SEKTÖR ANALİZİ RAPORU. Önsöz... Giriş...

Transkript

1 SEKTÖR ANALİZİ RAPORU KOSOVA İNŞAAT SEKTÖRÜ İÇİNDEKİLER Önsöz... Giriş... Dünya da ve Avrupa da İnşaat Sektörü... Kosova da İnşaat Sektörüne Genel Bakış... İnşaat Sektöründe Kullanılan Temel Malzemeler (alt Sektörler)... A. Çimento... B. Demir... C. Tuğla... D. Hazır Beton... E. Seramik... F. Asfalt... G. Çakıl... H. Kum... Projeler... Mevzuat... İnşaatın 2 Önemli Sorunu A. AB Standartları, Uygulanması ve Denetlenmesi... B. İşgücü... Kosova da Faaliyet Gösteren İnşaat Firmaları... Fiyatlandırma... İnşaat Malzemeleri İstatistik Verileri... Sonuç...

2 ÖNSÖZ Kosova Türkiye Ticaret Odası (KTTO), kurulduğu günden itibaren iki ülke arası ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, ticaret hacminin artırılması ve Türk yatırımlarının bölgeye çekilmesi amacıyla, çeşitli iş forumları, seminerler, ikili iş görüşmeleri gibi organizasyonları düzenlemekte veya bunların düzenlenmesine katkıda bulunmaktadır. Yapılan çalışmalar sonucu hem genel hem de sektörel bazda bazı temel verilere ve değerlendirmelere ihtiyaç olduğu görüldü. TİKA nın da katkıları ile Kosova Türkiye Ticaret Odası tarafından düzenlenen Global Ekonomide Uluslararası Trendler ve Kosova nın Konumu Konferansı çerçevesinde bir yandan global ekonomideki gidişatlar değerlendirilirken, öbür yandan da Kosova nın konumu ele alınmaya çalışılmaktadır. Bu çerçevede Kosova da gerek yatırım potansiyelleri, gerekse önemleri bakımından bazı sektörler öne çıkmaktadır. Odamız bünyesinde, Kosova ekonomisine ve temel bazı sektörlere, potansiyelleri değerlendirmek adına işadamlarına ve potansiyel yatırımcılara bölgeyi daha iyi tanıma ve bir bakış atma fırsatı vereceğini düşündüğümüz çalışmaları, dört kitapçık halinde özetledik. KTTO nun bu ilk yayın serisinde, Kosova ekonomisi, enerji, tarım ve inşaat sektörleri olmak üzere dört alanda temel verileri bulabilirsiniz. Saygılarımızla, Kosova Türkiye Ticaret Odası 2

3 GİRİŞ Gelişmekte olan birçok ülkede olduğu gibi Kosova da da inşaat sektörü istihdam ve yoğunluk açısından önemli sektörlerden biridir. Yeniden yapılanma sürecini göz önünde bulundurursak bu konumunu uzun bir süre daha devam ettireceğini söyleyebiliriz. 1998/99 savaşı sırasında Kosova da özellikle kırsal kesimlerde bulunan konutların birçoğu zarar görmüş ve kullanılamaz hale gelmiştir. İstatistiki verilere göre o dönemlerde var olan yapıların 120 bine yakını büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Savaş sonrasında toparlanmaya başlayan vatandaşların uluslararası örgütler tarafından sağlanan bağışlarla neredeyse yarısının onarımı tamamlamış diğer yarısı da vatandaşların kendileri tarafından finanse edilerek ikamet edilebilir hale gelmiştir. Savaş ortamı aynı zamanda kamu binaları ile altyapıya da ciddi zararlar vermiştir. Bu olumsuz tablo savaştan sonra inşaat sektörünün canlanmasına fırsat tanımış ve Kosova adeta bir şantiyeye dönmüştür. Altyapı inşaatlarında kamu yatırımları, özel sektörde de alışveriş merkezleri ve konut yapıları ön plana çıkmıştır. Bu ivme 2009 yılı global krizi sonucu bir duraklama durumuna geçmiş olsa bile inşaatlar devam etmektedir. Talep yoğunluğunun sebepleri arasında, 1990 lı yıllarda bölgedeki istikrarsızlık ve güvensizlik sebebiyle inşaat sektöründe yatırımların yapılmaması, savaş sebebiyle meydana gelen tahribat ve kırsal kesimden kentte doğru yoğun göçlerin yapılması sayılabilir öncesi Priştine nüfusunun bin cıvarında olduğu öne sürülürken, şimdi bu nüfusun 600 bine dayandığı ifade edilmektedir. Kırsal kesimlerdeki vatandaşlar iş fırsatlarını değerlendirmek için şehir yaşamına yönelmişlerdir. Talep yoğunluğunun diğer bir sebebi gurbetçi vatandaşların da Kosova da gayrimenkul edinme arzularıdır. Özellikle yaz aylarında artan ziyaretlerde gurbetçiler, yatırımlarını bu alanlarda kullanmaktadırlar. Öte yandan denetim yetersizliği ve yasal olmayan yapılaşmalar bir hayli fazladır ve bunun önüne geçilememektedir. Hükümet, inşaat sektörü ile ilgili özellikle bu konu üstünde durmakta ve yasal olmayan yapılaşmaların durdurulması için denetim mekanizmalarının iyileştirilme gayreti içindedir ve gelecek dönem stratejilerinde bunu açıkça vurgulamaktadır. Altyapı çalışmaları açısından vurgulanması gereken iki temel yol inşaatı mevcuttur. Kosova yı çaprazlama kesen Koridor 7 Arnavutluk sınırından Sırbistan sınırına giden otoyol ile Üsküp sınırından Karadağ sınırına giden koridor 6 çok şeritli karayolu Priştine de kesişecektir. Enerji tedarikinin sağlanması açısından da Kosova da biri büyük olmak üzere toplam 18 hidrosantral ve bir termik santral proje çalışmaları sürmektedir. Koridor 7 olarak bilinen otoyol inşaatına başlanmış, Uluslararası Priştine Havalimanı da 20 yıllığına özel sektöre devredilmiştir itibariyle yatırımlar başlayacaktır. Bu iki büyük proje inşaat sektöründe hızlı bir hareketliliğe sebep olmuştur. Bu sektör analizinin amacı, Kosova da inşaat sektörünün durumunu ve muhtemel potansiyelleri ortaya koymaktır. Analiz çerçevesinde kısaca dünyada ve Avrupa da inşaat sektörü ele alındıktan sonra Kosova da inşaat sektörü ortaya konulup, temel inşaat malzemeleri, bu malzemelerin ortalama fiyatları, prosedürler ve projeler hakkında temel bilgiler verilecektir. DÜNYA DA ve AVRUPA DA İNŞAAT SEKTÖRÜ Sektörün Dünyadaki büyüklüğü 3.5 trilyon dolar cıvarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu değerin % 30 u Avrupa inşaat sektörüne aittir yılları arasında daralan sektör 2003 te toparlanmış ve 2004 yılından sonra tekrar canlanmıştır e oranla % 4.6 oranında bir artış göstermiştir. Son yıllardaki dalgalanmalar her ne kadar sabit bir ortam göstermese de inşaat sektöründe yılları arasında en az % 5 lik bir büyüme beklenmektedir. Avrupa inşaat sektörüne baktığımızda ise 2001 sonrası meydana gelen durgunluğun 2002 yılından itibaren atlatılmasıyla Avrupa da sektör bir yükseliş trendine girmiştir yılında İspanya % 4 büyümeyle AB ülkeleri arasında en fazla büyüyen pazar konumundaydı yılına gelindiğinde ise büyüme yavaşlamış ve % 0.5 e gerilemiştir. AB ülkelerinde ilgili sektörde istihdam edilen bir kişinin ortalama yıllık maliyeti 3

4 kadardır. Bu da AB yolundaki Kosova da uygulanan ücretler arasında ciddi bir farkın olduğunu göstermektedir. Avrupa Birliği uyguladığı saydamlık politikası dahilinde ihalelerde objektif ve şeffaf olma ilkesinden hareket etmektedir. Öyle ki AB 3 genel prensip üzerine hareket etmektedir: ihalenin ilan edilmesi ihalede potansiyel yabancı isteklilerin ihale dışına çıkmasına neden olabilecek her türlü teknik özellik şartının yasaklanması ihaleye katılma ve ihalenin verilmesi işlemlerinde objektif kriterlerin kullanılması Çoğu durumlarda AB ülkeleri fiyat politikaları aksine kalite ve çevre dostu politikalarını önemsemektedir. KOSOVA DA İNŞAAT SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ 2004 yılı verilerine göre Kosova da toplam civarında inşaat yapısı bulunmaktadır. Belediyeler bazında ise birimle Prizren, birimle Priştine, birimle Ferzovik şehri takip etmektedir. Fakat son yıllarda talep yoğunluğunun farkına varan firmalar sürekli ve hızlı bir şekilde konut inşaatları yapmayı sürdürmektedirler. İnşaatlarda göze çarpan önemli bir unsur da genelde ortak yaşam alanları (veya toplu konut) sağlayan konut inşaatları (bina veya siteler) yapımının çokluğudur. Kosova da bulunan firmalar genelde büyük projeleri gerçekleştirme imkanına sahip değillerdir. Yerli firmalar 6 10 milyon luk projelerin altından kalkabilecek kapasitededirler. Kosova daki diğer daha büyük ve kapsamlı projeler Kosova yı yabancı yatırımlar için elverişli kılmaktadır. Bu projeler otoyol, termik ve hidrosantral onarımı, büyük otopark inşaatları gibi projelerdirler. Sektör bir yandan birçok bireye istihdam sağlarken diğer yandan çok önemli bazı durumlarda eksiklik ve hukuki olarak problemler yaşamaktadır. Öncelikle sistemden kaynaklanan kayıtdışı ve denetimsiz faaliyetlerin yaygın olması başlıca bir sorundur. İNŞAAT SEKTÖRÜNDE KULLANILAN TEMEL MALZEMELER (ALT SEKTÖRLER) Kosova inşaat malzemeleri savaş öncesinde biraz daha canlı olsa da savaş sonrasında artan talep yüzünden alt sektörler iç piyasa talebini karşılayamıyorlardı. Öyle ki çoğu inşaat malzemeleri Kosova nın da içinde bulunduğu CEFTA ülkelerinden (Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşmasına dahil ülkeler) karşılanmaktadır. Bu mamullerin de ithal edildiği başlıca ülke Makedonya dır. Girdi malzemelerinin ithalatında herhangi bir kota yoktur. Sektörde kullanılan ve temel girdileri sağlayan alt sektörler üretimi çok olmamakla birlikte aşağıda bahsedilecek malzemelerin genelde piyasadaki ortalama fiyatlarından bilgi verilmeye calışılmıştır. Kullanılan temel malzemeler şunlardır: A. Çimento Kosova da inşaat girdilerinden özellike çimento üretimi diğer malzemelere kıyasen daha fazladır. Fakat yukarıda da belirtildiği gibi bu üretim Kosova inşaat iç piyasasını doyuracak seviyede değildir. Çimento çuval fiyatı sezona göre değişim göstermekte fakat fiyat genelde arasındadır. B. Demir Kosova nın ithalatta ve ihracatta başını çeken mamüllerinden bir tanesi metal ve türevleridir. Fakat ihracatta bunlar çoğunlukla işlenmemiş metaller ve hammaddeyi oluştururken ithalatta genelde inşaatte kullanılan türevlerinden bahsedilmektedir. Piyasada fiyatın durumuna baktığımızda ise konut yapımında kullanılan inşaat demirinin fiyatı /ton civarında değişmektedir. C. Tuğla Alt sektörlerden küçük çapta üretilen diğer bir girdi malzemesi de tuğladır. Her ne kadar tuğla üretimi için çok büyük ve kapsamlı bir fabrika gerekmese de yerli üretim çok kısıtlı miktardadır. Diğer mamuller gibi tuğla da ithal edilmektedir. Piyasadaki fiyatlar 0,20 0,70 civarında seyretmektedir. 4

5 D. Hazır Beton Hazır beton inşaatta ve özellikle konut inşaatında kullanılan önemli malzemelerden bir tanesidir. Kosova genelinde küçük ölçekli sayıca çok beton üretim tesisi mevcuttur. Sadece Priştine çevresinde 20 kadar tesis vardır. Betonun metre küp fiyatı kadardır. E. Seramik Kosova nın ithal ettiği seramik karo ürünleri başlıca İtalya ve İspanya dan ithal edilmektedir. Ancak civar ülkeler de pazardaki yerini almaktadır. Türkiye de önemli tedarikçilerden biridir. Avrupa daki üretime baktığımızda Türkiye bu iki ülkeden sonra en yüksek üretim kapasitesine sahip ülkedir. Piyasada bulunan ürünlerin ortalama fiyatları aşağıdaki gibidir: Ürün m2/fiyat Duvar fayansları 7-10 Döşeme fayansları 8 15 Teras fayansları Fayans yapıştırıcısı 6 8 F. Asfalt Altyapı inşaatında kullanılan en önemli malzemelerden bir tanesi asfalttır. Yıpranma payı en yüksek olan bu malzeme altyapı inşaatı için olmazsa olmaz girdilerden bir tanesidir. Bu malzemenin Kosova piyasasındaki fiyatı metre kare başına (15 cm lik kalınlığında) 7 12 arasındadır. Malzemenin fiyatı sezon ve talep miktarına göre değişiklik arz eder. G. Çakıl Bir diğer inşaat malzemesi olan çakıl da özellikle yol inşaatı açısından gerekli bir malzemedir. Piyasa içindeki ortalama fiyatı metre küp başına 6 12 civarındadır. H. Kum Kum hem altyapı hem de üstyapı inşaatı girdilerindendir. Fiyatı 5 10 arasında değişmektedir. İnşatta kullanılan malzemenin çeşidine göre kum metre küp fiyatı arasında değişmektedir. PROJELER Koridor 6 ve Koridor 7 Yolları Kosova hükümetinin 2005 yılından beri birincil olarak önem verdiği iki temel proje Koridor 6 olarak adlandırılan çok şeritli yol ve Koridor 7 olarak adlandırılan otoyol projeleridir. Bu yolların diğer otoyollarla birleştirilmesi ve ulaşımın rahatlaması amaçlanmaktadır. Ayrıca bu yolların Kosova daki diğer şehirlerle de bağlanması öngörülmüştür. Koridor 6 yolu yaklaşık 200 km uzunluğunda olması hesaplanmıştır. Diğer bir proje ise inşaatına başlanan ve Kosova yı güney-batıdan kuzey-doğuya doğru bağlayan otoyol projesidir. Arnavutluk başkenti Tiran dan Kosova sınırına kadar tamamlanmış ve Merdare (Sırbistan) sınır kapısına kadar devam ettirilmesi düşünülen Koridor 7 olarak isimlendirilen otoyol projesi 120 km uzunluğunda olması beklenmektedir. Bu projenin tamamlanması ile Kosova nın bir yandan Arnavutluk üzerinden denize, öte yandan Sırbistan sınırına kadar olan bölgeye ulaşması hedeflenmektedir. Böylece Avrupa otoyolları ağına erişimin sağlanması planlanmaktadır. 5

6 DİĞER ALTYAPI PROJELERİ Kosova yıllık bütçesinin %10 kadarlık bir bölümünü devamlı olarak yeni yol yapımı, onarımı veya çeşitli altyapı inşaatlarına ayırmaktadır. Priştine Uluslararası Havaalanı projesi tamamlanmış ve yeni yatırımlar için özel sektöre devredilmiştir. Keza otoyol projesi hayata geçirilmiştir. Önümüzdeki dönemde inşaat sektörünü ilgilendiren büyük projeler arasında Kosova e Re termik santral inşaatı, Zhur Hidroelektrik santral inşaatı, 16 adet mini hidroelektrik santral inşaatı oluşturmaktadır. MEVZUAT 6

7 Kosova hükümetinin önemli teşviklerinden biri olarak gördüğü yerli ve yabancı yatırımcıya eşit muamele yabancı yatırımcıların işini kolaylaştırmaktadır. Yabancılar için herhangi bir sektörde bir kısıtlama veya ayrı bir mevzuat bulunmamaktadır. Yerli firmaların da kapasitelerinin kısıtlılığı devletin de yabancı yatırımcılara açık olmaya itmektedir. Küçük kapsamlı projeler için izinler belediyelerden alınmaktadır. Bu projeler, toplu konut inşaatı gibi daha çok özel sektörlerin uğraştığı alanlardır. Bir toplu konut inşaatı için takip edilmesi gereken sıra şu şekildedir: Arazi tahsisi: şirketler tapu kadastro müdürlüğünden arazinin kendilerine ait olduğuna dair belge almaları gerekmektedir. Tapu ile birlikte firmalar arazinin son 6 ay içinde çizilmiş arazi planını da barındırmalıdır. Bundan başka Kosova da genelde yüzde karşılığı inşaatlar düzenlenmektedir. Arsa sahibi (arsanın bulunduğu yere göre) arazisini firmaya verip karşılığında da inşaatın tamamlanmasıyla belli yüzde karşılığında pay almaktadır. Öte yandan arsa satın alınıp da inşaata başlama durumları söz konusudur. Belediye onayı: belediyeden o bölgede ne kadarlık inşaatlara izin verildiğini ve bölgede herhangi başka bir projenin olup olmadığı onaylanmalıdır. Yapılanma şartları: belediyeden onay alındıktan sonra belediyenin belirlediği şartlarda bir ön proje düzenlenmesi talep edilir. Bu şartlar projenin ne kadarlık kısmının toplu konut inşaatı ne kadarlık kısmı yol, bahçe gibi düzenleme yapılması gerektiği belirtilir. Ön proje: o bölgede daha önce inşa edilen plan varsa o plana göre ön proje düzenlenir. Şayet öyle bir proje yoksa talepte bulunan firma civarı da kaplayacak şekilde bir proje düzenler. Ana proje: Ön proje belediyeye sunulduktan sonra yetkililer tarafından incelenir ve firmaya asıl projesi için yol gösterilir. Firma bu direktifler sonucunda asıl projeyi tamamlar ve tekrar yetkili makamlara iletir. İnşaat izni: ana projenin de onaylanmasıyla inşaat izni verilir ve inşaat başlatılmış olur. Aşağıdaki maddelerde yabancı yatırımcıların lisans alması için takip etmeleri gereken adımlar sıralanmıştır: 1. Başvuranın kişisel bilgilerini (ad, soyad, baba adı, doğum yeri, ikamet adresi) ve şirketin faaliyet alanı hakkında bilgi içeren yazılı dilekçe 2. Şirketin yabancı şirket olarak Kosova Şirket Kayıt Ajansı ARBK na kayıt belgesi 3. Şirketin kurulduğu ülkeye ait profesyonel lisans belgesi, resmi dile çevrilmiş, onaylanmış, onaylanmış ve resmi dile tercüme edilmiş yazılı referans belgesi 4. Lisans belgesi sağlamayan ülkelerden gelen şirketler, onaylanmış ve resmi dile tercüme edilmiş yazılı referans belgesi sunarlar 5. Temsilci veya yetkili kişinin noter tasdikli diploma fotokopisi 6. Temsilci veya yetkili kişinin 3 x 4 formatında çekilmiş 2 fotoğraf 7. Sınıf ve kategori açısından değişik sisteme sahip ülkelere ait şirketlerden lisans belgesi talebi durumunda, noter tarafından sınıf ve kategorilerin eşleştirilmesi zorunludur İNŞAATIN 2 ÖNEMLİ SORUNU A. AB Standartları, Uygulanması ve Denetlenmesi Kalite inşaat sektörünün temel sorunlarından bir tanesidir. Denetim mekanizmalarının eksikliği kalite sorununu da gündeme taşımaktadır. Savaş sonrası boşlukta kalan Kosova, gün geçtikçe çoğalan inşaat yapılarını denetlemekten yoksun kalmıştır. Bu durumdan faydalanan bazı yatırımcılar da yapılarında standartlara uygun mamuller kullanmamışlardır. Fakat Kosova nın AB perspektifi ve gün geçtikçe artan milli gelir düzeyi kaliteli inşaatlara yönelmenin zamanla daha da fazla artacağını öngörmektedir. 7

8 Denetim eksikliği sebebiyle ruhsatsız veya tüm belgelerini tamamlamamış yapılar Kosova geneline yayılmış olup bir hayli fazladır. Kosova da inşaat sektörü ile alakalı izinler ve yönetmeliklerden Çevre ve Alan Planlama Bakanlığı İnşaat ve İkamet departmanı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İnşaat departmanı merkezi; kentleşme müdürlüğü de belediyeler nezdinde sorumlu kurumlardır. Yeni düzenlemelerle Kosova da inşaat kanununda AB standartlarına uyum mecburiyeti getiriliştir. A. İş Gücü İleride de göreceğimiz gibi inşaat sektöründe 2005 yılında istihdam edilen işçi sayısı Kosova İstatistik Ofisi resmi rakamlarına göre 5792 dir. Gayri resmi rakamlara göre 2008 de bu rakam % 20 artmıştır. Çoğu firmalar proje yada sezona göre işçi istihdam etmektedir. Öyle ki yukarıda belirtilen rakam içinde kayıtlı olmayan çalışanların olmadığını belirtmekte yarar vardır. Ülkede kalfa usta ayrımı sorumluluğu üstlenme derecesine göre verilmektedir. Yurt içinde herhangi bir eğitimin olmaması ve kalfaların teknik bilgilerden yoksun olması bazı durumlarda kalitenin aşağı çekilmesine sebep olmaktadır. Bu yüzden, gün geçtikçe eğitilmiş bireylere ihtiyaç artmaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi yeni düzenlemelerle Kosova hükümeti sektörde çalışanların lisans alma zorunluluğu getirmektedir. Denetlemelerin de sıklaşması ve lisansların alınmasıyla kalite seviyesinin artması ve standartlara uygun olması sağlanmaya çalışılacaktır. FİRMA DEĞERLENDİRMELERİ Yurt içinde faaliyet gösteren firmalar Dünya ölçeğine göre genelde küçük boyutlu işletmelerdir. Kosova pazarının boyutunu da göz önünde bulundurursak şirket bünyesinde 1-2 işçi çalıştıran firmalar mikro, 3-9 işçi çalıştıran firmalar küçük, işçi çalıştıran firmalar orta ve 50 ve üstü işçi çalıştıran firmalar da büyük ölçekli firma olarak kabul edilmektedir. 250 ve üzeri işçi çalıştıran firmalar ise büyük kurumsal firmalar olarak değerlendirilmektedir. Kosova firmaları içinde kurumsallaşma oldukça az görülmektedir. Kosova da başı çeken inşaat firmaları ve teknik donanımlarına ilişkin bir değerlendirme tablosu: Firmalar/ Teknik Donanımları NARTEL TREGTIA STANDART LESNA Beton Fabrikası VAR VAR VAR YOK Vinç VAR YOK Bilgi yok YOK Metal panel VAR YOK VAR YOK Odun panel VAR VAR VAR VAR İş grupları Firmanın sürekli çalışanı VAR Bilgi yok VAR Bilgi yok Dış kontraktor Bilgi yok VAR VAR VAR FİYATLANDIRMA Sektördeki en önemli 4 toplu konut firmasının fiyatlandırma stratejileri birbirinden farklıdır. Standart firması hariç diğer firmalar taksitli ödeme imkanı sağlamaktadırlar. Bu kolaylıklar genelde yapım aşamasında olan yapılarda görülmektedir. Firmalar inşaatı aşamalara ayırarak potansiyel müşterileri de ödeme kolaylıkları ile çekmeye çalışmaktadırlar. 8

9 Fiyatlandırmada göze çarpan önemli bir ayrım katların yüksekliğine göre fiyatlandırılmasıdır. Dünya genelinde alçak katlar daha ucuz olurken Kosova da bu tam tersi bir haldedir. Bunun sebebi de asansörlerin kapasitenin altında yapılması ve elektrik kesintileri nedeniyle asansörde kalma veya jeneratörü bekleme riskinden kaynaklanmaktadır. Elektrik kesintilerinin sıklığı firmaları bu çeşit bir fiyatlandırma yapmaya itmekte, vatandaşlar da buna yöneltmektedirler. Eski Yugoslavya dönemlerinde alınan daireler genelde bodrum, garaj gibi unsurları fiyat dahilinde barındırmaktaydı. Oysa savaş sonrası inşaat yapan özel firmaların yapıları bu gibi unsurları daire dahiline almamakta, ayrı satmaktadırlar. Yapıların ilk katları çoğunlukla dükkanlar için ayrılmıştır. Binalar site gibi organize edildiğinden firmalar müşterilerine bu konuda da kolaylık yapmaya çalışmışlardır. Aşağıda sektördeki en önemli 4 toplu konut inşaat firmasının fiyatları yer almaktadır: Son Taksitlendirme Nakit Alçak kat Orta kat katlar Parkyeri veya (%) indirimi fiyatları fiyatları fiyatları Garaj Bodrum Dükkan Tregtia /m2 850 /m2 800 /m2 Standart 1000 /m2 900 /m2 850 /m2 Lesna (Kalabria) / m2 890 /m2 790 /m2 790 /m2 12m Lesna (diğer) % 840 /m2 840 /m2 840 /m2 12 m m m m m Taksitlendirme (%) Nakit İndirimi 2-3 Odalı 1 Odalı 4 Odalı Park yeri veya garaj Nartel A Var 840 /m2 850 /m2 950 /m /cope Nartel B Var 840 /m2 850 /m2 950 /m /cope Dairelerin metre kare başına maliyeti arasında olduğu değerlendirilmektedir. İnşaat, kâr marjının yüksek olduğu bir yatırım olarak gözükmektedir. Ancak seçeneklerin artışı satışlarda bir durgunluk yaşamasına neden olduğu için finansman maliyetleri de devreye girmektedir. İNŞAAT MALZEMELERİ İSTATİSTİKİ VERİLERİ İinşat sektörüne ait ithalat ve ihracat verilerine (2007) baktığımızda sektörün ihtiyaç duyduğu girdileri temin etmek için şirketler birçok malzemeyi ithal etmişlerdir. İthal edilen malzemeler genelde CEFTA üyesi ülkelerden alınmıştır. CEFTA ülkelerinden ithal edilen başlıca inşaat malzemeleri demir çelik, çimento ve her çeşit inşaat tuğlasıdır. Diğer girdiler de ithal edilmektedir fakat tablodaki veriler en çok ithal edilenlerden oluşmaktadır. İNŞAAT MALZEMELERİ YILLIK İTHALAT VE İHRACAT VERİLERİ taş çimento alçı türevleri ve benzerleri metaller yıllık ithalat yıllık ihracat Bin % Bin % taş, alçı, çimento ve türevleri seramik ürünler cam ve cam ürünleri çelik - demir aluminyum

10 ithalat - ihracat rakamları ithalat (`000 ) ihracat (`000 ) taş, alçı, çimento ve türevleri seramik ürünler cam ve cam ürünleri çelik - demir aluminyum taş çimento alçı türevleri ve benzerleri metaller SONUÇ Yaşam, ulaşım, sanayi ve kentleşme ile ilgili her konuda yadsınamayacak bir öneme sahip olan inşaat sektör kapsamı ve gerekliliği ile en önemli sektörlerin başında gelmektedir. Kendi yaşam süreci boyunca girdilerini oluşturan diğer alt sektörlere (çimento, demir çelik, tuğla, hazır beton, seramik, boya v.s) de hayat vermekte ve ekonominin asıl dayanaklarından biri olmayı üstlenmektedir. Fakat sistemden kaynaklanan bazı aksaklıklar ve görmezden gelmeler yüzünden çeşitli sorunları da bulunmaktadır. Öyle ki iyileştirme aşamalarında ilk olarak sistemden veya daha doğru bir tabirle yasalardaki boşluklardan kaynaklanan sorunları çözümlemede etkin adımlar gerekmektedir. Kosova Türkiye arasındaki ticareti artırmak için genelde gözlenen en büyük engel gümrük vergisinin varlığıdır. Önemli rakipleri olan CEFTA birliği ülkelerinin vergi muafiyeti maliyetleri azaltmakta ve Türkiye nin önüne geçmektedir. %10 luk oranın ciddi bir rakam olması göz önüne alınırsa Türkiye nin CEFTA ülkeleri (veya en azından Kosova ile) bir anlaşma yapması bu sorunu bertaraf edecek ve Türk firmalarının Kosova pazarına girmesine kolaylık sağlayacaktır. Önemli sorunlardan bir tanesi de bakanlıklar nezdinde bazı departmanların çifter olmasıdır. Özellikle analiz konumuz olan inşaat sektörü ve bu sektör ile ilgili hem Çevre ve Alan Planlama Bakanlığı nda hem de Ticaret ve Sanayi Bakanlığı nda inşaat departmanı bulunmaktadır. Bu da birçok karışıklığı ve soruna neden olmaktadır. Bu iki departmanın aynı çatı altında birleştirilmesi sorunların ortadan kaldırılmasına vesile olacaktır. 10