Türkiye de Dış Politika Kamuoyu Algılamalarının Temelleri

Transkript

1 Türkiye de Dış Politika Kamuoyu Algılamalarının Temelleri Yard. Doç. Dr. Osman Sabri Kıratlı Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası Ticaret Bölümü Şubat

2 Araştırma Kurgusu 2

3 Araştırma Kurgusu Proje Adı: TÜRKİYE DE DIŞ POLİTİKA KAMUOYU ALGILAMALARININ TEMELLERİ Proje Yöneticisi: Yard. Doç. Dr. Osman Sabri Kıratlı, Uluslararası Ticaret Bölümü Fon: Boğaziçi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü (BAP) Saha Şirketi: Sia-Insight, İstanbul Saha çalışması: 15 Ekim -10 Kasım 2015 Örneklem: 16 il, 18 yaş üzeri, Türkiye temsili 1596 kişi Örneklem seçimi: Tabakalı örnekleme metodu ile belirli cinsiyet, yaş, il ve sosyoekonomik statü (SES) den kotalı

4 Araştırma Hedefi Türkiye de dış politika kamuoyu algılamalarının nasıl oluştuğu sorusunu temel alan bu çalışma mevcut araştırmalardan iki yönüyle ayrılmaktadır: Birincisi, Türkiye de gerçekleştirilen az sayıda dış politika kamuoyu anketinin aksine, kamuoyunun tutumlarını ölçmeyi ve betimlemeyi değil, bu tutum ve algıların hangi faktörler sonucu olarak oluştuğunu açıklamayı amaçlayan bu araştırmada katılımcılara güncel ve spesifik konular yerine ağırlıklı olarak genel dış politika tutumlarını belirlemek üzere bir dizi soru yöneltilmiştir. Ayrıca konstrüktivist bir perspektiften hareket ile, araştırmada bireylerin kimliksel tercihlerinin dış politika tercihlerinde ne derece etken olduğu araştırılmıştır. Bu bağlamda, özgün bir anket deneyi yardımıyla iki hipotez test edilmiştir. Bu iki hipotez aşağıdaki gibidir: Bireyler, dış politika tercihlerini oluştururken aynı medeniyet grubuna ait olduğuna inandıkları ülkelere karşı daha pozitif bir bakış sergilerler. Bireyler, dış politika tercihlerini oluştururken benzer bir politik rejime sahip olduklarını düşündükleri ülkelere karşı daha pozitif bir bakış sergilerler. 4

5 Örneklem 5

6 Örneklem (%) Cinsiyet (%) Yaş Kadın Erkek (%) Medeni Durum (%) SES Bekar / Boşanmış / Dul Evli A B C1 C2 DE *Araştırmanın yapıldığı illerin temsili yaş ve cinsiyet kotası takip edilmiştir. Baz: 1,596

7 İl Dağılımı İstanbul Tekirdağ %23 %4 Samsun Bursa %6 Kocaeli %3 Ankara %7 %5 Erzincan %2 Trabzon %3 İzmir %14 Antalya %7 Konya %4 Adana %6 Kayseri %4 Diyarbakır %5 Malatya %4 Gaziantep %5 Baz: 1,596

8 Araştırma Sonuçları

9 Güven: Diğer İnsanlar Görüşmecilerin 4/5 inden daha fazlası insanlara karşı hiçbir zaman dikkatin elden bırakılmaması gerektiğini düşünmektedir. Fikri yok; 2% İnsanların çoğuna güvenilebilir; 13% Hiçbir zaman dikkati elden bırakmamak gerekir; 85% Baz: Tüm görüşmeciler, n: 1,596 9

10 Güven: Kurumlar ve Diğer Ülkeler En çok güvenilen kurumun «ordu» olduğu gözlemlenmiştir. Güvenirim Ne güvenirim ne güvenmem Güvenmem Ordu TBMM Hükümet Avrupa Birliği İslam Ülkeleri Büyük şirketler Birleşmiş Milletler Basın Siyasi partiler NATO ABD Rusya İran Çin

11 T.C. Vatandaşı Olmaktan Duyulan Gurur Görüşmecilerin sadece 5 te 1 i T.C. vatandaşı olmaktan «pek» ya da «hiç» gurur duymamaktadır. Gurur Çok fazla gurur duyuyorum Oldukça gurur duyuyorum Pek gurur duymuyorum Hiç gurur duymuyorum Fikri yok 11

12 Siyasete Duyulan İlgi Görüşmecilerin çoğunluğu siyasete «biraz» ya da «pek az» ilgilidir. İlgi Çok ilgiliyim Biraz ilgiliyim Pek ilgili değilim Hiç ilgili değilim Fikri yok 12

13 Şu Anki Ekonomik Durumdan Duyulan Tatmin Genel eğilim ekonomik durumu «Ne tatmin edici ne tatmin edici değil» olarak değerlendirmektir. Tatmin Çok tatmin edici Tatmin edici Ne tatmin edici ne tatmin edici değil Tatmin edici değil Hiç tatmin edici değil Fikri yok 13

14 Son 1 yıl içinde, iş başındaki hükümetin izlemiş olduğu politikalar sizce TÜRKİYE NİN ekonomik durumu üzerindeki nasıl bir etki yaptı? Son 1 yıl içinde iş başındaki hükümetin izlemiş olduğu politikalar sizce AİLENİZİN ekonomik durumu üzerinde nasıl bir etki yaptı? TÜRKİYE NİN içinde bulunduğu ekonomik durumun önümüzdeki 1 yıl içinde nasıl bir gelişme göstereceğini değerlendirir misiniz? AİLENİZİN içinde bulunduğu ekonomik durumun önümüzdeki 1 yıl içinde nasıl bir gelişme göstereceğini düşünüyorsunuz? Çok daha iyi olacak /Çok iyi etkiledi Daha iyi olacak /iyi etkiledi Aynı kalacak /Pek bir etkisi olmadı Daha kötü olacak /Kötü etkiledi Çok daha kötü olacak / Çok kötü etkiledi 14

15 Dinin hayatınızdaki önemi nedir? 60% 50% 52,4% 40% 30% 20% 21,2% 18,7% 10% 0% Çok önemlidir Önemlidir Ne önemli ne önemli degildir 5,1% Pek önemli degildir 1,6% 0,9% Hiç önemli degildir Fikri yok-cevap yok İdeolojik Eksen: 1 den 10 a kadar sol-sağ cetvelinde örneklem ortalaması

16 Yönetimde Dinin Yeri Din adamları ve dini liderler, hükümetin kararları üzerinde etkili olmamalıdır. 24% 38% 19% 13% 6% Yönetim görevlerinde daha fazla dini bütün insanın bulunması ülkenin yararına olurdu. 10% 34% 24% 26% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Kesinlikle Katiliyorum Katilmiyorum Katiliyorum Kesinlikle Katilmiyorum Fikri yok-cevap yok 16

17 Farklı Yönetim Modellerine Destek Demokratik bir siyasal sistemle yönetim 44,4% 45,1% 7,3% 1,2% 5,3% Ülkeyi ordunun yönetmesi 21,2% 36,7% 31,1% Parlamentoyla, seçimlerle uğraşmak zorunda kalmayan güçlü bir lidere sahip olmak 8,1% 25,3% 29,8% 29,4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Çok İyi İyi Kötü Çok kötü 17

18 Önümüzdeki 10 yıl içinde, ülkemizin hedeflerinin neler olması gerektiği tartışma konusu olmaktadır. Aşağıda, değişik insanların öncelik verdiği bazı hedefler sıralanmaktadır. Size okuyacağım hedefler içinde sizce en başta gelen hedef hangisi olmalıdır? 40% 30% 28,6% 30,1% 22,2% 20% 15,8% 10% 3,3% 0% Fiyat artislari ile mücadele Hükümet kararlarında halka daha fazla söz hakkı tanınması İfade ve düsünce özgürlügünün korunması Ülkede asayiş ve düzenin korunması Fikri yok-cevap yok 18

19 Dış Politika

20 Türkiye nin dünyadaki etkisinden ne kadar memnunsunuz? 40% 35,9% 30% 30,0% 24,0% 20% 10% 6,8% 3,3% 0% Çok memnunum Memnunum Ne memnunum ne memnun degilim Pek memnun degilim Hiç memnun degilim Memnun olanların oranı AKP seçmenleri arasında yüzde 62, CHP seçmenleri arasında ise 19 20

21 Türkiye nin Avrupa Birliği üyeliğini nasıl değerlendirirsiniz? 40% 37,5% 35,6% 30% 20% 12,5% 10% 7,8% 2,8% 3,8% 0% Çok iyi olur İyi olur Ne iyi ne kötü olur Kötü olur Çok kötü olur Fikri yok-cevap yok 21

22 Ethnocentrism Türkiye diğer ülkelerden daha iyi bir ülkedir 14% 53% 19% 12% Diğer milletlerle anlaşmazlıklara yol açsa da Türkiye kendi çıkarlarına göre hareket etmelidir 18% 41% 29% 11% İnsanlar haklı ya da haksız, her durumda kendi ülkelerini desteklemelidirler 13% 38% 29% 18% 3% Türk vatandaşı olmaktansa başka bir ülkenin vatandaşı olmayı tercih ederim 8% 22% 26% 28% 16% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum 0% 20% 40% 60% 80% 100% 22

23 Dış Politikada İzolasyona Destek Kendi halimizde kalsaydık ve dünyanın başka yerlerindeki ülkelerin sorunlarıyla ilgilenmeseydik bu ülke çok daha iyi durumda olurdu 13% 36% 35% 13% 3% Türkiye yurt dışında terör örgütleriyle savaşmamalıdır, çünkü bu, teröristleri bize saldırmaları için kışkırtacaktır. 10% 37% 35% 15% 3% Türkiye Birleşmiş Milletler den onay almadığı sürece silahlı gücünü yurt dışında kullanmamalıdır 11% 33% 38% 15% 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum 23

24 Çok Taraflı (Multilateral) Dış Politikaya Destek Türkiye başarılı olmuş ülkelerin deneyimlerini izleyerek bir çok şey öğrenebilir 17% 41% 32% 9% 1% Genel olarak, Türkiye'nin diğer ülkeler üzerinde ne kadar çok etkisi olursa, o ülkeler için o kadar iyi olur 13% 35% 38% 12% 3% Aşırı nüfus artışı, açlık ve terörizm gibi sorunları çözmek için Türkiye'nin diğer ülkelerle birlikte çalışması çok önemlidir 16% 39% 32% 12% 1% Türkiye yurt dışında barışı koruma görevlerinde yer almalıdır 18% 39% 32% 10% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum 24

25 Dış Politikada Askeri Güç Düşmanlarımızın yapacaklarını beklemektense, onlara ilk darbeyi bizim vurmamız daha iyidir 10% 33% 35% 20% 2% Askeri güç bir ülkenin büyüklüğünü ölçmedeki en iyi göstergedir 14% 35% 31% 17% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum 25

26 Size göre Türkiye aşağıda sayacaklarımdan hangi gruba aittir? 60% 50% 52,5% 40% 37,2% 30% 20% 10% 0% 5,0% 3,4% Avrupa ülkesi Orta Dogu ülkesi Hiçbiri Fikri yok-cevap yok 1.8% Diger 26

27 Dış Politikada Normatif Değerler Bir insanın hayatında, doğru ile yanlışı belirleyen açık ve kesin kurallar vardır Ülkeler arası ilişkilerde, doğru ile yanlışı belirleyen açık ve kesin kurallar vardır 60% 50% 55,3% 53,9% 40% 30% 28,8% 25,8% 20% 12,8% 15,1% 10% 0% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum 3,7% 2,0% 1,1% Katilmiyorum 1,5% Kesinlikle Katilmiyorum 27

28 Uluslararası Politik Ekonomi

29 Sizce bu ülkede neden yoksulluk içinde insanlar var? 60% 57,8% 50% 40% 30% 20% 21,4% 10% 10,5% 6,8% 3,5% 0% Modernleşmenin kaçınılmaz bir sonucu olarak Sanssiz oldukları için Tembelliklerinden ve irade sahibi olmadıkları için Toplumumuzdaki adaletsizliklerden ötürü Fikri yok-cevap yok 29

30 Devletin Ekonomideki Rolü -1 Türkiye de kişilerin gelirleri arasındaki fark çok büyüktür. 29% 44% 21% 5% Devlet tüm vatandaşların geçimlerini sağlama hususunda daha fazla sorumluluk almalıdır. 26% 48% 20% 5% Yüksek ve düşük gelirliler arasındaki farkı azaltmak hükümetin sorumluluğudur. 24% 49% 21% 6% Hükümet yoksullara yardımı azaltmalıdır. 8% 22% 19% 28% 24% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum 30

31 Rekabete Bakış 50% 45,1% 40% 30% 26,9% 27,9% 23,9% 25,6% 20% 20,4% 10% 9,9% 7,8% 9,6% 2,9% 0% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum Rekabet zararlıdır. İnsanların içindeki en kötü duyguları ortaya çıkarır. Rekabet iyi bir şeydir. İnsanların daha çok çalışmasını ve yeni fikirler üretmesini sağlar. 31

32 Ülkemize daha fakir ülkelerden çalışmak için gelenlere devlet şunlardan hangisini yapmalıdır? 50% 40% 41,7% 30% 26,8% 20% 18,7% 10% 8,5% 4,4% 0% Kim gelmek isterse gelsin; hiçbir sınırlandırma olmasın Çalisacak iş bulundugu sürece kim isterse gelsin Yurtdisindan çalismak için gelecek yabancılara ciddi sınırlamalar getirilsin Çalismak için baska ülkelerden yabancıların gelmesi tamamıyla yasaklansın Fikri yok-cevap yok 32

33 Ülkede, eğer insanlar iş bulamıyorsa, işverenler Türkleri yabancılara tercih etmelidir 50% 40% 39,8% 30% 22,2% 22,9% 20% 10% 11,3% 3,8% 0% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum 33

34 Türkiye başka ülkelerle bu türden serbest ticaret anlaşmaları imzalamalı mıdır, yoksa imzalamamalı mıdır? 50% 44,0% 40% 30% 30,1% 25,9% 20% 10% 0% İmzalamalidir İmzalamamalidir Fikri yok-cevap yok 34

35 Türkiye, küreselleşme olgusunu destekleyici çaba sarf etmeli midir yoksa bu yönde bir çaba sarf etmemeli midir? 60% 50% 51,9% 40% 30% 20% 25,8% 22,3% 10% 0% Çaba sarf etmelidir Çaba sarf etmemelidir Fikri yok-cevap yok 35

36 Yabancı ürünlerin ithal edilmesinin önündeki engeller sizce tamamıyla kaldırılmalı mıdır, kısmen mi kaldırılmalıdır, yoksa hiç kaldırılmamalı mıdır? 50% 49,0% 40% 30% 20% 20,3% 19,6% 10% 11,1% 0% Tamamen kaldirilmalidir Kismen kaldirilmalidir Hiç kaldirilmamalidir Fikri yok-cevap yok 36

37 Türk halkı, ithal ürünler yerine her zaman Türk yapımı ürünleri satın almalıdırlar 50% 40% 41,9% 30% 30,1% 20% 17,7% 10% 8,9% 1,4% 0% Kesinlikle Katiliyorum Katiliyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katilmiyorum Kesinlikle Katilmiyorum 37

38 Türkiye nin fakir ülkelere daha fazla ya da daha az ekonomik yardım sağlaması konusunda ne düşünüyorsunuz? Sizce bu yardım nasıl olmalıdır? 50% 47,6% 40% 30% 24,0% 20% 10% 9,8% 10,5% 4,9% 3,2% 0% Su an yaptığımızdan çok daha az Su an yaptığımızdan biraz daha az Su an yaptığımız kadar Su an yaptığımızdan biraz daha fazla Su an yaptığımızdan çok daha fazla Fikri yok-cevap yok 38

39 Anket Deneyi

40 Anket Deneyi Senaryoları Senaryo 1 A ülkesi son bir kaç yıldır derin bir iç savaş ile boğuşmakta. Taraflar birbirine üstünlük sağlamakta zorlanıyor ve bu da sivil halk için ölüm, yiyecek sıkıntısı ve zorunlu göç gibi birçok istenmeyen sonuç yaratıyor. Her ne kadar bazı ülkeler uluslararası müdahale konusunda istekli olsalar da, uluslararası toplum bu konuda ortak bir tavır takınmamakta.

41 Senaryo 1 Türkiye yalnızca tüm partiler müdahale yönünde ortak bir tavır alırlarsa A ülkesine askeri bir hareket düzenlemelidir 23% 33% 44% Türkiye, uluslararası bir koalisyon olması halinde A ülkesine askeri harekat düzenlemelidir 23% 36% 41% Türkiye, A ülkesindeki çatışmalar Türkiye nin ulusal güvenliğini tehdit ediyorsa A ülkesine askeri harekat düzenlemelidir 16% 30% 54% Türkiye, insani bir trajediyi önlemek amacıyla A ülkesine askeri harekat düzenlemelidir 19% 28% 53% Türkiye, ekonomik ve politik çıkarları öyle gerekiyorsa, A ülkesine askeri harekat düzenlemelidir 27% 31% 42% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Katilmiyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katiliyorum 41

42 Anket Deneyi Senaryoları Senaryo 2 B ülkesi, yüksek nüfusuna karşın uzun yıllardır kronik açlık ve fakirlik ile mücadele etmekte. Siyasi istikrarsızlık, kısıtlı hammadde ve doğal kaynaklar ve ekonomik alt yapının yetersiz olduğu B ülkesinde her yıl çok sayıda insan ya açlık ve salgın hastalıklar sonucu hayatını kaybediyor, ya da daha iyi durumdaki ülkelere kaçak yollardan göç etmenin yollarını arıyor.

43 Senaryo 2 Türkiye, yardıma ihtiyacı olan B ülkesine her şekilde yardım göndererek, etki alanını genişletmelidir. 13% 27% 60% Türkiye, yardıma ihtiyacı olan B ülkesine, kendi ekonomik ve politik çıkarları öyle gerekiyorsa yardım göndermelidir. 22% 32% 46% Türkiye, yardıma ihtiyacı olan B ülkesine yalnızca uluslararası bir koalisyonun parçası olarak yardım göndermelidir. 19% 34% 48% Türkiye, yardıma ihtiyacı olan B ülkesine, insani bir trajediyi önlemek amacıyla yardım göndermelidir. 10% 25% 66% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Katilmiyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katiliyorum 43

44 Anket Deneyi Senaryoları Senaryo 3 C ülkesi ile son yıllardaki ikili ticaret ilişkileri hızla gelişmekte. İki ülkedeki ticari yetkililer, bu ilişkinin devamlılığını sağlamak ve bir sonraki aşamaya geçmek için siyasi mercilere iki ülke arasında bir ekonomik işbirliği antlaşması imzalanması yönünde istekte bulunmaktalar. Böyle bir antlaşma imzalanırsa, Türkiye ve C, birçok sektörde birbirlerine uyguladıkları gümrük vergilerini karşılıklı olarak sıfırlayacak, gümrüksüz mal girişine izin verecekler.

45 Senaryo 3 Olası bir ticaret anlaşmasından Türkiye 20 milyon dolar, C ülkesi ise 100 milyon dolar kazanacaktır. Bu durumda Türkiye, C ülkesiyle serbest ticaret anlaşması imzalamalıdır 32% 35% 33% Olası bir ticaret anlaşmasından Türkiye 10 milyon dolar, C ülkesi ise 20 milyon dolar kazanacaktır. Bu durumda Türkiye, C ülkesiyle serbest ticaret anlaşması imzalamalıdır 29% 37% 34% Uzmanlar, Türkiye de bazı sektörlerin bu ticaret anlaşmasından zararlı, bazı sektörlerin ise karlı çıkacağı uyarısını yapıyorlar. Türkiye yine de C ülkesiyle serbest ticaret anlaşması imzalamalıdır 26% 34% 40% Bazı uzmanlar, C ülkesi ile imzalanacak bir ticaret anlaşmasının bazı sektörlerde işsizliğe neden olacağını, bu sektörlerdeki üreticileri zor durumda bırakacağını belirtiyorlar. Türkiye yine de C ülkesiyle serbest ticaret 31% 32% 37% Bazı uzmanlar, C ülkesi ile imzalanacak bir ticaret anlaşmasının bazı sektörlerde yeni iş imkanları yaratacağını, ayrıca tüketicilerin bazı malları daha ucuza alabileceğini belirtiyorlar. Bu durumda Türkiye, C ülkesiyle 17% 34% 49% Türkiye, C ülkesi ekonomik olarak güçlü de olsa zayıf da olsa bir serbest ticaret anlaşması imzalamalıdır 23% 37% 40% Türkiye, yalnızca C ülkesi ekonomik olarak zayıf ise serbest ticaret anlaşması imzalamalıdır 23% 30% 47% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Katilmiyorum Ne Katiliyorum ne Katilmiyorum Katiliyorum 45