Bilimsel Araflt rmalarda Etik D fl Davran fllar: Bir Durum Çal flmas *

Transkript

1 Ampirik Araflt rma / Empirical Research Bilimsel Araflt rmalarda Etik D fl Davran fllar: Bir Durum Çal flmas * Unethical behaviors in scientific studies lhan Günbay, Gamze Kasalak, Serdar Özçetin Akdeniz Üniversitesi E itim Fakültesi, E itim Bilimleri Bölümü, Antalya Özet Lisansüstü ö rencilerinin bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllara iliflkin görüfllerini belirlemeyi ve derinlemesine veriler sunmay amaçlayan bu çal flmada nitel araflt rma yöntemi kullan lm flt r. Bu çal flma, bütüncül tek durum desenli bir durum araflt rmas d r. Araflt rman n çal flma grubunu, y l Akdeniz Üniversitesi E itim Fakültesi nde E itim Bilimleri Bölümünde lisansüstü e itim gören yedi gönüllü ö renci oluflturmakt r. Amaçl örneklem yöntemlerinden kolay ulafl labilir durum örneklemesi kullan lm flt r. Araflt rman n veri toplama tekni i bireysel görüflme ve doküman analizidir. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yaklafl m kullan lm flt r. Verilerin kodlan p kategorilendirilmesi aflamas nda NVivo 9.2 paket program kullan lm flt r. Araflt rma sonuçlar bilimsel araflt rmalarda ö renciler; ö retim elemanlar ve kendileri taraf ndan izinsiz sahiplenme, bilimsel araflt rmalar n baflkas na yapt rma, bilginin do rulu unu araflt rmama, verileri sapt rma/de ifltirme ve kad n kimli inin kullan lmas gibi etik d fl davran fllar n sergilendi ini belirtmifllerdir. Kolaya kaçma, ifl çoklu u ve vakit darl, akademik yükselme, bilinçsizlik, eksik bilgilendirme, tembellik, etik d fl çal flmalar n takdir edilmesi ve yetersizlik nedeniyle bu davran fllar gerçekleflmektedir. Dolay s yla bilimin geliflmesini engelleme, bilime güvensizlik, para ve zaman kayb fleklinde bilime zarar verildi i düflünülmektedir. Bu tür davran fllar engellemek için kat l mc lar, etik bilinci oluflturma, sorgulay c l k, etik kurullar oluflturma, ceza verme, ifl yükünün azalt lmas ve görev ayr m n n yap lmas, kontrol mekanizmas oluflturulmas, yay n sürecinin k salt lmas, yaz l mla engelleme, bilgi üretmede yanl fl alg lar n ortadan kald r lmas, ilgi odakl çal flmalar n yap lmas, kiflisel egosundan vazgeçirme ve akran denetimi önerilerinde bulunmufllard r. Anahtar sözcükler: Bilimsel araflt rma, bilimsel araflt rmalardaki etik d - fl davran fllar, etik d fl davran fllar, lisansüstü e itim, yüksekö retim. Abstract This is a qualitative study with a holistic case design. The purpose of this study was to analyze and to present data in details related to the opinions of graduate students about unethical behaviors in the scientific studies. The sample of the study consisted of 7 voluntary graduate students doing their Master of Science at Educational Sciences in academic years. A non-probability sample, which is a purpose sampling strategy, was used. Data were collected with face to face individual interviews and document analysis and were analysed by using content analysis technique. Data analysis process was aided by the use of a qualitative data analysis computer program called NVIVO 9.2. As a result of the findings of the study participants admitted that instructors and they performed unethical behaviours such as plagiarism, having others do their scientific studies, not checking reality of the information, manipulating research data and making use of their feminine gender. The reasons why they performed unethical behaviors were cutting corner, lack of time, intensity of over-work, being promoted in academic career, laziness, unconsciousness, inadequate guiding, the acceptance of unethical studies and self-inadequacy. Those unethical behaviors were thought to be harmful for science as hindering the development of science, not trusting in science, lack of time and money. In order to overcome such kind of unethical behaviors, participants put forward suggestions such as building up ethical consciousness, punishment, questioning, building up ethical boards, decreasing intensity of work, distinguishing in duties, organizing controlling mechanisms, decreasing the time in publication procedures, using software to avoid, abolishing misperceptions in the production of knowledge, doing studies based on their own interests, making one give up selfishness and peer review. Key words: Higher education, master of science education, scientific research, unethical behaviors in scientific researches. letiflim / Correspondence: Uzman Gamze Kasalak Akdeniz Üniversitesi, E itim Fakültesi, E itim Bilimleri Bölümü, E itim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dal, Antalya e-posta: gamzekasalak@gmail.com Yüksekö retim Dergisi 2013;3(2): Deomed Gelifl tarihi / Received: May s / May 13, 2013; Kabul tarihi / Accepted: Haziran / June 30, 2013; Çevrimiçi yay n tarihi / Published online: A ustos / August 13, 2013 *Bu çal flma, Lisansüstü Ö rencilerinin Bilimsel Araflt rmalardaki Etik D fl Davran fllara liflkin Görüflleri ismiyle Türkiye ve Orta Do u Amme daresi TODA taraf ndan düzenlenen II. Kamu Eti i Kongresi nde (Ankara, Mart 2013) sözlü bildiri olarak sunulmufltur. Çevrimiçi eriflim / Online available at: doi: /yod Karekod / QR code:

2 lhan Günbay, Gamze Kasalak, Serdar Özçetin Yüksekö retim kurumlar nda bilim eti ine iliflkin çal flmalar son y llarda art fl göstermektedir (Uçak ve Birinci, 2008; Erdem, 2006; Büken, 2006; Uzbay, 2006; Kavakl, 2006; Karluk, 2011; Uluo lu, 2009; Y lmaz, 2012). Bilim eti i, Ongun (2006, s. 89) taraf ndan gerçe i arama çabas içine girmifl olan bilim insanlar n n, içinde yaflad klar toplumlara ve tüm insanl a karfl do ru hareket etmeleri ve onlar yan ltmamalar için uymalar gereken kurallar zinciri olarak tan mlanmaktad r. Di er bir ifade ile bilim eti i, bilim insan n n bilim yaparken uyaca etik talepleri yans tmaktad r (Ayd n, 2010, s. 138). Bilim eti i, bilimsel araflt rma ve yay n eti ini kapsamaktad r. Bilimsel araflt rma eti i, Y lmaz (2012) taraf ndan bilimsel bir araflt rman n planlanmas ndan raporlaflt r lmas na ve sonuçta yay nlanmas na kadar geçen süreçte uyulmas gereken etik kodlar olarak ifade edilmifltir. Tan mlardan yola ç karak etik talepleri yans tmama, uyulmas gereken kurallar zincirini yans tma ve etik kodlara uymama durumlar da bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllard r (Y lmaz, 2012). Alanyaz n incelendi inde bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fl türleri kopya, afl rma (intihal), uydurma, çarp tma, yay n tekrar, dilimleme, destek belirtmeme, haks z yazarl k ve yazar adlar nda de ifliklik yapma ve di er etik ihlaller (ÜAK [Üniversiteler Aras Kurul], 2001; TÜB TAK, 2006; YÖK, 2012, Madde 8) fleklinde s n fland r lm flt r. Sergilenen bu etik d fl davran fllar, Ayd n (2010) a göre bilinçli (bilimsel yan ltma ve yalanc l k) oldu u kadar bilinçsiz (disiplinsiz çal flma) bir flekilde de yap labilir. Dolay s yla lisansüstü e itim sürecinde de ö renciler ve ö retim elemanlar taraf ndan bilinçli ve bilinçsiz bir flekilde bilimsel araflt rmalarda etik d fl davran fllar yap labilir. Bilim eti i hakk nda TÜBA (2002, s. 40) taraf ndan haz rlanan raporda, bilimde etik d fl davran fllar n nedenleri belirtilmifltir. Buna göre ilk neden bilimsel araflt rma e itimi, disiplini ve eti inin yeterli düzeyde ö retilmemesidir. Bilimsel araflt rma e itimi ile bireylere bilimsel tutum ve davran fllar ile araflt rma teknik yeterlikleri kazand r lmas hedeflenmektir (Karasar, 1994, s. 6). Karasar (1994, s. 7) araflt rma yöntemi, istatistik, bilgisayar ile ölçme kavram ve ilkelerini uygulama becerisi, lisansüstü e itimde en yüksek düzeyde oldu unu tan mlamaktad r. Yüksekö retim Kurulu (2007, s ) ö retmen yetifltirme ve e itim fakülteleri ( ) ile ilgili rapor incelendi inde, ö retim y l itibariyle E itim Fakültesi ö retmenlik lisans programlar kapsam nda en erken 3.yar y l ile en geç 7. yar y l içinde Bilimsel araflt rma yöntemleri ve Ölçme ve de erlendirme dersleri verilmektedir. Bilimsel araflt rma yöntemleri dersine iliflkin birçok üniversitenin ders içeri i flu flekilde ifade edilmifltir: Bilim ve temel kavramlar (olgu, bilgi, mutlak, do ru, yanl fl, evrensel bilgi vb.), bilim tarihine iliflkin temel bilgiler, bilimsel araflt rman n yap s, bilimsel yöntemler ve bu yöntemlere iliflkin farkl görüfller, problem, araflt rma modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanmas ve veri toplama yöntemleri (nicel ve nitel veri toplama teknikleri), verilerin kaydedilmesi, analizi, yorumlanmas ve raporlaflt r lmas. Bilimsel araflt rma yeterli inin temelleri lisans düzeyinde at lmas na ra men bilimsel araflt rma eti inin yeterli düzeyde ö retilmemesi, ö retilememesi ya da ö renilmemesi bilime zarar veren bir davran flt r. kinci neden, bireyin akademik yükselme ve takdir görmeyle iliflkili olarak toplumdan, üniversiteden ve bilim çevrelerinden yüksekte yer alma duygular d r. Fazla say da yay n yapma ile bilimde sayg nl k aras nda do ru orant l bir iliflkinin var oldu u düflüncesi/yan lg s ise bir baflka nedendir. Dördüncü neden ise, bilim insanlar n n araflt rmalar kapsam nda kendilerine sunulan maddi deste i kaybetmek istememeleridir (TÜBA, 2002, s. 40). Erkufl (2005, s. 182) bilimsel bilginin güvenirli ini sarsan davran fllar n nedenlerini belirtmifl; e itim eksikli i ve bilgisizlik, ekonomik ve yönetsel davran fllar ve psikolojik etmenler fleklinde s - n fland rm flt r. Özellikle ülkemizde bilimsel araflt rma eti ine uyulmamas n n nedenlerini belirten Uzbay (2006, s. 25) bir fley olmaz mant, idare et abi mant ve bak bu seferlik idare ediyorum bir daha olmas n mant ile araflt rma eti ine uymama ve önemsememenin ülkemiz insan na has bir davran fl oldu unu vurgulam flt r. Bilimsel araflt rmalar yapan lisansüstü ö renciler, araflt rmac lar ya da lisansüstü e itimi veren ö retim üyesinin davran fllar n n etik ilkelere uygun davran fllar sergilemesi (Karakütük, 2002, s. 139) bilimin ilerlemesi için önemlidir. Bu süreçte bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar n engellenebilmesi için çeflitli yasal yapt r mlar vard r. YÖK taraf ndan 2012 y l nda Yüksekö retim Kurulu Bilimsel Araflt rma ve Yay n Eti i Yönergesi ç kart lm flt r. Ülkemizde bu yönerge kapsam nda çeflitli üniversitelerde kendilerine özgü etik kurullar ve yönergeler oluflturulmaktad r. Ayr ca, 2012 y l nda Yüksekö retim kurumlar nda ö renci disiplinleri yönetmeli i ç kart lm flt r. Yönetmelik ve yönergeler incelendi inde ceza ve disiplin yapt r mlar n n oldu u görülmektedir. Böylece araflt rmac lar üzerinde cezan n cayd r c bir etkisi söz konusu olabilir. Herhangi bir yüksekö retim derecesini baflar ile tamamlayan bir kiflinin neleri bilebilece i, neleri yapabilece i ve nelere yetkin olaca n belirlemek amac yla ülkemizde Türkiye Yüksekö retimde Yeterlilik Çerçevesi oluflturulmufltur (YÖK, 2011). Bu çerçevede lisansüstü e itim düzeylerine göre (7. Düzey Yüksek Lisans E itimi Yeterlilikleri ve 8. Düzey Doktora E itimi Yeterlilikleri) akademik a rl kl alana özgü yetkinlikler belirlenmifltir. Etik kavram ile ilgili 7. düzeyde yer alan ö rencilerden Alan ile ilgili verilerin toplanmas, yorumlanmas, uygulanmas ve duyurulmas aflamalar nda toplumsal, bilimsel, 98 Yüksekö retim Dergisi Journal of Higher Education

3 Bilimsel Araflt rmalarda Etik D fl Davran fllar: Bir Durum Çal flmas kültürel ve etik de erleri gözeterek denetleyebilme ve bu de erleri ö retebilme. ve 8. düzeydeki ö rencilerden ise, Alan ile ilgili konularda karfl lafl lan toplumsal, bilimsel, kültürel ve etik sorunlar n çözümüne katk da bulunabilme ve bu de erlerin geliflimini destekleyebilme. davran fllar n sergilemeleri beklenilmektedir. Kalk nma planlar nda, araflt rma eti inin teflvik edildi i ve önemli görüldü ü anlafl lmaktad r (DPT, 1985; 1990; 2007). Etik ihlaller yüksekö retimde akademik bütünlü ü bozan bir erozyon gibi görüldü ünden (Scott, 2001), bilimin do al afetlerle afl nmamas için bilimsel araflt rman n temellerinin at ld lisansüstü e itimde, ö retim üyelerinin gerekli özeni göstermeleri gerekmektedir. Böylece onlar model alacak bilim uzman ve doktoru adaylar, uygun etik durufl ve de erlere göre yo rulabilirler. Ayr ca, etik ilkeleri ö renme ve bunlar davran fla dönüfltürme lisansüstü ö renim sürecinde ö rencilere kazand r lmas gereken niteliklerin en önemlisidir. Bunun nedeni lisansüstü e itimin yüksek lisans ve doktora ö rencilerine ba ms z ve bireysel çal flma yapabilme yeterli ini kazand rmakt r (Karakütük, 2002, s. 138). Bu araflt rmada, lisansüstü ö rencilerinin bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllara iliflkin görüfllerini belirlemek ve derinlemesine veriler sunmak amac yla flu sorulara cevap aranm flt r: Bilimsel araflt rmalarda sergilenen etik d fl davran fllar nelerdir? Bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar kimler taraf ndan sergilenmektedir? Bilimsel araflt rmalarda, etik d fl davran fllara niçin baflvurulmaktad r? Yap lma nedenleri nelerdir? Bilimsel araflt rmalarda sergilenen etik d fl davran fllar n bilim alan na verdi i zararlar nelerdir? Bilimsel araflt rmalarda etik d fl davran fllar nas l ortadan kald r labilir? Yöntem Çal flma grubu Bu çal flma bütüncül tek durum desenli bir durum araflt rmas nda nitel bir çal flmad r. Araflt rman n çal flma grubunu, e itim-ö retim y l nda Akdeniz Üniversitesi E itim Fakültesi E itim Bilimleri Bölümü E itim Yönetimi ve Denetimi Yüksek Lisans Program nda ö renim gören otuz üç yüksek lisans ö rencisinden yedi gönüllü ö renci oluflturmakt r. Program, E itim-ö retim Y l Güz Yar y l nda yüksek lisans e itimi vermeye bafllam flt r. E itim Bilimleri Bölümünde ilk aç - lan yüksek lisans program oldu u için E itim Yönetimi ve Denetimi program nda araflt rman n yap lmas uygun görülmüfltür. Amaçl örneklem yöntemlerinden kolay ulafl labilir durum örneklemesi kullan lm flt r. Veri toplama arac ve yöntemi Araflt rman n veri toplama tekni i bireysel görüflme ve doküman analizidir. Bireylerin öyküleri, betimleri ve düflünceleri, özetle kiflinin zihindeki kültürel kategorileri tan mlayabilmek için (Türnüklü, 2000, s ) bireysel görüflme; olgu ya da olgulara iliflkin çeflitli kaynaklardan bilgi toplayarak farkl bak fl aç lar ve farkl yaklafl mlar incelenmesine ve sentezlenmesine imkân sa layacak daha zengin ve kapsaml bir ç kar m sa lanmak oldukça önemli (Bafl ve Akturan, 2008, s. 99) görüldü ü için de doküman analizidir tekni i kullan lm flt r. Görüflmelerde yap bak m ndan yar yap land r lm fl aç k uçlu veri toplama arac kullan larak ve ö rencilerin proje ödevleriyle iliflkin dokümanlar incelenerek veriler toplanm flt r. Bireysel görüflmelerde ses kay t cihaz kullan lm flt r. Lisansüstü ö renciler ile görüflmeler yaklafl k 30 dakika sürmüfltür. Verilerin çözümlenmesi Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yaklafl m kullan lm flt r. Lisansüstü ö rencilerinin verdi i yan tlar n s kl - na göre, bafll klar alt nda s n flamalar yap lm flt r. Kat l mc lar n görüflleri do rudan al nt larla desteklenerek analiz edilmifltir. Bunun için veriler öncelikle bilgisayar ortam na aktar lm flt r. Kat l mc lara sorulan sorular ana temalar, bu ana temalara yönelik ö rencilerin görüfl ve önerileri alt temalar olarak kodlanm fl ve kategoriler oluflturularak çözümlemeler yap lm flt r. Verilerin kodlan p kategorilendirilmesi aflamas nda NVivo 9.2 paket program kullan lm flt r. Efl denetleme (uzman incelemesi), uzun süreli çal flmalar ve kat l mc teyidi gibi stratejileri kullan larak geçerlik ve güvenirlik sa lanm flt r. Etik prosedür Araflt rma süresince gizlilik esaslar na ba l kal nm flt r. Görüflmeye geçmeden önce kat l mc lara araflt rman n amac hakk nda bilgi verilmifltir. Araflt rmaya kat l mlar n n gönüllülük esas na dayal olarak gerçeklefltirilece i belirtilmifltir. Araflt rmada hiçbir surette isimlerinin geçmeyece i ve kodlanaca söylenilmifltir. Bu sayede araflt rman n gizlili i ve güvenli i konusunda kat l mc lara güven verilmifltir. Kat l mc - lar n görüflmenin kaydedilmesi konusunda hem fikir olmalar ve araflt rmaya gönüllü olarak kat lacaklar n beyan etmelerinin ard ndan onlardan araflt rmaya kat l m için izin formunu okuyup imzalamalar n istenilmifltir. Bulgular Bu çal flmada, e itim bilimleri alan ndaki lisansüstü ö rencilerinin bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllara iliflkin görüflleri ortaya konulmaya çal fl lm flt r. Kat l mc lar n görüflleri bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar, etik d fl davran fl- Cilt / Volume 3 Say / Issue 2 A ustos / August

4 lhan Günbay, Gamze Kasalak, Serdar Özçetin lar sergileyenler, etik d fl davran fllara baflvurma nedenleri, etik d fl davran fllar n bilime verdi i zararlar ve etik d fl davran fllar n ortadan kald rma yöntemleri fleklinde s n fland r lm flt r. Bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar Kat l mc lar n 7/7 si izinsiz sahiplenme, kopyala-yap flt r davran fl sergilendi ini ifade etmifllerdir. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Bir ödev haz rlarken diyelim ki birisinden bir kaynak ald k yapt bir araflt rmay kaynak ald k, yapt araflt rmay çal flmam za konu ettik ve o kiflinin ismi hiç geçmiyorsa sanki kendimiz yapm fl gibi ortaya koyarsak bu mesela bu etik d fl davran flt r. zinsiz birisinin yay n n makalesini ya da herhangi bir alanda yapt çal flmas n onun bilgisi d fl nda kullanmak etik d fl davran flt r (YLÖ1,1). Etik d fl davran fllar, kendimizin olmayan fleylerin kendimizin gibi göstermifl olmam z genelde baflkas n n görüfllerini ya da yapt araflt rmalar çal flmalar kendi çal flmam z gibi göstermifl olmam z (YLÖ2,1). En çok duyulan etik d fl davran fl olarak gördü ümüz bilgi h rs zl diyebilece imiz baflkalar n n çal flmalar ndan al nan bilgiler bir adres gösterilmeden verilen bilgiler ya da baflkalar n n bilgilerini sadece kendi yazm fl ya da kendi fikriymifl gibi onlar vermeleri. Kendi çal flmalar n çal flmak ya da emek harcamak yerine haz r bulunan kaynaklardan ya çevirileri Türkçeye çevirerek haz r al yorlar, kendi yak n arkadafllar ndaki ya da bildikleri yerdeki kaynaklar al p kendi ödevleri gibi mesela sunabiliyorlar (YLÖ3,1). Kopyala- yap flt r yap p tabi bunu bilmedi imiz için mi nedir, bu davran fllar sergilerken alt na kaynak yazmay bazen unutuyoruz (YLÖ4,1). Ödev haz rlamada özellikle kopyala yap flt r yap lmas etik d fl davran flt r (YLÖ5,1). Özellikle ödev haz rlarken yapt klar al nt lar kimlerin oldu- unu belirtmiyorlar. Sanki kendilerininmifl gibi yap yorlar. Hatta YÖK nun ulusal tez veri taban ndan önce ngilizce tez bulup Türkçeye çevirdik mi tamamd r deyip yabanc lar n yapm fl oldu u araflt rmay sanki kendi yapm fl gibi uygulayanlar vard (YLÖ6,1). Yap lan al nt lar n, tezlerden veya araflt rmalardan al nt lara önem verilmemesi. Kifli kendi sonucunda önerilerinden bahsedebilir ama birçok tezlerden okudu u öneriyi harmanlay p kendi önerisi gibi sunabilir. Kifli gerçekten bir amaç yani hani belirli bir fley gösterip efor sarf ediyorsa ona da sayg duymak laz m ama biz sayg duymay p aman o da ayn fleyi baflka birinden yapm flt r baflka birinden alm flt r zaten ben de ondan alay m ne olacak tarz nda düflünüp bu sistem böyle devam ediyor. Belirli bir kitab n mesela yurt d fl kaynakl bir kitab n de ifltirilip hani belirli bir noktalar n at l p direk aynen yay na verilmesi gibi bu tür fleylere denk geldim (YLÖ7,1). Kat l mc lar n 4/7 si çal flmalar n baflkas na yapt rma ve bilginin do rulu unu araflt rmama görüflünü bildirmifllerdir. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Kendi yapaca çal flmalar n alt yap s n ö rencilere haz rlatan hocalar da var. Mesela kendi yapaca alanla ilgili ödevler vererek özellikle Avrupa daki yeni çal flmalar yabanc dilden Türkçeye çevirttirirken ö renciye çok fazla ödev vermesi bu gibi örnekler olabilir. Mesela bir yüksek lisans ö rencisi bir dönemde en az on on befl çeviriyi belki bunlar kendini gelifltirmek ad na olabilir ama birço unu baz hocalar kendi yeni çal flmalar na kaynak olarak kullanmak için ö rencilerine yapt rmaktad rlar. Arkadafllar m n bahsetti i bir bölümde hocalar n n soru bankalar n haz rlatmak için ö rencilerine soru haz rlatt bu sorulara kendi soru bankalar ym fl gibi yay na verdiklerini yay nlad klar n duymufltum (YLÖ3,2). Baz hocalar var ki bilime hiçbir katk s bulunmuyor. Ben flunu gördüm asl nda etik d fl davran fllarda en önemli fley hoca yüksek lisans ö rencilerine kendisine ilerde laz m olaca istedi- i konular bölüyor, veriyor (YLÖ4,2). Ö retim üyelerinin ö rencilere ö rencinin baflar ya ulaflmadaki hedefledi i fleylerin d fl nda ö rencilerden ekstra fleyler istemesi bence etik d fl davran flt r. Ya da buna bir nevi kendini iflini yapt rmada denebilir (YLÖ5,2). Birbirlerine ödev yapt r yorlar. Baflkalar na yapt r yorlar. Bana bile ödevimi yap diye söyleyen oldu. Benim ödevimi sunumu haz rlasana diye. Ödevini sunumunu baflkalar na yapt r yorlar. Tezi bile haz rlatanlar bile varm fl (YLÖ6,2). Herhangi bir kaynak gösterilmeden özellikle internet ortam nda rahat ulafl labilen bilgilerin do rulu u araflt r lmadan kaynaklarda verilmesi (YLÖ3,3). Kitaplara pek girmiyor kimse ben de dâhil. Herkes Google dan buldu u o makale ya da araflt r lmas gereken neyse onu al yoruz, biraz okuyoruz, ba lant l ysa nerdeyse de ifltirmeden al p kopyala yap flt r yap yoruz, etik d fl belki de ama daha çok kitaptan yararlanmam z gerekirken biz sadece bilgisayardan, internetten haz r fleyleri daha çok yararlan yoruz. (YLÖ4,3). Birincil kayna a ulaflmadan kayna n kayna ikincil kaynaklar birincil kaynak gibi gösterme etik d fl davran flt r (YLÖ5,3). Bir tez bulup o tezin literatür taramas ndan faydalan p oradaki al nt lar kayna ndaki kitaplar yazarak sanki o literatür taramas n kendileri yapm fl gibi gösteriyorlar. Bu çok etik d fl bir davran fl. Oradaki kitaplar n hiçbirini bulup okumuyorlar ama bir tezden al p sanki o kitaptan okumufl gibi bize yutturuyorlar (YLÖ6,3). Kat l mc lar n 2/7 sinin verileri sapt rma ve de ifltirme davran fl n n sergilendi ini belirtmifller; konuyla ilgili görüflleri afla da verilmifltir: 100 Yüksekö retim Dergisi Journal of Higher Education

5 Bilimsel Araflt rmalarda Etik D fl Davran fllar: Bir Durum Çal flmas Bir önce ki y l yapt çal flmay baflka bir konuya uyarlayarak yaparken çeflitli verilerin sapt r lmas olabilir mesela 100 tane anket yapm flt r bunu 150 anket göstermifltir bunu kendi istedi- i alana do ru çekmifltir ortaya ç kacak düflünceleri. Mesela anketlerde hiç verilmemifl bir cevaba kendisi cevap vermifl hâlbuki böyle bir cevap söz konusu de il. Ya da aç k uçlu sorulan sorularda kendisine göre bir yorumlama yapm fl ama asl nda orda söylenen fleyle yapt fley aras nda çok da bir ba lant yok. Yani biraz konuyu sapt rma olay sapt rma diyebiliriz yani bu da bir etik d - fl davran flt r (YLÖ1,4). Ona emek harcam yor yani bu da etiksizliktir. Mesela bunu biliyorsun, sonuçta sadece oturuyorsun ve o sonuçlar izliyorsun asl nda o sonuçlar bir hayal ürünü yani çok gerçek de il. Birebir bir arkadafl m n bir tezinde bir çal flmas nda flöyle bir fley oldu fiimdi biz soruya verilen bir cevapta likert ölçe i tarz ndayd. Birinde çok fazla y lma vard ve sonuçlar böyle ç kmamal deyip baz lar n de ifltirdiler evet bu böyle olmaz deyip baz noktalar kayd rd lar. Kendi yorumlar n asl nda objektif olan bir duruma kendi duygular n katmas, anket çal flmalar nda kiflileri yönlendirmesi (YLÖ7,4). 1/7 oran ile son s rada kad n kimli inin kullan lmas görülmektedir. Kat l mc n n bu konudaki görüflü afla da verilmifltir: Ö renciler aç s ndan düflündü ümde çevremde gözledi im baz fleyler var, özellikle bayanlar n kad n ya da difli kimliklerini kullanarak, ö retim üyelerine ya da çevresine ortaya bir fley sunmadan dahi sunmufl gibi davran lmas, kad n kimli ini kullanmas etik d fl davran flt r (YLÖ5,5). Bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar sergileyenler Kat l mc lar n hepsi (7/7) bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar n ö renciler taraf ndan sergilendi ini ifade etmifllerdir: Daha çok ö renciler taraf ndan sergileniyordur (YLÖ1,1). Genelde yüksek lisans ö rencileri özellikle, doktora daha bilimsel geldi i için bunlara yak flt r lmayan bir davran fl tarz olabilir (YLÖ2,1). Etik d fl davran fllar hani en temel basama yla ö rencilerden bafllayarak yukar do ru sergileniyor (YLÖ3,1). Örne in yüksek lisans ö rencileri, e er ki gerçekten yüksek lisans hak ederek, u raflarak, çok okuyarak ve araflt rarak yapm yorsa bir kifli, buna gidiyor yüksek lisans ö rencileri (YLÖ4,1). Ö rencilerin yine ödev konusunda yapt fleyler (YLÖ5,1). Ö renciler de çok fazla. lk baflta Yüksek Lisansa uyum sa layamad n z için, ödev haz rlamay, al nt yapmay tam olarak bilmiyorsun ve bunlar ndan etkilenme nedeni ile iflin kolay na kaçt m z için hep ö rencilerde çok fazla var (YLÖ6,1). Tez yapan arkadafllar, masterda proje ödev yapan arkadafllar. Birebir bir arkadafl m n bir tezinde bir çal flmas nda flöyle bir fley oldu, anketi likert ölçe i tarz ndayd. Sorulardan birinde çok fazla y lma vard ve sonuçlar hani hipotezi onu ya bu böyle ç kmamal deyip baz lar n de ifltirdiler evet bu böyle olmaz deyip baz noktalar kayd rd lar (YLÖ7,1). Kat l mc lar n 6/7 si ise ö retim elemanlar ve kendisi taraf ndan sergilendi ini belirtmifllerdir. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Hocalar nda bu anlamda bilimsel çal flmalarda baflka kiflilerin çal flmalar ndan yararland klar n görüyoruz. Hatta Doç.'li i, Yrd. Doç.'li i gibi unvanlar n düfltü ünü de görebiliyoruz. Bu nedenle hocalar aç s ndan da söz konusu olabilir. Ö retim görevlilerinde flunu biliyorum mesela Üniversitede okurken lisans e itimim s ras nda biz mesela anket çal flmas yapt k baz sonuçlar ortaya koyduk bir dersimizde ve bu dersin hocas sanki çal flmay kendisi yapm fl gibi bir kitap halinde bunlar yay nlad (YLÖ1,2). lk etapta ö renciler gibi alg lansa da asl nda akademisyenlerde de bu tür fleylerin yap ld n duyuyoruz. Araflt rma görevlileri ve daha üst pozisyondaki kiflilerin bile bu tarz davran fllar gösterdi ini duymufllu um var. Hocalar m z n yapt sunumlar nda genelde bizim yapt m z gibi bir kaynak belirtilmiyor. Kendi sunumlar olarak görüyoruz hangi kaynaklardan yararlan yorlar kaynaktan al nt m yap yorlar yoksa kendi fikirlerini mi yans t yorlar bu konuda herhangi bir bilgimiz olmuyor (YLÖ2,2). Bu tek tarafl ö renciler aç s ndan de il hani üniversitede görevli olan veya gerçekten belirli bir mertebeye eriflmifl doktoras n yapm fl profesörlü ünü yapm fl kiflilerde de gözüken davran fl olarak düflünülebilir. Kendi yapaca çal flmalar n alt yap - s n ö rencilere haz rlatan hocalar da var. Mesela kendi yapaca alanla ilgili çevirileri kendisi vakit bulamad nda veya çok fazla vakit ay r p onlarla yorulmaktansa ö rencilere daha çok ödevler vererek özellikle Avrupa daki yeni çal flmalar yeni ödevleri yabanc dilden Türkçeye çevirttirirken ö renciye çok fazla ödev vermesi bu gibi örnekler olabilir (YLÖ3,2). Baz hocalar var ki biraz önce dedi im gibi o hocalar bilime hiçbir katk s bulunmuyor. Ben flunu gördüm asl nda etik d fl davran fllarda en önemli fley hoca yüksek lisans ö rencilerine kendisine ilerde laz m olaca istedi i konular bölüyor, veriyor (YLÖ4,2). Ö retim üyesi aç s ndan mobbing uygulama ya da kendi ifllerini yapt rmas (YLÖ5,2). Hocam z n sunumlar n hat rl yorum. Kendisi ngilizceden Türkçeye çevirdi ini söylüyordu. ngilizceden Türkçeye neyden çevirdi bilmiyoruz. Kaynak yok. Sunumlarda slâytlarda birçok bilginin yanlar nda kimin yapt veya kayna yok. Sanki Cilt / Volume 3 Say / Issue 2 A ustos / August

6 lhan Günbay, Gamze Kasalak, Serdar Özçetin hepsini kendi yapm fl gibi gösteriyor. Mesela; bir hocam z dan flman oldu u ö rencilerde uzmanl k alan dersi çerçevesi içerisinde sanki o dersin ifliymifl gibi s n f yönetimi dersinde kullanaca materyalleri ngilizce olanlar kendisinin ngilizcesinin iyi olmad için ö rencilere çevirtmiflti (YLÖ6,2). Lisanstayken bu kadar önem vermiyordum, o bilinçle de il de, o ödevi siz yapacaks n z gidiyorum yap yorum arkas na kaynakça yazmadan vermifl oldu um ödevlerim vard ama flu an yüksek lisansa bafllad ktan sonra art k bir fleylerin bilincine var yorsun. Aksi halde yap lan ödevin kabul olmayaca ndan dolay tabi ki böyle bir fley yapm yorum ama lisans da bu bilinçsizlikten dolay, etik d fl oldu una dair bir bilgim olmay fl ndan, hem de o tarz bir fleyin bize bilgi olarak verilmemesinden dolay yapm fl olabilirim. Kaynakça vermeden ödevler vermiflimdir (YLÖ2,3). Kendim bir yüksek lisans ö rencisi olarak bakt m zaman çal flmalar m zda bu yollara ister istemez baflvurabiliyoruz. Bunun belki ileriki safhalarda yapar m y z yapmaz m y z bir fley söyleyemem peflinen ama flu anki en basit aflamalarda rahatl kla onun etik d fl davran fl oldu unu bile düflünmeden baflvurabiliyoruz. Bunun en basiti bir çal flmam z haz rlarken, kendimiz haz rlamak yerine arkadafl m zdan yard m istemek bu en basiti. Bunun yan nda arkadafl m z n haz rlad bir ödevi, al sen bunu geçen y l haz rlam flt n bu senede bana bu hoca bu ödevi verdi deyip ayn ödevi al p ayn bir sene önceki dersteki daki hocaya verilmifl ödevi de al p verebiliyoruz. Ben kendimde düflündü üm zaman, bu söyledi im etik d fl davran fllardan hangisini yapt m. Evet, bir tane ödevimde, ödev de denemez sunumda, evet (YLÖ3,3). Muhakkak olmufltur ama öncelikle, üniversite de derslerde özellikle bu dönem 4 tane dersimiz vard, art çal flt m z kendi okulumuz var. Bu kadar yo unlukta baz fleyleri haz rlamak da çok zaman istiyor, zamana gücün yetmiyor bazen. Ödev haz rlarken bazen internetten bulup sadece bana laz m olanlar al p, kopyalay p power point sunular haz rlad m oldu. Bir de kitaptan aç p da okuma s k nt s var bende, kitaplardan da araflt rmak laz m ama kitap ifline pek giremiyorum. Oda benim bir etik d fl davran fl m oldu unu düflünüyorum. Baflka mesela al nt lar pek yazm yorum veya kaynakçay pek oluflturmuyorum. Baz hocalar m z bunu önemsiyor baz lar önemsemiyor o da bizde bir denge problemi oluflturuyor ve hocas na göre davran yorum. Bütün hocalar bu al nt lar gösterin derse ona göre kendimi kasar m (YLÖ4,3). Evet, önce bir araflt rma oldu unda hani bunun için ön haz rl k yapmak gerekiyor, dolay s yla birçok yerden birçok dökümana ulafl yorsunuz. Bazen ulaflmak istedi iniz ama kayna a ulaflamad n z durumlar oluyor. Böyle durumda bende bazen ulaflmad m kayna a ulaflm fl m gibi gösterdi im zamanlar oldu. Bu çok s k olmamakla birlikte oldu ama bunun bilincine vard ktan sonra dikkat etmeye çal fl yorum (YLÖ5,3). Ben de yap yorum. Kopya ile ilgili bir ödev verilmiflti. Bu konuda yabanc bir araflt rma buldum. Onun anketini al p Türkçeye çevirdim. Sanki anketi kendim haz rlam fl gibi çocuklara uygulay p haz rlad m. Anketin kayna n belirtmedim. Herhalde bu da bir etik d fl davran fl say l r. Anket sahiplerinden kullan m için izin almad k. Bir kere flöyle bir fley yapm flt m kendim hocalar m z n biri bizden y l içerisinde derste anlatt - m z makaleleri, haz rlad m z ödevleri, sunum yaparken kulland m z kaynaklar dosya olarak istemiflti. O dosyaya anlatt m konumu, konumla ilgili yabanc makale çevirisini konumda kulland m kaynak makaleleri koymufltum. Ama ödevlerim eksikti ve haz rlayamam flt m. Haz rlayan bir arkadafl mdan al p fotokopi çektirdim. Onlar dosyaya koydum ve teslim ettim. Hoca üstünkörü kontrol etti i için fark etmedi. Böyle bir etik d fl davran fl da kendim yapt m. Kopyala yap flt r, tezden al p oradaki literatürden kendim o kitaplar bulmuflum gibi al nt lar aynen koydum ve s n fta sundum. Hepsini yapt m (YLÖ6,3). Mesela ben bir tez yazm flt m. Sonuçlar de erlendirdi imde bizim hipotezimize yönelik sonuçlar ç kt. fiöyle düflündü üm zaman hani o aç dan bakt mda evet böyle olaca n biliyorduk ama ben o sürecin bafl nda yanl fl yapm fl m bu da benim, benim önümdeki kiflilerin beni yönlendirmemesinden kaynaklan yordu yani bu yönlendirme de çok önemli. Kifli bir fleyi yapacakken diyor ki; zaten hoca o kadar basit kuruyor ki cümleyi flöyle flöyle yapars n fluraya gidersin flunu haz rlars n bunu yapars n. Bir bak yorsun zaten hani masa bafl nda oturup karar verilen fleklinde bilimsel çal flma böyle olabilir mi, Yani masa bafl nda iki üç cümleyle bitirilip zaten bir insanla çal flmaya girerken belki baflka bir dünya keflfedeceksin asl nda öyle düflünmüflsündür (YLÖ7,3). Bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllara baflvurma nedenleri Kat l mc lar n 5/7 sinin etik d fl davran fllara baflvurma nedenlerine iliflkin görüflleri kolaya kaçma ve ifl çoklu u ve vakit darl ile ilk s rada yer almaktad r. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Kolaya kaçma tamam yla, ifli biraz daha kolaylaflt rma, ortaya koyaca verileri biraz daha k sa yoldan ortaya koyma, u raflmay istememe. Derinlemesine araflt rma yapma uzun, zor ve yorucu bir süreç. Bu süreci göze alamamas ndan kaynaklan yor bence. Kolaya kaçma, u raflma çabas n n zorlu u ayn zamanda kiflilerin daha önceki e itim hayatlar nda bilgiye kolay ulaflma yani haz r olarak bilgi veriliyordu. Mesela ö retmen s n fta bir fleyler anlat rd yap land rmac bir e itim yoktu. E itim sistemimizin de gere i olarak bence bu var, haz r bir fleyleri elde etme, haz r varken kullanma, ortaya bir fleyler koymaktan ziyade haz r olan daha önce yap lm fl olan ortaya koyma (YLÖ1,1). 102 Yüksekö retim Dergisi Journal of Higher Education

7 Bilimsel Araflt rmalarda Etik D fl Davran fllar: Bir Durum Çal flmas Kolaya kaçmak olabilir çünkü bilimsel araflt rma yapma hakikaten çok uzun veri analizini gerektiriyor çok iyi özümsemeyi gerektiriyor konuyu, birçok fleyi araflt r p detayl olarak o konuya hâkim olmak gerekiyor. Sadece lisansüstünü bitirmeyi hedefleyen birisi için iflin kolay na kaçmak oldu unu düflünüyorum, bir an önce yap p oradan bir not olmakt r (YLÖ2,1). En bafltaki sebebi çok fazla çal flmadan daha çok gelir elde etmek. Çok fazla emek harcamamak, yorulmamak, kolay yolla bir fleyler kazanmak için yap l yor (YLÖ3,1). Ö renciler kendi ç karlar do rultusunda daha do rusu bunun içine ö retim üyeleri de girebilir kendi ç karlar oldu u için bu tarz fleyler yapabilirler. fllerini kolaylaflt rmak için bu tarz fleylere baflvurabilirler ya da asl nda bu bir yo unlu un içinden kaçmakt r, ifllerin devam etmesini sa lamak için yapabiliyor olabilirler (YLÖ5,1). Ö renmek yerine iflin kolay na kaç p ngilizce bilen birine çeviri yapt r p kendileri çevirmifl gibi gösteriyor (YLÖ6,1). Yüksek lisans ö rencilerinin birço u ifl hayat na devam etmektedirler yüksek lisanslar nda bunlar n modern hayat n hengâmesi, üniversitedeki ödevlerin çoklu u ifl hayat ndaki s k nt lar, onlara çal flma zaman çal flma azl vakit darl na sebep olmaktad r (YLÖ3,2). Yani ifl yükü a r olabilir mesela, yüksek lisans ö rencisi sadece lisansta ki gibi sadece ö renci olsa baflvurmayabilir. Çünkü ifli o olur, çal fl r çabalar yeni fleyler üretebilir, okur, analiz sentez yapar bütünleflir ama flimdi ço u çal fl yor ö retmen zaten belli bir ifl yükü var uzaktan gelip gidiyorlar. Hocalar içinde; Türkiye flartlar n düflündü ümüz zaman, flimdi hocalar bilim mi yapacak, yani üretecekler mi, anket düflünüp anketler tasarlay p ya da iflte bir fleyler tasarlay p yeni bir fleyler mi tüketecekler mi yoksa derse mi girecekler (YLÖ4,2). Akademisyenler aç s ndan; verdikleri dersleri düflünürsek hem lisans hem de yüksek lisans derslerini veriyorlar lisans derslerindeki yo unluktan dolay. Ö renciler aç s ndan düflündü ümüzde ise günümüz Türkiye sinde ekonomik flartlar nda sadece tüm hayat ö rencili e ya da yüksek lisansa yönlendirebilecek az diye düflünüyorum böylece insanlar hem okumak hem de çal flmak zorunda kal yorlar. fl hayatlar gayet yo un geçti i için ö rencilerinde yüksek lisansa geldiklerinde bu tarz etik d fl davranmalar n n nedeni ifl yüklerinin fazla olmas ve hayat tempolar ndan kaçmak olarak düflünülebilir (YLÖ5,2). Çal flan arkadafllar m zda var. Hafta içi çal flt için bu ifllerini hafta sonuna ay rabiliyor. Kendimi örnek verecek olursam. Asl nda matematik ö retmeniyim ama E itim Bilimlerinde yap yorum. Alan m olmad için ilk bafllarda çok hevesliydim ama sonra dersler ço ald kça ve dersler sözel oldu u için bana hitap etmedi i için zoruma gitmeye bafllad. Bende ki etik d fl davran fllar daha da artmaya bafllad. Di er arkadafllarda da bunu gözlemledim (YLÖ6,2). E er süre çok k saysa ve o kifli bu bilimsel araflt rma d fl nda art bir mesle i varsa yapak bir fleyi varsa ve o süreci belirli bir zamana b rak p o bilimsel araflt rma için belli bir girifl geliflme sonuç hani belirli bir sürece ihtiyac vard r. E er bu süreçleri do ru düzgün geçiremiyorsa, zaten en önemli etiksizlik buradan ortaya ç kar. Zaman do ru kullanamam flt r dedi imiz gibi yine sürece bir gönderme var. O zaman n do ru kullan lmamas kifliyi olumsuz etkileyebilir, buna baflvurabilir (YLÖ7,2). Kat l mc lar n akademik yükselme ifadesine kat lma oran 3/7 ile ikinci s rada yer almaktad r. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Üniversitede görev yapan kifliler, günümüz hayat nda çok fazla insan n görev yapmas ndan ve yüksek mertebelere ulaflabilmek kifliler veya üniversitedeki kademeleri basamaklar yukar ya tafl yabilmek için daha h zl, on y lda aflabilece i bir basama çok k sa sürede, çok h zl bu basamaklardan geçebilmek için bu yollara baflvurabilmektedirler (YLÖ3,3). Yükselme derdi hocalar etik d fl davran fla itebilir, sevk ediyor. En büyük fley biliyorsunuz üniversitede yükselme. O kadar doktoray bitirmifl tamam güzel, Yrd. Doç. olmufl önünde en büyük engellerden birisi makale olmas gerekiyor, bilimsel çal flmalar olmas gerekiyor. ngilizce s k nt s var ngilizce s k nt s ndan dolay insanlar kendini ngilizceye vermeye bafll yor. Yükselme için mesela 3 tane makale yetiyor ama ngilizceyi geçmedi mi o makalenin hiçbir anlam olmuyor. O yüzden bence ngilizceye yo- unlafl rken bir taraf y k l yor, yani o bilimsel çal flmalar bitiyor. Do al olarak yazmas için de zaman da kalm yor. O zaman kalmad zaman ne yap yor, yükselmek istiyor, doçent olmak istiyor o zaman etik d fl davran fllara baflvurup (YLÖ4,3). Akademisyen olarak de erlendirirsek kademe yükselmesi de ona neden olabilir. Akranlar m niye baflvuruyor olabilir, belki statülerini de ifltirmek isteyebilirler (YLÖ7,3). Bilinçsizlik, eksik bilgilendirme ve tembellik nedenleri ise 2/7 oran ile üçüncü s rada yer almaktad r. Kat l mc - lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Daha çok bilgisizlikten ya da bu alanda çok fazla bilince sahip olmamalar ndan kaynaklan yordur (YLÖ1,4). nsan bu arada zaten ço u da bilinçsizce yap yor çünkü o kadar yoruluyor ki o süreçte art k bir sona gelmek istiyor. Bilmedi i için ve o araflt rman n evet bu sonuç buna ç kmal deyip kifliyi ya da araflt rma yapt kesimi yönlendirebilir bu da çok büyük bir sorun asl nda. O kiflinin bilinçsizli inden kaynaklan yor. O süreci do ru bilmemesinden (YLÖ7,4). Hocalar görevi ya da ödevi verirken çok aç klama yapm yorlar, çok aç klama yapmad klar ndan, ö renci bazen çaresizde kalm fl olabilir etik d fl davran fllara baflvurmada mecbur da kal - yor olabilir (YLÖ1,5). Cilt / Volume 3 Say / Issue 2 A ustos / August

8 lhan Günbay, Gamze Kasalak, Serdar Özçetin Bu süreci de biraz ele almam z gerekir. Çünkü hem yapan kiflinin hem de bu ödev veya proje veren kiflinin kifliye sundu u bu süreci nas l yapabilece ine dair e er do ru bir aktar mda bulunmad ysa bunun sonucu o bilimsel araflt rman n ortaya ç - kartt sonuçlar asl nda etik olmad n gösterir (YLÖ7,5). nsan tembellik yaparsa direk etik d fl davran fllara sevk olup hemen haz r diyor maksat yüksek lisans bitirmek diyor, haz r kopyala yap flt r yap p al nt yap y m koyuyum diyor(ylö4,6). Ö renciler aç s ndan ve kendim aç mdan söyleyeyim; Tembeliz. Tembellik içimizde var. Tembel oldu umuz için hep kolaya kaç yoruz. Hep son güne b rak yoruz. Son 1 günde ne yapabiliriz ki. Mecburen buldu umuz 1-2 kaynak kendimizinmifl gibi ço- altarak kopyala yap flt r fleklinde bilgisayarda yap yoruz (YLÖ6,6). Kat l mc lar n 1/7 si ise etik d fl davran fllar sergileme nedenlerini çal flmalar n takdir edilmesi ve yetersizlik olarak belirtmifllerdir. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Kendisi ne kadar yanl fl oldu unu bilse de toplum bunun fark - na varmad müddetçe çal flmalar n n takdir edilmesi onlara bir onur gurur verdi i için veya toplum önünde onlar yükseltti i için bu çal flmalar bu flekilde bu yollara baflvurabiliyorlar (YLÖ3,7). Yüksek Lisansa girmifl ama Yüksek Lisans yapacak kapasite de olmad klar içindir. Mesela bir arkadafl m var. Bence onda ödevi haz rlayacak kapasite yok. Kendi kendine haz rlad ödevlerden hiçbir fley elde edemiyor. Ayn zamanda yetersiz ngilizce ile yabanc araflt rmalar konusunda geri kal yorlar. Bu yüzden araflt rmalar baflkalar na çevirtme gibi olumsuzluklar ortaya ç k yor (YLÖ6,8). Bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar n bilime verdi i zararlar Kat l mc lar n 5/7 si etik d fl davran fllar n bilime verdi i zarar n bilimin geliflmesini engelleme görüflünü belirtmifllerdir: Tabii ki bilim alan nda geliflmeyi engelliyor yani ortaya farkl bir fley koyuyorsa bilim geliflir (YLÖ1,1). En büyük zarar bilimin ilerlemesine engel olmaktad r. Bu da nas l derseniz art k yeni bilgileri araflt rmak yeni fleyler aç a ç kmak yerine sürekli ayn fleyler tekrarlan r hale gelmektedir (YLÖ3,1). Bilimde do al olarak etik d fl davran fllar yaparken yeni bir fleyler üretmifl olmuyoruz. Ne yap l yor, eskiyi al p, var olan al p yeniliyorlar. Do al olarak bilimde ilerleme yok, alan yaz n genifllemiyor, zarar veriyor insanlara (YLÖ4,1). Hiçbir fley üretilmemifl oluyor, var olan veriyor. Katk olmay nca o ifl için harcanan zaman, emek, para bofla gitmifl oluyor. Bilimsel ve kiflisel anlamda hiçbir katk olmuyor (YLÖ6,1). Bir fley bir fleyi do urur. Zaten eksik olan bir fleyle nas l do acaks n z? Bir de o aç dan de erlendirelim. Yani birbirini tekrar eden sürekli yerinde sayan bir süreç geçiriyoruz yani bilime bir katk sa lam yoruz (YLÖ7,1). Kat l mc lar n 2/7 sinin bilime güvensizlik konusundaki görüflleri afla da verilmifltir: Yüksek lisans ö rencisi olarak bir kere güvenebilece iniz en çok fley bilimken bilime karfl güveninizi kaybedebilirsiniz, daha çok sorguluyorsunuz. Evet, bilimin temelinde de var sorgulamak, merak ama bu flekilde daha çok meraktan kaynaklanan sorgulamalar var ama burada bir güvensizlikten dolay sorgulamaya gidiyorsunuz. Bu da hayata bak fl aç n z de ifltiriyor. fiu an mesela ben akademisyen olup olmama konusunda endifleleniyorum (YLÖ5,2). Art k bir fleyi al p okudu umda gerçekten haz alm yorum ben. Yani bir makale okudu umda veya hepsi birbirine o kadar benzer ki ya da yani o kadar böyle üstün körü gidiyor ki beni böyle heyecanland rm yor hani derler ya bir ilk önce makalenin veya araflt rman n tezin bafll seni çeker. Birbirine benzer o kadar çok fley var ki ve biliyorsun hani o anketi nas l yapt n biliyorsun gidip iflte anketten baz sonuçlar do ru ç kmayaca için ha sosyal bilimlerde bu olabilir. Buna bir fley diyemem hani bu bir fley de il ama bence bunun yan nda yani kifli e er o süreçleri geçirdiyse çok da inanm yor yani ben mesela inanm yorum ço u araflt rmaya (YLÖ7,2). Kat l mc lar n 1/7 sinin para kayb ve zaman kayb konular ndaki görüflleri flu flekildedir: Katk olmay nca o ifl için harcanan zaman, emek, para bofla gitmifl oluyor. (YLÖ6,3,4). Bilimsel araflt rmalarda etik d fl davran fllar ortadan kald rma yöntemleri Kat l mc lar n 5/7 si etik d fl davran fllar ortadan kald rma yöntemleri olarak etik bilinci oluflturma ve 3/7 si de sorgulay c l k görüflünü belirtmifllerdir: E itim sistemimiz hak etmeden bir fley elde etme ya da bedava bilgiye ulaflma gibi kavramlar ortadan kald r rsa ve kiflilerde ki içsellefltirme süreçleri tamamen ortaya konulursa bence kiflilerdeki bireysel etik davran fl daha da geliflecektir. Böylece bireysel etik kavram geliflmifl kifli herhangi bir cezaya ya da herhangi bir disiplin sorununa maruz kalmadan kendi içerisinde içsellefltirdi i için bu tür davran fllara baflvurmayacakt r (YLÖ1,1). Bunun önemi anlat lmal ve buda lisansüstü ö rencilerden bafllan larak olabilir, lisansüstü ona yönelebilecek kifliler oldu u için bu konuda bilgisi olmas ad na (YLÖ2,1). Ödevleri bilim için yapt m z hissetsek belki daha istekli oluruz kopyala yap flt r yapmadan önem verebiliriz. Yap lan ödev- 104 Yüksekö retim Dergisi Journal of Higher Education

9 Bilimsel Araflt rmalarda Etik D fl Davran fllar: Bir Durum Çal flmas ler sadece yapmak için yap yormufl gibi geldi i için do al olarak bizde yanl fl yap yoruz. Bilime katk verece imizi düflünürsek kendimizi o ödevlere daha çok verebiliriz (YLÖ4,1). Daha gerçekçi olabilir herkes. deal olan gösterip uygulamada yapmamaktansa yani ideal davran fl sergileme yoluna gidebilir. Bu biraz ütopik bir fley belki de ama o bilinci kazanmas gerekiyor insan n bunu da yüksek lisans zaman nda de il çok küçük yafllardan itibaren verilmesi gereken bir süreç (YLÖ5,1). Bilimsel araflt rma süreçleri de tamam sanc l bir süreç ama bunu ö reten insanlar n da bilinçli olmas laz m. Bu süreçlerde do ru bir flekilde yan nda olmas laz m (YLÖ7,1). En basiti, sunum an nda o bahsetti im kaynakça belirtme ya da kopyala yap flt r olay nda ö retim görevlisi daha çok sorgulay c olmal, neden, niçin, nerden gibi bu tarz ö renciye yaklaflmas ve sorgulamas ö renciyi bunu yapmaktan al koyacakt r (YLÖ5,2). Bir ö renci herhangi bir konuda ödev haz rl yorsa haz rlad ödevden sözlü s nav yap l r. Ödevini sunsun, hoca anlatmas n istesin ve sorular sorsun. Sunum yaparken sadece okuduysa ve kendisi haz rlamad ysa sorulan sorularda tak l r. Kan t ve kaynak istenmesi gerekir. Sadece tez incelenmesin kaynaklar da incelensin (YLÖ6,2). Çok kilit noktalardan soru sorulmal o kifliye. Yani baz kilit noktalar olur sorulacak ki o kiflinin o süreci nas l yapt n anlayabilirsiniz Yani hiç tahmin etmedi imiz bir soruyla o kiflinin asl nda o ödevde o projede o süreçte olmad ortaya ç kar bu belki ac bir fley verebilir ac bir sonuç olabilir ama kifliye çok fley ö retebilir (YLÖ7,2). Etik kurullar, ceza verme, ifl yükünün azalt lmas ve görev ayr m ve kontrol mekanizmas oluflturulmas ise etik d fl davran fllar ortadan kald rma yöntemlerinde 2/7 oran ile üçüncü s rada yer almaktad r. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Seçici kurullar merkezi bir flekilde, bu üniversitede olabilir veya Türkiye genelinde de merkezi bir yerde toplay p seçici kurullar her bir ödevi tek tek yorumlar yla, sonuçlar yla beraber inceleyerek. Hatta mümkünse uygulamas n da yaparak, sa lamas n da yaparak bu flekilde tekrarlanan ödevler ortaya ç kar labilir (YLÖ3,3). Üniversiteyi de denetleyen daha üst kurullar bu ifle sahip ç kabilir, akademisyenlerin ne kadar etik davrand n, ne yapt klar, ö rencilerine neler ö rettikleri ve ö rettiklerinin d fl nda bunlar n ne kadar uygulamada oldu una dair kontroller denetlemeler yap labilir (YLÖ5,3). Yapt r mlar uygulan rsa bunlar çok rahat çözülebilir. Belirli ö rencilere, bunu yapan belirli ö rencilere cezalar, yapt r mlar uyguland zaman art k bu alana girmifl bu alana bafl koymufl hatta kariyer yapm fl kifliler kariyerinden mesle inden olaca - n veya mesle ini kariyerini kaybedece ini düflünürse bu yollara kesinlikle art k baflvurmayacakt r (YLÖ3,4). Yapt r m gücü. Hani YÖK te görüyoruz iflte onun akademik unvan n elinden alabiliyor (YLÖ7,4). Hocalar n yüklerini azaltabiliriz. Devletin biraz daha o bilimle, ö retim görevlili ini yani ders anlatan ay rmas gerekiyor bence. Bilim insan kendini bilime verir TÜB TAK gibi yerlerde çal fl r, ders anlatmaz sadece bilim üretir ve para kazan r. Ö retim görevlisi yani ders verenlerde asl nda bir fley üretir, üniversite ö rencilerine daha iyi bir fleyler ö retir. Ders yüklerini azaltabilirler. Çünkü herkes çal flan insanlar. Belki dersleri daha uzun vadeye yayabilirler. Böylece ders yükü az olunca, kifli kendine daha çok vakit ay r r, kopyala yap flt r yapmak yerine, araflt r p kendi özgün ifadelerini yazabilir (YLÖ4,5). Ö retim görevlisinin sadece ö retmenlik veya oradaki bilim adam rolü yok. Bulunduklar, ba l olduklar fakültelerde yöneticilik görevleri farkl olarak Erasmus ile ilgili d flardan gelen misafirleri a rlamak gibi görevleri vs. gibi görevler. Bu yüzden derse gelemeyen hocalar oldu. Derse bile gelemiyor ise zaman olamayabiliyor. Görev paylafl m ile hocalar n yükleri azalt lmal (YLÖ6,5). Kontrol mekanizmas oluflturulup araflt rma yap l p kontrol edilmelidir. Dan flman hocam n yan na gitti imde, yapt m iflleri soyut verilere dayanarak de il de rapor, kaynak, kay t, görüntü gibi somut verilerle yap lan ifller gösterilebilir. Kontrol iyi olursa ve ö renci kontrol edilece ini bilirse ki yapt klar çal flmalara önem verirler. Bunlar planl, zamanl ve devaml kontrollerle engellenebilir (YLÖ6,6). Belirli bir mekanizma olmal hani bilimsel anlamda bu etik d - fl davran fllar çözebilecek ya da bunlara de inebilecek çünkü bir denetim mekanizmas olmak zorunda yapt r m gücü olmak zorunda ki insanlar bundan vazgeçsinler. O süreçte her an denetlemek laz m (YLÖ7,6). 1/7 oran ile en son s rada da yay n sürecin k salt lmas, yaz l mla engelleme, bilgi üretmede yanl fl alg lar n ortadan kald r lmas, ilgi odakl çal flma, kiflisel egosundan vazgeçirme ve akran denetimi oldu u görülmektedir. Kat l mc lar n bu konudaki görüflleri afla da verilmifltir: Ülkemizde bu anlamda makalelerin uluslararas alanda yay nlanmas sürecinin azalmas laz m, o süreç çok uzun, o arada senin çal flman bir kiflinin eline yanl fll kla da olsa geçebilir ya da kifli bir flekilde senin bilgisayar n n içinden bunu alabilir bunu engelleyemezsin (YLÖ1,7). Bildi im kadar yla yeni sistemlerde var bilgisayardan direk bulabiliyoruz art k e er bir fley baflkas ndan direk al nt land ysa ve kendinizinmifl gibi gösterdiyseniz bu bulunulabiliyor yaz l m program var (YLÖ2,8). Ödevden anlad m z her fleyi bizim yapmam zm fl gibi ama bizim zaten o kadar bilgi birikimimiz yok ve baflka bilgilerden Cilt / Volume 3 Say / Issue 2 A ustos / August

10 lhan Günbay, Gamze Kasalak, Serdar Özçetin mutlaka yararlanaca z. Yani o konuda araflt rma yapm fl kiflilerin görüfllerinden bir fleyler ç karaca z ama yorumlama k sm bize ait olabilir ama bu görüfller baflkalar n n, bunu bu flekilde kullan lmas gerekti inin önemi vurgulan rsa, tabi ki bana göre ö rencilerin kafas ndaki bu yanl fl alg n n ortadan kald r lmas yla belki bu sorunu ortadan kald rm fl olabiliriz diye düflünüyorum (YLÖ2,9). Kifliye özgü ve belirgin ödevler verilebilir. Ö rencilerin ilgi alanlar sene bafl nda tespit edilir. Ödev verilece inde ise ilgi alanlar de erlendirilerek kifliye uygun ödevler verilebilir, ilgili ödev verilirse zevkle heyecanla s k lmadan araflt rma yaparak ödev haz rlayabilir. lgi alan oldu u için u raflacak, araflt racak ve hofluna gidecektir. Bu da etik d fl davran fllar azalmas n önleyebilir (YLÖ6,10). Çok klifle olacak ama k skançl klar n, dedikodular n olmad bir bilim dünyas olmas laz m. Yani kifli gerçekten kendini buna adam flsa baz fleylerden vazgeçmek zorunda. Bu da en önemli vazgeçifl, kiflisel egosu diye düflünüyorum. Bundan vazgeçmedi i sürece çok sonuçlar n objektif olaca kan s nda de ilim (YLÖ7,11). Hocan n kontrol etmek için zaman yoksa s n f kalabal ksa kiflileri(ö rencileri) birbirlerine kontrol ettirmekte görevlendirebilir. Yaln z ö rencilerin iflbirli i yapma ihtimali oldu u için rekabet ortam oluflturulmal d r. Ö renciler hem yar fl halinde hem de birbirlerini kontrol edeceklerdir (YLÖ6,12). Doküman Analizine liflkin Bulgular Araflt rmaya kat lan yedi kat l mc dan çeflitli derslerde haz rlad klar ders ödev sunumu (f=22), ders ödevi (f=16), makale/tez inceleme (f=5) ve seminer ödevi sunumu (f=1) olmak üzere dört farkl türdeki toplam k rk dört adet projesi toplanm fl ve incelenmifltir. Befl kat l mc ya ait makale/tez incelemesi projesi incelenmifl; makale/teze ait künye bilgileri YLÖ4 ve YLÖ7 kat l mc lar taraf ndan projelerinde gösterilirken di er üç kat l mc n n (YLÖ1, YLÖ5, YLÖ6) bu bilgileri eksik belirttikleri tespit edilmifltir. Ayr ca, makale/tez incelemesi sonucunda sadece bir kat l mc (YLÖ5) bireysel görüflünü belirtmifltir. 6 kat l mc ya ait 16 ders ödevi projesine ulafl lm flt r. Ders ödevlerinin bilimsel etik ilkelere uygun yaz l p yaz lmad at f ve kaynakça uyumu ile incelenmifltir. Bir kat l mc n n ders ödevinde kaynakça (YLÖ1, Ödev2) ve at f göstermedi i (YLÖ1, Ödev1, Ödev2); ayr ca gösterilen at f ile kaynakça uyumunun olmad (YLÖ5, Ödev1 ve YLÖ5, Ödev2 hariç) belirlenmifltir. Yedi kat l mc ya ait toplam 22 ders sunumu incelendi inde ise, 15 ders sunumunda kaynakça gösteriminin yap lmad tespit edilmifltir. Befl ders sunumunda hem at f hem de kaynakça (YLÖ1, Sunum3; YLÖ2, Sunum1; YLÖ3, Sunum1; YLÖ4, Sunum1; YLÖ6, Sunum3) gösterilmemifltir. Kaynakça ve at f gösterimi yap lan sunumlarda (YLÖ5, Sunum1 hariç) gösterilen at f say s ile kaynakça say s ayn de- ildir. Tüm bu veriler fl nda araflt rmaya kat lan lisansüstü ö rencilerin, ödevlerini haz rlarken etik d fl davran fllar sergilediklerini söyleyebiliriz. Sonuç, Tart flma ve Öneriler Araflt rma sonuçlar na göre; lisansüstü ö renciler etik d fl davran fl türlerini izinsiz sahiplenme (kopyala-yap flt r), bilimsel araflt rmalar n (ders ödevleri, projeler vb.) baflkas na yapt rma, bilginin do rulu unu araflt rmama, verileri sapt rma, de ifltirme ve kad n kimli inin kullan lmas fleklinde s n fland rm fllard r. Tüm kat l mc lar n görüfllerine göre izinsiz sahiplenme (kopyala-yap flt r) davran fl sergilenmektedir. Lisans düzeyinden beri süregelen kopyala-yap flt r türü davran fl n devam etti i görülmektedir (Tayfun ve Yaz c o lu, 2008). Lisans düzeyinde iyilefltirme ad - na etkili eylemlerin gerçekleflmedi i için lisansüstü düzeyde de bu davran fl n devam etti i belirtilebilir. Ayr ca, Karakütük (2002, s. 139) lisansüstü e itimde etik olmayan davran fllar baflkalar n n çal flmalar n kendisi yapm fl gibi almak (kopya etmek), bir kitab makaleyi ya da araflt rmay yabanc dilden kaynak belirtmeden Türkçe ye çevirerek, kendisinin yapt özgün bir çal flma gibi sunmak, bilimsel araflt rma bulgular n çarp tmak, bulgularda de ifliklikler yapmak ve bu bulgular kullanacaklar yan ltmak ve baflkas n n gelifltirdi i araflt rma arac n kendisi haz rlam fl gibi kendi yapt araflt rmada kaynak göstermeden, izinsiz kullanmak oldu unu belirtmifl olup, araflt rma bulgular yla da benzerlik göstermektedir. Doküman analizi sonuçlar na göre lisansüstü ö rencilerin araflt rmalar n haz rlarken genellikle kaynakça ve at f göstermedikleri tespit edilmifltir. Y lmaz (2007) araflt rmas nda, bir eserin kaynak gösterilmeden tümünün ya da bir k sm n n yay nlanmas, gerçekte var olmayan verilerle sonuca ulaflarak etik ihlallerde bulunulabilece inin belirtmifltir. Ünal, Toprak ve Baflp nar (2012, s. 18) ise, ö rencilerin ödev, araflt rma, sunum ve tez gibi çal flmalar esnas nda etik ilkelere uygun davran fllar sergilememelerinin önemli bir konu oldu unu vurgulam fllard r. Araflt rmac lara göre; yüksekö retim kurumlar nda etik ilke ve normlar n ö rencileri de kapsayacak flekilde güncellenmesi ve düzenlenmesi acil bir ihtiyaçt r. Ayr ca bir kat l mc taraf ndan belirtilen kad n kimli inin kullan lmas da çarp c bir sonuç olarak tan mlanabilir. Bu durum, akademisyenlerin cinsiyet ayr mc l yapt n n bir göstergesi olabilir. Kat l mc lar bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar n ö renciler, ö retim elemanlar ve kendileri taraf ndan sergilendiklerini belirtmifllerdir. Ö renciler taraf ndan sergilenmesi, lisansüstü düzeyde akademik bilincin oluflmad n n bir göstergesi olabilir. Burada dikkat edilmesi gereken di er bir husus, lisansüstü e itimleri sürecinde ö rencilerin rol-model 106 Yüksekö retim Dergisi Journal of Higher Education

11 Bilimsel Araflt rmalarda Etik D fl Davran fllar: Bir Durum Çal flmas ald klar ö retim elemanlar n n da bu tarz davran fllar sergiledikleri alg s d r. Bu alg bireylerin, bilim adam ve bilime olan güvenlerini sarsabilir. Bu anlamda ö retim üyelerinin kendi yetiflme süreci ve ö rencilerine yönelik yetifltiricilik davran fllar n n sorgulanmas gerekebilir. Böylece kat l mc lar n üç bafll k (bilimin geliflmesini engelleme, bilime güvensizlik, para ve zaman kayb ) alt nda s n fland rd klar etik d fl davran fllar n bilime verdi i zararlar da en aza indirilebilir. Kat l mc lar bu tür davran fllar n yap lma nedenlerini kolaya kaçma, ifl çoklu u ve vakit darl, akademik yükselme, bilinçsizlik, eksik bilgilendirme, tembellik, çal flmalar n takdir edilmesi ve yetersizlik fleklinde ifade etmifllerdir. TÜBA (2002, s. 40) raporunda da bilimde etik d fl davran fllar n n nedenlerinden baz lar bilimsel araflt rma eti inin ve disiplinin verilmemesi ve yükselme ve eflitleri aras nda sayg nl k görme dir akademik y l ndan itibaren E itim fakültelerine getirilen müfredat yenili iyle birlikte (YÖK, 2007), lisans ö rencilerine genel kültür dersleri kapsam na bilimsel araflt rma yöntemleri dersi verilmeye bafllanm flt r. Bu derslerin lisans düzeyinde verilmesine ra men, ö rencilerin bilimsel araflt rmalarda etik bilincin kazand r lmas nda s k nt lar n var olmas e itimin etkili olmamas ndan kaynaklanabilir. Sezgin, Kavgac ve K l nç (2011, s. 166) e itim yönetimi ve denetimi alan ndaki lisansüstü ö rencilerin kendilerine iliflkin öz de erlendirmeleri ve lisansüstü e itim programlar hakk ndaki görüfllerini betimledikleri araflt rmalar nda, ö rencilerin öz de- erlendirmelerine göre derslerde etik konusunda bilgilendirmenin yap ld fakat anlat lanlar n hayata geçirilerek model olunmas konusunda eksiklik oldu unu ifade etmifllerdir. Ayr ca, Karakütük ve ark. (2008, s. 53) lisansüstü ö retimin sorunlar ile ilgili Ankara daki devlet ve vak f üniversitelerindeki lisansüstü enstitü yöneticilerinin görüfllerini ele ald klar çal flmada, ö retim üyelerinin tez dan flmanl say s n n fazla; enstitüde program aç lan anabilim dallar ndaki ö retim üyesi say s n n yetersiz; lisansüstü ö retimin amaçlar na ulaflamad - bulgusuna ulaflm flt r. Dolay s yla lisansüstü e itimde bu tarz sorunlar n dolayl ya da dolays z olarak bilimsel araflt rmalar gelifltirmede sekteye u ratabilece i düflünülebilir. Bu nedenle ö rencilerin daha iyi e itim alabilmeleri için ö renim süreciyle ilgili çeflitli iyilefltirmeler yap labilir. Etik d fl davran fllar n bilinçsiz bir flekilde yap lmas yla ilgili, ö rencilerin Johari Penceresi ndeki aç k kendi alanlar n n geniflletilmesi sa lanabilir. Bunun için ö retim elemanlar ö rencilerine araflt rmalar (ödev, proje vb.) hakk nda dönütlerde bulunarak ö renciler, kendilerinin bilmediklerini ö renebilir. Böylece onlar n kör kendi alanlar da daralt labilir. Son olarak, lisansüstü ö renciler bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllar ortadan kald rmak için etik bilinci oluflturma, sorgulay c l k, etik kurullar oluflturma, ceza verme, ifl yükünün azalt lmas ve görev ayr m n n yap lmas, kontrol mekanizmas oluflturulmas, yay n sürecinin k salt lmas, yaz l mla engelleme, bilgi üretmede yanl fl alg lar n ortadan kald r lmas, ilgi odakl çal flmalar n yap lmas, kiflisel egosundan vazgeçirme ve akran denetimi önerilerinde bulunmufllard r. Sezgin, Kavgac ve K - l nç (2011, s. 166) çal flmalar nda ise, yüksek lisans e itimi süresinde ö rencilere etik de erler konusunda bilgilendirme yap lmas gereklili i bulgusuna ulaflm fllard r. Çal flmalar ndaki bir kat l mc bilim ne kadar önemli ise etik kavram n n da o denli önemli oldu unu vurgulam flt r. Erdem (2012) etik sorunlar n üstesinden gelmenin en etkili yöntemin gelece in ö retim üyesi adaylar na bilim eti i e itimi verilmesi gerekti- ini belirtmifltir. Ayr ca, üniversitelerde etik kurullar ve ö renci disiplin yönetmeli inin (YÖK, 2012) yürürlükte olmas na ra men yasal yapt r mlar n ve kontrol mekanizmalar n n etkin bir flekilde ifllemedi i görülmektedir. Bunun için sistemin tüm ö eleriyle iflbirli inde bulunarak bu mekanizman n etkili çal flabilmesi için iyilefltirme giriflimlerinde bulunulabilir. Lisansüstü e itim ö rencilerinin görüfllerine göre iyi bir tez dan flman n n araflt rma sürecinde sahip olmas gereken özellikler etik aç dan rol model olma ve yay n eti i konusunda ö renciyi bilgilendirme dir (Sezgin, K l nç ve Kavgac, 2012, s. 136). Bu ba lamda bilimsel araflt rmalarda etik bilinci oluflturmada bir ö retim üyesi olan lisansüstü tez dan flmanlar n n rolleri göz ard edilmemelidir. Etik d fl davran fllar belirlemeye yönelik kullan lan programlar ö retim üyeleri taraf ndan yayg n bir flekilde kullan lmal d r. Ö rencilerde akademik bilincin oluflturulabilmesi için akademisyenler, ö rencilerin araflt rmalar n incelerken etik kurallara özen göstermelidir. Çal flmalar hakk nda düzenli geribildirimlerde bulunmalar gereklidir. Ödev olarak verilen çal flmalar, ö rencilerin ilgi alanlar na göre da l m göstermelidir. Bu araflt rma sadece lisansüstü ö rencilerin bilimsel araflt rmalardaki etik d fl davran fllara iliflkin görüfllerini belirtmektedir. Bir sonraki araflt rmalarda ö rencilerin akademik dan flmanlar n n, enstitü yöneticilerinin ve enstitü idari personelinin de görüflleri incelenebilir. Bu çal flma ile bireysel görüflmeler ile derinlemesine görüflmelerde bulunulmufltur. Sistemdeki etik d fl davran fllar engellemek ad na iyilefltirmelerde bulunmak üzere eylem araflt rmalar ile çal flma baflka bir bak fl aç s yla ele al nabilir. Araflt rmac lar n Araflt rmadan Elde Etti i Kazan mlar Bu çal flma ile birlikte görüflme yap lan bireylerle olumlu iliflkiler gelifltirilmifltir. Araflt rmac lar ve kat l mc lar aras nda Cilt / Volume 3 Say / Issue 2 A ustos / August

12 lhan Günbay, Gamze Kasalak, Serdar Özçetin akademik anlamda etik d fl davran fllar önlemek ad na iflbirli i içerisinde bulunulmufltur. Hem araflt rmac lar hem de kat l mc - lar taraf ndan etik d fl davran fllar n fark ndal k düzeyi artm flt r. Kaynaklar Ayd n,. (2010). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. 4. Bask. Ankara: Pegem A Yay nc l k. Bafl T. ve Akturan U. (2008). Nitel araflt rma yöntemleri Nvivo 7.0 ile nitel veri analizi. Ankara: Seçkin Yay nc l k. Büken, N. (2006), Türkiye örne inde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe T p Dergisi, 37, DPT (1985). Beflinci Befl Y ll k Kalk nma Plan ( ). 10 Kas m 2012 tarihinde < adresinden eriflildi. DPT (1990). Alt nc Befl Y ll k Kalk nma Plan ( ). 10 Kas m 2012 tarihinde <ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan6.pdf> adresinden eriflildi. DPT (2007). Dokuzuncu Befl Y ll k Kalk nma Plan ( ). 10 Kas m 2012 tarihinde < adresinden eriflildi. Erdem, R. (2006). Çok yazarl bilimsel çal flmalarda yaflanan etik problemler. II. Uygulamal Etik Kongresi, Ekim 2006 Orta Do u Teknik Üniversitesi, Ankara. 8 Ocak 2013 tarihinde < personel/yayinlar/fua_841/841_25014.pdf> adresinden eriflildi. Erdem, A. R. (2012). Bilim insan yetifltirmede etik e itimi. Yüksekö retim ve Bilim Dergisi, 2(1), Erkufl, A. (2005). Bilimsel araflt rtma sarmal. Ankara: Seçkin Yay nc l k. Karakütük, K. (2002). Ö retim üyesi ve bilim insan yetifltirme (Lisansüstü ö retimin planlanmas ). Ankara: An Yay nc l k. Karakütük, K., Ayd n, A., Abal, G. ve Y ld r m, S. (2008). Lisansüstü ö retimin sorunlar konusunda Ankara daki üniversitelerin lisansüstü enstitü yöneticilerinin görüflleri. E itim ve Bilim, 147, Karasar, N. (1994). Araflt rmalarda rapor haz rlama. Yedinci bas m. Ankara: Araflt rma E itim Dan flmanl k. Karluk, S. R. (2011). Üniversitelerde etik ihlalleri, bilimsel yolsuzluklar ve sonuçlar. 3. Ulusal Kurumsal Yönetim, Yolsuzluk, Etik ve Sosyal Sorumluluk Konferans, 7-11 Haziran 2011, Trakya Üniversitesi -Nevflehir Üniversitesi, Nevflehir. 15 Ekim 2013 tarihinde < tolgaerdogan.net/documents/national_presantations/ul14.pdf> adresinden eriflildi. Kavakl, K. (2006). Bilimsel araflt rmalarda etik ve yeni yasal de ifliklikler. Türk Nöroflirurji Dergisi, 16(1), nci, O. (2009). Bilimsel yay n eti i ilkeleri, yan ltmalar yan ltmalar önlemeye yönelik öneriler. Sa l k Bilimlerinde Süreli Yay nc l k 7. Ulusal Sempozyumu Bildirileri, 20 Kas m 2009, TÜB TAK, ULAKB M, Ankara, Aral k 2012 tarihinde < sempozyum7/inci.pdf> adresinden eriflildi. Ongun, T. (2006). Araflt rma ve yay n eti i. Sosyal Bilimlerde Süreli Yay nc l k, I. Ulusal Kurultay Bildirileri, 2 Kas m 2006, TÜB TAK, ULAKB M, Ankara, Ocak 2013 tarihinde < kurultay1.pdf> adresinden eriflildi. Sezgin, F., Kavgac, H. ve K l nç, A. Ç. (2011). Türkiye de e itim yönetimi ve denetimi lisansüstü ö rencilerinin öz de erlendirmeleri. Yüksekö retim ve Bilim Dergisi, 1(3), Sezgin, F., K l nç, A. Ç. ve Kavgac, H. (2012) Yüksek lisans ö rencilerinin iyi bir tez dan flman ndan beklentilerine iliflkin nitel bir çal flma. Uflak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, Scott, K. (2001). Academic dishonesty: The impact of honor codes on cheating as percived by student leaders in selected Texas Universities. Unpublished doctoral dissertation, Texas A. & M. University, USA. Sezgin, A. ve fiimflek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araflt rma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay nc l k. Tayfun, A. ve Yaz c o lu,. (2008). Ö rencilerin kopya hakk ndaki görüflleri üzerine bir araflt rma. Türk E itim Bilimleri Dergisi, 6, TÜBA (2002). Bilimsel araflt rmada etik ve sorunlar. Ankara. TÜBA Yay nlar. 9 Ocak 2013 tarihinde < adresinden eriflildi. TÜB TAK (2006). Bilimsel dergilere gönderilen makalelerde dikkat edilmesi gereken noktalar. 1 Aral k 2012 tarihinde < genel/brosur.pdf> adresinden eriflildi. Türnüklü, A. (2000). E itim bilim araflt rmalar nda etkin olarak kullan - labilecek nitel bir araflt rma tekni i: Görüflme. Kuram ve Uygulamada E itim Yönetimi, 6(24), Uçak, N. Ö. ve Birinci, H. G. (2008). Bilimsel etik ve intihal. Türk Kütüphanecili i, 22(2), Uluo lu, C. (2009). Araflt rma eti i< Sa l k Bilimlerinde Süreli Yay nc l k 7. Ulusal Sempozyumu Bildirileri, 20 Kas m 2009, TÜB TAK, ULAKB M, Ankara, Aral k 2012 tarihinde < ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum7/uluoglu.pdf> adresinden eriflildi. Uzbay, T. (2006). Bilimsel araflt rma eti i. Sa l k Bilimlerinde Süreli Yay nc l k Sempozyumu Ulusal Sempozyumu Bildirileri, 17 Kas m 2006, TÜB TAK, ULAKB M, Ankara, Aral k 2012 tarihinde < adresinden eriflildi. ÜAK (2001). Eti e ayk r davran fllar. 20 Aral k 2012 tarihinde < etikkurul.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/114/files/universitelerarasi-kurul-duyurusu pdf> adresinden eriflildi. Ünal, M., Toprak, M. ve Baflp nar, V. (2012). Bilim eti ine ayk r davran fllar ve yapt r mlar: Sosyal ve befleri bilimler için bir çerçeve önerisi. Amme daresi Dergisi, 45(3), Y ld r m A. ve fiimflek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araflt rma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay nc l k. Y lmaz, G. (2007). Akademisyenlik mesle ine yönelik etik kodlar n gelifltirilmesine iliflkin görgül bir araflt rma. Yay nlanmam fl yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa. Y lmaz, K. (2012). Editörden: Etik d fl davran fl olarak haks z yazarl k. E itim Bilimleri Araflt rmalar Dergisi, 2(1). YÖK (2007). Ö retmen yetifltirme ve e itim fakülteleri ( ). (Ö retmenin üniversitede yetifltirilmesinin de erlendirilmesi). Ankara: YÖK. 11 Kas m 2012 tarihinde < com_docman&task=doc_download&gid=70> adresinden eriflildi. YÖK (2011). Türkiye Yüksekö retim Yeterlilikleri Çerçevesi (TYYÇ). Ankara: YÖK. 11 Ocak 2013 tarihinde < adresinden eriflildi. YÖK (2012). Yüksekö retim kurulu bilimsel araflt rma ve yay n eti i yönergesi. Yüksekö retim Kurulu Genel Kurulu nun tarihli toplant s nda al nan say l karar. Ankara: YÖK. 1 fiubat 2013 tarihinde < adresinden eriflildi. YÖK (2012). Yüksekö retim kurumlar ö renci disiplin yönetmeli i. Resmi Gazete, , Say : Yüksekö retim Dergisi Journal of Higher Education