Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinde tükenmifllik düzeyi ve etkileyen faktörler

Transkript

1 ARAfiTIRMA RESEARCH Hacettepe T p Dergisi 2011; 42:42-48 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinde tükenmifllik düzeyi ve etkileyen faktörler Funda Sevencan 1, Nedim Uzun 2, Emin Hakan Yücel 2, Alper fiener 2, Ali Erdem Y lmaz 2, Sarp Üner 3 1 Uzm Dr., Diyarbakır İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi, Diyarbakır 2 Dönem V Öğrencisi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara 3 Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara ÖZET Giriş: Bu araştırmada Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin tükenmişlik durumları ve bu durumları etkileyen faktörleri saptamak amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan bu araştırmada Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi yılları dönem VI öğrencilerinin 220 sine ulaşılabilmiştir. Katılımcıların bazı sosyodemografik özelliklerini sorgulayan ve Maslach tükenmişlik ölçeği içeren anket formu gözlem altında uygulanmıştır. Analizlerde One Way Anova ve t-testi kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 24.7 ± 1.1; %52.1 i erkek, %53.0 ı İngilizce grupta, %97.3 ü bekardır. Katılımcıların %44.3 ü intörnlük dönemi boyunca evrak, hasta ve numune getir-götür işi yaptığını ifade etmiştir. %81.8 i eğitimle ilgisiz işlerin yapılmasını, %69.5 i ücret verilmemesini yaşanılan problemler olarak belirtmiştir. Harcamalarında güçlük çeken ve intörnlükten memnun olmayan öğrencilerin tüm alt ölçeklerden aldıkları puanlar diğer gruplara göre anlamlı olarak daha yüksek saptanmıştır. Ücret verilmemesini problem olarak belirten intörnlerin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt ölçeklerinden yüksek puan aldıkları saptanmıştır. Eğitimle ilgisiz işler yaptırılmasını ve nöbetlerin yoğunluğunu problem olarak belirten intörnlerin ise duygusal tükenme alt ölçeğinden yüksek puan aldıkları saptanmıştır. Sonuç: Çalışmada intörnlük döneminde ücret verilmemesi, çalışanlarla olumsuz ilişkiler, eğitimle ilgisiz işlerin yaptırılması ve yoğun nöbet sisteminin intörnlerin duygusal tükenmişliğini, duyarsızlaşma durumunu ve kişisel başarılarını olumsuz etkilediği saptanmıştır. İntörnlerin tükenmişlik durumlarına neden olan bu faktörlerin ortadan kaldırılması için çeşitli düzenlemeler yapılması uygun olacaktır. Anahtar Kelimeler: İntörn, tükenmişlik sendromu, Maslach tükenmişlik ölçeği. ABSTRACT Burnout level of sixth grade students at Hacettepe University Faculty of Medicine and affecting factors Objective: In this study, it was aimed to determine burnout level of the sixth grade students at Hacettepe University Faculty of Medicine and the affecting factors. Materials and Methods: In this particular study, which is in a supplementary kind, 220 of the sixth grade students of education year of the Faculty of Medicine of Hacettepe University could be reached. The survey form that questioned some of the socio-demographic characteristics of participants and that included Maslach burnout inventory was implemented under observation. One Way Anova and t-test were used in analyses. Results: The average age of participants was 24.7 ± 1.1; while 52.1% were male, 53.0% were in English group and 97.3% were single. 44.3% of participant stated that they ran errands such 42 H ACETTEPE T IP D ERG S

2 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinde tükenmifllik düzeyi ve etkileyen faktörler as document, patient and sample delivery during the internship period. 81.8% stated that conduct of simple works irrelevant to the education and 69.5% stated that unpaid status are some of the problems. The points that students, who had difficulty in spending and who were not satisfied with being an intern, earned from all sub-scales were determined to be significantly higher compared to other groups. It was determined that the interns who saw unpaid status of internship as a problem obtained higher points from emotional burnout and desensitization. It was determined that the interns who saw the conduct of works irrelevant to the education and the number of night shifts as a problem obtained higher points from the emotional burnout sub-scale. Conclusion: In this study, it was found out that unpaid status of internship, negative relationships with the supervisors, conduct of works irrelevant to education and intense night shift system negatively affected the emotional burnout, desensitization status and personal success of interns. It shall be convenient to make necessary arrangements in order to eliminate such factors that cause burnout status of interns. Key Words: Intern, burnout syndrome, Maslach burnout inventory. G R fi Stresli iş yaşamının birikimsel sonucu olarak ortaya çıktığı belirtilen tükenmişlik son yıllarda dikkat çekmeye başlamıştır [1,2]. Tükenmişlik kavramı ilk kez 1974 yılında Fredeunberg tarafından tanımlanmış ve insanlarla ilgili işlerde çalışanlarda sıklıkla görüldüğü belirtilmiştir. Maslach a (1982) göre ise tükenmişlik sendromu fiziksel, duygusal ve entelektüel tükenme durumudur [3]. Konu ile ilgili yapılan birçok çalışmada insan ile ilgili hizmet sunulan mesleklerde tükenmişliğe dikkat çekilmekte ve iş baskısı, zaman baskısı, iletişim sorunları, iş memnuniyetinin azalması tükenmişliği etkileyen önemli faktörler olarak gösterilmektedir [1,4]. Maslach tükenmeyi, kişinin işinin özgün anlamı ve amacından uzaklaşması ve hizmet götürdüğü insanlarla artık gerçekten ilgilenemiyor olması biçiminde tanımlamıştır. Sağlık çalışanları sürekli olarak hastaların ihtiyaçlarına karşılık vermekte, onların yaşamlarının en hassas yanlarıyla sürekli karşı karşıya kalmakta, yaşamları tehlike altında olan insanlarla çalışmakta, aile ve hastaların büyük beklentileri ile karşılaşmaktadır [5]. Bu durum onları yoğun stresle ve stresin doğurduğu sorunlarla karşı karşıya bırakmaktadır. Sağlık personeli ve intörn doktorlarla yapılan bazı çalışmalarda tükenmişliğin iş performansında azalmaya, fiziksel ve ruhsal sağlık sorunlarına, depresif duygulanıma, huzursuzluğa, konsantrasyon bozukluğuna, üretimin azalmasına, iş değişikliğine, işe devam edememeye neden olduğu gösterilmiştir [2,6,7-14]. Meslek grupları içerisinde doktorların mesleki açıdan daha fazla tükenmişlik yaşadıkları bilinmektedir. Mesleğe bağlı yıpranma öğrencilik yıllarında başlamakta, artarak devam etmekte ve bu durum en belirgin olarak tıp fakültesi son sınıfında yaşanmaktadır [15]. Yapılacak uygun müdahalelerde tükenmişliğe neden olan risk faktörlerini saptamak önemlidir ve bu gerekçelerle araştırmada Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin tükenmişlik durumları ve bu durumları etkileyen faktörleri saptamak amaçlanmıştır [16]. GEREÇ ve YÖNTEM Tanımlayıcı tipte olan bu araştırmada Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi yılları dönem VI öğrencilerinin tükenmişlik durumları ve tükenmişlik durumlarını etkileyen faktörleri saptamak amacıyla araştırmacılar tarafından oluşturulmuş sosyodemografik özellikleri ve tükenmişliklerini etkileyen bazı faktörleri içeren 16 soruluk bir anket formu hazırlanmıştır. Araştırmada toplam 220 dönem VI öğrencisine ulaşılabilmiştir. Katılımcılara ayrıca 22 cümleden oluşan, likert tipinde bir öz bildirim ölçeği olan Maslach tükenmişlik ölçeği (MTÖ) uygulanmıştır. Ölçeğin duygusal tükenme, kişisel başarı ve duyarsızlaşma alt boyutları bulunmaktadır [3]. Duygusal tükenme; kişinin yaptığı iş nedeniyle aşırı yüklenilmesi ve tüketilmiş olma duyguları şeklinde tanımlanmaktadır. Duyarsızlaşma; kişinin bakım ve hizmet verdiklerine karşı duygudan yoksun biçimde tutum ve davranışlar içinde bulunması ile ilgili bir durum olarak tanımlanmaktadır. Kişisel başarı ise, sorunun başarı ile üstesinden gelme ve kendini yeterli bulma olarak tanımlanmaktadır [3,6,17]. Çam tarafından 1989 yılında yapılan Türkçe geçerlik ve güvenirliğinde duygusal tükenme (puan aralığı 0-48) ve duyarsızlaşma (puan aralığı 0-30) alt ölçek puanları, her bir madde için, hiçbir zaman 1 puan ve her zaman 5 puan olarak puanlanırken kişisel başarı (puan aralığı 0-42) alt ölçek puanı ise bunun tersi şeklinde değerlendirilmektedir. Her alt ölçekten alınan yüksek puanlar duygusal tükenmişlik ve duyarsızlaşmada artma ve kişisel başarıda düşme olarak yorumlanmaktadır [18]. Araştırmada veriler gözlem altında toplanmış, katılımcıların sözel onamları alınmıştır. Veriler SPSS 15.0 istatistik paket programı ile analiz edilmiştir. Verilerin normal dağılıma uygun olduğu görülmüş, bu nedenle analizlerde tek yönlü varyans analizi (Anova) ve bağımsız değişkenler için t-testi kullanılmıştır. Cilt 42 Say

3 Sevencan, Uzun, Yücel, fiener, Y lmaz ve Üner BULGULAR Katılımcıların yaş ortalaması 24.7 ± 1.1; %52.1 i erkek, %53.0 ı İngilizce grupta, %97.3 ü bekar olduğunu ifade etmiştir. Araştırmaya katılan 220 dönem VI öğrencisinin %91.8 i intörnlüğünün 7-12 aylık döneminde bulunduğunu, %16.8 i ise yıl kaybı olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların %35.5 inin yurtta, %27.7 sinin ise arkadaşları ile birlikte evde kaldığı öğrenilmiştir. Öğrencilerin %36.8 inin harcamalarda güçlük çektiği, %54.5 inin ise aylık 200 TL ve altında harcama yaptığı ifade edilmiştir. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin intörnlük dönemi boyunca yaptıkları işler ve yaşadıkları problemlerin dağılımı Tablo 1 de sunulmuştur. Katılımcıların %44.3 ü intörnlük dönemi boyunca evrak, hasta ve numune getir-götür işi yaptığını, %27.9 u öykü alma, tedavi planlama, kayıt tutma ve rapor hazırlama işi yaptığını ifade etmiştir. Öğrencilere intörnlük dönemi boyunca yaşadıkları problemler sorulmuş ve yüzdeler 220 öğrenci üzerinden hesaplanmıştır. Katılımcıların %81.8 i eğitimle ilgisiz işlerin yapılmasını, %69.5 i ücret verilmemesini, %64.1 i ise intörnün görev tanımının yapılmamış olmasını yaşanılan problemler olarak belirtmiştir (Tablo 1). Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin bazı sosyodemografik özelliklerine göre MTÖ den aldıkları puanların dağılımı Tablo 2 de sunulmuştur. Katılımcıların yaş, cinsiyet, grubu, intörnlükte çalışma ayı, yıl kaybı olma durumu ve ikamet ettiği yer ile MTÖ alt ölçeklerinden alınan puanlar arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Harcamalarında güçlük çeken öğrencilerin duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt ölçeklerinden aldıkları puanlar güçlük çekmeyen öğrencilere göre anlamlı olarak daha yüksektir (sırasıyla p= 0.003, p= 0.001, p= 0.002). Aylık harcamaları 200 TL ve altında olan öğrencilerin duyarsızlaşma alt ölçeğinden aldıkları puan ortalaması aylık harcaması daha fazla olan öğrencilerden istatistiksel açıdan anlamlı olarak yüksek saptanmıştır (p= 0.008). İntörnlükten memnun olmayan öğrencilerin duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt ölçeklerinden aldıkları puanlar memnun olan öğrencilere göre istatistiksel açıdan anlamlı olarak yüksek saptanmıştır (sırasıyla p< 0.001, p= 0.002, p= 0.009) (Tablo 2). Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin intörnlük dönemi boyunca yaptıkları işler ve yaşadıkları problemlere göre MTÖ den aldıkları puanların dağılımı Tablo 3 te sunulmuştur. Katılımcılardan intörnlük dönemi boyunca evrak, hasta ve numune getir-götür ve laboratuvar ile ilgili işlemleri sıklıkla yaptığını ifade edenler diğer gruplara göre kişisel başarı alt ölçeği puanı daha yüksek saptanmıştır (p= 0.001). Katılımcıların intörnlük dönemi boyunca yaşadıkları problemler ile MTÖ den aldıkları puanlar değerlendirilmiştir. Ücret verilmemesini problem olarak belirten intörnlerin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt ölçeklerinden yüksek puan aldıkları saptanmıştır (sırasıyla p= 0.027, p= 0.003). Eğitimle ilgisiz işler yaptırılmasını ve nöbetlerin yoğunluğunu problem olarak belirten intörnlerin duygusal tükenme alt ölçeğinden yüksek puan aldıkları saptanmıştır (sırasıyla p= 0.002, p< 0.001). Diğer çalışanlarla ilişkileri problem olarak ifade eden intörnlerin ise tüm alt ölçeklerden yüksek puan aldıkları saptanmıştır (sırasıyla p= 0,019, p= 0.034, p= 0.028) (Tablo 3). Tablo 1. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin intörnlük dönemi boyunca yaptıkları işler ve yaşadıkları problemlerin dağılımı (Ankara, 2009) Sayı %* İntörnlük dönemi boyunca hastanede en sık yaptığı iş (n= 219) Öykü alma, tedaviyi planlama, kayıt tutma ve rapor hazırlama İnvaziv girişimler Laboratuvar ile ilgili işlemler Evrak, hasta ve numune getir-götür işleri İntörnlük dönemi boyunca yaşanılan problemler (n= 220) İntörnün görev tanımının yapılmamış olması Ücret verilmemesi Diğer çalışanlarla ilişkiler Eğitimle ilgisiz işler yaptırılması Nöbetlerin yoğunluğu Diğer** * Yüzdeler intörn sayısı üzerinden hesaplanmıştır. ** Ailevi problemler, TUS sınavının stresi. 44 H ACETTEPE T IP D ERG S

4 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinde tükenmifllik düzeyi ve etkileyen faktörler Tablo 2. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin bazı sosyodemografik özelliklerine göre Maslach tükenmişlik ölçeğinden aldıkları puanların dağılımı (Ankara, 2009) Sayı % Duygusal tükenme Duyarsızlaşma Kişisel başarı Yaş < ± ± ± ± ± ± 4.0 t testi t= 0,195 p= t= p= t= p= Cinsiyet Erkek ± ± ± 4.1 Kadın ± ± ± 3.5 t testi t= p= t= p= t= 0,161 p= Grup Türkçe ± ± ± 4.0 İngilizce ± ± ± 3.7 t testi t= p= t= p= t= p= İntörnlük ayı ± ± ± ± ± ± 3.8 t testi t= p= t= p= t= p= Yıl kaybı olma durumu Evet ± ± ± 4.8 Hayır ± ± ± 3.7 t testi t= p= t= p= t= p= İkamet ettiği yer Yurtta ± ± ± 3.7 Evde ± ± ± 3.8 Yalnız evde ± ± ± 4.8 One Way Anova testi F= p= F= p= F= p= Harcamalarda güçlük çekme durumu Evet ± ± ± 3.8 Hayır ± ± ± 3.8 t testi t= p= t= p= t= p= Aylık harcama miktarı ± ± ± ± ± ± 4.6 > ± ± ± 3.7 One Way Anova testi F= p= F= p= F= p= İntörnlükten memnun olma durumu Hiç/Memnun değilim ± ± ± 3.8 Kararsızım ± ± ± 3.7 Çok/Memnunum ± ± ± 3.9 One Way Anova testi t= p< t= p= t= p= Cilt 42 Say

5 Sevencan, Uzun, Yücel, fiener, Y lmaz ve Üner Tablo 3. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin intörnlük dönemi boyunca yaptıkları işler ve yaşadıkları problemlere göre Maslach tükenmişlik ölçeğinden aldıkları puanların dağılımı (Ankara, 2009) Duygusal tükenme Duyarsızlaşma Kişisel başarı İntörnlük dönemi boyunca hastanede en sık yaptığı iş Öykü alma, tedaviyi planlama, kayıt tutma ve rapor hazırlama 25.5 ± ± ± 3.6 İnvaziv girişimler 26.4 ± ± ± 4.2 Laboratuvar ile ilgili işlemler 26.9 ± ± ± 3.5 Evrak, hasta ve numune getir-götür işleri 27.6 ± ± ± 3.6 One Way Anova testi F= p= F= p= F= p= İntörnlük dönemi boyunca yaşanılan problemler İntörnün görev tanımının yapılmamış olması Evet 27.3 ± ± ± 3.8 Hayır 25.8 ± ± ± 4.1 t testi t= p= t= p= t= p=0.867 Ücret verilmemesi Diğer çalışanlarla ilişkiler Eğitimle ilgisiz işler yaptırılması Nöbetlerin yoğunluğu Evet 27.3 ± ± ± 3.8 Hayır 25.5 ± ± ± 4.0 t testi t= p= t= p= t= p= Evet 27.8 ± ± ± 3.6 Hayır 25.9 ± ± ± 3.9 t testi t= p=0.019 t= p= t= p= Evet 27.4 ± ± ± 3.9 Hayır 24.4 ± ± ± 3.7 t testi t= p= t= p= t= p= Evet 28.2 ± ± ± 3.7 Hayır 25.2 ± ± ± 3.9 t testi t= p< t= p= t= p= H ACETTEPE T IP D ERG S

6 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinde tükenmifllik düzeyi ve etkileyen faktörler TARTIfiMA Sağlık çalışanlarını ve tükenmişlik durumlarını konu alan çalışmalarda tükenmişliğin azımsanmayacak bir sorun olduğu vurgusu yapılmaktadır [19]. Konu ile ilgili çalışmada kişilerin sosyodemografik özellikleri, iş memnuniyetleri, çalışma süreleri ve birçok faktör dikkate alınmıştır. Ancak çalışmaların çoğunda araştırma gruplarının mezuniyetleri sonrasında sahada hekimlik yapan kişiler olduğu görülmektedir. Oysa sağlık çalışanı adayı olma açısından dönem VI öğrencileri araştırmaya değer bir noktadadır. Bu nedenle mezuniyet öncesi dönemde yapılabilecek uygun müdahalelerde tükenmişliğe neden olan risk faktörlerini saptamak gerekmektedir [15]. Tıp fakültesi dönem VI öğrencilerinin tükenmişlik durumları ve bu durumları etkileyen faktörleri saptamak amacıyla yapılmış bu çalışmada öğrencilerin yaşı ile ölçek puanları arasında bir ilişki saptanmamıştır. Brewer ve Shapard 2004 yılında yaptıkları bir çalışmada yaş ile duygusal tükenmişlik arasında negatif bir ilişki saptamıştır [20]. Hemşire ve ebeler ile yapılan bir çalışmada da yaş ile tükenmişlik arasında negatif bir ilişki olduğu bulunmuştur [21]. Sağlık personeli ile yapılan bir çalışmada yaş ile katılımcıların kişisel başarı puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir [22]. Türk Tabipleri Birliği tarafından yapılan başka bir çalışmada ise yaş arttıkça duyarsızlaşma puanlarının azaldığı tespit edilmiştir [23]. Literatürde yaş ile tükenmişlik arasında bir ilişki bulunamayan çalışmalar da mevcuttur [24-26]. Literatürde yaş ile ilgili farklı bulgular araştırmaların hedef gruplarının farklı oluşundan kaynaklanabilir. Bu çalışmada cinsiyetin, İngilizce/Türkçe grupta olmanın, intörnlükteki çalışma ayının, yıl kaybının ve ikamet ettiği yerin öğrencilerin tükenmişlik durumlarını etkilemediği saptanmıştır. Benzer şekilde Maslach ve Jackson 1985 yılında yaptıkları çalışmada cinsiyetin tükenmişlik açısından önemli bir faktör olmadığı ifade edilmiştir [27]. Sağlık personeli ile yapılan bir diğer çalışmada da cinsiyet ile tükenmişlik arasında bir ilişki saptanmamıştır [16]. Ancak literatürde cinsiyetin tükenmişliği etkileyen faktörler olduğunu gösteren çalışmalar da bulunmaktadır. Gautman, Martini ve Arigoni nin yaptıkları çalışmalarda erkek personelin kadınlara göre daha az tükendiği gösterilmiştir [28-30]. Konu ile ilgili yapılmış bazı çalışmalarda ise özellikle duygusal tükenmişliğin kadınlarda erkeklere göre daha yüksek olduğu saptanmıştır [21,22,24,31]. Bununla beraber duygusal tükenmişlik açısından cinsiyetler arasında farklılık saptanmayan çalışmalar da vardır [23,25,26,32]. Literatürdeki bu farklılıklar niteliksel araştırma yöntemleri ile desteklenen daha geniş çaplı ve sosyolojik tabanlı araştırmalarla giderilebilir. Cilt 42 Say Bu çalışmada ayrıca dönem VI öğrencilerinin harcamalarının tükenmişlikleri üzerinde önemli olduğu gösterilmiştir. Harcamalarında güçlük çektiğini ifade eden öğrencilerin harcamalarında güçlük çekmeyen öğrencilere göre daha duygusal tükenmiş, daha duyarsızlaşmış ve kişisel başarıları daha düşük olarak saptanmıştır. Benzer olarak Yemen de çalışan hekimlerle yapılmış bir çalışmada kazandıkları para azaldıkça tükenmişlik durumlarının arttığı gösterilmiştir [14]. Arigoni ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada ise gelir dağılımındaki eşitsizliklerin tükenmişlik durumuna etki eden bir faktör olduğu ifade edilmiştir [30]. Bu çalışmada ayrıca öğrencilerin yarıdan fazlası ücret verilmemesi ni intörnlük dönemi boyunca yaşanılan problemlerden biri olarak gördüğünü ifade etmiştir. Bu sonuçlar dönem VI öğrencilerinin maddi olarak desteklenmesinin uygun olacağını düşündürmektedir. Bu çalışmada dönem VI öğrencilerinin tükenmişliklerini etkileyen bir diğer faktörün intörnlükten memnuniyet durumu olduğu saptanmıştır. İntörnlükten hiç/memnun olmayan öğrencilerin memnun/çok memnun olan öğrencilere göre duygusal tükenme ve duyarsızlaşmanın daha fazla, kişisel başarılarının ise daha düşük olduğu saptanmıştır. Yemen de hekimlerle yapılan bir çalışmada iş memnuniyetinin tükenmişlik ile ilişkili bir faktör olduğu ifade edilmiştir [14]. Hekimler ile yapılan başka çalışmalarda da benzer olarak iş memnuniyetinin tükenmişlik durumlarına neden olduğu ifade edilmiştir [33,34]. Escriba-Agüir ve arkadaşları tarafından yapılmış bir çalışmada da memnun olmamanın tükenmişliğin üç alt ölçeğinde de etkili olduğunu ve ayrıca eğitim aktivitesinin yetersizliğinin kişisel başarıyı düşürdüğü saptanmıştır [35]. Bu çalışmada ayrıca öğrencilerin tama yakını eğitimle ilgisiz işler yaptırılması nı intörnlük dönemi boyunca yaşanılan problemlerden biri olarak gördüğünü ifade etmiştir. Bu sonuçlar dönem VI öğrencilerinin iş memnuniyetlerini artıracak, eğitimlerini destekleyecek yeni düzenlemelerin gerekli olduğunu düşündürmektedir [30]. Bu araştırmada intörnlük döneminde ücret verilmemesi, çalışanlarla olumsuz ilişkiler, eğitimle ilgisiz işlerin yaptırılması ve yoğun nöbet sisteminin MTÖ de alınan puanları artırdığı ve intörnlerin duygusal tükenmişliğini, duyarsızlaşma durumunu ve kişisel başarılarını olumsuz etkilediği saptanmıştır. İntörnlerin tükenmişlik durumlarına neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması için yapılacak düzenlemelerde ücretlendirmeye, eğitimle ilgili işlere ağırlık verilmesine, nöbet yoğunluğunun azaltılmasına ve diğer çalışanlarla ilişkilerin olumlu bir şekilde yeniden düzenlenmesine dikkat edilmesi uygun olacaktır. 47

7 Sevencan, Uzun, Yücel, fiener, Y lmaz ve Üner Bu araştırmanın kısıtlılıkları arasında, dönem VI öğrencilerinin tamamına ulaşılamamış olması, iş yüküne karşı stres algısının değerlendirilmemiş olması ve tükenmişlik açısından belirlenen risk faktörlerinin niteliksel araştırma yöntemleri ile desteklenmemiş olması sayılabilir. Kaynaklar 1. Çam O. The burnout in nursing academicians in Turkey. Int J Nurs Stud 2001; 38: Boles JS, Dean DH, Ricks JM, Short JC, Wang G. The Dimensionality of the Maslach Burnout Inventory across Small Business Owners and Educators. Journal of Vocational Behavior 2000; 56:12-34 (doi: /jvbe , available online at 3. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job Burnout. Annu Rev Psychol 2001; 52: Poghosyan L, Aiken LH, Sloane DM. Factor structure of the Maslach burnout inventory: an analysis of data from large scale cross-sectional surveys of nurses from eight countries. Int J Nurs Stud 2009; 46: Motowidlo SJ, Packard JS, Mannig MR. Occupational stress: its causes and consequences for job performance. J Appl Psychol 1986; 71: Maslach C, Jackson SE. Manuel Maslach burnout inventory. 2 nd ed. Palo Alto, California. Consulting Psychological Press, 1981; Freudenberger HJ. Staff burn-out. J Soc Issues 1974; 30: Demir A, Ulusoy M, Ulusoy MF. Investigation of factors Influencing burnout levels in the professional and private lives of nurses. Int J Nurs Stud 2003; 40: Ersoy F, Yıldırım C, Edirne T. Tükenmişlik (Staff Burnout) Sendromu < 0201/ 1.html> 10. Schmitz N, Neumann W, Oppermann R. Stres, burnout and locus of control in German nurses. Int J Nurs Stud 2000; 37: Beemsterboer J, Baum BH. Burnout: definitions and health care management. Soc Work Health Care 1984; 10: Çam O. Hemşirelerde tükenmişlik sendromunun araştırılması. Yayınlanmış doktora tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sevencan F, Cayir E, Uner S. Burnout status of intern doctors and associated factors. Cah Socio Demo Med 2011;50: Al-Dubai SAR, Rampal KG. Prevalance and associated factors of burnout among doctors in Yemen. J Occup Health 2010; 52: Rosen IM, Gimotty PA, Shea JA, Bellini LM. Evolution of sleep quantity, sleep deprivation, mood disturbances, empathy, and burnout among interns. Academic Medicine 2006; 81: Iglesias MEL, Vallejo RBB, Fuentes PS. The relationship between experiential avoidance and burnout syndrome in critical care nurses: a cross-sectional questionnaire survey. Int J Nurs Stud 2010; 47: Sayıl I, Haran S, Ölmez Ş, Özgüven HD. Ankara Üniversitesi Hastanelerinde Çalışan Doktor ve Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi. Kriz Dergisi 1997; 5: Çam O. Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenilirliğinin Araştırılması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikoloji Derneği Yayınları, Ankara, 1992; McManus IC, Winder BC, Gordon D. The causal links between stress and burnout in a longitudinal study of UK doctors. Lancet 2002; 359: Brewer EW, Shapard L. Employee burnout: a meta-analysis of the relationship between age or years of experience. Human Resource Development Review 3, 2004; Beaver RC, Sharp ES, Cotsonis GA. Burnout experienced by nurse-midwifes. J Nurse Midwifery 1986; 31: Kaya M, Üner S, Karanfil E, Uluyol R, Yüksel F, Yüksel M. Birinci Basamak Sağlık Çalışanlarının Tükenmişlik Durumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6: Aslan D, Kiper N, Karaağaoğlu E, Topal F, Güdük M, Cengiz ÖS. Türkiye de tabip odalarına kayıtlı olan bir grup hekimde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. Türk Tabipleri Birliği Yayınları. Ankara, Üner S, Bossi TB, Erçeltik Ö, Ertuğrul İ, Göde S, Kılıç L ve ark. Keçiören İlçesi Sağlık Grup Başkanlığı na Bağlı Birinci Basamak Sağlık Çalışanlarının Maslach Tükenmişlik Ölçeğine Göre İncelenmesi. 9. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Özet Kitabı. Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2004, Sayfa Güdük M, Erol Ş, Yağcıbulut Ö, Uğur Z, Özvarış ŞB, Aslan D. Ankara da bir tıp fakültesinde okuyan son sınıf öğrencilerde tükenmişlik sendromu. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2005; 14: Kurçer M. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Hekimlerinin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2005; 2: Sabancı A. The effect of primary school teachers burnout on organizational health. Procedia Social and Behavioral Sciences ; Gautman M. Women in medicine: stresses and solutions. West J Med 2001; 174: Martini S, Arfken CL, Churchill A, Balon R. Burnout comparison among residents in different medical specialties. Acad Psychiatry 2004; 28: Arigoni F, Bovier PA, Sappino AP. Trend in burnout among Swiss doctors. Swiss Med Wkly 2010;140:w Doğan K, İlham MN, Aygün R. Üçüncü basamak çalışanlarında tükenmişlik: etkili kişisel ve mesleksel etmenler. Dahili Tıp Bilimleri Dergisi 2006; 1: Yaman H, Ungan M. Tükenmişlik: Aile hekimliği asistan hekimleri üzerinde bir inceleme. Türk Psikoloji Dergisi 2002; 17: Renzi C, Tabolli S, Ianni A, Di Pietro C, Puddu P. Burnout and job satisfaction comparing healthcare staff of a dermatological hospital and a general hospital. J Eur Acad Dermatol Venereol 2005; 19: McManus IC, Winder BC, Gordon D. The causal links between stres and burnout in a longitudinal study of UK doctors. Lancet 2002; 359: Escribà-Agüir V, Artazcoz L, Pérez-Hoyos S. Efecto del ambiente psicosocial y de la satisfacción laboral en el síndrome de burnout en médicos especialistas. Gaceta Sanitaria 2008; 22: H ACETTEPE T IP D ERG S