İktisat Politikası ve Toplam Talep Toplam Arz Analizi. Bilgin Bari İktisat Politikası 1

Transkript

1 İktisat Politikası ve Toplam Talep Toplam Arz Analizi Bilgin Bari İktisat Politikası 1

2 Amaçlar İktisat politikasının amaçlarını anlamak Enflasyon ve çıktı da istikrar arasındaki ilişkiyi anlamak Para politikasının yürütülmesinde Taylor kuralını anlamak Enflasyon ve çıktı da istikrarı sağlamak için politika yapıcıların iktisat politikasını nasıl yürüttüklerini anlamak Bilgin Bari İktisat Politikası 2

3 İktisat Politikasının Amaçları İki temel amaç var : Ekonomik faaliyetlerde istikrarı sağlamak Fiyat istikrarını sağlamak Bilgin Bari İktisat Politikası 3

4 Ekonomik Faaliyetlerde İstikrarı Sağlamak Ekonomik faaliyetler işsizlik oranı ile ölçülür. Politika yapıcıların hedefi, doğal işsizlik oranını yakalamaktır. Bu oran maksimum sürdürülebilir istihdam ile uyumludur. Enflasyonda artış yönünde bir baskı yaratmamaktadır. Bilgin Bari İktisat Politikası 4

5 Ekonomik Faaliyetlerde İstikrarı Sağlamak Doğal işsizlik oranı, friksiyonel ve yapısal işsizliğin toplamıdır. Friksiyonel işsizlik, firmalar ve işçilerin uygun eşleşmeler yapamadıkları durumda ortaya çıkar. Yapısal işsizlik, mevcut işler için uygun işgücünün bulunmadığı durumlarda ortaya çıkar. Doğal işsizlik oranında, çıktı potansiyeline doğru hareket eder. Çıktı açığı (Y Y $ ) sıfıra eşitlenir. Doğal işsizlik oranı uygulamada %5 ler civarında kabul edilir. Bilgin Bari İktisat Politikası 5

6 Enflasyonda İstikrarı Sağlamak Yüksek enflasyon beraberinde enflasyonda yüksek değişkenlik getirir. Bu durum büyümeyi olumsuz etkiler. Merkez bankasının amacı fiyat istikrarıdır. Fiyat istikrarı, ekonomide düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranının sağlanmasıdır. Fiyat istikrarı, insanların yatırım, tüketim ve tasarrufa yönelik kararlarında dikkate almaya gerek duymadıkları ölçüde düşük bir enflasyon oranını ifade eder. Bilgin Bari İktisat Politikası 6

7 %1 - %3 arasındaki enflasyon oranları kabul edilebilir enflasyon oranlarıdır. Para politikası, mevcut enflasyonu, π, enflasyon hedefine, π &, yakınlaştırmayı dönük olarak yürütülür. Bu durumda enflasyon açığı (π π & ) minimum şekilde sağlanmaya çalışılır. Bilgin Bari İktisat Politikası 7

8 Para Politikasının Yürütülmesi Hiyerarşik yetki : Diğer amaçları sağlamak için koşul olarak fiyat istikrarının sağlamayı gerektirir. - The European Central Bank (through the Masstricht Treaty), the Bank of England, the Bank of Canada, and the Reserve Bank of New Zealand İkili yetki : Fiyat istikrarı ve diğer amaçlar eşit ağırlıktadır. - The FED politikasını ikili yetki ile yürütür. Bunlar, istikrarlı fiyatlar ve maksimum sürdürülebilir istihdam dır. Bilgin Bari İktisat Politikası 8

9 Enflasyonda ve Ekonomik Faaliyetlerde İstikrarı Sağlamak Arasındaki İlişki Bir ekonomik şoka merkez bankasının uygun politika tepkisi ne olmalıdır? Talep şoku veya geçici arz şoku durumunda, merkez bankası eşzamanlı olarak hem fiyat düzeyinde hem de çıktı da istikrarı sağlayabilir. Kalıcı arz şoku durumunda, politika yapıcılar ya fiyat düzeyinde istikrarı ya da çıktı da istikrarı sağlayabilirler. Bilgin Bari İktisat Politikası 9

10 Para Politikası ve Denge Reel Faiz Oranı Uzun dönem dengesinde, reel faiz oranı denge reel faiz oranıdır, r. Bu faiz oranı, talep edilen toplam çıktı miktarını potansiyel çıktı ya eşitlemektedir : Y Y $ = 0 Enflasyon oranı fiyat istikrarı ile uyumludur : π = π & Bu faiz oranı ayrıca ekonomi için uzun dönem reel faiz oranıdır. Bilgin Bari İktisat Politikası 10

11 Para Politikası Eğrisi ve Denge Reel Faiz Oranı Bilgin Bari İktisat Politikası 11

12 Politika ve Uygulama : Merkez Bankasının Faiz Oranını Belirlemesi Günümüz modern merkez bankacılığı, fiyat istikrarı ana hedefi çerçevesinde, kısa vadeli faiz oranlarını belirleyebilme ve parasal aktarım mekanizması yolu ile istenilen enflasyon hedefine ulaşma çerçevesinde yürütülür. Kısa vadeli faiz oranı = Politika faizi Merkez bankasının duruşunu yansıtır. Çağdaş merkerz bankalarının en önemli aracıdır. Bilgin Bari İktisat Politikası 12

13 İmkansız Üçlü (Impossible Trinity) : Sermaye hareketlerinin serbest olduğu ortamlarda, Merkez Bankaları; - Faiz Oranı - Kur seçeneklerinden sadece birini doğrudan kontrol edebilir. Bunlardan ikisi aynı anda doğrudan kontrol edilemez. Merkez bankalarının etkin bir para politikası uygulayabilmeleri, para politikasına dair kararların ekonomi üzerindeki etkilerine ve bu etkilerin hangi sürede ve ne kadar büyüklükte gerçekleşeceğine dair bir öngörünün oluşumuna bağlıdır. Bilgin Bari İktisat Politikası 13

14 Merkez Bankası, kısa vadeli faiz oranları ile ilgili kararlarını enflasyonun gelecekteki izleyeceği seyrin enflasyon hedefi ile uyumunu gözeterek vermektedir. Gelecekteki enflasyonu öngörebilmek için nelere bakılır? - Enflasyon bekleyiş anketleri ve Merkez Bankası nın içsel enflasyon tahminleri, - Kamu ve özel sektörün fiyatlama davranışları, - Döviz kurları ve ödemeler dengesi, - Ücretler, istihdam ve işgücü birim maliyetleri, - Toplam arz ve talep; maliye politikası göstergeleri, parasal göstergeler ve kredi büyüklükleri, - Dış ekonomik gelişmeler; örneğin petrol ve diğer hammadde fiyatları. Bilgin Bari İktisat Politikası 14

15 Bankalararası para piyasasında oluşan gecelik faiz oranı tercih edilir. i, = i, - + φ 0 π, - π & + φ 2 Y, - Y $ Taylor kuralı, reel faiz oranının çıktı nın ve enflasyon un sapmalarına verdiği tepkiyi tanımlar. Para politikasının her durumda nasıl yürütüldüğünün eksiksiz tanımlamasıdır. Taylor prensibi, reel faiz oranının enflasyona olan tepkisini tanımlar ve çıktı düzeyini ihmal eder. Para politikasının nasıl yürütüldüğünün kısmi tanımlamasıdır. Bilgin Bari İktisat Politikası 15

16 Parasal Aktarım Mekanizması Bilgin Bari İktisat Politikası 16

17 Toplam Talep Şokuna Politika Tepkisi Negatif talep şoku durumunda Politika tepkisinin olmadığı durumda çıktı bir süre potansiyelin altında kalacak ve enflasyon düşecek Politika uygulandığında kısa dönemde çıktı ve enflasyonda istikrar sağlanacak (ilahi tesadüf : divine coincidence) - MB genişlemeci politika uygulayarak faiz oranını düşürecek ve AD eğrisi sağa kayacak - Talep şoku durumunda fiyat ve çıktı istikrarı hedefleri arasında bir değiş-tokuş yoktur. Bilgin Bari İktisat Politikası 17

18 Toplam Talep Şoku : Politika Tepkisinin Olmadığı Durum Bilgin Bari İktisat Politikası 18

19 Toplam Talep Şoku : Politika Uygulandığı Durum Bilgin Bari İktisat Politikası 19

20 Kalıcı Arz Şokuna Tepki Negatif arz şoku durumunda Politika tepkisinin olmadığı durumda enflasyon ve reel faiz oranı yükselecektir. Politika uygulandığında enflasyonda istikrar sağlanacaktır. - MB reel faiz oranını artırarak para politikasını sıkılaştıracaktır. Enflasyon, hedef düzeyine gelecek ve reel faiz oranı düşecektir. - İlahi tesadüf sağlanmaktadır. Fiyat ve çıktı istikrarı hedefleri arasında bir değiş-tokuş yoktur. Bilgin Bari İktisat Politikası 20

21 Kalıcı Arz Şoku : Politika Tepkisinin Olmadığı Durum Bilgin Bari İktisat Politikası 21

22 Kalıcı Arz Şoku : Politika Uygulandığı Durum Bilgin Bari İktisat Politikası 22

23 Geçici Arz Şokuna Tepki Negatif bir arz şoku durumunda Politika tepkisinin olmadığı durumda çıktı ve enflasyon da başlangıç değerlerine tekrar ulaşılır. Enflasyon odaklı bir politika uygulanması durumunda, MB reel faiz oranlarını artırarak para politikasını sıkılaştıracaktır. Bu durumda çıktı potansiyel düzeyinin daha da altına düşecektir. Büyüme odaklı bir politika uygulanması durumunda, MB gevşek bir para politikası izleyecektir. Bu durumda çıktı potansiyel düzeyine dönerken enflasyon yükselecektir. Bilgin Bari İktisat Politikası 23

24 Geçici Arz Şoku : Politika Tepkisinin Olmadığı Durum Bilgin Bari İktisat Politikası 24

25 Geçici Arz Şoku : Fiyat İstikrarı Öncelikli Politika Bilgin Bari İktisat Politikası 25

26 Geçici Arz Şoku : Büyüme Öncelikli Politika Bilgin Bari İktisat Politikası 26

27 Sonuç : Fiyat istikrarı ve çıktı istikrarı arasındaki ilişki Ekonomide talep şoku veya kalıcı arz şoku durumunda, fiyat istikrarı sağlayan politika çıktı istikrarı da sağlamaktadır. Geçici arz şoku durumunda, kısa dönemde MB fiyat ve çıktı istikrarı arasında tercih yapmalıdır. Geçici arz şoku durumunda, uzun dönemde iki amaç arasında bir değiş-tokuş bulunmamaktadır. Bilgin Bari İktisat Politikası 27

28 Aktivist ve Aktivist Olmayan Politika Görüşleri Aktivist olmayan görüşe göre, ekonomide istikrarı sağlamak için politika uygulanması gereksizdir. Çünkü fiyat ve ücretler esnektir. Bu durumda ekonomi kendini düzeltme mekanizması sayesinde tam istihdam düzeyine geri dönecektir. Aktivistlere göre, ekonomide istikrarı sağlamak için aktif bir şekilde politia uygulanmalıdır. Çünkü ücret ve fiyatlar yapışkandır. Bu durumda ekonominin kendini düzeltme mekanizması ile uzun dönem dengesine ulaşması çok uzun sürecektir. Bilgin Bari İktisat Politikası 28

29 Gecikmeler ve Politika Uygulaması 1. Veri gecikmesi 2. Tanımlama gecikmesi 3. Yasama gecikmesi 4. Uygulama gecikmesi 5. Etkililik gecikmesi Bilgin Bari İktisat Politikası 29

30 Enflasyon: Her Zaman ve Her Yerde Parasal Bir Olgudur. AD AS analizi uzun dönemde M. Friedman ı destekliyor. MB gevşek bir politika izleyerek faiz oranlarını düşürdüğünde uzun dönemde bunun sonucu enflasyon oluyor. Ekonomi uzun dönemde potansiyel çıktı düzeyine ve denge reel faiz düzeyine geri dönüyor. Bilgin Bari İktisat Politikası 30

31 Enflasyon Hedefinde Bir Artışın Etkileri Bilgin Bari İktisat Politikası 31

32 Enflasyonist Para Politikasının Sonuçları Hükümetlerin öncelikli amacı ekonominin istihdam düzeyini artırmaktır. Fakat bu amaç yüksek enflasyonu da beraberinde getirmektedir. Bu tarz bir politika uygulaması iki tür enflasyonla sonuçlanmaktadır : - Maliyet-İtişli Enflasyon : geçici arz şokları veya verimlilikten daha yüksek artışları sonucu ortaya çıkar. - Talep-Çekişli Enflasyon : toplam talebi artırıcı politikalar sonucu ortaya çıkar. Bilgin Bari İktisat Politikası 32

33 Maliyet İtişli Enflasyon Bilgin Bari İktisat Politikası 33

34 Talep Çekişli Enflasyon Bilgin Bari İktisat Politikası 34

35 Bilgin Bari İktisat Politikası 35

38 Sıfır Altı Sınırında Para Politikası Sıfır altı sınırı = Zero lower bound MB her zaman faiz oranlarını düşürebilir mi? Faizler 0 (sıfır) düzeyine gelince politika nasıl yürütülecek? Bu durumda MP eğrisi için iki farklı durum ortaya çıkıyor. Sıfır altı sınırı durumunda, ekonominin kendini düzeltme mekanizması da işe yaramıyor. Çıktı, potansiyelin altına düştüğünde ve eğer politika uygulanmadığında ekonomi giderek daha düşük bir çıktı düzeyine ulaşacak. Y < Y $ π r Y Y Y $ π r Y Bilgin Bari İktisat Politikası 38

40 Y < Y $ π r Y Y Y $ π r Y Bilgin Bari İktisat Politikası 40

41 Geleneksel Olmayan Para Politikası ve Miktarsal Gevşeme Sıfır altı sınırında, geleneksel genişlemeci para politikası işe yaramamaktadır. Politika uygulayıcıları geleneksel olmayan para politikası kullanmaya yönelmektedir. Bu politikalar : likidite sağlama, varlık alımları ve beklentilerin yönetilmesi Bu politikalar finansal uyuşmazlıkları, f, ve dolayısıyla yatırımlar için reel faiz oranını, r 9, düşürerek çıktı ve enflasyon artışı sağlamaktadır. r 9 = r + f Bilgin Bari İktisat Politikası 41

42 Geleneksel Olmayan Para Politikası : Likidite Sağlama ve Varlık Alımları ve Beklentiler Bilgin Bari İktisat Politikası 42

43 Geleneksel Olmayan Para Politikası : Beklentiler Bilgin Bari İktisat Politikası 43

44 Politika ve Uygulama : Japonya Örneği 2012 yılına gelindiğinde Japonya ekonomisi, 10 yıldan beri devam eden düşük büyüme, deflasyon ve sıfır altı sınırındaki politika faizine sahipti yılında JMB para politikasında iki değişiklik gerçekleştirdi: - enflasyon hedefini %1 den %2 ye yükseltti. - varlık alımları ile iki yıl için bu amaca bağlı kaldı. The Abenomics program - Finansal uyuşmazlıkları düşürerek AD eğrisini sağa kaydırdı. - Enflasyon beklentilerini yükselterek AS eğrisini yukarı kaydırdı. Bilgin Bari İktisat Politikası 44