TAF Preventive Medicine Bulletin, 2009: 8(1)
|
|
- Tunç Soner Yüksel
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Derleme/Review Article TAF Prev Med Bull 2009; 8(1):75-82 Tüberküloz Kontrolünde Başlıca Sorunlardan Biri: Tedaviye Uyum [One of the Major Problems in Tuberculosis Control: Adherence to Therapy] ÖZET Tüberküloz (TB) önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalık olmasına karşın, dünya nüfusunun yaklaşık üçte biri TB basili ile enfektedir. TB, özellikle gelişmekte olan ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunudur. Tedavinin güç olması ve birçok antibiyotiğin uzun süre kullanılması nedeniyle TB tedavi programına uyumsuzluk yaygındır. TB tedavisine uyumsuzluk sıklığının %20 ile %80 aralığında yer aldığı tahmin edilmektedir. TB tedavisine uyumsuzluk, hastalığın kontrolünde en ciddi engeldir. Çünkü tamamlanmayan tedavi enfeksiyon sürecinin uzamasına, ilaç direncine, hastalığın tekrarına ve ölüme yol açabilmektedir. Bununla birlikte, hastaların tedaviye uyumunu etkileyen faktörlerin ele alınması, tedavinin etkinliğini artırabilir ve daha iyi sağlık sonuçlarına ulaşmaya yardım edebilir. Bu derlemede, hastalarda TB tedavisine uyum ve etkileyen faktörlerle ilgili kanıtlar gözden geçirilmekte ve sağlık personellerine önerilerde bulunulmaktadır. SUMMARY Although tuberculosis (TB) is a preventable and curable disease, approximately one third of the world s population is infected with the TB bacillus. Tuberculosis is a major public health problem in especially developing countries. Nonadherence to TB therapy regimes is common, as treatment is difficult and requires long courses of multiple antibiotics. It is estimated that the rate of nonadherence to TB treatment ranges from 20 to 80%. Nonadherence to TB treatment is the most serious barrier in disease control because incomplete treatment may result in prolonged infectiousness, drug resistance, relapse and death. However, handling the factors affecting adherence to treatment for the patients may increase the efficiency of the treatment and help to reach better health outcomes. This article reviews evidence regarding adherence to TB treatment in patients and affecting factors and makes recommendations for health care professionals. Belgüzar Kara Diyarbakır Asker Hastanesi, Başhemşirelik Eğitim Koordinatörlüğü, Diyarbakır. Anahtar Kelimeler: Tüberküloz, tedavi, uyum. Key words: Tuberculosis, therapy, adherence. Sorumlu yazar/ Corresponding author: Belgüzar Kara. Diyarbakır Asker Hastanesi, 21100, Merkez, Diyarbakır, Türkiye. sb.kara@mynet.com GİRİŞ Tüberküloz (TB), dünyada ciddi halk sağlığı sorunlarından biridir (1). Dünya nüfusunun yaklaşık üçte birinin TB basili (Mycobacterium tuberculosis) ile enfekte olduğu tahmin edilmektedir (2). Dünyada TB olgularının yaklaşık %95 inin düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşadığı, gelişmekte olan ülkelerde önlenebilir ölümlerin %26 sının TB nedeniyle meydana geldiği bildirilmektedir (3). Buna karşın, gelişmiş ülkelerde son yıllarda TB hastalığının prevalansında azalma görülmektedir (4). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) nün 2008 yılı Küresel TB Kontrol Raporu na göre dünyada toplam olgu bildirimlerinin %83 ünü Afrika, Güneydoğu Asya ve Batı Pasifik bölgeleri oluşturmaktadır. Afrika, nüfusa göre en yüksek insidansa (yüz binde 363) sahip bölgedir. Dünyada 2006 yılında tahmin edilen yeni TB olgularının sayısı 9,2 milyon (yüz binde 139) olup, bunun %44 ünü yeni yayma pozitif (4,1 milyon) ve %8 ini HİV pozitif olgular (0,7 milyon) oluşturmaktadır. Tahmini olgu sayısı 14,4 milyon ve çok ilaca dirençli TB olgularının sayısı 0,5 milyondur. Aynı yıl TB hastalığı nedeniyle ölen 1,7 milyon kişiden 0,2 milyonu HİV pozitiftir (5). Türkiye de bu hastalığın epidemiyolojisi ile ilgili veriler oldukça yetersizdir. Ülkemizde nüfusun yaklaşık dörtte birinin TB basili ile enfekte olduğu düşünülmektedir (6). Türkiye de 2004 yılında DSÖ ye bildirimi yapılan toplam TB olgu sayısı (yüz binde 25) ve yeni yayma pozitif olguların sayısı 5870 (yüz binde 8) dir (7) yılı için bütün olgularda insidansın yüz binde 29 ve mortalitenin yüz binde 4,7 olduğu tahmin edilmektedir (8). Elde edilen verilere göre ülkemizde TB orta derece yaygın olup, stabil bir seyir izlemektedir. Ancak, genç erişkinler ile yaşlılarda TB insidansı artmaktadır. Toplumda başarılı TB programları sonucunda hastalığın daha çok yaşlılarda görülmesi beklendiği için genç erişkinlerde insidansın yüksek olması, ülkemizde TB kontrolünün yeterli olmadığını göstermektedir (3). DSÖ, 1993 yılında TB un dünya çapında acil bir durum olduğunu belirterek, bütün ülkelere Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS) uygulamalarını önermiştir. Bu strateji; balgamın mikroskopik incelemesinin yaygınlaştırılması ile bulaştırıcı olguların tespit edilmesi, ilaçların doğru 75
2 kombinasyonda, uygun süre kullanımının güvenceye alınması ve hastalığın kısa sürede tedavi edilmesi esasına dayanmaktadır (3,9). Günümüzde hastalar hastaneye değil, topluma dayalı bakımı tercih ettikleri için bu yöntemin TB kontrol başarısını artırması beklenmektedir (10,11) yılında ise Birleşmiş Milletler tarafından Milenyum Gelişim Hedefleri belirlenmiştir. Bu hedefler arasında; 2015 yılında 1990 yılına göre TB prevalansını ve mortaliteyi %50 azaltmak, insidans artışını durdurmak ve azalmaya başlamasını sağlamak, DGTS uygulayarak yeni yayma pozitif olgulardan en az %70 ini saptamak ve bu olgulardan %85 ini başarılı şekilde tedavi etmek yer almaktadır. DSÖ nün 2006 yılı verilerine göre, olgu belirleme sıklığı yeni yayma pozitif olgularda %61 dir yılında elde edilen veriler ise dünyada TB tedavisindeki başarının %84,7 olduğunu ortaya koymuştur. DSÖ, Milenyum Gelişim Hedefleri çerçevesinde küresel TB kontrolü için 2006 yılında TB'u Durdurma Stratejisi ni belirlemiştir. Bu stratejide, ülkelere bütün TB olgularına ulaşmaları ve etkin birinci basamak sağlık hizmetleri geliştirmeleri önerilmiştir (5). DSÖ nün hedeflerine paralel olarak Türkiye de Ulusal Sağlık 21 Politikası kapsamında, 2010 yılına kadar aktif TB olgularının %70 inin saptanması, %85 inin tam tedavisinin sağlanması ve insidansın en az %50 azaltılması hedeflenmiştir (12). Ülkemizde 2002 yılında başlatılan DGTS uygulaması ile ilgili pilot çalışmalar 2006 yılında önemli ölçüde yaygınlaşarak, uygulama sıklığı %50 ye ulaşmıştır. DGTS ile olgu belirleme sıklığı bütün yeni olgularda %85 ve yayma pozitiflerde %80 dir. Ayrıca, 2005 yılı verilerine göre tedavi başarısı %89 dur (13). Türkiye de DGTS nin uygulanmaya başlaması ile birlikte birinci basamak sağlık hizmetlerinin TB kontrol programına entegrasyonu gerçekleştirilmiştir. Bu girişim, TB epidemisinin önlenmesi açısından oldukça önemlidir. Ancak DGTS nin başarıya ulaşabilmesi için TB kontrol programlarında düzenli eğitim, denetim ve kontrol faaliyetlerine gereksinim duyulmaktadır (3). TÜBERKÜLOZ TEDAVİSİNE UYUM TB, önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalıktır. TB kontrolünde, aktif TB hastalarının tanı ve tedavisi öncelik taşımaktadır. Özellikle göçmenler, evsizler, yaşlılar ve HİV pozitif kişilerde aktif TB hastalığı gelişme riski artmaktadır (2). TB tedavisi, iki ay süren başlangıç (izoniazid (İNH), rifampisin, pirazinamid ile streptomisin veya etambutol) ve dört ile altı ay süren idame dönemlerini (İNH ve rifampisin) içermektedir. Bu tedavi programında; en etkili, en güvenli ve en kısa süreli tedavinin seçilmesi, basilin duyarlı olduğu kombine ilaçların düzenli ve yeterli süre kullanılması, tedaviye yanıtın ve yan etkilerin izlenmesi önemlidir (12). TB hastaları ile temas eden sağlıklı kişilerin yaklaşık %5 inde iki yıl içinde aktif TB, %95 inde ise latent TB enfeksiyonu (LTBE) gelişmektedir. LTBE, klinik hastalık tablosu olmaksızın vücuda TB basilinin alınmasını ifade etmekte ve tedavi edilmeyen kişilerin yaklaşık %10 unda aktif TB hastalığı ortaya çıkmaktadır (2). LTBE tedavisinde altı ile 12 ay İNH önerilmektedir (6). TB tedavisinde başarı, hastanın kendi bakım sorumluluğunu üstlenmesi ve ilaçlarını düzenli şekilde kullanması ile mümkündür. Tedavi programına uyumsuz olma ilaçların etkinliğini azaltarak enfeksiyon sürecinin uzamasına, ilaç direncine, hastalığın tekrarına ve ölüme yol açabilmektedir. Ayrıca toplumda hastalığın bulaşma olasılığı ve tedavi maliyeti artmaktadır (1,14-17). TB tedavisine uyumsuzluk hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkelerde oldukça yaygın bir sorundur (9,18). Çalışmalarda kullanılan kriterlere göre değişmekle birlikte, tedaviye uyumsuzluğun genel olarak %20 ile %80 aralığında yer aldığı bildirilmektedir (9). Bununla birlikte birçok çalışmada, TB hastalarında tedaviyi terk etme ve tamamlama ile ilgili verilerin tedaviye uyumu belirlemek için kullanıldığı dikkati çekmektedir. DSÖ tarafından tedaviyi terk etme, TB tedavisine ardışık olarak iki ay veya daha fazla ara verilmesi şeklinde tanımlanmaktadır (19). Çalışmalarda hastalarda tedaviyi terk etmenin %5,5 ile %23 aralığında olduğu ve tedavinin idame döneminde arttığı saptanmıştır (14,20-23) Tedaviyi tamamlama ise %38.6 ile %61.7 aralığında değişmektedir (24,25). TB kontrolünde hedef, bütün hastaların öngörülen tedavi süresini tamamlamasını güvenceye alabilmektir (2). Uyum; dinamik, göreceli, karmaşık ve çok boyutlu bir kavram olduğu için belli bir sınıflamaya tabi tutmak oldukça güçtür (26,27). Tablo 1 de görüldüğü gibi TB hastalarında tedaviye uyumu belirlemek için farklı kriterlerden yararlanılmaktadır. Bu kriterler; idrarda İNH metabolitlerinin düzeyi, hasta özbildirimi, sağlık personelinin görüşleri ve hastanın sağlık kontrollerine düzenli gelme durumudur (28-34). Ancak, tedaviye uyumun değerlendirilmesinde bu kriterlerin duyarlılığı değişmektedir. Bir çalışmada İNH tedavisine uyumun objektif olarak değerlendirmesinde, idrar test stripleri kullanmanın etkin ve ucuz bir yöntem olduğu saptanmıştır (29). 76
3 MacIntyre ve arkadaşları (2005) nın çalışmasında ise alanda deneyimli olsalar bile hekim ve hemşire tarafından tedaviye uyumun yetersiz değerlendirildiği ve hasta öz-bildiriminin daha güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle, tedaviye uyumun değerlendirilmesinde kullanılan kriterin duyarlılığı gözönünde bulundurulmalıdır (18). TÜBERKÜLOZ TEDAVİSİNE UYUMU ETKİLEYEN FAKTÖRLER Hastalarda TB tedavisine uyum düzeyinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi, uyumsuzluk riski yüksek olan hastaların tanımlanması, etkin hasta bakımı ve tedavisi için gereklidir. Çalışmalarda birçok faktörün tedaviye uyum ile ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır (9,32). Buna karşın, sosyodemografik ve hastalıkla ilgili değişkenlerin tedaviye uyumu etkilemediğini bildiren çalışmalar da mevcuttur (28,33). Genel olarak TB tedavisine uyumu etkileyen faktörler aşağıdaki başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Bunlar; 1. Hastayla ilgili faktörler: Hastalara sağlık personelleri tarafından hastalık ve tedaviyle ilişkili verilen eğitim, tedaviye uyumu artırmakta ve tedaviyi terk etme riskini azaltmaktadır (21, 32, 35-37). Bir çalışmada LTBE gelişen kişilerin kendilerini sağlıklı hissetmelerine karşın ilaç içmek zorunda olmaları ve ilaç içmeyi unutmaları gibi nedenlerle tedaviye uyumsuzluk gösterdikleri bulunmuştur (6). Performans düzeyi yüksek kişiler (38) ile hamilelik veya postpartum döneminde olan kadınlarda tedaviyi tamamlama olasılığının azaldığı ortaya konulmuştur (24). Ayrıca tedaviye uyumsuzluğun; HİV/AİDS hastaları ile inkarserasyon gelişen (1), beslenme durumu iyi, hastalıkla ilişkili semptomları daha az (39) ve akciğer dışı TB tanısı konulan hastalarda daha yaygın olduğu bildirilmiştir (1). Bir başka çalışmada ise öksürük şikayeti olan, hemoptizi gelişmeyen, ailesinde tarama yapılan ve plörezi gelişen hastalarda tedaviye uyumun arttığı belirlenmiştir (9). 2. Tedaviyle ilgili faktörler: Çalışmalarda hepatit, dispepsi, deri döküntüleri ve artralji gibi ilaç yan etkilerinin uyumsuzluk ve tedaviyi terk etme riskini artırdığı bulunmuştur (1, 2, 15, 19, 21, 24, 40). Hastaların çoğunluğunda (%86) TB tedavisine bağlı yan etkiler geliştiği için genel olarak uyumsuzluk riski yüksektir (19). Başka çalışmalarda TB tedavi süresi uzadıkça uyumun zorlaştığı (1, 2, 6, 41, 42), tedavi şekli (ilaçların dozu, sıklığı) (43) ve hekimin tedavi programına karar verirken hastasının görüşlerini almasının tedaviyi tamamlamayı etkilediği saptanmıştır (40). Bunun yanı sıra, hastalık tanısı konulan sağlık kurumunda tedavi alma imkanı (1), sağlık kurumunun çalışma saatleri (35), ilaç temininde yaşanan sorunlar (29), danışmanlık hizmetleri ve sağlık personeli ile hasta arasındaki iletişimin tedaviye uyumu ve tedaviyi terk etmeyi etkilediği sonucuna ulaşılmıştır (44). Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) uygulamasının tedaviye uyuma etkisini inceleyen çalışmaların sonuçlarında ise tutarsızlık mevcuttur. Bazı çalışmalarda bu uygulamanın tedaviye uyumu artırdığı ve tedaviyi terk etmeyi azalttığı belirlenirken (36, 44, 45); TB hastalarında DGT ile kendi kendine tedavi arasında sağlık sonuçları açısından anlamlı bir fark olmadığını bildiren çalışmalara da rastlanmaktadır (46-48). Bir çalışmada, sağlık personeli tarafından uygulanan DGT nin çocuklarda uyumu olumlu yönde etkilemesine karşın, yetişkinlerde etkili olmadığı bulunmuştur (34). Nyamathi ve arkadaşlarının çalışmasında ise hemşirelerin vaka yönetimi uygulamasının TB tedavisine uyumu artırdığı belirlenmiştir (49). 3. Yaşam şekliyle ilgili faktörler: Genellikle göçmenlerde (50), işsizlerde, mahkumlarda, fiziksel sınırlılıklara sahip ve evsiz olan kişilerde tedaviye uyumsuzluk daha yaygındır (19,51). Yapılan çalışmalarda, hastaların tedavi merkezine ulaşımla ilgili yaşadığı sorunların tedaviyi terk etme riskini artırdığı bulunmuştur (23). 4. Sosyodemografik faktörler: Çalışmalarda yaşın tedaviye uyuma etkisi ile ilgili farklı sonuçlar elde edilmiştir. Birçok çalışmada gençlerde tedaviye uyumun ve tedavi başarısının arttığı, tedaviyi terk etmenin azaldığı belirlenmiştir (9, 14, 23, 36, 40). Buna karşın, gençlerde uyumsuzluğun ve tedaviyi terk etme riskinin daha fazla olduğunu bildiren çalışmalar da mevcuttur (1,24). Bir çalışmada çocukların yetişkinlerden daha fazla tedaviye uyum gösterdiği saptanmıştır (34). Ayrıca; kadınlar (9, 20, 31, 32, 50), öğrenim düzeyi yüksek (52), sosyal güvencesi olan (24), sigara kullanmayan (9, 31), alkol ve madde bağımlılığı olmayan (11, 35, 49, 50, 52), sosyoekonomik durumu iyi (1, 11, 16, 32, 50, 52) ve sosyal desteği yüksek olan hastalarda tedaviye uyumun arttığı ve tedaviyi terk etme riskinin azaldığı saptanmıştır (1, 11, 21, 32). 5. Psikososyal faktörler: Tedaviye uyumu; depresyon, hastalığı inkar etme, sosyal damgalanma korkusu, sağlık inançları, kültürel özellikler, tutumlar, tedavinin maliyeti, tedavi ile ilgili deneyimler, sağlık kurumunda sunulan hizmetlerle ilgili algılar etkilemektedir (25,32,53). Bir Rus çalışmasında TB hastalığının yakınlarla olan ilişkileri, ilgi alanlarını, geleceğe yönelik planları, sosyoekonomik durumu ve yaşam standardını etkilediği, hastalarda sosyal fobinin yaygın görüldüğü bulunmuştur. 77
4 Tablo 1. Tüberküloz tedavisine uyumu inceleyen çalışmalardan örnekler. Çalışma Ülke Örneklem* Yöntem Tanım** Sonuçlar Caceres ve ark. (1) Ailinger ve ark. (28) Szakacs ve ark. (29) Marais ve ark.(30) Lavigne ve ark. (31) Ailinger ve ark. (2) Lertmaharit ve ark. (32) Balbay ve ark. (9) MacIntyre ve ark. (18) Rocha ve ark. (15) Eidlitz- Markus ve ark. (33) Dick ve ark. (34) İspanya N=261 Prospektif Amerika Güney Afrika Güney Afrika Kanada ABD n=153 (LTBE, Latin göçmen) n=301 (HİV pozitif) n=180 (<5 yaş LTBE) n=302 (LTBE) n=53 (LTBE, Latin göçmen) Tayland n=487 Tanımlayıcı Kesitsel Prospektif Kesitsel Açıklayıcı, kesitsel Tanımlayıcı, kesitsel Türkiye n=154 Retrospektif Avustralya n=173 Portekiz n=70 (HİV pozitif) Prospektif, randomize, kontrollü klinik Kesitsel İsrail n=105 (LTBE) Prospektif Güney Afrika n=203 (<15 yaş) n=148 yetişkin Kohort * LTBE: Latent tüberküloz enfeksiyonu. ** İNH: İzoniazid Not: Çalışmalar yıllara göre sıralanmıştır. Uyumsuzluk: 30 gün veya daha fazla tedaviyi terk etme. Uyum: İlaç tedavisini 9 ay düzenli kullanma. Uyum: İdrar test stripleri ile İNH düzeyinin ölçümü. Uyum: İlaç tedavisini 5 ay veya daha fazla düzenli kullanma. Uyum: İlaç tedavisinde toplam dozun %80 inden daha fazlasını alma. Uyum: Tedaviyi tamamlama. Uyumsuzluk: Sağlık kontrollerine gelmeme, telefon ve mektuplara cevap vermeme. Mükemmel uyum: Tedaviye tam olarak uyum gösterme. İyi uyum: Ardışık olarak 2 hafta veya daha az tedaviyi atlama. Kötü uyum: Ardışık olarak 2 haftadan daha fazla tedaviyi atlama. Uyum: İlaç tedavisini düzenli kullanma. Uyumsuzluk: Tedaviyi reddetme veya ardışık olarak en az 2 ay veya 1 yıl içinde 3 ay veya daha fazla sağlık kontrollerine gelmeme. Uyumsuzluk: İdrarda İNH düzeyinin ölçümü, hasta özbildirimi, hekim ve hemşirenin görüşleri. Uyumsuzluk: Haftada 2 den daha fazla sağlık kontrolüne gelmeme. Uyumsuzluk: İdrar renk testi ile İNH düzeyinin ölçümü. Uyum: Tedavinin ilk 6 ayında ilaçların en az %75 ini alma. Uyumsuzluk: %14,9 Uyum: 1. ayda: %84 8. ayda: %34 Uyum: %72 Uyum: %20 Uyum: %72 Uyum: 2. ayda: %98 9. ayda: %72 Mükemmel uyum: %65,7 İyi uyum: %22,8 Kötü uyum: %11,5 Uyum: %65,5 Uyumsuzluk: İdrarda İNH testi: %24 Hasta özbildirimi: %54 Hekim tanılaması: %11 Hemşire tanılaması %7 Uyumsuzluk: %32,9 Uyumsuzluk: %28,5 Genel uyum: %68 Çocuklarda uyum: %73 Yetişkinlerde uyum: %
5 Aynı çalışmada yeni tanı konulan hastaların yarısından fazlası ve kronik TB hastalarının ise sadece üçte biri iyileşeceğinden emin olduğunu, tamamına yakını tedaviyi etkin bulduğunu ve yarısından fazlası tedavisinden memnun olduğunu bildirmiştir (54). İngiltere de yaşayan Afrikalı göçmenlerde yapılan niteliksel çalışmada; hastaların yarısının tanıyı inkar etme eğiliminde olmasına karşın tedaviye iyi uyum gösterdiği, hemşirelerin tedaviye uyum sürecinde çok etkili olduğu ve TB tanısının bazı hastalarda damgalanma hissi yarattığı belirlenmiştir (55). Ayrıca çalışmalarda, sağlık durumunu kötü olarak algılayanlarda tedaviye uyumun arttığı (32), kendini hasta şeklinde algılayan kişilerde ise tedaviyi terk etmenin azaldığı bulunmuştur (11). Güney Afrika da yapılan bir çalışmada, ilacın güvenilirliği ile ilgili inancın tedaviye uyumu etkilediği sonucuna ulaşılmıştır (29). Janmeja ve arkadaşlarının çalışmasında, psikoterapinin tedaviye uyumu artırdığı saptanmıştır (56). Yukarıda sıralanan TB tedavisine uyumu etkileyen faktörler, aynı zamanda birbirleri ile etkileşim halindedir. Uyum, hasta ve hastalıkla ilgili özelliklerin yanı sıra sağlık hizmetlerinden de etkilenmektedir. Bu nedenle, tedaviye uyumsuzluk sadece hastaların sorunu olarak düşünülmemeli ve bu duruma katkıda bulunan çevresel, yapısal ve kurumsal faktörler ile birlikte değerlendirilmelidir (9,27). SONUÇ VE ÖNERİLER TB hastalarında tedaviye uyumsuzluk yaygın ve önemli bir sorundur (27). TB tedavisinin etkinliğini artırabilmek için hastaların tedaviye uyumu değerlendirilmeli, bireysel girişimler planlanmalı ve en erken dönemde uyumsuzluk giderilmelidir (1,49). Hastalarda tedaviye uyumu etkileyen faktörlerin kapsamlı şekilde araştırılması, etkin çözümler üretilmesini sağlayabilir (27,29). Bu amaçla yapılan çalışmalarda uyumu tanılamada kullanılan kriterlerin birbirinden farklı olduğu dikkati çekmektedir. Standart olmayan kriterlerle uyumun değerlendirilmesi ise elde edilen verilerin karşılaştırılabilmesini engellemektedir. Bu nedenle hastalarda tedaviye uyumu değerlendiren geçerli ve güvenilir ölçme araçları geliştirilmelidir (18). Ayrıca, TB tedavisinin yönetimi dinamik bir süreçtir. Bu süreçte genellikle sosyoekonomik sorunlardaki artış ve yakınların tükenmesi tedaviye uyumu etkilediği için uyum düzenli aralıklarla değerlendirilmeli ve sağlık personelleri sadece kendi yargıları ile bir karara varmayarak hastaların da görüşlerini almalıdırlar (17,18,20). TB tedavisine uyumu sağlayabilmek için çok yönlü bir yaklaşım gereklidir (17,51). Bu yaklaşımda; erken tanı ve tedavi (1), hasta merkezli yaklaşım (11), sağlık kurumunda hasta için uygun tedavi zamanının planlanması (19), hastalık ve tedavi hakkında eğitim (19,47), motivasyon ve danışmanlık hizmetlerinin sunulması (50), sosyoekonomik durumu kötü olan hastaların desteklenmesi (16), psikolojik sorunların giderilmesi (54,56), alkol ve madde bağımlılığının tedavisi (35), sosyal destek düzeyinin artırılması (1,11,54), semptom kontrolü ve ilaç yan etkilerinin yönetimi önem taşımaktadır (9,19). Uyumu artırabilmek için tedavi süresini kısaltan yeni ilaçlara gereksinim duyulmaktadır (20). Günümüzde DGTS ve topluma dayalı vaka yönetimi programları ile TB epidemisinin kontrol edilebileceği belirtilmesine karşın (44,45,49), bütün hastalarda her zaman hedeflenen uyum düzeyine ulaşılamaması olasılığı da mevcuttur (15). Bunun için DGT nin özellikle kırsal kesimlerde ve yüksek riskli kişilere, evlerine yakın bir sağlık kurumunda esnek ve uygun şekilde sunulması, destekleme ve ödüllendirme ile hastaların ilaçlarını düzenli almasının teşvik edilmesi, hastanın ve toplumun bakıma dahil edilmesi ve sağlık eğitim kampanyalarının düzenlenmesi önerilmektedir (19,20,22,45,51). Son yıllarda bazı sağlık kurumlarında TB kontrol programlarının etkinliğini artırabilmek için farklı yöntemlerden yararlanılmaktadır. Bu yöntemlerden biri içilen ilaçların düzenli olarak kaydedilmesini sağlayan elektronik ilaç monitörlerinin kullanılmasıdır. Böylece tedaviye uyum doğru şekilde değerlendirilebilmekte ve uyumsuz olan hastalar için danışmanlık, DGT ve tedavi süresinin uzatılması gibi girişimler planlanmaktadır (57). Sonuç olarak, TB tedavisinde sağlık personelinin rolü, sadece tedaviyi gözetimle sınırlı değildir. Tedaviye uyumu artırabilmek için kişiye özel düzenlemeler yapılması ve hasta ile iletişimin geliştirilmesi gereklidir. Sağlık personellerine; TB kontrol programı, hastalara tedaviden önce yan etkilerle ilgili danışmanlık yapma, yan etkilerin zamanında ve uygun şekilde tedavisi ile iletişim tekniklerine yönelik eğitim verilmesi de TB tedavisinin etkinliğini artırabilir (10,19). TB kontrol programlarında hastalığın yayılmasını önleme ve tedavi sürecinin başarılı şekilde tamamlanmasında, sağlık ekibinde yer alan hemşirelere önemli görevler düşmektedir. Hemşireler, hasta ve ailesini ilaçları düzenli kullanmanın tedavi sonuçlarına etkisi konusunda bilgilendirmelidirler (2). Gelecekte daha etkin stratejilerin geliştirilmesi ile hastalarda TB 79
6 tedavisine uyumun istenilen düzeye ulaşacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR 1. Caceres Fde M, Orozco LC. Incidence of and factors for non-compliance to antituberculous treatment. Biomedica. 2007; 27(4): Ailinger RL, Moore JB, Nguyen N, Lasus H. Adherence to latent tuberculosis infection therapy among latino immigrants. Public Health Nurs. 2006; 23(4): Kılıçaslan Z. Dünyada ve Türkiye de tüberküloz. ANKEM Dergisi. 2007; 21(Ek 2): Piersimoni C, Scarparo C. Pulmonary infections associated with non-tuberculous mycobacteria in immunocompetent patients. Lancet Infect Dis. 2008; 8(5): World Health Organization (WHO) Global tuberculosis control: surveillance, planning, financing._who_report,_geneva._(who/htm/t B/ )._http:// lobal_report_[erişim_tarihi:_ ]. 6. Başoğlu ÖK, Atasever A. İzmir ili verem savaşı dispanserlerinde latent tüberküloz enfeksiyonu tedavisi. Akciğer Arşivi. 2005; 1: World Health Organization Regional Office for Europe. Basic statistics from the tuberculosis database:_turkey._ tuberculosis/ctryinfo/_databaseextraction?countr y=tur [Erişim tarihi: ]. 8._World_Health_Organization._Core_Health_Indicat ors._2006._http:// ore/core_select_process.cfm?countries=tur&indic ators=tbincidencerate&indicators=tbprevrate [Erişim tarihi: ]. 9. Balbay O, Annakkaya AN, Arbak P, Bilgin C, Erbaş M. Which patients are able to adhere to tuberculosis treatment? A study in a rural area in the Northwest part of Turkey. Jpn J Infect Dis. 2005; 58: Escott S, Walley J. Listening to those on the frontline: lessons for community-based tuberculosis programmes from a qualitative study in Swaziland. Soc Sci Med. 2005; 61(8): Jakubowiak WM, Bogorodskaya EM, Borisov SE, Danilova ID, Lomakina OB, Kourbatova EV. Social support and incentives programme for patients with tuberculosis: experience from the Russian Federation. Int J Tuberc Lung Dis. 2007; 11(11): Kara İH. Tüberküloz: güncel epidemiyoloji ve hastalık yönetimi. Türk Aile Hek Derg 2007; 11(1): World Health Organization. Tuberculosis country profile:_turkey._2006._http:// Atlas/predefinedReports/TB/PDF_Files/tur.pdf [Erişim tarihi: ]. 14. Bao QS, Du YH, Lu CY. Treatment outcome of new pulmonary tuberculosis in Guangzhou, China : a register-based cohort study. BMC Public Health. 2007; 7: Rocha M, Pereira S, Ferreira L, Barros H. The role of adherence in tuberculosis HIV-positive patients treated in ambulatory regimen. Eur Respir J. 2003; 21(5): Belo MT, Selig L, Luiz RR, Hanson C, Luna AL, Teixeira EG, et al. Choosing incentives to stimulate tuberculosis treatment compliance in a poor county in Rio de Janeiro state, Brazil. Med Sci Monit. 2006; 12(5): PH Sagbakken M, Frich JC, Bjune G. Barriers and enablers in the management of tuberculosis treatment in Addis Ababa, Ethiopia: a qualitative study. BMC Public Health. 2008; 8: MacIntyre CR, Goebel K, Brown GV. Patient knows best: blinded assessment of nonadherence with antituberculous therapy by physicians, nurses, and patients compared with urine drug levels. Prev Med. 2005; 40(1): Awofesoa N. Anti-tuberculosis medication sideeffects constitute major factor for poor adherence to tuberculosis treatment. Bulletin of the World Health Organization. 2008; 86(3): B-D. 20. Daniel OJ, Oladapo OT, Alausa OK. Default from tuberculosis treatment programme in Sagamu, Nigeria. Niger J Med. 2006; 15(1): Tekle B, Mariam DH, Ali A. Defaulting from DOTS and its determinants in three districts of Arsi Zone in Ethiopia. Int J Tuberc Lung Dis. 2002; 6(7): Jombo GT, Peters EJ, Gyuse AN, Nwankon JP. Outcome of directly observed therapy short course (DOTS) regimen in a rural community of the Nigerian Niger Delta. Niger J Med. 2008; 17(1): Shargie EB, Lindtjorn B. Determinants of treatment adherence among smear-positive 80
7 pulmonary tuberculosis patients in Southern Ethiopia. PLoS Med. 2007; 4(2): e Kwara A, Herold JS, Machan JT, Carter EJ. Factors associated with failure to complete isoniazid treatment for latent tuberculosis infection in Rhode Island. Chest. 2008; 133(4): Parsyan AE, Saukkonen J, Barry MA, Sharnprapai S, Horsburgh CR Jr. Predictors of failure to complete treatment for latent tuberculosis infection. J Infect. 2007; 54(3): Kara B. Hemodiyaliz hastalarında tedaviye uyum: çok yönlü bir yaklaşım. Gülhane Tıp Dergisi. 2007; 49(2): Munro SA, Lewin SA, Smith HJ, Engel ME, Fretheim A, Volmink J. Patient adherence to tuberculosis treatment: a systematic review of qualitative research. PLoS Med. 2007; 4(7): e Ailinger RL, Black P, Nguyen N, Lasus H. Predictors of adherence to latent tuberculosis infection therapy in Latino immigrants. J Community Health Nurs. 2007; 24(3): Szakacs TA, Wilson D, Cameron DW, Clark M, Kocheleff P, Muller FJ et al. Adherence with isoniazid for prevention of tuberculosis among HIV-infected adults in South Africa. BMC Infect Dis. 2006; 6: Marais BJ, van Zyl S, Schaaf HS, van Aardt M, Gie RP, Beyers N. Adherence to isoniazid preventive chemotherapy: a prospective community based study. Arch Dis Child. 2006; 91(9): Lavigne M, Rocher I, Steensma C, Brassard P. The impact of smoking on adherence to treatment for latent tuberculosis infection. BMC Public Health. 2006; 6: Lertmaharit S, Kamol-Ratankul P, Sawert H, Jittimanee S, Wangmanee S. Factors associated with compliance among tuberculosis patients in Thailand. J Med Assoc Thai. 2005; 88 (Suppl 4): S Eidlitz-Markus T, Zeharia A, Baum G, Mimouni M, Amir J. Use of the urine color test to monitor compliance with isoniazid treatment of latent tuberculosis infection. Chest. 2003; 123(3): Dick J, Schoeman JH, Mohammed A, Lombard C. Tuberculosis in the community: 1. Evaluation of a volunteer health worker programme to enhance adherence to anti-tuberculosis treatment. Tuber Lung Dis. 1996; 77(3): Culqui DR, Grijalva CG, Reategui Sdel R, Cajo JM, Suarez LA. Predictive factors for noncompliance with tuberculosis treatment in an endemic region of Peru. Rev Panam Salud Publica. 2005; 18(1): Bam TS, Gunneberg C, Chamroonsawasdi K, Bam DS, Aalberg O, Kasland O, et al. Factors affecting patient adherence to DOTS in urban Kathmandu, Nepal. Int J Tuberc Lung Dis. 2006; 10(3): Clark PM, Karagoz T, Apikoglu-Rabus S, Izzettin FV. Effect of pharmacist-led patient education on adherence to tuberculosis treatment. Am J Health Syst Pharm. 2007; 64(5): Fuse ET, Takeda Y, Toyoda E, Mikami A, Kobayashi N, Kudo K. Predictive factors for treatment incompletion in elderly patients with newly diagnosed pulmonary tuberculosis. Kekkaku. 2007; 82(11): McInerney PA, Nicholas PK, Wantland D, Corless IB, Ncama B, Bhengu B, et al. Characteristics of anti-tuberculosis medication adherence in South Africa. Appl Nurs Res. 2007; 20(4): Rennie TW, Bothamley GH, Engova D, Bates IP. Patient choice promotes adherence in preventive treatment for latent tuberculosis. Eur Respir J. 2007; 30(4): Cook PP, Maldonado RA, Yarnell CT, Holbert D. Safety and completion rate of short-course therapy for treatment of latent tuberculosis infection. Clin Infect Dis. 2006; 43(3): Van Zyl S, Marais BJ, Hesseling AC, Gie RP, Beyers N, Schaaf HS. Adherence to antituberculosis chemoprophylaxis and treatment in children. Int J Tuberc Lung Dis. 2006; 10(1): Menzies D, Dion MJ, Francis D, Parisien I, Rocher I, Mannix S et al. In closely monitored patients, adherence in the first month predicts completion of therapy for latent tuberculosis infection. Int J Tuberc Lung Dis. 2005; 9(12): Thiam S, LeFevre AM, Hane F, Ndiaye A, Ba F, Fielding KL, et al. Effectiveness of a strategy to improve adherence to tuberculosis treatment in a resource-poor setting: a cluster randomized controlled trial. JAMA. 2007; 297(4): Ollé-Goig JE, Alvarez J. Treatment of tuberculosis in a rural area of Haiti: directly 81
8 observed and non-observed regimens. The experience of Hospital Albert Schweitzer. Int J Tuberc Lung Dis. 2001; 5(2): Radilla-Chavez P, Laniado-Laborín R. Results of directly observed treatment for tuberculosis in Ensenada, Mexico: not all DOTS programs are created equally. Int J Tuberc Lung Dis. 2007; 11(3): tuberculosis treatment. Respiration. 2005; 72(4): Moulding TS. Viewpoint: adapting to new international tuberculosis treatment standards with medication monitors and DOT given selectively. Trop Med Int Health. 2007; 12(11): Khan MA, Walley JD, Witter SN, Shah SK, Javeed S. Tuberculosis patient adherence to direct observation: results of a social study in Pakistan. Health Policy Plan. 2005; 20(6): Volmink J, Garner P. Directly observed therapy for treating tuberculosis. Cochrane Database Syst Rev. 2007; 4: CD Nyamathi A, Nahid P, Berg J, Burrage J, Christiani A, Aqtash S et al. Efficacy of nurse case-managed intervention for latent tuberculosis among homeless subsamples. Nurs Res. 2008; 57(1): Jaggarajamma K, Sudha G, Chandrasekaran V, Nirupa C, Thomas A, Santha T et al. Reasons for non-compliance among patients treated under Revised National Tuberculosis Control Programme (RNTCP), Tiruvallur district, south India. Indian J Tuberc. 2007; 54(3): Özşeker F, Akkaya E, Dilek İ, Damadoğlu E. Tüberküloz hastalarının tedaviye uyumu (hasta kompliyansı). Solunum Hastalıkları. 2004; 15: Bergel FS, Gouveia N. Frequent return as a novel strategy for tuberculosis treatment adherence. Rev Saude Publica. 2005; 39(6): Berg J, Nyamathi A, Christiani A, Morisky D, Leake B. Predictors of screening results for depressive symptoms among homeless adults in Los Angeles with latent tuberculosis. Res Nurs Health. 2005; 28(3): Sukhova EV, Sukhov VM, Kornev AV. The specific features of an attitude of patients with pulmonary tuberculosis towards disease. Probl Tuberk Bolezn Legk. 2006; 5: Nnoaham KE, Pool R, Bothamley G, Grant AD. Perceptions and experiences of tuberculosis among African patients attending a tuberculosis clinic in London. Int J Tuberc Lung Dis. 2006; 10(9): Janmeja AK, Das SK, Bhargava R, Chavan BS. Psychotherapy improves compliance with 82
Küresel Bir Problem Olarak Tüberküloz. Prof. Dr. Ali ALBAY Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tıbbi Mikrobiyoloji. AD. Öğretim Üyesi
Küresel Bir Problem Olarak Tüberküloz Prof. Dr. Ali ALBAY Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tıbbi Mikrobiyoloji. AD. Öğretim Üyesi Tüberküloz: En eski hastalıklardan Tedavisi var Korunabilir En yaygın ve ölümcül
DetaylıDÜNYADA VE TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZ
DÜNYADA VE TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZ Esra Nurlu Temel Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. KASIM 2015 Isparta Tüberküloz çok eski çağlardan beri bilinen
Detaylıİlaç Direncinin Saptanmasında Güncel Moleküler Yöntemler. O. Kaya Köksalan Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) İstanbul Üniversitesi
İlaç Direncinin Saptanmasında Güncel Moleküler Yöntemler O. Kaya Köksalan Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) İstanbul Üniversitesi TB solunum yoluyla bulaşan önlenebilir bir hastalıktır Bulaşları
DetaylıAyşe YÜCE Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD.
TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU Ayşe YÜCE Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. DSÖ Küresel Tüberküloz Kontrolü 2010 Raporu Dünya için 3 büyük tehlikeden
DetaylıUNAIDS Dünya AIDS Günü Raporu 2011
UNAIDS Dünya AIDS Günü Raporu 2011 AIDS Epidemisinin Küresel Özeti 2010 HIV ile yaşayan sayısı Toplam Yetişkin Kadın Çocuk (
DetaylıTÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ
21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu, Samsun TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN Ondokuz Mayıs Üniversitesi,
DetaylıTÜBERKÜLOZUN MOLEKÜLER TANISINDA GÜNCEL DURUM
TÜBERKÜLOZUN MOLEKÜLER TANISINDA GÜNCEL DURUM Doç. Dr. Alpaslan Alp Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Dünya Sağlık Örgütü 2009 Yılı Raporu Aktif tüberkülozlu hasta
Detaylı2015 e az bir zaman kala Türkiye, tüberküloz hedeflerinin neresinde?
doi 10.5578/tt.7500 Tuberk Toraks 2014;62(2):160-164 Geliş Tarihi/Received: 25.03.2014 Kabul Ediliş Tarihi/Accepted: 08.05.2014 DERLEME REVIEW 2015 e az bir zaman kala Türkiye, tüberküloz hedeflerinin
DetaylıDÜZCE TIP FAKÜLTESİ DERGİSİ DUZCE MEDICAL JOURNAL
DÜZCE TIP FAKÜLTESİ DERGİSİ DUZCE MEDICAL JOURNAL ORİJİNAL MAKALE / ORIGINAL ARTICLE 1 Muammer YILMAZ 2 Ayşe YILMAZ DÜZCE TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ TÜBERKÜLOZ BİRİMİNE KAYITLI TÜBERKÜLOZ VAKALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ:2011-2015
DetaylıHastaların Tedaviye Uyumunu ve Sağlık
Hastaların Tedaviye Uyumunu ve Sağlık Sisteminde Kalmasını Artırıcı Önlemler Prof. Dr. Dilara İnan 26.12.2015 İstanbul HIV hastasının takipte kalması, HIV hastalığının sonuçlarını hem bireysel hem toplumsal
DetaylıTÜBERKÜLOZ HASTALIĞINDA DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ UYGULAMALARI: SİSTEMATİK İNCELEME
İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi, Cilt XXVII Sayı 1, 2013 TÜBERKÜLOZ HASTALIĞINDA DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ UYGULAMALARI: SİSTEMATİK İNCELEME APPLICATIONS OF DIRECTLY OBSERVED TREATMENT OF TUBERCULOSIS DISEASE:
DetaylıYaygın İlaç Dirençli Tüberküloz (YİD-TB)
Şeref ÖZKARA Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ANKARA ÖZET Yaygın ilaç dirençli tüberküloz (YİD-TB), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Görev Grubu tarafından Ekim 2006
DetaylıProf. Dr. Rabin SABA Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Memorial Sağlık Grubu
Prof. Dr. Rabin SABA Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Memorial Sağlık Grubu Tedavi hedefleri HIV e bağlı morbidite ve mortaliteyi azaltmak Viral yükü maksimal ve en uzun süreli şekilde bastırmak. İmmun
DetaylıSSK Ballıdağ Göğüs Hastalıkları Hastanesi nde Yılları Arasında İzlenen Tüberküloz Olgularında İlaç Direnci
SSK Ballıdağ Göğüs Hastalıkları Hastanesi nde 1995-1997 Yılları Arasında İzlenen Tüberküloz Olgularında İlaç Direnci Sefa Levent ÖZŞAHİN*, Özgür KARACAN**, Remziye EL***, Zuhal GÜLLÜ**** * SSK Ankara Eğitim
Detaylıİstanbul Küçükçekmece de Tüberküloz Çalışmalarının Durumu
İstanbul Küçükçekmece de Tüberküloz Çalışmalarının Durumu Mithat KIYAK*, Önder GÜNERHAN**, Seyhan TEMİZ**, Seniha HACIOĞLU** * Marmara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi, ** Küçükçekmece Sağlık Grup
DetaylıHIV/AIDS epidemisinde neler değişti?
HIV/AIDS epidemisinde neler değişti? Dr. Gülşen Mermut Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji ABD EKMUD İzmir Toplantıları - 29.12.2015 Sunum Planı Dünya epidemiyolojisi
DetaylıBununla birlikte tüberkülozla savaş yeterli bütçeyi büyük ölçüde bulamamaktadır. Bu kabul edilemez bir durumdur.
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (DSÖ) 2012 KÜRESEL TÜBERKÜLOZ RAPORUNU YAYIMLADI - Genç Gelişim K Tüberküloz, ülkemizdeki adıyla verem, havayolu ile bulaşan ve öldürebilen bir hastalıktır. Çok az maliyetle tedavi
DetaylıDoğrudan Gözetimli Tedavi Uygulamaları. Dr.Dilek Polat
Doğrudan Gözetimli Tedavi Uygulamaları Dr.Dilek Polat Sunum Planı DGT nedir? Neden DGT? Gözetim planı DGT uygulamaları DGT nin izlenmesi, denetimi Sorunların giderilmesi Doğrudan Gözetimli Tedavi Bir hastanın
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı. Uzm.Dr.M.Bünyamin GÜCÜYENER 2015
Akılcı İlaç Kullanımı Uzm.Dr.M.Bünyamin GÜCÜYENER 2015 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına
DetaylıTÜBERKÜLOZ Tüberküloz hastalığı gelişimi için risk faktörleri
TÜBERKÜLOZ Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis mikrobu ile oluşan bulaşıcı bir hastalıktır. Kişiden kişiye solunum yoluyla bulaşir. Hasta kişilerin öksürmesi, aksırması, hapşurması, konuşması ile havaya
DetaylıDr. Aysun YALÇI Gülhane Eğitim Araştırma Hastanesi , ANKARA
Dr. Aysun YALÇI Gülhane Eğitim Araştırma Hastanesi 29.03.2017, ANKARA Sunum Planı Giriş Antimikrobiyal direnci önleme Direncin önlenmesinde WHO, İDSA,CDC önerileri El hijyeni Temas izolasyonu önlemleri
DetaylıTÜBERKÜLOZ Dr. Behice Kurtaran. Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD
TÜBERKÜLOZ 2019 Dr. Behice Kurtaran Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD TÜBERKÜLOZ İnsanlık tarafından bilinen en eski hastalıklardan biri 2 Halk arasında ince hastalık Dünyada
DetaylıTÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU 71. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası
TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU www.verem.org 71. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası VEREM (TÜBERKÜLOZ) NEDİR? Verem, Mycobacterium Tuberculosis denilen bir basille oluşan, tedavi edilmezse
DetaylıVERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği
VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği 21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından
DetaylıTüberküloz Hastalarının Tedaviye Uyumu (Hasta Kompliyansı)
Tüberküloz Hastalarının Tedaviye Uyumu (Hasta Kompliyansı) Ferhan ÖZŞEKER, Esen AKKAYA, İlknur DİLEK, Ebru DAMADOĞLU SSK Süreyyapaşa Göğüs Kalp ve Damar Hastalıkları Eğitim Hastanesi, İSTANBUL ÖZET Tüberküloz
DetaylıÇok ilaca dirençli tüberküloz tedavisinde cerrahinin yeri. Dr. Kemal Tahaoğlu Antalya 2007
Çok ilaca dirençli tüberküloz tedavisinde cerrahinin yeri Dr. Kemal Tahaoğlu Antalya 2007 Tüberküloz tedavisinin tarihçesi İkinci Yüzyıl İstirahat, Diyet Öksürüğün önlenmesi Onsekizinci Yüzyıl Kır havası
DetaylıKANITA DAYALI TIP Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD
KANITA DAYALI TIP Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD 1 Soğuk su içmeyi engelleyerek soğuk algınlığını önleyebilir miyiz? Vitamin C vererek gribi önleyebilir
DetaylıÖzgün Problem Çözme Becerileri
Özgün Problem Çözme Becerileri Research Agenda for General Practice / Family Medicine and Primary Health Care in Europe; Specific Problem Solving Skills ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ
DetaylıVerem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır.
Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak 2019 Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır. Tüberküloz İle Enfekte Olan Nüfus Dünya nüfusunun %23 ü 1,66 milyar kişi tüberküloz ile enfektedir. Enfekte
DetaylıMental sağlığın korunmasında etkili faktörler. Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Mental sağlığın korunmasında etkili faktörler Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Diyabetlilerin önemli bir kısmında bulunan psikolojik bozukluklar çoğu zaman gözardı edilmekte ve
DetaylıTÜBERKÜLOZ EPİDEMİYOLOJİSİ. Dr. Şükran KÖSE
TÜBERKÜLOZ EPİDEMİYOLOJİSİ Dr. Şükran KÖSE Nisan 2015 http://www.pbs.org// Global tuberculosis report 2014 Tüberküloz dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalıklarından biri olmaya devam etmektedir 2013 yılında
DetaylıÝzmir de Saðlýk Çalýþanlarý Arasýnda Tüberküloz Hastalýðý Riski: Tüberküloz Meslek Hastalýðý Olarak Kabul Edilebilir mi?
ARAÞTIRMALAR Ýzmir de Saðlýk Çalýþanlarý Arasýnda Tüberküloz Hastalýðý Riski: Tüberküloz Meslek Hastalýðý Olarak Kabul Edilebilir mi? Oðuz Kýlýnç 1, Eyüp Sabri Uçan 1, Aydan Çakan 2, Hülya Ellidokuz 3,
DetaylıBİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ. Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı
BİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı BİRİNCİ BASAMAKTA GÜNCEL DURUM > 6330 Aile Sağlığı Merkezi
DetaylıProf. Dr. Ayşe Yüce. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Nisan-2014
Prof. Dr. Ayşe Yüce Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Nisan-2014 1 Global Tuberculosis Report 2013, World Health Organization 2 Kötü sosyo-ekonomik
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr.Şenol Çomoğlu
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr.Şenol Çomoğlu 2 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine
DetaylıTüberküloz Hastalarında Tüberküloz Hakkında Bilgi Düzeyinin Değerlendirilmesi
Tüberküloz Hastalarında Tüberküloz Hakkında Bilgi Düzeyinin Değerlendirilmesi A. Berna DURSUN*, Z. Müjgan GÜLER*, Ömür AYDIN*, Selma FIRAT GÜVEN*, Aydın YILMAZ*, Durdu SERTKAYA** * Atatürk Göğüs Hastalıkları
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Bülent Sönmez 9. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi 10-12 Aralık 2015, Edirne
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Bülent Sönmez 9. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi 10-12 Aralık 2015, Edirne AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık
Detaylıİlaç direnci saptanmasında yeni yöntemler. Prof. Dr. Cengiz ÇAVUŞOĞLU Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji AD, Bornova, İZMİR
İlaç direnci saptanmasında yeni yöntemler Prof. Dr. Cengiz ÇAVUŞOĞLU Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji AD, Bornova, İZMİR 2050 TB Eliminasyon Hedefi (WHO; Global Tuberculosis Report 2012)
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI OTURUMLARI İÇİN ÖRNEK SUNUM. Dr. Sibel Aşçıoğlu Hayran Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları AD
AKILCI İLAÇ KULLANIMI OTURUMLARI İÇİN ÖRNEK SUNUM Dr. Sibel Aşçıoğlu Hayran Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları AD AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI
AKILCI İLAÇ KULLANIMI İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD Perinatoloji BD Prenatal-Tanı Tedavi Ünitesi Dr. Tuğba Saraç Sivrikoz Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı
DetaylıYoğun Bakım Ünitesinde Gelişen Kandida Enfeksiyonları ve Mortaliteyi Etkileyen Risk Faktörleri
Yoğun Bakım Ünitesinde Gelişen Kandida Enfeksiyonları ve Mortaliteyi Etkileyen Risk Faktörleri Emel AZAK, Esra Ulukaya, Ayşe WILLKE Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik
DetaylıAğır OUAS lı bir olguda klostrofobi ve uykuda ölüm korkusuna bağlı yaşanan CPAP cihazına uyum sorununun davranışsal destekle çözümlenmesi
1 Ağır OUAS lı bir olguda klostrofobi ve uykuda ölüm korkusuna bağlı yaşanan CPAP cihazına uyum sorununun davranışsal destekle çözümlenmesi Arzu Erkoç, Servet Kayhan, Ünal Şahin Giriş OUAS, kişinin yaşam
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur 3 Akılcı İlaç Kullanımı
DetaylıKANSER İSTATİSTİKLERİ
1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur 3 Akılcı İlaç Kullanımı
DetaylıEK: VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI BİLGİ NOTU (01-07 Ocak 2017)
EK: 1 70. VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI BİLGİ NOTU (01-07 Ocak 2017) VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 1947 yılında kutlanmaya başlamıştır. Her yıl Ocak ayının
DetaylıViral Hepatitlerin Epidemiyolojisi ve Hastalık Yükü. Prof.Dr. Hande HARMANCI Global Hepatit Programı
Viral Hepatitlerin Epidemiyolojisi ve Hastalık Yükü Prof.Dr. Hande HARMANCI Global Hepatit Programı Giriş Sarılık salgınları 5. yy'dan bu yana bildirilmektedir Bu virüs grubu (A - E) global halk sağlığı
DetaylıAkılcı İlaç Kullanımı ( ) Uzm. Dr. Şermin BÖREKÇİ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı
Akılcı İlaç Kullanımı (29.05.2016) Uzm. Dr. Şermin BÖREKÇİ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Sunu Planı 1. Akılcı İlaç Kullanımı Tanım 2. Akılcı İlaç Kullanımı Sorumluluk Sahibi
DetaylıMuzaffer Fincancı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Muzaffer Fincancı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi HIV infeksiyonlu hastalarda tüberküloz sıklığı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi 212 HIV infeksiyonlu hasta - 8 Akciğer tüberkülozu - 4
DetaylıTüberküloz kontrol programı kapsamında il değerlendirmesi
doi 10.5578/tt.7899 Geliş Tarihi/Received: 05.04.2014 Kabul Ediliş Tarihi/Accepted: 07.08.2014 KLİNİK ÇALIŞMA RESEARCH ARTICLE Tüberküloz kontrol programı kapsamında il değerlendirmesi Tarkan ÖZDEMİR 1
DetaylıTÜTÜN ÜRÜNLERİ ÜZERİNDEKİ VERGİYİ ARTIRMAK
TÜTÜN ÜRÜNLERİ ÜZERİNDEKİ VERGİYİ ARTIRMAK Doç. Dr. S. Erhan DEVECİ 9 Haziran 2010 - Elazığ Sunum Planı - Konunun önemi - Vergi ve fiyatlar ile ilgili ulusal stratejik planlar - Verginin artırılması sonucu
DetaylıHIV Enfeksiyonu ve Tüberküloz Birlikteliğinin Değerlendirilmesi
HIV Enfeksiyonu ve Tüberküloz Birlikteliğinin Değerlendirilmesi =Evaluation of HIV Infection and Tuberculosis Concomitance= Behice Kurtaran, Selçuk Nazik, Aslıhan Ulu, Ayşe Seza İnal, Süheyla Kömür, Ferit
DetaylıAkut Hepatit C Tedavisi. Dr. Dilara İnan Akdeniz ÜTF, İnfeksiyon Hastalıkları ve Kl. Mikr AD, Antalya
Akut Hepatit C Tedavisi Dr. Dilara İnan Akdeniz ÜTF, İnfeksiyon Hastalıkları ve Kl. Mikr AD, Antalya HCV DSÖ verilerine göre tüm dünya nüfusunun %3 ü (yaklaşık 170 milyon kişi) HCV ile infekte. İnsidans;
DetaylıDoğrudan klinik örnekte hızlı tanı. Prof. Dr. Cengiz ÇAVUŞOĞLU Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji AD, Bornova, İZMİR
Doğrudan klinik örnekte hızlı tanı Prof. Dr. Cengiz ÇAVUŞOĞLU Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji AD, Bornova, İZMİR TİCARİ KONVANSİYONEL PCR SİTEMLERİ TİCARİ REAL-TIME PCR SİTEMLERİ IN-HOUSE
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Rabia SAĞLAM 2. Doğum Tarihi : 17. 10. 1984 3. Unvanı : Dr. Öğr. Üyesi 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Atatürk Üniversitesi 2003-2007 Toplum
DetaylıEK: 1 68. VEREM EĞĠTĠM VE PROPAGANDA HAFTASI BĠLGĠ NOTU (04-10 Ocak 2014)
EK: 1 68. VEREM EĞĠTĠM VE PROPAGANDA HAFTASI BĠLGĠ NOTU (04-10 Ocak 2014) VEREM EĞĠTĠM VE PROPAGANDA HAFTASI Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 1947 yılında kutlanmaya başlamıştır. Her yıl Ocak ayının
DetaylıDiyarbakır ilinde tüberküloz insidansını etkileyen faktörler
Diyarbakır ilinde tüberküloz insidansını etkileyen faktörler Abdullah Çetin TANRIKULU 1, Abdurrahman ABAKAY 2, Özlem ABAKAY 3, Adil ALP 4 1 Kafkas Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim
DetaylıÜLKEM ZDE ÇOK LACA D RENÇL TÜBERKÜLOZ EP DEM YOLOJ S
ÜLKEM ZDE ÇOK LACA D RENÇL TÜBERKÜLOZ EP DEM YOLOJ S Doç.Dr. Kemal TAHAO LU Süreyyapafla Gö üs Hastal klar ve Gö üs Cerrahisi Merkezi, STANBUL Çok laca Dirençli Tüberküloz (Ç D TB) ile ilgili gerek ülkemizde
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI VEREM (TÜBERKÜLOZ) NEDİR? Verem hastalığı; verem mikrobunun solunum yolu ile alınmasıyla oluşan bulaşıcı bir
DetaylıİKİ GAZETEDE SAĞLIK ÇALIŞANLARINA SALDIRI HABERLERİ. Nefise KAYKA, Cem ÖZDAĞ, Mustafa SERCAN
İKİ GAZETEDE SAĞLIK ÇALIŞANLARINA SALDIRI HABERLERİ Nefise KAYKA, Cem ÖZDAĞ, Mustafa SERCAN Sağlık ortamında hekime ve sağlık çalışanlarına yönelik şiddet son yıllarda artış göstermektedir. Sağlık kurumunda
DetaylıTürkiye'de Yıllara Göre Yeni Verem Hasta Sayıları. 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007 Yıllar
Verem Haftası etkinlikleri çerçevesinde Akkuş İlçe Sağlık Grup Başkanımız Dr. Mustafa AKDOĞAN 18/01/2010 tarihinde ilçemizde çalışan din adamları ve halka yönelik verem hastalığı ile ilgili çeşitli bilgiler
DetaylıDÜNYADA VE TÜRKİYE DE ANNE ÖLÜMLERİ
DÜNYADA VE TÜRKİYE DE ANNE ÖLÜMLERİ Dr. İbrahim PADIR İstanbul, 2015 Kavramlar ve Tanımlar Gebeliğe bağlı ölüm, bir kadının gebelik süresince, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde
DetaylıHASTA VE AİLE EĞİTİMİNİN ETKİNLİĞİNİ BELİRLEME İLKAY AKSOY GÜLHANE ASKERİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM HASTANESİ
HASTA VE AİLE EĞİTİMİNİN ETKİNLİĞİNİ BELİRLEME İLKAY AKSOY GÜLHANE ASKERİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM HASTANESİ KONU BAŞLIKLARI Hemşirenin eğitici rolü ve iletişim Hasta ve aile eğitimi Hasta eğitiminin
DetaylıGenç Askerlerde Tüberküloz İnsidansı ve Primer İlaç Direnci Oranları: Ülkemizdeki 14 Asker Hastanesinin Verileri
Özgün Çalışma/Original Article Mikrobiyol Bul 2012; 46(1): 26-32 Genç Askerlerde Tüberküloz İnsidansı ve Primer İlaç Direnci Oranları: Tuberculosis Incidence and Primary Drug Resistance Rates in Young
DetaylıZoonotik Tüberküloz (1)
Zoonotik Tüberküloz (1) (Dünya Akciğer Sağlğı Kongresi öncesi Londra da yapılan toplantının sonuçları) Besin ve hayvan kaynaklı tüberküloza (zoonotik TB) ye karşı ilk kez mücadele çağrısı yapıldı. 30.09.2016
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı. VEREM HASTALIĞI ve VEREM HAFTASI
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI ve VEREM HAFTASI VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI Geleneksel olarak her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden
DetaylıTedavi Uyum. Alper Şener Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi Çanakkale
Tedavi Uyum Alper Şener Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi Çanakkale SGK SUT Güncellemeler ECZANE İlaç temini Sisteme kayıt Reçetenin muadille değişimi HASTA UYUM HEKİM Tedavi kararı Günlük aktivite
DetaylıDünyada ve Türkiyede Hepatit B ve Hepatit C Epidemiyolojisi. Dr Meral Sönmezoğlu Yeditepe Üniversitesi Hastanesi
Dünyada ve Türkiyede Hepatit B ve Hepatit C Epidemiyolojisi Dr Meral Sönmezoğlu Yeditepe Üniversitesi Hastanesi EKMUD İstanbul Günleri 1 Mart 2016 Kronik hepatit B ve C Kronik hepatit B ve C dünyada önemli
DetaylıBİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNİ TANIYALIM
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNİ TANIYALIM TTD XVII. KIŞ OKULU, ŞUBAT 2018, ANTALYA Dr. Canan DEMİR Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları BD Çıkar Beyanı: İlaç
DetaylıTekirdağ da Tüberkülozun Yıllar İçindeki Değişimi
Research Article /Araştırma Makalesi Tekirdağ da Tüberkülozun Yıllar İçindeki Değişimi The Trend of Tuberculosis in Tekirdağ Hayati Güneş 1, Remzi Altın 2, Levent Cem Mutlu 2, Mustafa Doğan 3, Mustafa
DetaylıIASLC Kongresi nin ardından
IASLC Kongresi nin ardından -Akciğer kanser epidemiyolojisi - Akciğer kanserinde tarama - Akciğer kanserli hastada sigara Dr Ülkü Yılmaz Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma
DetaylıNazilli Verem Savaş Dispanseri nde Haziran 1996-Mayıs 2000 Tarihleri Arasında Yürütülen Çalışmaların Değerlendirmesi: DGT Öncesi Durum
Nazilli Verem Savaş Dispanseri nde Haziran 1996-Mayıs 2000 Tarihleri Arasında Yürütülen Çalışmaların Değerlendirmesi: DGT Öncesi Durum Seren ARPAZ*, Sevtap KESKİN*, Göksel KITER**, Nejat SEZGİN*, Dilek
DetaylıDiyarbakır ilinin yılları arasındaki tüberküloz kontrol durumu
Dicle Tıp Dergisi / 2015; 42 (2): 227-234 Dicle Medical Journal doi: 10.5798/diclemedj.0921.2015.02.0562 ÖZGÜN ARAŞTIRMA / ORIGINAL ARTICLE Diyarbakır ilinin 2005-2010 yılları arasındaki tüberküloz kontrol
DetaylıHIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ. Dr. Yasemin HEPER Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal
HIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ Dr. Yasemin HEPER Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal KLİMİK 26 Aralık 2017 Freddie Mercury Nureyev HIV TEMPLE -
DetaylıTÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY
TÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY İbrahim Taha Dağlı İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Cerrahpaşa
DetaylıTüberkülozlu Asker Hastaların Sekiz Yıllık Tedavi Sonuçları
ORİJİNAL ARAŞTIRMA Tüberkülozlu Asker Hastaların Sekiz Yıllık Tedavi Sonuçları Hatice KAYA, a Faruk ÇİFTÇİ, b Erkan BOZKANAT, c Oğuzhan OKUTAN, b Zafer KARTALOĞLU, b Tayfun ÇALIŞKAN, b Ogün SEZER, d Tuncer
DetaylıSağlık Bakımıyla İlişkili İnfeksiyonların Epidemiyolojisinde Temel Tanımlar
Sağlık Bakımıyla İlişkili İnfeksiyonların Epidemiyolojisinde Temel Tanımlar Dr. Alpay AZAP Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikr. AD. Epidemiyoloji Nedir? Sağlıkla ilgili
Detaylıİnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi
İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi Y R D. D O Ç. D R. M İ N E İ S L İ M Y E TA Ş K I N B A L I K E S İ R Ü N İ V E R S İ T E S I TIP FA K Ü LT E S İ K A D I N H A S TA L I K L A R I V E D
DetaylıSTATİN FOBİSİ Prof. Dr. Mehmet Uzunlulu
STATİN FOBİSİ Prof. Dr. Mehmet Uzunlulu İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ABD KV olay riski (%) Statin çalışmaları: Primer koruma 10 8 6 4 2 0 1 Statin Placebo WOSCOPS WOSCOPS
DetaylıDikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi. Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta Giriş DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu), çocukluk çağının en sık görülen
DetaylıHIV/AIDS Türkiye de Mevcut Durum. Dr. M. Arzu YETKİN Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
HIV/AIDS Türkiye de Mevcut Durum Dr. M. Arzu YETKİN Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Mortality and Morbidity Weekly Report, 1981 Daha önceden sağlıklı beş hastada Pneumocystis carinii pnömonisi
DetaylıDünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h)
Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya
DetaylıHIV/AIDS KÜRESEL ÖZET 2013
HIV/AIDS KÜRESEL ÖZET 2013 2012 sonu itibariyle: Dünyanın bir çok bölgesinde AIDS e karşı yanıtta başarı kaydedildi. Bununla birlikte bazı bölgeler ve bazı ülkeler küresel HIV hedeflerine ve taahhütlerine
DetaylıAF ve kalp yetmezliğinde ablasyon mu, konvansiyonel tedavi mi? Prof. Dr. Fethi KILIÇASLAN Medipol Üniversitesi
AF ve kalp yetmezliğinde ablasyon mu, konvansiyonel tedavi mi? Prof. Dr. Fethi KILIÇASLAN Medipol Üniversitesi Pulmoner ven izolasyonu Pulmoner ven izolasyonu AF ablasyonunun temel taşıdır. Hedef PV ile
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI. Adana Devlet Hastanesi 2016 Ecz. Gonca DURAK
AKILCI İLAÇ KULLANIMI AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI Adana Devlet Hastanesi 2016 Ecz. Gonca DURAK Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin
DetaylıÇORUM HİTİT ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM ARAŞTIRMA HASTANESİ NDE HEMODİYALİZ KATETER ENFEKSİYONLARI
ÇORUM HİTİT ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM ARAŞTIRMA HASTANESİ NDE HEMODİYALİZ KATETER ENFEKSİYONLARI DERYA YAPAR, ÖZLEM AKDOĞAN, İBRAHİM DOĞAN, FATİH KARADAĞ, NURCAN BAYKAM AMAÇ Kateter ile ilişkili enfeksiyonlar,
DetaylıEdirne İlinde Yılları Arası Antitüberküloz İlaç Direnç Oranlarındaki Değişim
ARAŞTIRMA Edirne İlinde 1996-2006 Yılları Arası Antitüberküloz İlaç Direnç Oranlarındaki Değişim The Change of Antituberculosis Drug Resistance Rate in Edirne Region in 1996 and 2006 Gökhan Perincek 1,
DetaylıTÜBERKÜLOZDA YENİ TANI ARAÇLARININ KLİNİK AÇIDAN ÖNEMİ
TÜBERKÜLOZDA YENİ TANI ARAÇLARININ KLİNİK AÇIDAN ÖNEMİ bartın Şeref Özkara (ozkaraseref@yahoo.com) Atatürk Göğüs Hastalıkları ve GCEA Hastanesi Yeni Tanı Araçlarının Klinik Açıdan Önemi 1. Hastanın erken
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Kürşat Tigen İLAÇLAR Hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek amacıyla kullanılan kimyasal, bitkisel, biyolojik kaynaklı ürünler
DetaylıMeta-Analizler Evet Anlamlı!
Meta-Analizler Evet Anlamlı! Doç.Dr.Önder Ergönül Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Bir nüanstan n bir nüansa n geçmek, bir uçtan u bir uca
Detaylı(Hastane Kökenli) SAĞLIK HİZMETİ İLİŞKİLİ İNFEKSİYONLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ VE RİSK FAKTÖRLERİ
(Hastane Kökenli) SAĞLIK HİZMETİ İLİŞKİLİ İNFEKSİYONLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ VE RİSK FAKTÖRLERİ Dr Vildan AVKAN-OĞUZ Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji
DetaylıHemşireliğin Kayıtlara Yansıyan Yüzü
Hemşireliğin Kayıtlara Yansıyan Yüzü Yaşam başlangıcından ölümüne kadar, sağlık ve hastalık durumunu anlama, uygun girişimleri planlayarak sorunu çözme sorumluluğuna sahip olan hemşirelik; insanı ele alan
Detaylıstanbul Eyüp Verem Sava Dispanserinde Tüberküloz Hastalarının Tedavi Sonuçları ve Bu Sonuçları Etkileyen Faktörler
ARAŞTIRMA / Original Article TÜBERKÜLOZ / Tuberculosis Toraks Dergisi 2007; 8(1): 31-36 stanbul Eyüp Verem Sava Dispanserinde Tüberküloz Hastalarının Tedavi Sonuçları ve Bu Sonuçları Etkileyen Faktörler
DetaylıHASTANEDE YATAN HASTALARIN EL HİJYENİ KONUSUNDAKİ FARKINDALIKLARININ SAPTANMASI
HASTANEDE YATAN HASTALARIN EL HİJYENİ KONUSUNDAKİ FARKINDALIKLARININ SAPTANMASI H. Deniz ÖZKAYA 1, Aslı SUNER 2, Çağrı BÜKE 3 1 Çiğli Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği, İzmir
DetaylıAKILCI İLAÇ KULLANIMI FAALİYETLERİ & VERİLERLE İLAÇ KULLANIMI. Ecz. Mesil AKSOY Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı
AKILCI İLAÇ KULLANIMI FAALİYETLERİ & VERİLERLE İLAÇ KULLANIMI Ecz. Mesil AKSOY Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı Akılcı İlaç Kullanımı SUNUM AKIŞI AİK Yapılanması Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem
DetaylıBaşlık: Yanık Olgularında Enfeksiyon Gelişim Nedenleri ve Enfeksiyonların Önlenmesi Üzerine Yapılan Çalışmalar
Başlık: Yanık Olgularında Enfeksiyon Gelişim Nedenleri ve Enfeksiyonların Önlenmesi Üzerine Yapılan Çalışmalar Amaç : Bu derlemenin amacı, yanıklı olguların tedavisi surecinde gelişen enfeksiyonların tanımı,
DetaylıAyşe Devrim Başterzi. Son iki senedir ilaç endüstrisi ve STO ile araştırmacı, danışman ya da konuşmacı olarak herhangi bir çıkar çatışmam yoktur.
Ayşe Devrim Başterzi Son iki senedir ilaç endüstrisi ve STO ile araştırmacı, danışman ya da konuşmacı olarak herhangi bir çıkar çatışmam yoktur. Epidemiyoloji ve eğitim mi? Eğitim ve epidemiyoloji mi?
DetaylıTÜRKİYE DE HASTA UYUMU VE SORUNLAR
TÜRKİYE DE HASTA UYUMU VE SORUNLAR 51. Ulusal Diyabet Kongresi 22-25 Nisan Antalya Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Sağlık sistemi ve sağlık sunucuları
DetaylıOlgularla Antibiyotikler ve Yan Etki Yönetimi Şanlıurfa Toplantısı 20 Kasım 2015
Olgularla Antibiyotikler ve Yan Etki Yönetimi Şanlıurfa Toplantısı 20 Kasım 2015 Dr. Hakan Sezgin SAYİNER Adıyaman Üniv. Tıp Fak. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klin. Mikr. AD OLGU 39 E Şikayeti: Bilinç kaybı
Detaylı