KANATLILARDA SU VE ÖNEMİ

Transkript

1 Sayı : 2003 / Lyr 03 Sayfa : KANATLILARDA SU VE ÖNEMİ KONU : Kümes Hayvanlarında Su İLGİ : KANATLI BESLEME KELİMELER : Çevre Sıcaklığı Sulu Dışkı Tuz Suyun Mineral İçeriği Suyun Klorlanması KAYNAKÇA : Tercümedir: Seyfi Ay - Halit Çınar, İnterkim. Commercial Poultry Nutrition S.Leeson & J.D. Summers YAYININ KAPSAMI : Ürün tanıtımıdır Tercümedir Kişisel veya kurumsal değerlendirmedir Derlemedir ÖZET : Su tüketimindeki dalgalanmayı etkileyen ana etken çevre sıcaklığıdır. Yüksek sıcaklıklarda buharlaşma ile su kaybı su tüketimine yaklaşacaktır ve bu da havalandırma sistemlerine olan talepleri etkilemektedir. Genç hindiler içme suyu kaybına bağlı dehidrasyona en duyarlı kümes hayvanlarındandır. Suyu sıcak havalarda mümkün olduğu kadar soğuk tutmak önemli olduğundan, yaygın olan su depolarının direk güneş ışığı altında yüksek kulelere yerleştirilmesi uygulaması ciddi olarak sorgulanmalıdır. SONUÇ : Vücudun %70 ini oluşturan ve en önemli besinlerden biri olan su kanatlılara verilirken suyun sıcaklığı ve nitrit-nitratlar, mikrobiyel kirlilik ile suyun sertliği gibi kalite kriterlerine dikkat edilmeli ve her çiftlik kendi koşullarına göre önlemler almalıdır. Ayda Bir Yayınlanır 17

2 Besin Olarak Su Su, tavuklara bilinçli olarak sağladığımız, çoğu kere tamam kabul edilen kritik bir besindir. Çoğunlukla mekanik olarak problem çıktığında suya dikkat edilmektedir. Aslında su, vücudun tek başına en büyük bileşenidir ve toplam vücut ağırlığının %70 ini temsil etmektedir. Bu vücut suyunun %70 i vücut hücreleri içinde ve %30 u kanda ve vücut hücrelerini çevreleyen sıvıdadır. Vücudun su içeriği protein içeriği ile ilişkilidir. Bu, bir kanatlı yaşlandıkça ve vücut yağ içeriği arttıkça vücut ağırlığı yüzdesi olarak vücut su içeriğinin azalması anlamına gelmektedir. Kanatlılar suyu içerek, yemle ve büyüme ile gelişmenin normal bir parçası olarak vücut dokularının katabolizması ile elde eder. Su Alımı a ) İçme Suyu Bir kanatlının su tüketimi yaşla birlikte artar ancak birim vücut ağırlığı başına azalır. İçme davranışı yem tüketimi ile yakın ilişkilidir ve yem tüketimini etkileyen herhangi bir etken direk olarak su tüketimini etkileyecektir. Ilımlı sıcaklıklarda hayvanlar yem olarak tükettikleri ağırlığın iki katı kadar su tüketmektedirler. Böbreklerden mineral atımını artıran besinler su tüketimini de artıracaktır. Örneğin tuz yada sodyumdan zengin herhangi bir içerik su tüketimini artırmaktadır. Benzer olarak melas, soya küspesi veya magnezyumla bulaşık kalsiyum/fosfor kaynakları gibi potasyumca zengin bir hammadde ile besleme su tüketiminin artması ile sonuçlanacaktır. Su tüketimindeki bu tip artışlar kanatlının kendisine dair büyük bir endişeye neden olmaz ama açıkça su atımının artışı ve daha yaş altlığa neden olur. Su tüketimindeki dalgalanmayı etkileyen ana etken belki de çevre sıcaklığıdır. 30 o C deki Yumurtacılar 15 o C deki tavuklara göre iki kat daha fazla su tüketecektir. Çünkü yüksek sıcaklıklarda yem tüketimi azalır böylece bu koşullarda su:yem oranı dramatik olarak artarak yine yaş altlığa sebep olur. Tablo veya 32 o C de barındırılan çeşitli türlerin ortalama su tüketimlerine işaret etmektedir. Bu şekiller ortalama su tüketimi değerlerini göstermektedir ve üreme dönemine, sağlık durumuna ve yem tüketimine göre değişecektir. Yumurtacı sürülerin su ihtiyaçları hesaplanırken; gün boyunca su tüketiminin sabit olmadığının, daha çok yumurtanın oluşum aşamasına bağlı olarak değiştiğinin göz önünde bulundurulması gerekir(şekil2.1). Bu veri yumurtlamadan hemen sonra ve yine normal ışık döngüsü sonunun hemen öncesinde su tüketiminde açık bir pik göstermektedir. Bu, ışık döngüsü içinde(10-11 am ve 6-8 pm civarında) 6 am 8pm de bu pik zamanlarında su ihtiyaçlarının karşılanması gerektiği anlamına gelmektedir çünkü ışık programı ile dayatıldığı gibi bütün hayvanlar yumurta oluşumunun aynı evresinde olacaktır. b ) Diyet Suyu Çoğu yem %10 civarında serbest su içermekle birlikte, su dengesi hesaplanırken yemin katkısı çoğunlukla göz önünde bulundurulmaz. Diğer, söylenildiği gibi bağlı su sindirim ve metabolizma sırasında serbest hale gelebilir, öyle ki toplam gereksinimin %7-8 i yemden köken alabilir. c ) Metabolik Su su vücutta genel metabolizmanın bir yan ürünü olarak üretilmektedir. Eğer yağ metabolize ediliyorsa her gram yağ başına 1.2 gr su üretilir. Keza protein ve karbonhidrat da gram başına sırasıyla 0.6 ve 0.5 gr su temin edecektir. Metabolize edilen her kcal enerji için ortalama 18

3 0.14g su üretildiğinden toplam metabolik su hayvanın enerji tüketiminden daha kolay hesaplanabilir. Bu 280 kcal ME/gün tüketen bir yumurtacı tavukta 39g metabolik suyun üretileceği anlamına gelmektedir. Bu yüzden yem suyu ve metabolik su birlikte toplam su ihtiyacının %20 sine karşılıktır ve su dengesinin hesaplanmasında çok önemlidir. Tablo 1. Kanatlıların Günlük ad-libitum Su Tüketimleri (1000 hayvan başına litre) 20 o C 32 o C Leghorn Yarka 4 hafta hafta hafta Yumurtacı Tavuk Ürt.% Ürt.% Yumurtlamayan Tavuk Broyler Damızlık Yarka 4 hafta hafta hafta Broyler Damızlık Tavuk Ürt.% Ürt.% Broyler Piliç 1 hafta hafta hafta hafta Hindi 1 hafta hafta hafta hafta Hindi Damızlık Dişi Hindi Damızlık Erkek Ördek 1 hafta hafta hafta Damızlık Ördek Kaz 1 hafta hafta hafta Damızlık Kaz Bu şekiller yaklaşık su kullanımı değerlerini göstermektedir ve üretim aşaması, sağlık ve yem tüketimine göre değişecektir. Şekil 1 19

4 Su Atımı a ) Dışkı İdrar ve dışkı ile atılan suyun miktarı, su tüketimindeki değişikliklerle değişmektedir. Broyler piliçler % nem içeren dışkı üretirken Yumurtacı tavukların ürettiği dışkı % 80 nem içerir. Yumurtacı tavuklarda dışkı ile atılan suyun miktarı idrar ile atılanın en az dört katıdır. Muhakkak bu kayıp, sindirilmemiş yemin miktarı ve doğasındaki büyük farklılıkların konusudur. b ) Buharlaşma ile Kayıp Buharlaşma kanatlıların vücut sıcaklıklarını kontrol edebileceği dört fiziksel yoldan biridir. Moleküler yapısı ve bağlarına göre suyun nadiren yüksek buharlaşma sıcaklığı sınırı vardır. Bir gram suyun buharlaşması için 0.5 kcal kadar bir ısı gerekmektedir. Kanatlıların ter bezleri yoktur bundan dolayı deri yoluyla buharlaşma sınırlandırılmıştır. Bu tertipte kayıp solunum kanalının nemli yüzeyinden, solunan havanın vücut sıcaklığındaki su buharı ile doyurulması yoluyla olur. Buharlaşma hızı bu yüzden solunum hızı ile orantılıdır. 10 o C de barındırılan Broyler piliçlerinde buharlaşma yolu ile ısı kaybı toplam ısı kaybının sadece %12 sini temsil eder, ama bu o C civarında kritik olarak artarak vücuttan ısı kaybının %50 si dolaylarına ulaşır. Yüksek ortam nemi deriden dolayısıyla da ciğerlerden buharlaşma ile ısı kaybının etkinliğini azaltacaktır. Yüksek sıcaklıklarda buharlaşma ile su kaybı su tüketimine yaklaşacaktır ve bu da havalandırma sistemlerine olan ana talepleri etkilemektedir. Su Dengesi ve Dehidrasyon Normal koşullar altında yetişkin kanatlılar için su tüketimi ve atımı vücutta daimi bir su seviyesini sağlamak üzere kontrol edilmektedir. Büyüyen kanatlılarda büyümenin sağlanması için pozitif bir su dengesi bulunmaktadır. Çoğu ticari koşulda ad libitum sağlanan içme suyu ile içme suyunun yetersizliğine bağlı dehidrasyon oluşmamalıdır. Kısa süreli düşürülen su tüketiminin ters etkileri, sıklıkla buna eşlik eden yem tüketimindeki azalma ile sonuçlanmaktadır. Hindiler içme suyu kaybına bağlı dehidrasyona en duyarlı kümes hayvanlarındandır, ve mortalite hayvanlara içme suyu tekrar sunulduğunda oluşmaktadır. 11 günlük yaştaki hayvanlar 48 saat su kısıtlamasını izleyen ad libitum soğuk su sunulması ile %83 mortalite göstermiştir; çoğu durumda ölümler 30 dak. içinde gerçekleşmiştir. 18 gün yaşındaki hindilerde mortalite gecikirken(2-34 saat) miktarı da azalmıştır ve 8,12 ve 21 haftalık yaşlarda aynı koşullara maruz kalan hindilerde mortalite görülmemiştir. Bu sorunların kesin nedeni tam olarak anlaşılmamıştır. Susuz bırakılan hayvanların vücut sıcaklıkları düşmüş ve su sunulduğunda 30 dak. kadar vücut sıcaklığı düşmeye devam etmiştir. Hayvanlar dehidrasyonu takiben büyük miktarlarda su içmektedir bu yüzden sorunun basit su intoksikasyonuyla ve vücuttaki elektrolitlerin seyrelmesiyle ilişkili olduğu öne sürülmektedir. Eğer genç hayvanlar dehidre oldularsa suya elektrolit uygulanması faydalı olabilir. Bu sorun diğer türlerde görülmemektedir. İçme Suyu Sıcaklığı Kanatlılara sunulan su çoğunlukla ortam sıcaklığındadır. Bu; kontrollü çevre koşullarında barındırılan Yumurtacılar için içme suyu sıcaklığının oldukça sabitken Broyler piliçler için 20

5 yaşla birlikte kümes içi sıcaklığı düştükçe su sıcaklığının düştüğü anlamına gelmektedir. Literatürde piliçlerin içme suyu sıcaklığı ilk birkaç gün için belirtilmişken geleneksel usuller ılık su kullanılmasını tavsiye etmektedir. Ancak bu tavsiyeyi destekleyen çok az belgelenmiş kanıt bulunmaktadır. Yüksek çevre sıcaklıklarında hayvanlar daha fazla su içmektedir ve suyun soğutulması su tüketiminin daha da artması ile sonuçlanabilir. Tablo o C de barındırılan Yumurtacılarla ilişkili küçük çaplı bir çalışmaya ait sonuçların sınırlarını çizmektedir. Hayvanlara 4 haftalık bir dönemde serin su verildiğinde, muhtemelen yem tüketimindeki düşüşün şiddetinin daha az olmasına bağlı olarak, yumurta üretimi pikini sürdürebilmişlerdir. Ticari koşullarda uzun su boruları ile bu koşulları taklit etmek açıkça çok zordur. Ancak bu, suyu mümkün olduğu kadar soğuk tutmanın önemini göstermektedir ve buna itibarla, yaygın olan su depolarının direk güneş ışığı altında yüksek kulelere yerleştirilmesi uygulaması ciddi olarak sorgulanmalıdır. Tablo o C de Sıcağa Karşı Soğuk Su İçen Yumurtacı Performansı Su Sıcaklığı 33 o C 2 o C Yem/hayvan/gün (g) Yumurta Üretimi (%) Yumurta Ağırlığı (g) Su Kısıtlaması Çoğu kanatlı temiz suya kesintisiz olarak ulaşabilmelidir. Bazı yetiştiriciler, yaş altlık probleminin özellikle sıcak iklimlerde engellenmesi için, bu son çareden önce diğer koruyucu önlemlere ciddi ehemmiyet verilmesi gerekmesine rağmen, su kısıtlamasını önermektedir. 24 saatlik bir susuzluk üretimin %30 lara kadar düşmesine neden olmakta ve üretim normale dönene kadar gün geçmektedir. Su kaynağında azalmanın ağırlık artışı üzerinde belirgin baskılar oluşturduğu Broylerlerde de, benzer sonuçlar bildirilmiştir. Tablo 3. Broylerlere su kısıtlanmasının uygulandığı kontrollü bir testi göstermektedir. Yem tüketiminde belirgin bir düşüşün gözlendiği fark edilebilmekteyken en büyük düşüş su tüketimindeki ilk %10 luk düşme ile oluşmuştur. Tablo 3. Su Kısıtlamasının Broylerlerin Haftalık Yem Tüketimi Üzerine Etkisi (g) Su Kısıtlamasının Derecesi (%) Yaş (haftalar) Toplam İlk hafta bütün hayvanlara ad-libitum su sağlanmıştır. (Veriler Kellerup et al. 1971) Şekil 2. de Yumurtacılarda kazara/tesadüfi bir 48 saatlik su kesintisinin etkileri görülmektedir. Üretim hızla hemen hemen %0 lara düşmüş ancak ilginç olarak buna rağmen birkaç hayvan üretimini korumuştur. Üretime devam edebilen tavukların büyük kısmı 28. günde yaşlarının normal üretim çıktısına ulaşmıştır, ancak yumurta kabuğu kalitesinde gelişmeye dair belirtiler vardır. 21

6 Bazı ırklar için zorunlu su kısıtlaması bir yönetim aracı gibi kullanılmaktadır. Günümüzde bu en çok gün aşırı programla beslenen Broylerlerde kullanılmaktadır. Su kısıtlaması yem günlerinde ve yem verilmeyen günlerde de oluşabilmektedir. Yem verilmeyen günlerde kısıtlama, hayvanların açlık yada sıkıntıdan dolayı aşırı su tüketeceği varsayıldığı için yapılmaktadır. Ancak damızlıklar yem kısıtlaması olan günlerde sanki o kadar fazla su içmiyormuş gibi görünmektedir(tablo 4). Şekil 2 Tablo Haftalık Broyler Damızlıkların Su Tüketimleri Her Gün Su Kısıtlaması Yemleme Günlerinde Su Ad-libitum Su Kısıtlaması Yem gününde tüketilen 175 ml 182 ml 270 ml su Yem verilmeyen günde 108 ml 109 ml 36 ml tüketilen su Ortalama 141 ml 145 ml 153 ml 2 günlük bir besleme programında su uygulamasına bakılmaksızın bütün hayvanlar aynı ortalama su miktarını tüketmiştir. Hayvanların suya ulaşımı serbest bırakıldığında açıkça yemleme günlerinde fazla su tüketmekte ama yem verilmeyen günlerde az su içmektedir. Bu veriler ; yem verilmeyen günlerdense yemleme günlerinde özel ilgi gerekmesine rağmen, gün aşırı beslemedeki hayvanlarda su kısıtlama ihtiyacının ıslak altlığın engellenmesinde avantajlı olabileceğini göstermektedir. Su Kalitesi Su kalitesi, bir sürünün performansı değerlendirilirken dikkatle göz önünde bulundurulması gereken bir şeydir. Kimyasal kirleticiler, su kalitesini etkileyen en ciddi sorunlardır. Ancak kanatlılar bazı minerallerin yüksek seviyelerine belirli bir süre sonrasında alışabilir ve bu yüzden sadece istisnai durumlarda suyun mineral bileşimi sürü performansını etkileyebilmektedir. Bu gibi durumlarda diyete eklenen tuzun bir kısmının çıkarılması 22

7 gerekebilir. Ancak bu yeterli tuz alımı olacağından emin olunduktan sonra yapılmalıdır çünkü eğer diyet tuz seviyeleri çok düşük olursa performans şiddetli olarak düşebilir. Suda bir bakteriyal kirlenme su kaynağına yüzey sularının girdiğinin belirtisidir ve durumun düzeltilmesi için adımlar atılması gerekir. Alternatif olarak kirlenmeyi elimine edebilmek için su klorlanabilir. Suda ortaya çıkabilecek başka bir problem de nitrat yada nitritlerin oluşmasıdır. Bu tip kirlenmeler hayvan artıklarından yada gübrelerden kaynaklanan bir kaçağın su sistemine sızdığının belirtisidir. İnsanların tüketeceği su için standart ppm nitrat nitrojen iken daha yüksek düzeylere genellikle hayvanlar tarafından tahammül edilebilir. Kanatlı performanslarının düşüklüğünde etkili olduğundan şüphelenilmesi için 50ppm üzerinde düzeyler bulunması gerekmektedir. Nitritler nitratlardan 10 kez daha fazla zehirli olduklarından ve, barsak kanalındaki ve su kaynağındaki bakteriler nitratları nitritlere çevirebileceği için su kaynağındaki bu iki kirleticinin minimum düzeyde tutulması gerekmektedir. Suyun süperklorlanması nitritleri hızla nitratlara oksitleyerek zehirliliklerini azaltacaktır. Bir süperklorlama programına başlamadan önce bir yerel bir patolojistle görüşülerek diğer ilaçlar yada aşıların etkinliği ve performansına zarar vermeyecek uygun klorlama seviyesi belirlenmelidir. Tablo 5. mineral düzeyine göre içme suyu standartlarının sınırlarını çizmektedir. Zehirlilik ve performans kaybı sürüdeki hayvanların yaşı ve sınıfına bağlı olarak değişecektir ama bu değerler bu tip suları uzun sürelerle tüketen hayvanların zehirlenme olasılığının gösterilmesinde yönerge olarak kullanılabilir. Tablo 5. Kanatlılarda Üzerlerine Çıkılıca Sorun Olabilecek Su Mineral Yoğunlukları (ppm) Toplam Çözünür Tuzlar (sertlik) 1500 Klorit 500 Sülfat (SO 4 ) 1000 Demir 500 Magnezyum 200 Potasyum 500 Sodyum 500 Nitrat (NO 3 ) 50 Arsenik 0.01 ph Son birkaç yıldır kanatlılarda su uygulamalarına bir ilgi bulunmaktadır. Büyük bölümünde, bu zehirlilik sorunlarından çok boru hatlarında, otomatik suluklarda ve kazanlarda oluşan mineral birikimi sorunlarını engelleme girişimi ile uygulanmıştır. Bu gibi işlemler kalsiyum ve magnezyumu ayıran ve böylece su kaynağında çökmelerine engel olan ortofosfatları gerektirir. Çoğu durumda bu sistemler hayvana göre suyun bileşimini aşırı derecede değiştirmezler. Bazı yetiştiriciler son çare olarak su sertlik gidericilerine başvururlar ve bu tip durumlarda hayvanın sağlığına dikkat etmek gerekir. Bu sertlik gidericiler bir iyonu(mineral) diğeri ile değiştirme yeteneği olan aktif resin (reçine) kolonu içerirler. Zamanla resin kolonu sudan ekstrakte edilen minerallerle(genellikle kalsiyum ve magnezyum tuzları) doymuş hale gelir ve bu yüzden donör mineraller ile yüklenmesi gerekir. Çoğu sertlik gidericide bu tekrar yüklenme süreci tuzdaki sodyumu içerir. Bu, sodyum tuzları erimeye hazır olduğu için sodyumun sudaki diğer minerallerin yerini alacağı ve ekipmandaki mineral düzeyini bozmayacağı anlamına gelir. Bu yüzden su kaynağına pompalanan sodyumun miktarı direk olarak sudan çıkarılan sert minerallerle orantılıdır. Suyun çok sert olduğu bölgelerde hayvanlara ulaşan sudaki yüksek sodyum seviyeleri kabul edilebilir ve suyun 23

8 sertliğinin düşük olduğu bölgelerde tersine. Sıkça sorulduğu gibi, düşürülen bu sodyum seviyeleri hayvanları etkileyebilir mi? Sodyum kanatlılar için elzem bir besindir ve çoğu kez hayvanın gereksinimi toplam diyetin %0.18 i civarında karşılanır(yada %0.4 tuz). Bunun hafif üzerindeki seviyeler sıklıkla ılımlı bir ishal ve ıslak dışkıya neden olabilirken %100 lük bir artış kesinlikle ıslak dışkıya ve belki bazı genç hayvanlarda özellikle de hindilerde ölümlere neden olabilir. Bu seviyelerde büyüme ve yumurta üretimi de etkilenirken daha da yüksek seviyeler erişkin hayvanlarda bile(sıklıkla ishale bağlı) ölümlere neden olabilir. Normal koşullarda sudaki tuz seviyeleri önemsizdir ve kanatlı ihtiyacının %1 inden azını sağlar. Bazı doğal su kaynakları yüksek düzeylerde sodyum içerir ve bu gibi durumlarda sıklıkla diyet seviyelerini buna göre ayarlamak gerekir. Önceden söz edildiği gibi, sertlik gidericiler tarafından suya pompalanan sodyumun miktarı doğal suyun sertliğine bağlıdır ve bu nedenle her çiftlik ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Potansiyel sodyum zehirliliği su kullanımı ile ilgili olarak tuz eklenme sıklığına bağlıdır. Çoğu kanatlı türü yem tüketimlerine bağlı olarak aynı miktarda su içtikleri için, (ve diyetlerindeki tuz % leri yaklaşık aynı olduğu için) potansiyel zehirliliğe ve akabinde hataları engellemek yada düzeltmek için diyet tuz seviyelerini ayarlama gereğine ilişkin genel kararlar alabilir. Tablo 2.45 NAS yayınında Büyükbaş ve Kanatlılar İçin Sudaki Besinler ve Toksik Maddeler sağlanan bilgilerden ve kanatlının kabul edilen diyetten günlük tuz tüketimine itibarla oluşturulmuştur. Bu veri ılıman çevre sıcaklıklarındaki kanatlılara uygulanır. Tablo 6. Su Sertliği Gidericilerde Tuz Kullanımına Kanatlı Cevabı (20 o C kümes sıcaklığında) Su Sertlik Giderici Su Kullanımı (gallon), ( 1 gallon = litre) Tuz Kullanımı ,000 50, , kg x 20 kg xxx x @ 30 kg * xx @ 40 kg * xxx x 80 kg * * xx 160 kg * * * xx = Sorun yok ; =Islak dışkı için diyet sodyum seviyeleri ayarlanabilir + = İlk sunulduğunda ıslak dışkı, ayarlama gerekir ; x = Islak dışkı, sodyum düzeyinde ayarlama gerekir xx = Islak dışkı,üretim kaybı, ayarlamada kısmen başarı ; xxx = Islak dışkı,genç sürülerde ölümler * = Her tür sürüde ölümler. Bu yüzden tablo 6. ya göre 10,000(1 gallon = litre) gallon suya 30 kg su sertliğini giderici kullanıldığında bir sorun çıkmaması gerektiğini ileri sürmektedir. 10,000 gallona 40 kg da daha temkinli olunmalıdır ve üretici bir hayvan beslemeci ile diyet tuz seviyelerinin ayarlanmasını görüşebilir. Örneğin 5000 gallona 80 kg eklendiğinde sorunlar çıkmaya başlar ve diyetteki tuz seviyelerinin düzeltilmesi gerekir. Eğer 1000 gallona 80 kg kullanılırsa yüksek mortalite beklenir ve diyet düzeltmeleri sorunu çözemez. Bu durumda sertlik gidericiler dışında su muamele şekilleri üzerine düşünülmelidir. Yumurtacılar en hassasları gibi görünmektedir çünkü diğerleriyle kıyaslandığında yem tüketimine göre daha fazla su tüketmektedirler. Bu yüzden üretim pikinde olan hayvanlar için hafif düşük seviyelerde sorunlar oluşabilir. Doğal olarak sudaki sodyum seviyeleri çok yüksek olan bölgelerde de dikkatli olunmalıdır. Bu gibi durumlarda su sertliği gidericiler makul olmayabilir. 24

9 Su ile İlgili Genel Yönetim Önlemleri Kafesteki kanatlılarda sürekli akış olan su oluklarının kullanıldığı yerlerde oluğun sonundaki hayvanın yeterli su içebildiğinden emin olunmalıdır. Kümes sıcaklığındaki bir yükselme su tüketiminde artışa neden olur ve su kaynağı uygun olarak düzeltilmediği sürece oluğun sonundaki hayvanlarda yetersizlik oluşabilir. Gagaları düzgün kesilmemiş hayvanların da maksimum tüketimi sağlayacak kadar su içemediği görülmüştür. Alt gagası fazla uzun olanlarda düzgün kesilmişlere göre %20 ye kadar yumurta verim kaybı oluşabilir. Bir hastalık yada stres durumu oluştuğunda yem tüketimindeki düşüşten bir yada iki gün önce su tüketiminin azaldığı fark edilmiştir. Bu yüzden yöneticiler bir bakıcının su tüketiminin günlük kaydını tutması için her barınağa yada kafes sırasına su ölçer takılmasını düşünmelidir. Bu tip kayıtlar sürüdeki potansiyel sorunlara dair erken uyarılar verebilir. Yarkalar yumurtacı kafeslerine nakledilirken dikkatli olunmalıdır. Bazı durumlarda yarkaların yeni bir yumurtlama ortamına nakledildiklerinde yeni suluklara alışmada zorluk çektikleri gözlenmiştir. Bu özellikle damla suluk kullanılan yerler için geçerlidir. Eğer mümkünse yarkalar yumurtacı kafeslerine üretim başlamadan 2-3 hafta önce alınmalıdır. Görüş ve önerileriniz için adresimiz: 25