Dosyalar ve dizinler Temel prensipler Her ey bir dosya Tek Kök dizin lama (Mount) uygun bir sürücü ve eri im izinleri ile lama Otomatik Ba lama

Transkript

1 Dosyalar ve dizinler Bu maddede, Pardus ve diğer Linux dağıtımlarının kullandığı ortak dosya sistemi yapısı, dizinlerin ne anlama geldikleri ve Windows'taki bazı dosya ve dizinlerin Linux'taki karşılıkları konularında temel ve ileri düzeyde bilgi verilmektedir Temel prensipler Kök dizin altındaki dizinler, geçmişte Linux Dosya Sistem Hiyerarşisi (kısaca FSSTND) denilen bir standart ile belirlenmiş klasörlerdir. Günümüzde Linux dağıtımlarının büyük çoğunluğunun FSSTND tarafından belirlenmiş klasörlerin dışında kök dizine bir iki klasör daha ekledikleri ya da nadiren bu yapıdan bir klasörü çıkardıkları görülmektedir. Her şey bir dosya Sistemdeki her şey bir dosyadır, Buna sistemdeki aygıtlar, donanım kaynakları hatta hafızada çalışan programlar da dahildir. Bu durum Windows kullanıcılarının anlamakta en çok zorlandıkları konudur, nasıl olur da bir ethernet kartı veya bir hard disk bir dosya olarak tanımlanabilir? Ancak şöyle düşünün Windows'ta bir ethernet kartı sadece ekrandaki bir pencerede gördüğünüz bir yazıdan ibarettir, ancak Linux'ta gerçek bir dosyadır. Bu programcıların işini çok kolaylaştırır, Linux çekirdeği örneğin bir ethernet kartına ulaşmak istediğinde /dev/eth0 dosyasına okuma yazma yapar veya bir sabit disk bölümü için /dev/sda1 dosyasını kullanır. Ancak bu tür dosyalar sistem açıldığında oluşturulan ve kapandığında kaybolan dosyalardır ve sadece sistem programları tarafından erişilebilir. Tek Kök dizin Sistemde sadece bir tane Kök dizin vardır diğer tüm dosya ve dizinler "/" işaretiyle gösterilen kök dizinden (root dizini) başlayarak ağaç yapısında dallanır. Windows'ta her disk bölümünün bir kök dizini varken Linux'ta bir tane kök dizini vardır ve her şeyi içine alır; tüm sabit disk bölümleri, aygıtlar, ağ kaynakları, hafızada çalışan programlar, aklınıza gelebilecek her şey bu tek kök dizininin altında bir yerlerde bir klasör veya dosya olarak bulunabilir. Hemen akla "peki C: D: gibi disk bölümleri nerede?" sorusu gelir. Linux'ta bu aygıtlar da diğerleri gibi /dev dizini altındaki bir dosyadır ve bağlama yöntemiyle ulaşılabilir. Bir dizin ya da dosyanın, sistemdeki konumu, o dosya/dizinin yol 'uyla belirtilir. Yol, kök dizininden itibaren, o dosya/dizine ulaşmak için geçilmesi gereken dizinlerin / işaretiyle birleştirilerek ardışık bir şekilde yazılmasıyla elde edilen ifadedir. Örneğin /home/uludag yolu, kök dizinindeki, home isimli dizin içindeki uludag dizininin konumunu belirtir. Bu ifadede en baştaki / kök dizinini belirtmektedir. Bağlama (Mount) Bağlama kısaca /dev dizinindeki depolama aygıtının uygun bir sürücü ve erişim izinleri ile başka bir dizinde kullanılmasını sağlamaktır. Bu güvenliği ve denetimi sağlayan, dağıtık çalışmayı kolaylaştıran bir yöntemdir. Eğer /dev altındaki bu disk bölümlerine NTFS veya ext gibi bir aygıt sürücüsü ile ulaşılırsa içindeki dosyalar görünecektir, sistem de bu dosyalara kullanıcının erişimi için /dev/ haricindeki başka bir dizini kullanır. Bu işleme bağlama denir. Örneğin /dev/sda1 dosyasındaki disk bölümü /mnt/sda1 dizinine NTFS sürücüsü ve uygun erişim izinleri ile bağlanırsa bu dizinden dosyalara ulaşılabilir olur, bağlama işlemi yapılmadığı sürece /mnt/sda1 dizini boş olacaktır. Otomatik Bağlama Sabit sürücülerin veya istenilen ağ sürücülerinin Linux açılışı sırasında bağlanabilmesi için /etc/fstab dosyası kullanılır. Açılışta otomatik bağlama ayarlarını değiştirmek için Tasma'dan Disk Yöneticisi uygulamasını kullanabilirsiniz, bu uygulama bir Pardus Projesidir. Çıkarılabilir aygıtlara medya takıldığında da sistemde sürekli çalışan HAL servisi tarafından takip edilir. Kullanıcı bu medyalara erişmek istediğinde bağlama /media dizinine otomatik olarak yapılır. Tüm bunların amacı nedir? Tüm bu tek kök dosya sistemi ve bağlama özelliklerinin amacı çok kullanıcılı ve dağıtık bir sistemi güvenli ve kolay bir şekilde kurup yönetebilmektir. Örneğin birden çok bilgisayarın olduğu bir ağda bilgisayarlardan birisindeki bir ağ dizinine /home dizini bağlanır, bir diğerine /var dizini içerisindeki e-posta sunucusunun dosyalarının olduğu dizin, bir diğerine de Web sunucusunun dosyalarının olduğu dizin bağlanabilir. Bu sayede

2 fiziksel olarak pek çok bilgisayara dağılmış olan bir sunucu tek bir kök dosya sisteminden sanki tek bir bilgisayrmış gibi yönetilerek kullanılabilir. Her ne kadar bu durum tek kullanıcı ve tek bilgisayardan olaşan Masaüstü kullanımı için gereksiz gibi görünse de Linux ile bir sunucunun sağladığı güvenlik özellikleri masaüstünde de kullanılabilir olmuştur. Erişim izinleri Linux sistemlerde her dizin ve dosyanın bir Sahip Kullanıcısı ve bir de Sahip Grubu vardır. Erişim izinleri de sahibi, grubu ve diğerler kullanıcıların izinleri olarak üç kategoride ayarlanabilir. Bunlardan her birisine okuma, yazma ve çalıştırma yetkileri verilebilir veya kısıtlanabilir. Örneğin; /root dizininin sahip kullanıcısı "root", sahip grubu yine "root" olarak ayarlanmıştır. Erişim izinleri de Sahibi:Okuma-Yazma, Grubu:İzin yok, Diğerleri:İzin yok olarak ayarlanmıştır. Böylece bu dizine sadece "root" kullanıcısı erişebilmektedir. Erişim izinlerini ayarlamak için Dosya ve dizinlerin erişim izinlerini ayarlamak maddesine bakınız. Hangi dizin ne işe yarar? Kök dizininde bulunan dizinlerin görevleri kısaca şöyledir: /bin /boot /dev /etc /home /lib /media /mnt /opt /proc /root /usr /var /tmp Olması zorunlu temel komut dosyalarını içerir (cp, mv, ls gibi..). Sistemde bir sorun meydana geldiğinde /bin klasörü altındaki komutlar kullanarak sistem onarılabilmektedir. Açılış işlemi sırasında kullanılan dosyaları (çekirdek görüntüsü, sistem haritası, önyükleyici yapılandırması gibi..) içerir. Bilgisayarınızdaki, donanımlarla (sabit diskler, fare gibi..) iletişim kurulabilmesi için gereken özel aygıt dosyalarını içerir. Sistem ayarlarını barındırır, bulunduğu bilgisayara özel birçok yapılandırma bilgisini içerir. Durağandır ve çalıştırılmak için değildir. Bu dizinde çalıştırılabilir dosyalar bulunmamalıdır. Bu dizin altında, kullanıcıların kişisel verilerini, yapılandırmalarını kaydettikleri çalışma alanları olan ev dizinleri bulunur. /home dizini altında her kullanıcı için ayrı ayrı tahsis edilmiş kullanıcı (ev) dizinleri mevcuttur.(/home/ftpadm, /home/ogrenci gibi). Çekirdek modülleri ve paylaşılan kod kütüphanelerini içerir. MS Windows'ta dll uzantısına sahip olan paylaşılan kütüphane dosyaları, Linux'ta so uzantısına sahiptir. Kaldırılabilir aygıtların (CD-Rom, USB bellek, vs.) sisteme bağlandığı klasördür. Çeşitli dosya sistemlerinin bağlandığı klasördür. Sabit disk bölümlerine bu dizin üzerinden ulaşabilirsiniz. Sistem için zorunlu olmayan 3. parti kullanıcı programları bulunur. Süreçler, sistem belleği, bağlı aygıtlar, donanım yapılandırmalarıyla ilgili bilgileri içeren özel bir sanal dosya sistemidir. Fiziksel dosyalar bulunmaz. Bir bilgi alma merkezi olarak görülebilir, birçok uygulama buradaki bilgilerden yararlanmaktadır. Sistem yöneticisinin (yani root kullanıcısının) ev dizinidir. Tüm kullanıcılarca paylaşılan verileri (örneğin programlar, komutlar, kütüphaneler, dokümanlar gibi) içeren dizindir. Değişken verileri içerir (örneğin rapor dosyaları, veritabanları, kuyrukta bekleyen yazdırılacak dokümanlar gibi) Geçici dosyaları içerir. Yalnız geçici olduğu için bu dosyaları silmek tehlikeli olabilir. Ama yine de belirli zaman aralıklarında temizlenmelidir. Şunu özellikle belirtmek gerekir. Linux, Windows'tan farklı bir dizin hiyerarşisi izler. Windows'ta genellikle yüklenen programlar Program Files klasörü altında saklanırken Pardus'ta durum size çok daha farklı gözükecektir. Pardus'ta bir programın dosyaları aynı türdeki dosyaları saklayan gerekli klasörlere dağıtılır. Bu şekilde aradığınız bir yerelleştirme dosyasını yani programın Türkçe çalışması için yapılmış çeviri dosyasını, programın kullandığı kütüphane dosyasını yani Windows'taki (.dll) Pardus'taki (.so) dosyası ve bunun gibi belirli bir amaç için kullanılan dosyaları yerleştirilmiş oldukları kendine özgü klasörün içinde bulabilirsiniz.

3 Depolama aygıtları Sabit depolama aygıtları /mnt altına, çıkarılabilir depolama aygıtları da /media dizinine bağlanır. Bununla ilgili yandaki açıklayıcı grafiği inceleyebilirsiniz. Grafikte örnek bir sistemde depolama aygıtlarının hem Windows hem de Pardus altında nasıl ve nereye bağlandığını görebilirsiniz. İpuçları Sabit disk bölümlerine /mnt dizini üzerinden ulaşılabilir. Ayrıca mevcut tüm diskleri ve bölümlerini konsolda sorgulamak için yönetici olarak fdisk -l (küçük L) komutu verilir. /home dizini altındaki kullanıcı ev dizinlerine erişim için bir kısayol vardır, şöyle ki; bir kullanıcı, kendi ev dizinindeki metin.txt adındaki bir dosyaya ~/metin.txt yolunu kullanarak erişebilir. Yani ~ işareti her kullanıcı için, o kullanıcının ev dizinini belirtir. Windows'ta kullanıcıların çeşitli programlarda yaptığı değişiklik ve ayarlamaların tutulduğu Documents and Settings klasörünün yerini Pardus'ta büyük oranda Ev Dizini almaktadır. Yönetici (root) kullanıcısının dosyaları ayrıcalıklı olarak root isimli dizinde yer alır. Programların dil dosyaları /usr/share/locale dizininde saklanır. Pardus'ta (.so) yani kütüphane dosyaları diğer bir değişle Windows'ta bulunan (.dll) dosyalarının benzerleri lib ve usr/lib dizinlerinde yer alır. Windows taki Program Files klasörü Pardus'ta yaklaşık olarak /usr klasörüne benzemektedir. Windows'ta bulunan CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT gibi sistem açılışı ve pencere sisteminin düzenini etkileyen dosyaların yer aldığı dizin /etc dizinidir. Geçici dosyaların yer aldığı dizinler /tmp ve /var/tmp dizinleridir. Windows'ta olduğu gibi Pardus'da da normal ayarlar ile göremediğimiz gizli dosyalar vardır. Pardus'da gizli dosyaları görüntülemek Konqueror dosya yöneticisinde Görünüm > Gizli dosyaları göster yolu izlenir. Ayrıca Pardus'da gizli dosyaların isimlerinin başında nokta bulunmaktadır. Örneğin.Notlarım isimli dosya gizli bir dosyadır. Sabit disk bölümülerine /mnt dizini üzerinden ulaşılabilir

4 Açılış Yöneticisi Açılış Yöneticisi, bilgisayarı açtığınızda karşınıza gelen işletim sistemi seçme menüsünü düzenlemeye yarayan bir yazılımdır. İlk kez Pardus sürümü ile birlikte kullanılmaya başlanan bu araç sayesinde, önceleri deneyim gerektiren açılış menüsü düzenleme işlemleri artık grafik arayüz üzerinden kolayca yapılabilmektedir. Açılış Yöneticisi'ni Pardus menüsü > Uygulamalar > Sistem > Açılış Yöneticisi yolunu izleyerek ya da Sistem Ayarları üzerinden çalıştırabilirsiniz. Pardus 2009'un ilk sürümü ve önceki Pardus sürümlerinde, kullanıcılar çekirdek güncellemeleri yaptıklarında, güncelleme sonrasında açılış menüsünde yeni Linux çekirdeğini kullanan yeni Pardus seçenekleri ekleniyordu. Kullanıcılar açılış menüsünde yer alan bu birden fazla sayıdaki Pardus seçeneğinden eski olanları isterlerse Açılış Yöneticisi aracılığıyla ekrandan kaldırabiliyorlardı. Pardus sürümü ile birlikte artık bu temizleme işlemi otomatik olarak yapılmaktadır. Grub, artık otomatik olarak eski çekirdekleri ikinci bir menüye atmaktadır. Ayrıca Müdür ün yeni bir özelliği olarak, eğer yeni çekirdekte bir hata çıkması halinde otomatik olarak eski çekirdeği öntanımlı yapmaktadır. Yetenek ve özellikleri Açılış Yöneticisi'ni kullanarak: Menünün ne kadar süre bekleyeceğini, menüde hangi işletim sistemlerinin listeleneceğini ve menü açıldığında hangisinin seçili olacağını belirleyebilir, Menüde kullanılmayan girdileri silebilir, Kullanılmayan çekirdekleri sisteminizden silebilir, Yeni bir işletim sistemi açılış seçeneği elle ekleyebilirsiniz. İpuçları Bilgisayarınızda Windows ve Pardus kullanıyorsanız ve Windows'un açılışta öntanımlı seçenek olmasını istiyorsanız Açılış Yöneticisi'nde Windows seçeneğinin solunda yer alan onay kutusunu işaretleyiniz. Açılış menüsüne yeni bir işletim sistemini seçeneğini elle eklemek isterseniz işletim sisteminin hangi bölümde olduğunu "Disk" seçeneği ile belirtmeniz gerekmektedir. Disk'in hangisi olduğunu Sistem Bilgileri (sysinfo) ekranında fare imlecini diskin üzerinde bekletince açılan bilgi mesajından öğrenebilirsiniz, /dev/sda1 gibi bir aygıt adı olmalıdır. Pardus, önyükleme işlemleri için Grub yazılımını kullanmaktadır.

5 Ağ Yöneticisi Ağ Yöneticisi programı, bilgisayarınızdaki ağ bağlantı donanımını kullanarak İnternet'e, yerel ağa veya kablosuz ağlara bağlanmanıza olanak sağlar. Bu araca Sistem Ayarlarından erişebilirsiniz. Ayrıca Pardus kurulumundan sonra ilk açılışta kullanıcıyı karşılayan Kaptan arayüzünde de bulunmaktadır. Yeni bir bağlantı yapmak için öncelikle bağlantı yapmak istediğiniz ağ donanımı üzerinden bir profil oluşturmalısınız. Daha sonra açılan bağlantı profili arayüzünden bağlantı ayarları yapılarak onaylanırsa yeni bir bağlantı profili oluşturularak diğer profillerle birlikte listelenir. Bu listedeki istenilen profil yanındaki işaret kutusuna tıklanarak aktif/pasif duruma getirilebilir. Ağ yöneticisini KDE masaüstünden kolayca yönetmek amacıyla "Ağ Yöneticisi Programcığı" adlı bir plasma programcığı geliştirilmiştir. Bunu masaüstüne veya panellere ekleyerek Ağ Yöneticisi görevlerine daha hızlı erişim sağlayabilirsiniz. İsim Sunucusu ve Pardus Makine İsmi ayarları İsim sunucu ayarlarından Pardus Makine İsmini ve kullanılacak isim sunucuların adreslerini değiştirebilirsiniz. İsim sunucu adreslerinden listede en üstte bulunan adres öncelikli olarak kullanılır. Ağ bağlantısı profilindeki isim sunucu ayarı; Öntanımlı ise: İsim sunucu ayarlarındaki adresler kullanılır. Otomatik ise: Ağdaki DHCP sunucudan (modem-proxy sunucu vs.) alınan isim sunucu adresi öncelikli olarak kullanılır. Özel ise: Belirtilen adres öncelikli olarak kullanılır. İnternet paylaşımı İnternet Paylaşımı Güvenlik Duvarı Yöneticisi tarafından sağlanmaktadır. Bağlantı profiline özel işler yaptırmak Bağlantının kurulması ve kaldırılması sırasında, bu bağlantıya özel güvenlik duvarı ayarı, hosts dosyası, vs. gibi işler yaptırmak isterseniz, bu durumda aşağıdaki dosyaları düzenleyebilirsiniz. Bu dosyalar yoksa yaratılmaları gerekebilir: /etc/network/netlink.d/profilename.up /etc/network/netlink.d/profilename.down Burada "ProfileName" ile kastedilen, kullandığınız bağlantı profilinin adıdır. Not: Bu 12/01/2009 tarihi itibarıyla eklenen yeni bir özelliktir. Kullanıcıların paketlerine yansıması birkaç haftayı bulabilir. Bu özelliğin çalışması için wireless-tools net-tools veya yukarı versiyonlu paketler gereklidir. Colibri Colibri, KDE4 için hafif bir bildirim sistemidir. Colibri uygulamasını Paket Yöneticisi aracılığıyla kurabilirsiniz. Kullanımı Colibri uygulamasını kurduktan sonra KDE'nin uyarılarını devre dışı bırakarak kullanabilirsiniz. Sistem Ayarları > Görsel ve İşitsel > Bildirimler bölümünden "Colibri hizmetini başlat" düğmesine tıklıyoruz. Eğer her açılışta uygulamanın otomatik olarak açılmasını istiyorsanız, "Girişte Colibri hizmetini başlat" seçeneğinin başındaki kutucuğu işaretliyoruz. Özellikleri KDE'nin öntanımlı bildirim sisteminden daha hafif ve işlevseldir. Ekranın istenilen köşesinde kullanılabilir.

6 Dolphin Dolphin, KDE 4 ve Pardus'un 2009 sürümünden itibaren kullanılan ön tanımlı dosya yöneticisidir. Dolphin, Konqueror gibi İnternet tarayıcı ve görüntüleyici özelliklerine sahip olmayıp, yalnızca dosya yönetim amacıyla kullanılmaktadır. Dolphin sadece tek bir alana yoğunlaştığı için daha yüksek bir performansa sahiptir. Yetenek ve özellikleri Doğal sıralama Onlarca dizinde aynı anda çalışmaya izin veren sekmeli yapı İki dizin arasında seri işlemlere olanak veren ekran ayırma Konsol komutlarını çalıştırmak için uçbirim Seçilebilir özelliklere göre gruplayarak gösterme Maskeleme destekli çoklu dosya isimlendirme Seçimleri ve eylemleri kolaylaştıran akıllı düğmeler İpuçları Sıklıkla kullandığınız bir klasöre Dolphin içinden tek tıkla ulaşabilirsiniz. Bunun için istediğiniz bir klasöre sağ tıklayın ve açılan menüden Konumlara Ekle'yi seçin USB bellekleri hızlıca güvenli kaldırabilirsiniz. Bunun için Konumlar panelinde yer alan taşınabilir diskinize sağ tıklayın ve Güvenli kaldırı seçin. Aradığınız dosyayı filtreleyerek hızlıca bulabilirsiniz. Bir klasörün içinde yüzlerce dosya olduğunda, aradığınızı bulabilmek için Ctrl tuşuyla birlikte i ya da ı tuşuna basın, açılan metin kutusuna aradığınız dosyanın isminde geçen birkaç harfi yazın. (Bazen dosya uzantıları da işe yarayabilir; şarkılar için.mp3, resimler için.jpg gibi.) Yanlış bir hareketi geri alabilirsiniz. Yanlışlıkla çöpe gönderdiğiniz, adını değiştirdiğiniz ya da yanlış bir klasöre sürüklediğiniz dosyayı eski durumuna getirmek için CTRL+Z tuş bileşenini kullanmanız yeterli. Qtparted Qtparted, Parted uygulamasının Qt ile yazılmış hali, Partition Magic benzeri bir disk bölümlendirme aracıdır. Parted uygulamasının GTK ile yazılım hali ise GParted'dir. Yetenek ve özellikleri Kolay kullanım sağlayan görsellik Boş disk alanına yeni bölüm (partition) oluşturabilme Windows alanındaki bölümü biçimlendirme, yeniden boyutlandırabilme İpuçları MS Windows ortamında Partition Magic kullananlar bilir, yazılımın arayüzünde sabit disk bölümleri

7 listelenir. Burada da aynı sistem mevcut, yalnız sadece sol taraftaki disk listesinden seçilen bölümler (partitions) listelenir değiştirmek için sol taraftaki listeden seçmeniz gerekli. Listenin altında sürücü ile alakalı bilgileri bulabilirsiniz. İşlemlerinizin hemen hemen tümünü ortadaki listeden bölüm üzerine sağ tıklayıp yapabilirsiniz. Buradaki menüler; Özellikler: Bölüm hakkında bilgi veren bir dialog penceresi açar. Yeni oluştur: Biçimlendirilmemiş bir bölümü biçimlendirmenizi (format) veya yeni bölümler oluşturmanızı sağlayan ekranı açar. Sürücünüzü ikiye bölmek için kullanabilirsiniz. Biçimle (format): Biçimlendirilmemiş alanı ya da yeniden biçimlendirilmek istenen bölümü biçimlendirmek amacıyla kullanılır. (Veriler silinecektir) Yeniden Boyutlandır: Seçilen bölümün boyutunu değiştirmek için kullanabilirsiniz. (Bu işlemde veri kaybı oluyor mu tam olarak bilmiyorum, verilerinizin yedeğini alarak deneyin!) Taşı: Seçilen alandaki verilerin bölümün başlangıçtan sona doğru taşınması ya da tam tersi olarak taşınması amacıyla kullanılır. Örneğin iki bölümü olan bir diskte birinci bölüm epey doldu, ikinci alanda ise az veri var siz ilk alanı genişletmek istiyorsunuz bu gibi durumda bu seçeneği kullanabilirsiniz. İkinci bölümü seçerek taşı seçeneğini seçin ve verileriniz başlangıç noktasını değiştirin. Açılacak ekranda MB türünden başlangıç noktası girebileceğiniz alanlar mevcut. Sil: Seçilen bölümü siler ve sürücünün ayrılmamış bölümüne ekler. Bu işlemden sonra bölüm kullanılmak istenirse yeni oluştur seçeneği ile bölüm oluşturulup biçimlendirilmesi yapılmalıdır. Etkin Yap: Seçilen bölümü etkinleştir. Güvenlik Duvarı Yöneticisi Güvenlik Duvarı Yöneticisi, ağ arayüzlerinden sağlanan iletişimde, istenilen kuralları kolayca yerine getirmeyi sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama bir Pardus projesidir. Gerçekte Pardus güvenlik duvarı "iptables" adında bir sistem servisidir ve Servis Yöneticisi ile kapatılıp açılabilir. Bu uygulama ise bu servise basit kurallar girmeye yarayan bir kullanıcı arayüzüdür. Servis çalıştığı sürece, yapılan değişiklikler anında etkin olur. Gelen bağlantılar Engelleme açıldığında sadece sistemden kurulmuş bağlantıların giren paketlerine izin verilir. Bunun dışında tcp ve udp portlara yapılan çağrılar geri çevrilir. "Düzenle" düğmesi ile açılan listeye erişime izin verilmesi istenilen portlar eklenebilir. Giden bağlantılar Engelleme açıldığında "Düzenle" düğmesi ile açılan listede belirtilmiş portlardan yapılan bağlantılara izin verilmez. İnternet paylaşımı Seçilen iki ağ kartı arasında veri aktarımını mümkün kılar. Örneğin, A bilgisayarının bir kablolu, bir kablosuz, B bilgisayarınınsa sadece kablolu ağ kartı olduğunu varsayalım. Ek olarak A bilgisayarının bu kablosuz ağ kartı ile internete çıkabildiğini. Bu özellik ile B bilgisayarı, A bilgisayarı üzerinden internete çıkabilir. Bunun için yapılması gereken: A makinesinde (bir kablolu, bir kablosuz ağ kartı olan ve bu kablosuz ağ kartıyla internete çıkan) o Güvenlik Duvarı Yöneticisi açılarak, İnternet Paylaşımı kısmının ayarlarına girilir. o İnternete çıkış kısmı olarak kablosuz ağ bağdaştırıcısı (genelde wlan0) seçilir. o Ev ağına çıkış kısmı da kablolu ağ bağdaştırıcısı (genelde eth0) olarak seçilir. o Ayar yapıldığına göre artık İnternet Paylaşımı seçeneği işaretlenir. Bu adımdan sonra ağ yöneticisinden görülebilecek "internet paylaşımı" adlı bir profil oluşmuş olur. o Ağ yöneticisi açılarak yeni oluşturulmuş "İnternet Paylaşımı" profili etkinleştirilir. B makinesinde (sadece kablolu ağ kartı bulunan) o Ağ yöneticisi açılarak yoksa yeni bir kablolu ağ profili oluşturulur. o Yeni bağlantıya isim verilir ve ip ayarları için DHCP kullan seçeneği işaretlenir. o o Bu profil etkinleştirilir. Artık kablolu ağ kartınız üzerinden A makinesine erişebilir ve onun kablosuz ağ kartından da internete çıkabilirsiniz. Açılışta otomatik çalıştırmak Güvenlik duvarının açılışta otomatik olarak devreye girmesi için Servis Yöneticisi'nde "iptables" isimli güvenlik duvarı servisini bulup yanında yer alan "Açılışta başlat" seçeneğini işaretleyiniz.

8 K Disk Boşluğu K Disk Boşluğu, KDE için yazılmış olan bir disk boşluğu görüntüleme ve disk yönetimi aracıdır. Yetenek ve özellikleri K Disk Boşluğu bir disk boşluğu görüntüleme aracı olmanın yanı sıra aynı zamanda bir disk yönetimi aracıdır. Sisteminize sabit veya taşınabilir disketleri ve sabit diskinizdeki disk bölümlerini bağlayabilir veya sisteminizden ayrılabilirsiniz. Sisteminize bağlı diskleri takip ederek kiritik doluluk boyutuna ulaşan diskler ile ilgili uyarı özelliğine de sahiptir. Aynı zamanda bir diğer disk yönetimi olan KwikDisk programı ile bütünleşik çalışmaktadır. KBackup Siz de benim gibi, bilgisayarınızın sürekli yedeğini alma konusunda titiz bir kullanıcıysanız, bu yazımız sizler için. Pardus depolarında bulunan basit, işlevsel bir yedekleme yazılımı olan KBackup uygulamasıyla tanıştırmak isterim. Aslında fazla ayarı bulunmayan bir uygulama. Sol tarafta bulunan menüden yedeklemek istediğimiz dosyaları ve dizinleri seçiyoruz. Daha sonra sağ tarafta bulunan Target başlığının altında bulunan Folder yazan alanı kullanarak yedek dosyamızın hangi dizinde oluşacağına karar veriyoruz. Yedek dosyamızın yerini belirttikten sonra tek yapmamız gereken, Start Backup düğmesine basarak işlemi başlatmamız olacaktır. Yedek alma işleminin sonunda size bir yukarıdaki resimde olan uyarı penceresi gelecektir. Yedek alma işleminin başarıyla bittiğini bildirir ve yedek dosyasının nereye kaydedildiğini belirtir. Yedek dosyalarınız, TAR dosya biçiminde ve sıkıştırılmadan kaydedilir. Bununla beraber, isterseniz yedek dosyalarını bölümlere ayırarak alabilirsiniz. Örnek olarak her bir bölüm 100 MB'ı geçmesin diyerek yedek dosyalarınızı 100 MB bölümler halinde oluşturabilir ya da sıkıştırma seçeneğini aktif hale getirebilirsiniz.

9 Bu ayarlar profiller üstünden yapılmaktadır. Bunun için Dosya > Profile Settings yolunu takip ediyoruz. Maximum Archive: Size başılığının altında bulunan açılan menüye tıkladığımız zaman yedek dosyalarımızı parçalar halinde almak istiyorsak bu parçaların boyutlarını belirliyoruz. Number of backups to keep: Bu alan öntanımlı olarak unlimited olarak gelmektedir. Peki, bu ayar ne işe yarıyor derseniz, seçmiş olduğunuz dizinde saklanacak yedek dosyası sayısını ayarlıyorsunuz. Eğer sayı belirlediğiniz sayıyı geçerse, en eski tarihli yedek dosyası silinecektir. Bu sebeple bu ayarı unlimited olarak bırakmak daha doğru bir seçenek olacaktır. Compress Files: Bu seçeneği seçmemiz halinde, yedek dosyalarımız sıkıştırılarak kaydedilecektir bu sebeple yedek alma süremiz göreceli olarak uzayacaktır. Bununla beraber Settings > Dock in System Tray seçeneğini aktif hale getirirseniz, KBackup sistem çekmecesine yerleşecektir. Artık kapat düğmesine tıkladığımızda, kapanmak yerine sistem çekmesine düşecek. Sistem çekmecesinde bulunan simgeye sağ tıklayarak, yedek alma işlemini kontrol edebileceğiniz bir menüye de erişebilirsiniz. KDE Bilgi Merkezi 4.4 KDE Bilgi Merkezi, sisteminiz ve donanımlarınız hakkında ayrıntılı bilgi alabileceğiniz harika bir programdır. KDE Masaüstü ortamının bir parçası olan KDE Bilgi Merkezi'ne Uygulamalar >Sistem menüsünden ulaşabilirsiniz. Programı çalıştırdığınızda iki panele ayrılmış bir pencere sizi karşılar. Soldaki panelde sistem kaynakları ve aygıtların ait oldukları kategoriler bulunur, bu kategoriler seçildiğinde de o kategoriye ait kaynakların ayrıntılı bilgileri sağdaki panelde görüntülenir. Bu program ilk bakışta Windows'taki Aygıt Yöneticisi'ne benzetilse de aslında çok farklı bir yapıdadır. KDE Bilgi Merkezi sadece sistem hakkında ayrıntılı bilgi alma amacıyla kullanılabilir. Yönetim işlemleri içinse Sistem Ayarları'nı kullanmalısınız. Şimdi programdaki kategorilere ve içerdikleri bilgilere kısaca bakalım: Genel Bilgiler Bu kategori bilgisayar hakkındaki bilgilere ait bölümlerin alt başlıklar halinde sıralandığı ve bunlar hakkında kısa bir bilgilendirme yapılan bölümdür. Aygıtlar Bu kategori, aygıtları üç gruba ayırarak sınıflandırmıştır. Karakter, Blok ve Diğer Aygıtlar. Bu sınıflar, sağ panelde bir ağaç yapısında görüntülenir. Bu kategorilerin ne anlama geldiği ve bu aygıtlarla sistem kaynaklarının neler olduğu, Linux sisteminin nasıl çalıştığıyla ilgili teknik bir konudur. OpenGL OpenGL, geliştiricilerin 2 ve 3 boyutlu grafikleri donanımdan ve işletim sisteminden bağımsız olarak yönetebilmeleri için hazır fonksiyonlar sunan özgür ve gelişmiş bir yazılımıdır. Bu kategoriyle bu yazılımın sürümü, yüklü olan eklentileri gibi ayrıntılı bilgileri görüntüleyebilirsiniz. Protokoller Bu kategori seçildiğinde sağ panelde iki panel daha açılır. Yeni açılan soldaki panelde protokoller listelenir. Her bir protokolle KDE uygulamalarının diğer bilgisayarlarla ve uygulamalarla nasıl iletişim kurduğunu belirten açıklamalar görüntülenebilir. İşlemci Bilgileri Bu kategoriyle sisteminizdeki işlemcinin önbellek boyutu, modeli, hızı gibi teknik verilerini görüntüleyebilirsiniz.

10 X Sunucusu X Sunucusu, programlara grafik arayüzü sağlayan ve bunu kullanabilmek için gerekli giriş çıkış aygıtlarını yöneten bir altyapıdır. Desteklenen pixmap biçimleri ve kullanılan geliştirmeler gibi teknik verileri görüntüleyebilirsiniz. Disk Bölümleri Bu ilk bakışta Depolama Aygıtları kategorisiyle aynı gibi görünse de temel bir fark var. Depolama Aygıtları kategorisi sisteminize bağlı olan ya da olmayan tüm depolama bölümlerini gösterirken, bu kategoride sadece sisteme bağlı bulunan depolama bölümleri ve nasıl bağlandıkları hakkında ayrıntılı bilgi alabilirsiniz. Disk bölümlerinin bağlanması konusundaki yönetim görevleri için Sistem Ayarları > Disk Yöneticisi Arayüzü'nü kullanabilirsiniz. Samba Servisi Bu kategori ile Samba servisinin durumu hakkında ayrıntılı bilgi alınabilir. Kategori seçildiğinde sol panelde, Verilen, Alınan, Kayıt ve İstatistikler olarak dört tane sekme açılır. Bu sayede Samba servisi üzerinden diğer bilgisayarlarla yapılan veri alışverişi ve istatistik bilgilerine ulaşabilirsiniz. Eğer Samba servisinde yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu düşünüyorsanız, Kayıt sekmesinden Güncelle düğmesini tıklayarak Samba'nın günlük dosyasındaki kayıtları incelemek işinize yarayabilir. Kesmeler Bu kategoriyle donanım kesmelerinin hangi aygıtlar tarafından kullanıldığını görebilirsiniz. DMA Kanalları Bu kategoride iletişim için DMA kullanan aygıtları görüntüleyebilirsiniz. IEEE 1394 Aygıtları Bu kategoride IEE 1394 standardıyla iletişim kurulan aygıtlar için ayrıntılı bilgi görüntüleyebilirsiniz. Ağ Arayüzleri Bu kategori sisteminizdeki kablolu veya kablosuz arayüzleri görüntüler. Arayüzlerin o andaki IP adresleri ve çalışıp çalışmadıklarının yanında MAC adresleri de görüntülenir. PCI Bu kategoriyle sisteminizdeki PCI kartları ve PCI arabirimi üzerindeki anakart kaynaklarının ID'leri, bellek adresleri, kullandığı kesmeler gibi teknik bilgilerini görüntüleyebilirsiniz. Ses Bu kategoriyle sisteminizde kullanılan MIDI, karıştırıcı, ses aygıtı ve buna bağlı özellikleri görüntüleyebilirsiniz. G/Ç Portları Giriş/Çıkış portları, sisteminizdeki okuma yazma işlemleri için kullanılan her türlü aygıta ait bellek adreslerini görüntüleyebilirsiniz. SCSI Bu kategoriyle SCSI arabirimini kullanan aygıtlar hakkında bilgi alabilirsiniz. USB Aygıtları Bu kategoriyle sisteminize USB arabiriminden bağlanan aygıtlara ait bağlantı hızlarını, üretici bilgilerini, sürüm numaralarını ve diğer bazı teknik verileri görüntüleyebilirsiniz. Bellek Bu benim en çok sevdiğim kategoridir. Adı üzerinde, sistem belleğinizin o andaki durumunu ayrıntılı bir şekilde görebilirsiniz. Sağ paneldeki grafik ve bellek değerlerinin anlık olarak güncelleniyor olması, en sevdiğim bölüm olmasının nedenidir.

11 Panelde, yüzde oranlarını gösteren üç tane grafik ve bunların üzerinde de ayrıntılı miktarları gösteren bir tablo göreceksiniz. Bu grafikleri doğru okuyabilmek için tek tek incelemek gerekirse: Toplam Bellek: Sisteminizdeki RAM ve takas alanını bir bütün olarak gösterir. Fiziksel Bellek: Sadece RAM belleğinin durumunu rapor eder. Kırmızı renkte gösterilen oran, o anda çalışmakta olan programların sisteminizin RAM belleğinin ne kadarını kullandığını gösterir. Yeşil renkle gösterilen oran da program çalıştırmak ya da dosyaları okumak için sabit diskinizden okunan son verilerin geçici olarak tutulduğu alanı gösterir. Bu önbellek alanı sabit diskten okunan her veride büyür ve sonunda RAM belleğinizin hemen hemen tüm boş alanını geçici olarak kullanır. Bu, RAM belleğiniz ne kadar büyükse sabit disk önbelleğinizin de o kadar büyük olacağı anlamına gelir. Bir bilgisayarın en yavaş parçaları her zaman sabit diskler olduğundan bu sayede önemli performans artışı sağlanır. Takas Alanı: Bu alan aslında sabit diskinizde sistem tarafından açılmış bir dosyayı gösterir ve RAM bellek tükendiğinde, bu dosya RAM bellekmiş gibi kullanılmak üzere hazır bekletilir. Genellikle basit ofis ve İnternet uygulamaları kullanan bir kullanıcının günümüz şartlarındaki bir donanımda (minimum 512 MB RAM) sistemin takas alanına pek ihtiyacı olmaz. Root kullanıcısı (kök kullanıcı) nedir? Pardus kurulumunda root parolası belirleme ekranı Root kullanıcısı, Linux'da en yüksek yetkiye sahip olan özel bir kullanıcıdır. Bilgisayarınızın tek kullanıcısı siz olsanız dahi root kullanıcısı siz değilsinizdir. Root kullanıcısının: Kullanıcı adı: "root"tur Kullanıcı parolası: root parolasıdır (Pardus kurulumunun resimde görülen aşamasında belirlenir) Sistemin root kullanıcısı olarak açılmasının hiçbir gereği olmadığı gibi root olarak giriş yapılması sistemde ciddi güvenlik zaafiyetine yol açmaktadır. Bu yüzden Pardus'ta sistemin root olarak açılması engellenmiştir. Yani siz root parolasını bilseniz dahi kullanıcı giriş ekranında root kullanıcı adını ve parolasını kullanarak giriş yapamazsınız. Bu yüzden root hakları gerektiren bir işlem yapılmak istendiğinde sistem root olarak açılmaz, bunun yerine geçici olarak root hakları elde edilir. Örneğin Sistem Ayarları'nda root hakları gerektiren bir işlem yapmak istediğinizde alttaki pencere karşınıza gelecek ve root parolasını girmeniz istenecektir. İşte bu şekilde geçici olarak root hakları elde edip ihtiyacınız olan işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Uyarı: Yönetici modu da denilen root hakkını elde eden kullanıcılar sistemle ilgili her türlü değişiklik yapma yetkisine sahip olurlar. Bu nedenle her kullanıcıya yönetici hakkı ve kök kullanıcı parolası verilmez.

12 Sistem Ayarları arayüzü dışında dışında bazı özel işlemler yapılırken örneğin Konsole gibi komut satırı ekranında ya da Dolphin gibi bir dosya yöneticisi penceresinde root yetkileri elde etmek gerekebilir. Masaüstü ortamında kök kullanıcı hakları elde etmek Komut satırında kök kullanıcı hakları elde etmek Konsole komut satırından bir görüntü KDE masaüstü ortamının komut satırı aracı olan Konsole uçbirimini açmak için "Uygulamalar > Sistem > Uçbirim (Konsole)" yolunu izleyebilirsiniz ya da Alt + F2 yapıp açılan kutucuğa konsole yazarak açabilirsiniz. Konsole komut satırı ekranında yetkili kullanıcı hakları elde etmek için; su - yazıp enter tuşuna basın (dikkat edin; su ile - arasında bir boşluk var), Ardından kök kullanıcı (root) parolasını yazıp Enter tuşuna basın (root parolası yazılırken sanki klavyeniz çalışmıyormuş gibi ekranda hiçbir değişiklik olmayacaktır, siz parolayı yazıp Enter tuşuna basınız). Artık, açmış olduğunuz uçbirim oturumunda kök kullanıcı yetkilerine sahipsiniz. Kullanıcı adınızın önüne gelen # işareti, sizin kök kullanıcı hakları elde ettiğinizi göstermektedir. Dosya yöneticisinde kök kullanıcı hakları elde etmek Yetkili kullanıcı hakları gerektiren işlemlerin pek çoğu Konsole gibi metin ekranlar üzerinden komutlar aracılığıyla gerçekleştirilebileceği gibi root hakları ile açılacak bir dosya yöneticisi (Dolphin, Konqueror gibi) penceresi üzerinden de gerçekleştirilebilir. Pardus 2009'da yetkili kullanıcı hakları ile bir Dolphin penceresi açmak için aşağıdaki yollardan herhangi birini kullanabilirsiniz. 1.Yol: Önceki başlıkta belirtildiği gibi Konsole komut satırı ekranında kök kullanıcı hakları elde edin. Ardındanan dolphin komutunu verin. 2. Yol: (Alt + F2) tuşlarına basın, açılan pencereye xdg-su -c dolphin yazarak çalıştırın. Devamında karşınıza gelecek olan pencerede kök kullanıcı parolasını girin. Bu işlemlerden herhangi birini uyguladığınızda root yetkisi verilmiş bir Dolphin penceresi açılacaktır. Bu pencere üzerinden istediğiniz dosyaları düzenleyebilir, erişim haklarını değiştirebilirsiniz. Pardus 2008.X ve önceki sürümlerde ise bu işlem için uçbirimi açmadan yanlızca Pardus > Programlar > Sistem > Daha Fazla Uygulama > Dosya Yöneticisi-Yetkili Kullanıcı yolunun izlenmesi yeterlidir. Sağ tıklama menüsü üzerinden yetkili kullanıcı eylemi Kök kullanıcı yetkisiyle açmak istediğiniz bir dosyayı, isterseniz sağ tıklama menüsünde yer alan "Yetkili Kullanıcı Eylemleri" bölümünü kullanarak da açabilirsiniz. Sağ tıklama menüsünde (bir başka deyişle servis menüsünde) yer alan bu seçenek "kde-servicemenurootactions" isimli paketin özelliğidir. Bu paket Pardus 'de yüklü olarak geldiği için ayrıca yüklenilmesine gerek yoktur. Bu menüdeki seçeneklerden birini kullanmak istediğinizde, root parolasını girmenizi isteyen bir pencere karşınıza gelecektir. Kabuk ortamında kök kullanıcı hakları elde etmek Pardus açılışı sırasında ya da açılıştan sonra Ctrl + Alt + F1 ya da F2, F3,...F6 yapılarak kabuk ortamına geçiş yapılabilir. Kabuk ortamında kök kullanıcı hakları elde etmek için su root ya da su - komutu kullanılır. Devamında sonra parola istenecektir. Parola girerken herhangi bir karakter gözükmez. İşiniz bittikten sonra geri dönmek için Ctrl + Alt + F7 tuşları kullanılır.

13 Konsol Linux ortamında bilgisayarımızdaki pek çok işi grafiksel kullanıcı arayüzde yaparız. Ancak ilkel olarak gözükse de pek çok sorunu çok daha hızlı çözmemizi sağlayan bir başka ortamda komut satırı arayüzüdür. Pardus DVD'si ile birlikte Konsole ve Yakuake komut satırı araçları yüklü gelmektedir. Kabuk ise komut satırı arayüzünde yazdığımız komutların bilgisayar tarafından anlaşılmasını sağlayan bir yorumcudur. Varsayılan olarak kullanılan kabuk türü BASH'tır. Konsolu açmak Pardus > Uygulamalar > Sistem > Uçbirim (Konsole) yolunu izleyerek ya da Alt + F2 tuş bileşimi kullanarak açılan kutucuğa konsole yazarak Konsole isimli komut satırı arayüzünü açabilirsiniz. Konsole yerine Yakuake uygulaması da kullanılabilir. Bunun için Pardus > Uygulamalar > Sistem > Uçbirim (Yakuake) yolunu izleyerek programı açın. Bundan sonra F12 tuşuna her basışınızda Yakuake açılacaktır. İlk görüntü korkutucu olmasına rağmen hızlı ve sorunun çözümünün daha çabuk görülmesi açısından kullanışlı olduğu düşünülmektedir. Dolphin, Konqueror gibi dosya yöneticilerinde herhangi bir dizini görüntülerken o dizin içinde konsolu çalıştırmak için F4 tuşu kullanılabilir. Grafiksel ortamındayken Ctrl + Alt + F1 ya da F2, F3, F4, F5, F6 tuşları kullanılarak 6 farklı kullanıcı ile konsol hesabını kullanılabilmektedir. Grafiksel kullanıcı arayüzüne geri dönmek için Ctrl + Alt F7 kullanmalıyız. Konsolu tanımak Konsol açıldığında kullanici_adi@bilgisayar_adi calisilan_dizin $ görürüz. Bulunduğumuz dizinin yolunu tam olarak görmek için pwd komutunu kullanırız. Dizinimizi değiştirmek için cd komutunu kullanırız. İstersek cd... komutu ile bir üst dizine dönerken cd /home/kullanici_adi/dizin_adi yolunu kullanarak ev dizinindeki bir dizinin içine girebiliriz. Masaüstüne gidelim; Burada dosya ve dizinleri görmek istiyoruz. Bunun için ls komutunu kullanabiliriz. Komut kullanımı ls komutunu kullanarak dizin içindekileri gördük. Ancak biz dizindeki gizli dosyaları da görmek istiyoruz. Bunun için ls -a komutunu kullanıyoruz. Dizindeki dosyaların ve dizinlerin boyutlarını, izinleri gibi bilgileri de görmek istiyoruz. Bunun için ls -l komutunu kullanmalıyız.

14 Komut hakkında bilgi almak için komut_adi --help komutunu kullanırız. Örneğin ls komutu hakkında daha geniş bilgi sahibi olmak istiyorsak ls --help komutunu kullanmalıyız. Burada ls [SEÇENEKLER]... [DOSYA]... görüyoruz. Bu komutun nasıl kullanılacağını gösteriyor. <> içindekiler zorunlu olarak kullanılması gereken argümanlardır. Komut satırı ipuçları Klavyedeki sekme (tab) tuşu ile komutunuzu tamamlayabilirsiniz. Hatırlamaya çalıştığınız komutun ilk birkaç harfini yazıp sekme tuşuna basın. Bu harflerle başlayan komutlar listelenecektir. Daha önceden kullandığınız komutlar için klavyeden yukarı tuşuna basın. Gerekli komuta gelene kadar yukarı tuşuna basmaya devam edin. Ctrl + C ile o anda çalışan komutu durdurur Ctrl + D ile konsoldan çıkarsınız. Shift + Insert tuşları ile kopyaladıklarınızı konsola yapıştırırsınız. Konsoldan bir X uygulaması çalıştırılırsa Ctrl + Z ile program duraklatıldıktan sonra bg komutu ile arka plana alınabilir. Bunun yerine konsoldan başlatacağınız programın arkasına and && işareti ekleyin. Böylece program arka planda başlayacaktır. Konsolda sudo ile başlayan bir komuttan sonra normal kullanıcı şifresi girilir. Konsolda yetkili kullanıcı olmak için girilen su komutundan sonra ise yetkili kullanıcı (root) şifresi girilmektedir. Ayrıca su- komutu da bulunmaktadır. Bu komut sayesinde /sbin /usr/sbin gibi bazı dizinlerdeki komutlara otomatik erişim sağlar. Konsol ekranında $ işareti sizin normal bir kullanıcı, # işareti ise sizin root yani yönetici kullanıcı olduğunuzu gösterir. Bazı konsol komutları ln Bağ yaratmaya yarar. Uygulama ln --symbolic /home/kullanici_adi/music /home/kullanici_adi/desktop/music kullanici_adi kullanıcısına ait ev dizinindeki Music dosyasını Masaüstünde (Desktop) sembolik bağ ile gösterir. ls Dizinde bulunan her şeyi listeler. Uygulama ls /home/kullanici_adi ls -a Gizli dosyaları da listeler. ls -l Bütün dosyaları boyut ve tarih göstererek listeler. Arşiv tar -zxpf Uzantısı.tar.gz olan sıkıştırılmış dosyaları açar. Uygulama tar -zxpf dosya_adi tar -xpf Uzantısı.tar olan dosyaları açar. gunzip Uzantısı.gz olan dosyaları açar. Not: Dosyayı sıkıştırma ve açma yöntemleri için Dosya sıkıştırma ve arşiv açma yöntemleri sayfasına bakın. Kopyalama, silme, dizin oluşturma cp dosyaları kopyalar. Uygulama cp /home/kullanici_adi/dosya_adi /home/kullanici_adi/dizin_adi/dosya_adi dosya_adi dosyasını dizin_adi dizinine taşır. mv Dosya adını değiştirir ya da dosyayı başka bir dizine taşır.

15 mkdir Yeni bir dizin oluşturulmasını sağlar. rmdir Belirtilen dizinin silinmesini sağlar. rm Dosya silmenizi sağlar. rm -rf Dizin silmenizi sağlar. Not: Çok dikkatli olun root hakkı varken bütün Pardus'u silebilirsiniz! Dizin cd belirtilen dizine geçmenizi sağlar. cd.. bir üst dizine geçmenizi sağlar. cd ~ kullanıcı dizinine geçmenizi sağlar. pwd o anda bulunan dizini görüntüler. cat dosyanın içeriğini sayfa sayfa listeler. chmod dosyanın /dizinin erişim izinlerinin değiştirir. chown dosyanın / dizinin sahibini ve grubunu değiştirir. clear komut satırı arayüzü ekranını değiştirir. cmp iki dosyayı karşılaştırır. dd bir dosyayı dönüştürür ve kopyalar. df dosya sisteminin disk alanı kullanımını gösterir. du bir dizinin kullandığı disk alanını gösterir. dmesg sistemin en başından beri açılış mesajlarını gösterir. fdisk bölümleme tablosunu gösterir ve düzenler. free bellek kullanımını gösterir. find dosya bulma aracıdır.

16 Uygulama find o*.odt o harfiyle başlayan odt uzantılı dosyaları bulur. ifconfig ağ arayüzünü gösterir ve düzenler. mkdir bir dizin yaratmayı sağlar. mount bir disk /iso dosyasını bağlar. umount bir disk /iso dosyasını ayırır. mv bir dosyayı başka bir yere taşır. rmdir boş bir dizini siler. ps çalışan işlemler hakkında bilgi verir. İşlem durdurma kill Pid numarası verilen işlemi durdurur. kill -9 Pid numarası verilen eggdrop işlemini durdurur. killall Belirtilen program türündeki tüm işlemleri durdurur. Komut açıklama whatis Belirtilen komutun açıklamasını verir. man Komut hakkında yardım görüntüler Diğer pico belirtilen dosyayı text ile düzenlemenizi sağlar. ftp belirtilen siteye ftp bağlantısı sağlar. lynx belirtilen siteyi görüntüler. df hard disk istatistiklerini görüntüler. quota Disk kullanımınızı gösterir. uname İşletim sisteminizin durumunu gösterir. whoami Kendi bilgilerinizi gösterir. who Sunucuya bağlı olanları gösterir.

17 last Hesabınıza yapılan en son bağlantıyı gösterir. whereis Belirtilen dosyanın nerede olduğunu gösterir. Uygulama whereis amsn*.pisi BitchX IRC programını çalıştırır. mail Postalarınızı kontrol eder. ps -x Sizin çalıştırdığınız işlemleri gösterir. ps -a Sunucuda çalıştırılan tüm işlemleri gösterir. ps -ux Çalıştırılan işlemlerin CPU/RAM kullanımıyla gösterir. passwd Shell hesabınıza girerken kullandığınız şifreyi değiştirmenizi sağlar. vhosts ya da vhost Sistemde bulunan vhostları (virtual host) listeler.(bnc için kullanabilirsiniz) ip addr Root makineden ip öğrenmenizi sağlar. adduser login & chown mavigok /home/login & passwd pass1, passwd pass2 Rootta hesap açar. reboot Sunucuya restart atar service mysqld restart Mysql restart atar. service httpd restart Apachiye rest atar. service httpd stop Sitelere ulaşımı kapatır. apf -d ipadresi Verilen ip'e ban atar. service apf restart apf ye restart atar. netstat -n Sunucuya bağlanan ipleri gösterir. netstat -a

18 Sunucuya bağlanan reseller ipleri gösterir. (Proxy kullanmanız fark etmez her zaman gercek cıkış ipi görünür.) Standart girdi / çıktı yönlendirmesi Linux komutlarının en önemli özelliklerinden biri de girdilerin ya da çıktıların yönlendirilmesidir. Bu işi yapan operatörler; Standart çıktı > operatörü çıktı dosyasının üzerine yazdırır ancak eski dosyayı korumaz. >> operatörü ise çıktıyı dosyaya ekler. Standart girdi <: Linux komutlarını varsayılan olarak klavyeden girdi alır. Ancak klavye yerine bir dosyadan da girdi almak mümkündür. Bunun için < kullanılır. Boru operatörü " "; Yönlendirme işleminin en çok kullanılan operatördür. Boru işlemiyle bir komutun çıktısı başka bir komutun girdisi olarak kullanılabilir. Bazı püf noktaları X açılmadığı zaman İnternet sitelerinden yararlanamamak çok zordur. Bunun için sudo pisi it lynx ile komut satırında kullanılan Lynx komut satırı web tarayıcısı kurulur. Disk imaj dosyalarını bağlamak ve kullanmak için programa ihtiyacınız yoktur. Bu iş için mount komutu kullanılır. Önce mkdir komutuyla bağlanacak dizini oluşturun. Genellikle bu dizin /media ya da /mnt içine oluşturulursa da ev dizininde görmek için mkdir /home/kullanici_adi/dizin_adi şeklinde dizin oluşturabilirsiniz. Ardından mount -t iso9660 isodosyasi.iso /mkdir/ile/yaratilan/dizin -o loop komutuyla bağlayabilirsiniz. Herhangi bir X uygulaması açılmıyor ya da kendi kendine kapanıyorsa onu konsolda çalıştırın. Çıktılar sayesinde neler olduğunu göreceksiniz. Ev dizininde bir dosyanızı bulamıyorsanız find komutunu kullanın. Örneğin find /home/kullanici_adi grep anahtar_kelime komutunu kullanabilirsiniz. Pil İzleyici Gelişen teknolojiyle artık pek çok insan bilgisayarlarını evlerinin ya da ofislerinin masalarında bırakmak yerine çantalarında taşımayı yeğliyor. Evet, yeni gözdelerimiz olan taşınabilir bilgisayarlardan bahsediyorum. Herhangi bir harici güç kaynağına ihtiyaç duymadan bir süre de olsa film izleyebilir, e-postalarınızı okuyabilir ya da oyun oynayabilirsiniz. İşte bu noktada, size gereken program: Pil İzleyici. Pil İzleyici, bilgisayarınızın güç kaynaklı performans seçeneklerini ayarlayabilmenize olanak sağlayan, büyük iş yapmasına rağmen tüm tevazusuyla arka planda, gösterişsizce çalışan bir programdır. Eğer bir taşınabilir bilgisayar kullanıyorsanız, ekranınızda saatinizin hemen yanına bakın, Pil İzleyici batarya durumunu size gösterecektir. Sistemin bataryadan ya da fişten çalıştığını ya da bataryanın şarj durumunu (yüzde cinsinden) göz önünde tutmak yaptığı tek şey değil elbette. Pil İzleyici'den biraz daha ayrıntılı bahsedelim ve tam olarak ne işe yaradığını görelim! Genel ayarlara bir göz atmak için sistem çekmecesindeki Pil İzleyici simgesini tıklayarak "Güç Yönetimini Yapılandır..." düğmesine basın. Pil İzleyici'yi yapılandırmak için Sistem Ayarları > Gelişmiş > Güç Yönetimi yolunu da izleyebilirsiniz. Karşınıza gelen ilk ekranda genel ayarlar ve pil durumuna göre seçili olan profiller var. Bu bölümde hangi duruma göre hangi profilin işleneceğini seçebilirsiniz. Dilerseniz var olan profilleri kullanabilir, dilerseniz kendi oluşturduğunuz profilleri seçebilirsiniz. Bu profilleri sol tarafta bulunan Profilleri Düzenle bölümünden düzenleyebilirsiniz. Ana ekranımızda bulunan Gelişmiş Pil Ayarları sekmesinde pil düzeylerini belirleyebilirsiniz. Pil seviyeniz bu değerlere düştüğünde size bildirim mesajları gösterilir. Bu bildirimlerden yararlanarak gerektiğinde çalışmalarınızı kaydedebilir, pilin seviyesini fark etmiyorken diğer bir deyişle dalmış gitmişken pil durumunuzun farkına varabilirsiniz.

19 Güç Yönetim Profilleri Geçelim bizi en çok ilgilendiren bölüme, Profilleri Düzenle bölümüne. Bu bölümde varsayılan olarak beş adet profil gelir karşımıza. Bunlar: Powersave Bilgisayarımız pille çalışıyorken bu profil varsayılan olarak kullanılır. Sizin de anlayacağınız gibi pilden tasarruf etmeye çabalayan bir profildir. Performance Bu profil varsayılan olarak bilgisayarınız fişe takılıyken kullanılır. Bu profil aktif olduğu sürece güçten sakınılmaz, ne kadar güç gerekliyse o kadar harcanır, herhangi bir tasarruf söz konusu değildir. Agressive Powersave Pil seviyesi düşük olduğunda bu profile geçilir. Pilin kullanım süresini sizin için daha fazla artırmaya çalışır. Xtreme Powersave Artık zurnanın zırt dediği yere gelinmişse yani pil durumunuz kritik düzeye geldiyse bu profile geçilir. Güç kaybını azaltmak için varını yoğunu ortaya koyar. Diğer profillere nazaran daha fazla güç tasarrufu sağlar ancak pil durumunuz artık çok çok düşük seviyeye geldiği için çok da fazla bir şey beklemek olmaz. Presentation Bu profil varsayılan olarak herhangi bir pil durumuyla ilişkilendirilmemiştir. Profil özelliklerini incelediğinizde herhangi bir ekran kararması, kapatılması, kilitlenmesi gibi durumlar olmadığını göreceksiniz. Eğer ekranınızın kapanmasını sevmiyorsanız bu profil tam size göre. Biraz da bu profillerin ayarlarını inceleyelim. Profil Ayarları Eylemler sekmesinde genel olarak düğme ayarları bulunmakta. Güç düğmesine, uyku düğmesine basıldığında, taşınabilir bilgisayarın kapağı kapatıldığında hangi eylemlerin gerçekleştirileceğini buradan seçebilirsiniz. Ayrıca masaüstü efektlerini kapatarak eğer pille kullanıyorsanız pil gücünden tasarruf edebilirsiniz. Aynı şekilde bilgisayarı kullanmıyorken ekran karartmasını etkinleştirerek pil ömründen tasarruf edebilirsiniz. Ekran sekmesinde ise ekran parlaklığınızı ayarlayabilir, bilgisayarı belli bir süre kullanmadığınız zaman yapılacak işlemleri seçebilirsiniz. ayarlayabilmenize olanak sağlar. Bir de Yetenekler bölümü var. İşlemci ve Sistem sekmesinde eğer işlemciniz destekliyorsa işlemcilerinizi kapatabilir, çalışma hızlarını ayarlayabilirsiniz. Ayrıca oluşturduğunuz / düzenlediğiniz profilin hangi şemada yer alacağını seçebilirsiniz. Bu şemalar performance (performans) veya powersave'dir (güçkoruma). Açıkça söylemek gerekirse bu özelliğin ne işe yaradığını bilmesem de oluşturulan profile uygun şema seçilmesinde yararlı olacağı görüşündeyim :) Bu ayarlamalarla KPowersave en uygun güç yönetimi seçeneklerini

20 Sistem Yetenekleri ve Son Ayarlar Yukarıda "işlemciniz destekliyorsa" diye bir şey söylemiştim. İşte onu ve daha fazlasını Yetenekler bölümünden öğrenebilirsiniz. Yazının sonuna geldiğimizi sanıyorsanız söylemeliyim ki, yanılıyorsunuz :) Genel Ayarlar bölümünde atladığımız bir düğme var: Bildirimleri Yapılandır. Açılan kısımdan Pil İzleyici'nin hangi durumda sizi ne tür bir sesle uyarabileceğini seçebilirsiniz. Sistem çekmecesindeki simgesini sağ tıklayarak sisteminizi beklemeye alabilir, işlemci performansını ya da aktif güç şemasını tek tıklamayla değiştirebilirsiniz. Bu programı tam olarak anlamak için kesinlikle bir kez kurcalamalısınız, öneririm. Güç yönetimi için başka bir şeye ihtiyacınız olmayacaktır :)