasını mümkün kılmalıdır. A Çevre Politikası Çevre politikası, bir kuruluun; çevre baarısını sürdürebilmesi ve bu baarıyı gelitirme imkan ve ihtimalini koruyabilmesi amacıyla ÇYS nin uygulamaya konması ve gelitirilmesinde yönlendirici bir rol oynamaktadır. Böyle olunca, bir politikanın, üst yönetimin, kurulula ilgili kanunlara riayet ve sürekli geliim prensibine balılık konularındaki taahhüdünü yansıtması, ayrıca, kuruluun üzerinde amaç ve hedeflerini, gelitirebilecei bir temel tekil etmesi gerekmektedir. Politika, kurulu içindeki ve dıındaki ilgililer tarafından 8

9 kolaylıkla anlaılabilecek kadar açık olmalı; deien artların ve yeni bilgilerin ııında deitirilebilmesi için uygun aralıklarla gözden geçirilmelidir. Politikanın uygulanabilecei alanın kolayca tayini mümkün olmalıdır. Kuruluun üst yönetimi, kurulu politikasını, varsa kuruluun dahil olduu irket, holding gibi daha büyük kuruluların politikalarına uygun olarak ve sistemin onayını alarak tarif ve tayin etmelidir. NOT - Üst yönetim, kuruluun yürütme sorumluluunu taıyan bir kii veya grup olabilir. A Çevre Planlaması A Çevre Veçhesi (Yönü) Bu bölüm, kuruluun ÇYS tarafından öncelikli bir konu olarak ele alınması gereken çevre veçhelerinin (yönlerinin) belirlenmesi konusunda bir usul gelitirilmesi amacına yöneliktir. Bu usulün gelitirilmesinde analiz için gerekli maliyet, harcanması gereken zaman ve mevcut verilerin güvenilirlii de dikkate alınmalıdır. dari düzenlemelerin ve dier vecibelerin bir gerei olarak zaten hazırlanmakta olan veriler bu amaçla da kullanılabilecektir. Kurulular, söz konusu çevre veçheleri (yönleri) üzerinde pratik olarak sahip oldukları kontrolün derecesini de hesaba katabilirler. Kurulular, çevre veçhelerinin (yönlerinin) ne olduunu, halen yürütmekte oldukları ve geçmite yürüttükleri faaliyet, ürün ve hizmetlerle ilgili girdi ve çıktıları göz önünde tutarak tayin ederler. Halen bir ÇYS ne sahip olmayan bir kurulu ilk adım olarak, bir gözden geçirme ilemiyle çevre yönünden mevcut durumunu tespit ve tayin etmelidir. Bu gözden geçirme ileminin amacı, bu ÇYS ne temel tekil etmek üzere kuruluun her çeit çevre veçhesinin (yönünün) bir muhasebesini yapmaktır. Halen bir ÇYS ne sahip kuruluların böyle bir gözden geçirme ilemine girimelerine gerek yoktur. Gözden geçirme ilemi dört önemli alanı, yani: a) mevzuattan ve idari düzenlemelerden kaynaklanan art ve mükellefiyetleri, b) önemli çevre veçhelerinin (yönlerinin) belirlenmesini, c) mevcut bütün çevre yönetim uygulama ve usullerinin incelenmesi, d) daha önce cereyan eden olayların incelenmesinden elde edilen bilgilerin deerlendirilmesini içine almalıdır. Her halde, kurulu içindeki tabii olan ve olmayan çalıma artları ile muhtemel acil hal artları da dikkate alınmalıdır. Gözden geçirme ilemi için gelitirilen uygun bir yaklaım, faaliyetlerin mahiyetine göre; soru listelerini, mülakatları, dorudan muayene ve ölçümleri, bir önceki denetim sonuçlarını içine alabilir. letme birimindeki faaliyetlerle ilgili önemli çevre veçhelerinin (yönlerinin) belirlenmesinde; a) havaya, b) suya verilen atıklar; c) atık yönetimi; d) toprak kirlenmesi; e) toplulukların maruz kaldıı etkiler; f) hammadde ve tabii kaynak kullanımı; g) dier mahalli çevre meseleleri gibi hususlardan konuyla ilgili olanlar dikkate alınmalıdır. Bunlar yapılırken; normal çalıma artları; sistemin veya sistemlerin durdurulması ve çalıtırılması esnasında ortaya çıkan özel artlar ve durumlarla, makul bir ölçü içinde önceden tahmini mümkün acil haller de gözönünde tutulmalıdır. Bu ilemin amacı, ayrıntılı bir hayat boyu deerlendirmesi olmayıp faaliyet, ürün ve hizmetlerle ilgili önemli çevre veçhelerinin (yönlerinin) tayinidir. Kurulular her ürünü, unsuru veya hammadde girdilerini ayrıntılı bir ekilde incelemek mecburiyetinde deildirler. Bunun yerine önemli çevre etkisine sahip olması en ziyade muhtemel faaliyet, ürün ve hizmet kategorilerini seçip incelemelerini bunlar üzerinde younlatırabilirler. Ürünlerin çevre veçheleri (yönleri) üzerindeki kontrol imkanı, kuruluun pazar durumuna göre büyük deiiklikler gösterir. Ürünlerin tasarımından sorumlu kurulu, mesela tek bir girdiyi deitirmek suretiyle çevre veçhesinde (yönünde) büyük deiiklikler salayabilecei halde, müteahhitlerin veya tedarikçilerin ürünleri üzerinde sınırlı bir kontrol imkanına sahiptir. Ürünlerinin kullanılıı ve atılması ile ilgili safhalarda çok sınırlı bir kontrol 9

10 imkanına sahip oldukları kabul edilmekteyse de, mümkün olan hallerde kurulu, ürünlerin kullanılması ve atılması ile ilgili mekanizmalarını da hesaba katmalıdır. Ancak bu hükmün, kuruluların kanuni mükellefiyetlerinin deitirilmesi veya arttırılması eklinde yorumlanması da uygun olmayacaktır. A Hukuki ve Dier Mükellefiyetler Kuruluun uymak durumunda olduu veya kendiliinden uymayı taahhüt ettii dier mükellefiyetler meyanında: a) endüstriye ait uygulama kuralları, b) kamu kurulularıyla yapılan anlamalar, c) kural koymayan kılavuzlar zikredilebilir. A Amaçlar ve Hedefler Amaçlar belirlenebilir, hedefler mümkün olduu kadar ölçülebilir olmalı; uygun durumlarda önleyici tedbirler hesaba katılmalıdır. Kurulu, teknolojik seçim imkanlarını düünürken ekonomik yönden gerçekletirilebilir olduu, bu yoldaki harcamaların etkinlii anlaıldıında ve söz konusu teknolojinin konuya uygunluuna hükmedildiinde, mevcut en iyi teknolojinin kullanılması üzerinde durmalıdır. Kuruluun mali vecibelerine atıfta bulunulduunda, kuruluun çevre muhasebe metotlarını uygulamakla yükümlü olduu eklinde yorumlanmamalıdır. A Çevre Yönetim Programı Program veya programların hazırlanması ve uygulanması bir ÇYS nin baarıyla uygulanmasında anahtar rol oynamaktadır. Bu program/lar; zaman çizelgesi, kuruluun çevre politikasının uygulanmasından sorumlu personelle ilgili hususlarıda göstermek kaydıyla kuruluun hedeflerine nasıl ulaılacaını açıklamalıdır. Kuruluun iletmeleriyle ilgili unsurların ele alınabilmesi için program/lar ın alt bölümlere ayrılmaları da mümkündür. Programlar çevre yönünden yeni faaliyetlerle ilgili bir gözden geçirme ilemini de ihtiva etmelidir. Programlar, uygun durumlarda ve uygulama imkanı olduunda planlama, tasarım, üretim, pazarlama ve kullanılamaz hale gelen ürünlerin atılması safhalarıyla ilgili hususları da içine alabilir. Bu hususlar hem mevcut hem de düünülen yeni faaliyet, ürün ve hizmetler için geçerlidir. Ürünler sözkonusu olduunda tasarım, malzeme, üretim ilemleri, kullanım tarzları ve kullanılmaz hale gelen ürünlerin atılması gibi hususlar üzerinde durulabilir. Tesisler ve üretim ilemlerinde önemli deiiklikler söz konusu olduunda; planlama, tasarım, inaat, ihale, iletme ve kurulu tarafından uygun görüldüü zaman i yerinin kapatılması üzerinde durulabilir. A Uygulama ve letme A Yapı ve Sorumluluk ÇYS nin baarılı bir ekilde uygulanması, kuruluun bütün personelinin bu konuda bir taahhütte bulunmasını gerekli kılar. Dolayısıyla, çevre sorumluluklarının sadece çevre fonksiyonlarıyla sınırlı olduunun sanılmaması kuruluun, iletme yönetimi gibi alanlarını ve personelin çevre dıındaki görevlerini de kavradıının bilinmesi gerekir. Bu taahhüt, yönetimin en üst kademesinden balamalıdır. Bu durumda, üst yönetim öncelikle, kuruluun çevre politikasını tespit etmeli ve çevre yönetiminin uygulanmasını salamalıdır. Bu taahhüdün bir parçası olarak üst yönetim ayrıca, ÇYS nin uygulanmasını salamak amacıyla, belirli sorumluluk ve yetkilere sahip olan bir yönetim temsilcisi tayin etmelidir. Büyük veya karmaık yapıya sahip kurulularda birden fazla yönetim temsilcisi bulunabilir. Küçük ve orta büyüklükteki teebbüslerde bu sorumluluklar bir kii tarafından üstlenilebilir. Yönetimin, bunlara ilaveten, çevre yönetiminin uygulanması ve idamesi için yeterli miktarda kaynak tahsisini de salaması gerekir. ÇYS ile ilgili önemli sorumlulukların iyi bir ekilde tanımlanması ve ilgili personele bildirilmesi de önemli baka bir husustur. A Eitim, Bilgilendirme ve Ehliyet Kurulu, eitim ihtiyacının tespiti için usul ihdas etmeli ve bunu idame ettirmelidir. Kurulu, kendi adına çalıan müteahhitlere ait personelin gerekli eitime sahip olmalarını salamalı ve müteahhitlere bunu göstermeleri artını komalıdır. 10

11 Kurulu, bütün personel, özellikle ihtisas isteyen çevre fonksiyonlarının ifasından sorumlu olanlar için gerekli tecrübe, ehliyet ve eitim düzeyini tespit etmelidir. A Haberleme Kurulu, ilgili taraflardan gelen müracaatlarla ilgili yazımaların; kabulü, kaydı ve cevaplandırılması için gerekli kuralları koymalıdır. Bu kurallar ilgili taraflarla bir diyalog kurulmasını ve bunların endie ve düüncelerinin dikkate alınmasını da içine alabilir. Bazı durumlarda ilgili taraflara verilmesi gereken cevap, kurulu ilem ve iletmeleriyle ilgili çevre etkilerine ait bilgileri de ihtiva edebilir. Bu kurallar, acil haller planı ve ilgili dier konularda kamu kurulularıyla kurulması gereken haberleme düzeni ile ilgili usulleri de düzene koymalıdır. A Çevreyle lgili lemlerin Belgeye Balanması Belgeye balama ilemleriyle ilgili ayrıntının düzeyi ÇYS nin temel unsurlarının, bunlar arasındaki etkileimin açıklanması için yeterli olmalı; ÇYS nin özel bölümlerinin çalımasıyla ilgili daha ayrıntılı bilgilerin nereden elde edilebilecei konusunda yol gösterici özellie sahip olmalıdır. Bu belgeye balama sistemi, kurulu tarafından yürütülen dier sistemlerle bütünletirilebilir veya ortaklaa kullanılabilir. Ancak bunun bir tek el kitabı eklinde olması da zorunlu deildir. lgili belgeye balama ilemleri: a) ilemlerle ilgili bilgileri; b) kurulu emalarını; c) dahili standart ve iletme usullerini; d) belirli bir mekana ait acil hal planlarını içine alabilir. A Belge Kontrolü Bu bölümün amacı, kuruluun, ÇYS nin uygulanmasına elverili belgelerin hazırlanmasını ve muhafazasını salamaktır. Bununla beraber, kuruluların esas gayretlerinin, belge kontrol sistemi yerine ÇYS nin etkin bir ekilde uygulanmasında ve çevre icraatlarındaki baarı derecesinde toplanması gerekir. A letme Kontrolu Bu konuda bir metin hazırlamaya ihtiyaç görülmemitir. A Acil Hal Hazırlıı ve Bu Hallerde Gerekenlerin Yapılması Bu konuda bir metin hazırlamaya ihtiyaç duyulmamıtır. A Kontrol ve Düzeltici Faaliyet A zleme ve Ölçme Bu konuda bir metin hazırlamaya ihtiyaç duyulmamıtır. A Riayetsizlik, Düzeltici ve Önleyici Faaliyet Riayetsizliklerin incelenmesi ve düzeltilmesi ile ilgili usulün tespitinde kurulu, aaıda belirtilen temel unsurları dikkate almalıdır: a) riayetsizliklerin sebeblerinin tespiti; b) gerekli düzeltici faaliyetlerin tespiti ve uygulanması; c) riayetsizliklerin tekrarını önlemek için gerekli kontrollerin yapılması veya kontrol mekanizmasında gerekli deiikliklerin yapılması; d) düzeltici faaliyetler sonucu yazılı usullerde yapılan deiikliklerin kaydının tutulması artlara göre bu düzenlemeler; serbestçe uygulanabilecek sınırlı bir planlamayla hızla gerçekletirilebilecei gibi, karmaık ve vadeli bir faaliyeti de gerektirebilir. Konuyla ilgili belgeye balanma ilemleri düzeltici faaliyetin seviye ve aırlııyla orantılı olmalıdır. A Kayıtlar Kayıtların belirlenmesi, idamesi ve yönetimi ile ilgili usuller özellikle: ÇYS nin uygulamaya konması ve iletilmesi ile ilgili hususlar ve ayrıca planlanan amaç ve hedeflerin ne ölçüde gerçekletirildiinin kaydı gibi konular üzerinde olmalıdır. Çevre kayıtları: a) uygulanması muhtemel çevre kanunlarını ve dier mükellefiyetleri; 11

12 b) ikayet zabıtlarını; c) eitim kayıtlarını; d) üretim ilemleriyle ilgili bilgileri; e) ürünlerle ilgili bilgileri; f) muayene, idame ve kalibrasyon kayıtlarını; g) müteahhitler ve tedarikçilerle ilgili bilgileri; h) olay raporlarını; i) acil hal hazırlıı ve bu hallerde yapılması gereken ilemleri; j) önemli çevre etkileriyle ilgili kayıtları k) denetim raporlarını l) yönetimce yapılan gözden geçirmeyi içine alabilir. hayatıyla ilgili gizli bilgilere özel ihtimam gösterilmelidir. A ÇYS Denetimi Denetim program ve usulü; a) denetimde ele alınacak faaliyetler ve alanlar, b) denetim sıklıı ile ilgili hususlar, c) denetimin yönetimi ve yürütülmesi ile ilgili sorumluluklar, d) denetim bulgularının bildirilmesi, e) denetcilerin ehliyeti, f) denetimin nasıl yürütüldüü gibi hususları kapsamalıdır. Denetim, kurulu personeli veya kurulu tarafından, kurulu dıından personel marifetiyle yapılabilir. Her iki durumda da denetimi yürüten personel iini tarafsız ve objektif bir ekilde yürütmelidir. A Yönetimce Yürütülen Gözden Geçirme Sürekli gelimenin; ÇYS nın, kurulua ve mevcut artlara uygunluunun; dolayısıyla icraatındaki baarı derecesinin devam ettirilebilmesi için kurulu yönetimi ÇYS ni belirli aralıklarla gözden geçirip deerlendirmelidir. Bu gözden geçirmenin kapsamının olabildiince geni olması tavsiye edilebilirse de ÇYS nin bütün unsurlarının bir defada gözden geçirilmesi zarureti olmayıp belirli bir süre içinde gerçekletirilmesi de mümkündür. Politikanın, amaçların ve usullerin gözden geçirilmesi, bunları düzenleyen yönetim kademelerince yürütülmelidir. Gözden geçirme ilemleri; a) denetimlerden elde edilen sonuçları; b) amaç ve hedeflere ne ölçüde ulaıldıını; c) deien artlar ve bilgiler muvacehesince ÇYS nin uygunluunu koruyup korumadıını; d) konuyla balantılı olanların görülerini içine almalıdır. Gerekli faaliyetlere giriilebilmesi için müahedeler, tavsiyeler ve kararlar belgeye balanmalıdır. 12

13 EK B BBLYOGRAFYA (Bilgi için) ISO SERSNE DAHL ÇEVRE YÖNETM STANDARTLARI TS ISO 14004/Eylül 1995 TS ISO 14010/Eylül 1995 TS ISO 14011/Eylül 1995 TS ISO 14012/Eylül 1995 TS ISO 14020/Eylül 1995 TS ISO 14021/Ocak 1996 TS ISO 14040/Eylül 1995 TS ISO 14060/Eylül 1995 Çevre Yönetim-Çevre Yönetim Sistemleri - Çevre Yönetim Prensipleri Kılavuzu - Sistemler ve Destekleyici Teknikler Çevre Yönetimi - Çevre Denetim Kılavuzu - Çevre le lgili Denetimin Genel Prensipleri Çevre Yönetimi - Çevre Denetim Kılavuzu Denetim Usulü - Kısım 1 - Çevre Yönetim Sistemlerinin Denitimi Çevre Yönetimi - Çevre Denetçilerinin Haiz Olması Gereken Özellikler Çevre Yönetimi - Çevre le lgili Etiketlemenin Temel Prensipleri Çevre Yönetimi - Çevreyle lgili Etiketleme - Çevreyle lgili ddiaların Özbeyanı - Terimler ve Tarifler Çevre Yönetimi - Hayat Boyu Deerlendirme - Genel Prensipler ve Uygulamalar Çevre Yönetimi - Mamullerin Çevre Vehçelerinin Mamul Standartlarına Dahil Edilmesi le lgili Kılavuz 13

14 EK C ISO VE ISO 9001 ARASINDAK BALANTI (Bilgi için) Ek B deki iki çizelge ISO ve ISO 9001 arasındaki geni teknik mütekabiliyeti ve balantıyı ortaya koymaktadır. Bu karılatırmanın amacı bu standartlardan birini uygulamakta olan ve dierini de uygulamak isteyen kurululara bu iki standardın birbiriyle birletirilebilirliini göstermektir. Bu iki standardın maddeleri arasındaki dorudan balantıya, bunların artlarının büyük ölçüde uygunluk göstermesi halinde iaret edilmitir. Bunların ötesinde pek çok ayrıntılı iliki mevcuttur, fakat bunların burada gösterilmesi mümkün olamamaktadır. 14

15 ÇZELGE 1 - ISO le ISO 9001 Arasındaki Mütekabiliyet ISO ISO 9001:1994 Genel olarak cümle Genel olarak Çevre politikası Kalite politikası PLANLAMA Çevre veçheleri (yönleri) Hukuktan kaynaklanan gereklerle dier gerekler ) Amaçlar ve hedefler ) Çevre yönetim programı Kalite planlaması UYGULAMA VE LETME Bünye ve sorumluluk Kurulu Eitim, bilinçlendirme ve ehliyet Tekilat Haberleme Çevreyle ilgili belgeleme Birinci cümle olmaksızın Genel olarak Belge kontrolu Belge ve veri kontrolü letme kontrolü Kalite sistem usulleri 4.3 3) Kontrat gözden geçirme ilemi 4.4 Tasarım kontrolü 4.6 Satınalma 4.7 Müterinin saladıı ürünlerin kontrolü 4.9 lem kontrolü 4.15 Elden geçirme, depolama, muhafaza ve daıtım 4.19 Hizmet verme Ürün tespiti ve izlenebilirlii Acil hal hazırlıı ve bu halde yapılacak iler KONTROL VE DÜZELTC FAALYET zleme ve ölçüm ve 3. Paragraf 4.10 Muayene ve deney Muayene ve deney statüsü statistik teknikleri zleme ve ölçüm Paragraf 4.11 Muayene, ölçüm ve deney cihazlarının kontrolü Riayetsizlik, düzeltici ve önleyici faaliyetler cümlenin 1. bölümü 4.13 Uygun olmayan ürünlerin kontrolü Riayetsizlik, düzeltici ve önleyici faaliyetler cümlenin 1. bölümü 4.14 Düzeltici ve önleyici faaliyet olmaksızın Sicil Kalite kayıtlarının kontrolu Çevre yönetim sistem denetimi Dahili kalite denetimi YÖNETMCE GÖZDEN GEÇRME YÖNETMCE GÖZDEN GEÇRME 1) ISO 9001 Madde deki hukuki gerek ve artlar 2) ISO 9001 Madde deki ele alınan amaçlar 3) Kaliteyle ilgilenenlerle (müteriler) haberleme ÇZELGE 2 - ISO 9001 ve ISO Arasındaki Mütekabiliyet 15

16 ISO 9001:1994 ISO Yönetim Sorumluluu Kalite Politikası Çevre politikası Çevre veçheleri - 1) Hukuki ve dier gerekler - 2) Amaçlar ve hedefler Çevre yönetim programı Kurulu Bünye ve sorumluluk Yönetimce gözden geçirme Yönetimce yürütülen gözden geçirme Kalite Sistemi x Genel olarak cümle 4.0 Genel olarak cümle olmadan Çevreyle ilgili belgeler Kalite sistem usulü/kuralları letme kontrolu Kalite planlaması Anlamanın gözden geçirilmesi 4.3 3) letme kontrolü Tasarım kontrolü letme kontrolü Belge ve veri kontrolü letme kontrolü Satın alma letme kontrolü Müteri tarafından temin edilen ürünlerin kontrolü letme kontrolü Ürün belirleme ve kaynaının tespiti lem kontrolü letme kontrolü Muayene ve deney ve 3. paragraf zleme ve ölçüm Muayene, ölçüm ve deney donanımlarının kontrolü paragraf zleme ve ölçüm Muayene ve deney statüsü Uygun olmayan ürünlerin kontrolü cümlenin 1. bölümü Riayetsizlik, düzeltici-önleyici tedbirler Düzeltici ve önleyici hareket cümlenin 1. bölümü olmaksızın Riayetsizlik, düzeltici-önleyici tedbirler Acil hal ve yapılması gereken iler Elden geçirme, depolama, paketleme, muhafaza ve daıtım letme kontrolu Kalite kontrol kayıtlarının kontrolü Kayıtlar Dahili kalite denetimi ÇYS denetimi Eitim Eitim, bilinçlendirme, Hizmet verme letme kontrolu statistik teknikleri Haberleme 1) Hukuki art ve gerekler 2) Amaçlar, ISO 9001 in maddesinde 3) Kaliteyle ilgilenenlerle (müteriler) ISO 9001 in Maddesinde ele alınmıtır. ele alınmıtır. haberleme 16

17 ÖN SÖZ Bu standart, ISO tarafından kabul edilen ISO/DIS 14001:1996 standartı esas alınarak, TSE Çevre Hazırlık Grubu nca TS 9719 un revizyonu olarak hazırlanmı ve TSE Teknik Kurulu nun 4 Nisan 1996 tarihli toplantısında Türk Standartı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmitir. Bu standardın daha önce yayımlanmı bulunan baskıları geçersizdir.

18 ÇNDEKLER GR KAPSAM BALAYICI ATIFLAR TARFLER SÜREKL GELM ÇEVRE ÇEVRE VEÇHES ÇEVRE ETKS ÇEVRE YÖNETM SSTEM-ÇYS ÇYS DENETM ÇEVRE AMAÇLARI ÇEVRE CRAAT VE BAARISI ÇEVRE POLTKASI ÇEVRE LE LGL HEDEFLER LGL TARAF KURULU KRLENMENN ÖNLENMES ÇYS NN GEREKLER GENEL OLARAK ÇEVRE POLTKASI PLANLAMA Çevre Veçheleri Kanuni ve Dier artlar Amaçlar ve Hedefler Çevre Yönetim Programı veya Programları UYGULAMA VE LETME Bünye (Yapı) ve Sorumluluk Eitim, Bilinçlendirme ve Ehliyet Haberleme ÇYS le lgili Belgeye Balama lemleri Belge Kontrolü letme Kontrolü Acil Hal Hazırlıı ve Bu Hallerde Yapılması Gereken ler KONTROL VE DÜZELTC FAALYET zleme ve Ölçme Riayetsizlik, Düzeltici-Önleyici Faaliyet Kayıtlar ÇYS Denetimi YÖNETMCE YÜRÜTÜLEN GÖZDEN GEÇRME...7 EK A - STANDARDIN KULLANIMIYLA LGL KILAVUZ (Bilgi için)...8 EK B - BBLYOGRAFYA...13 EK C - ISO VE ISO 9001 ARASINDAK BALANTI...14

19 TÜRK STANDARTI B R N C TS ISO 14001/Nisan 1996 B A S K I ICS ÇEVRE YÖNETM SSTEMLER - ÖZELLKLER VE KULLANIM KILAVUZU ENVIRONMENTAL MANAGEMENT SYSTEMS - SPECIFICATION WITH GUIDANCE FOR USE TÜRK STANDARTLARI ENSTTÜSÜ Necatibey Caddesi, 112 Bakanlıklar/ANKARA

20 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmı olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelime ve deiikliklere uydurulması mümkün olduundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karılatıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standartı oluturan Hazırlık Grubu üyesi deerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görülerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluları ile kiilerin deerli katkılarını ükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi malat ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluların sistemlerini TSE-ISO 9000 Kalite Standartlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standartlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalajına konulduu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktıında Türk Standartları Enstitüsü nün garantisi altında olduunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalajına konulduu malların veya hizmetin henüz Türk Standartı olmadıından ilgili milletlerarası veya dier ülkelerin standartlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktıında Türk Standartları Enstitüsü nün garantisi altında olduunu ifade eder. DKKAT! TS iareti ve yanında yer alan sayı tek baına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standartları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu deildir. Standartlar ve standartizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitümüzden salanabilir. TÜRK STANDARTLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.