ÖĞRENCİ VE ÖĞRETMENLERİN LİSE 2 FİZİK KONULARINI NASIL DAHA ZEVKLİ ÖĞRENEBİLECEKLERİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

Transkript

1 ÖĞRENCİ VE ÖĞRETMENLERİN LİSE 2 FİZİK KONULARINI NASIL DAHA ZEVKLİ ÖĞRENEBİLECEKLERİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ Ali ERYILMAZ 1, Seçil Müge KIRMIZI 2 1 ODTÜ, Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, ANKARA 2 ODTÜ, OFMAE Bölümü Fizik Eğitimi Anabilim Dalı Mezunu, ANKARA ÖZET: Son yıllarda öğrenciler fen ve özellikle fizik derslerinde daha az öğrenme isteği ve dolayısıyla daha az başarı göstermekteler. Öğrencilerin fiziği öğrenirken zevk alabilmeleri için neler yapıla bilinir? Bu çalışmanın amacı Lise 2 öğrencilerinin ve fizik öğretmenlerinin, öğrencilerin fizik konularını nasıl daha zevkli öğrenebilecekleri hakkındaki görüşlerini toplamaktır. Detaylı bir alan taraması yapılıp öğrencilerin fiziğe karşı tutumlarını, motivasyonlarını ve başarılarını etkileyen faktörler listelenmiştir. Bu listelerden faydalanarak üç seçenekli 47 ifadeden oluşan bir anket geliştirilmiştir. Bu anket 77 Lise 2 öğrencisine ve 15 fizik öğretmenine uygulanmıştır. Sonuçlar öğrencilerin fiziği daha zevkle öğrenmeleri, derslerin daha ilgi çekici hale gelebilmesi, derse karşı tutumlarının daha fazla artması, fizik konularını daha çok anlamaları ve sevmeleri, derse karşı ilgisizliklerinin azalması, dersi daha dikkatli ve zevkle dinlemeleri için neler yapılabileceği hakkındaki öğrencilerin ve öğretmenlerin görüşlerini göstermiştir. Ayrıca, öğrenci ve öğretmenlerin görüşleri arasındaki benzerlikler ve farklılıklar tartışılmıştır. 1. GİRİŞ Lise eğitiminde en zor şeylerden biri öğretilen konularla toplum arasındaki ilgiyi kurmaktır. Fizik derslerinde bu ilgiyi kurmak daha kolay olmasına rağmen kurulmaması öğrencileri fizik dersinden soğutmaktadır. Öğrenciler fizik dersini anlaşılması zor ders olarak görmektedirler. Buna ek olarak üniversite yerleştirme sınavlarında doğru net sayısı en düşük alanlardan bir tanesi fiziktir. Bu 2001 yılında ortalama 2,89 nettir (ÖSYM, 2001). Amerika da fizik dersleri lisede seçmelidir. Son yıllarda fizik derslerini tercih eden öğrencilerin sayısında düşüşler olmuştur. Tercih edenlerin önemli bir kısmı da daha sonra dersi bırakmaktadırlar (Hewitt, 1990). Ahlgren ve Walberg (1973) öğrencilerin fizik dersini sıkıcı, zor, anlaşılmaz ve kendileri için gereksiz gördüklerini belirtmiştir. Öğrencilerin fiziği daha zevkli öğrenmelerine etki eden faktörler arasında öğretmen, müfredat, fizik kitapları, eğitim teknolojisi, güncel hayat bağlantıları, öğretim metotları ve öğrenci ilgi alanları sayılabilir. Fiziği daha çekici yapmak için fizik öğretmenleri toplumu fiziğin kendilerine hizmet ettiği konusunda inandırmalıdırlar. Fizik gerçekte insanların işlerinde, evlerinde ve çocukların ilgi alanlarında karşılaştıkları olaylarla ilgilidir. Kaya (1998) öğrencileri motive etmenin ilgi ve bilgilerini artırdığını söylemiştir. Fizik öğretmenleri bu ilgiyi kurmak için daha fazla emek sarf etmelidirler. İyi fizik öğretmeni dersini ve öğretmeyi sevmeli ve bunu dışa yansıtmalıdır. Güncel deneyimlerle bağını kurmalı ve iyi organize edilmiş olarak dersi anlatmalıdır (Woolnaugh, 1994). Bunlara ek olarak öğretmen sevecen olmalı, ders içinde ve dışında öğrencilerle zaman harcayabilmeli ve öğrencilerle sıcak ilişki kurabilmelidir. Öğretmenlerin farklı ve öğrencileri aktif kılan öğretim metotlarını kullanması da öğrencilerin fizik dersini daha zevkli öğrenmesini sağlayacaktır. Munsee (1972) öğrencilerin küçük gruplar halinde proje yapmasının, Bruce ve Weil (1972) sorgulayıcı ve gösterim tekniğinin kullanılmasının, Reiner (1998) laboratuar kullanılmasının öğrencilerin ilgisini artıracağını ve dolayısıyla fiziği daha zevkli öğreneceklerini önermişlerdir. Carter, Westbrook, ve Thompkins (1999) iyi bir fen eğitiminin materyallerin, malzemelerin medya ve teknolojinin organizasyonuna ve bulunabilirliğine bağlı olduğunu açıklamıştır. Araştırmacılar uzun yıllar yalnızca kitap ve tahtanın görsel yardım aracı olarak kullanıldığını, oysa artık filmlerin, televizyonun, tepegözün, ses kayıtlarının, bilgisayar ve İnternet in de yaygın olarak kullanılmasının gerektiğini söylemişlerdir (Baez, 1973). İyi hazırlanmış, öğrencilere çeşitli deneyimler kazandırmayı amaçlayan müfredat programları öğrencilerin başarısını artırmaktadır (Wissink, 1973). İdeal müfredat programının öğrencilerin hayatta ihtiyaç duyacağı bilgi ve kabiliyetleri tanıtması ve bilim adamlarının kullandığı teknikleri ve tutumları geliştirmesi gerekmektedir (Branson, Champbell, Davies, Herklots, ve Whitaker, 1998). Hükümetlere malzeme sağlamada ve ideal bir fizik müfredatı hazırlamada büyük görevler düşmektedir (Hepburn ve Gaskell, 1998). Fizik eğitim araştırmalarına dayanmadan hazırlanan fizik kitapları da öğrencileri fizikten soğutabilmektedir. Fizik kitapları öğrenim/öğretim materyali formatından uzak, kavram yanılgılarının

2 ayıklanmadığı, konuların gerçek hayatla bağlantısının kurulmadığı ve kavramsal olmayan metotlarla hazırlanmaktadırlar. Türkiye de müfredatın sık sık değiştiği de göz önüne alınarak kitapların gözden geçirilmesi gerekmektedir. Jhonson ve Bany (1970) öğrencilerin tutumlarına, ihtiyaçlarına ve ilgilerine göre hazırlanmış bir fizik dersinden öğrencilerin daha fazla zevk alacağını söylemiştir. Yukarıda anlatılanlar ışığında, bu çalışmanın amacı; (a) lise 2 öğrencilerinin fizik konularını nasıl daha zevkli öğrenebilecekleri hakkındaki görüşlerini, (b) fizik öğretmenlerinin lise 2 öğrencilerinin fizik konularını nasıl daha zevkli öğrenebilecekleri hakkındaki görüşlerini, ve (c) öğrenci ve öğretmenlerin görüşleri arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları bulmak ve tartışmaktır. 2. YÖNTEM 2.1. Deneceler Bu çalışmada üç okuldan (bir özel ve iki devlet lisesi) toplam 77 lise 2. sınıf öğrencisinin görüşleri alınmıştır. Bunlara ek olarak, beş okuldan (üç özel ve iki devlet lisesi) toplam 15 fizik öğretmeninin görüşleri alınmıştır. Bu çalışmadaki denenceler Anakara ilinde Balgat ilçesinde bulunan okullardan araştırmacılara uygunluklarına göre seçilmiştir İzlenen Yol ve Ölçüm Aracı Çalışmada, ERIC İnternet ten ve SSCI ODTÜ kütüphanesindeki CD lerden daha önce belirlenen anahtar kelimeler kullanılarak. Taranmıştır. İnternet (goggle) tarama motoru ile ve Türkiye deki mastır ve doktora tezleri YÖK ün İnternet adresinden tarandı. Son olarak, Hacettepe Eğitim Dergisi ve Eğitim ve Bilim Dergisi el ile tarandı. Burada bulunan kaynaklar derlenip anketin alt boyutları oluşturulmuştur. Maddeler geliştirilmiş, pilot çalışması ve uzman görüşlerinden faydalanarak beş alt boyuttan oluşan toplam 47 adet üç seçenekli Likert tipi maddelerden oluşan bir anket oluşturulmuştur. Tablo 1 anketin alt boyutlarını ve her alt boyutun kaç madde tarafından ölçüldüğünü göstermektedir. Anket apendikste verilmiştir. Bu anket araştırmacılar tarafından denencelere uygulanmıştır. Veriler bilgisayara girilip analiz edilmiştir. Tablo 1. Anketin alt boyutları ve madde sayıları Anketin Alt Alanları Madde Sayısı İlgi-anlama-zevk ilişkisi 2 Öğretmenlerin karakteristikleri ve yapabilecekleriyle ilgili 14 Eğitim teknolojileriyle ilgili 5 Eğitim metotlarıyla ilgili 17 Devletin yapabilecekleriyle ilgili 9 3. BULGULAR, SONUÇ ve TARTIŞMA Veriler frekans analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Her madde için hem öğrencilerin ve hem de öğretmenlerin tercih yüzdeliklerini gösterir tablolar hazırlanmıştır. Bu tablolarda öğrencilerin en az %80 inin katıldığı maddeler 13 adetken, öğretmenlerin 33 adettir. Yani öğretmenler bizim seçtiğimiz maddelerin öğrencilere göre daha fazla fizik derslerini zevkli hale getirebileceklerini düşünmüşlerdir. Öğrenci ve öğretmenlerin en fazla katılıyorum dedikleri 15 madde içinde (birinci ve ikinci maddeler hariç): (a) Yalnızca öğrencilerin seçtiği beş madde 11, 20, 32, 46 ve 47 dir. Bu maddeler incelendiğinde kendileri ile ilgili bir maddeyi tercih etmedikleri anlaşılmaktadır. Buradaki en ilginç tercih belki 32. maddedir. Bu maddeye katılmalarıyla öğrenciler fiziği sadece klasik öğretim metoduyla öğrendiklerinde zevk aldıklarını söylemişlerdir. (b) Ortak seçilen 10 madde 3, 6, 7, 8, 9, 10, 19, 22, 26, 38 dir. Bu maddelerin çoğu öğretmenle ilgilidir. Fizik öğretmeni derste yol gösterici olursa, öğrencilere onur kırıcı sözler söylemezse, derse hazır gelirse, severek ve hevesle anlatırsa, öğrencilerle arkadaşça ilişki kurarsa, günlük hayattan örnekler verirse, materyal hazırlayıp gelirse, ve öğrencilere soru sordurursa, hem öğretmenler hem de öğrenciler fizik dersinin daha zevkli olacağını söylemişlerdir. (c) Yalnız öğretmenlerin seçtiği beş madde 14, 15, 16d, 27 ve 33 tür. Bu maddeler arasında öğretmenle ilgili madde yoktur. Bu maddeler fizik kitabı ile ilgili özellikleri ve

3 öğrencilerin derste daha aktif olması ve dolayısıyla öğretmenlerin daha pasif olması ile ilgilidir. (d) Öğrenci ve öğretmenlerin görüşlerinin en fazla farklı oldukları maddeler 25, 27, 30 ve 33 olmuştur. Bu maddeler sınıfta öğrencilerin ve öğretmenlerin görevleriyle ilgilidir. Öğrenciler öğretmenin daha aktif olmasının, öğretmenler öğrencilerin daha aktif olmalarının fizik dersini daha zevkli yapacağını söylemişlerdir. (e) Öğrenci ve öğretmenlerin en fazla katılmıyorum dedikleri ilk iki madde 39. ve 40. maddeler olmuştur. Öğrenci ve öğretmenler haftalık ders saati sayısının değil, içerik ve işleniş şeklinin fizik derslerini zevkli veya zevksiz hale getirdiğine hemfikir olmuşlardır. 4. ÖNERİLER Çalışmanın denence sayısına bakıldığında genellemenin sınırlı olması gerektiği görülür. Bu çalışma bütün Türkiye deki lise öğrencilerini ve fizik öğretmenlerini temsil edebilecek büyüklükte bir örneklemle çalışılarak, bu çalışmayla paralel bulgular elde edilirse aşağıdaki uygulamalar yapıla bilinir. Milli Eğitim Bakanlığına (MEB) önerimiz, liselerde fizik derslerinin seçmeli olmasıdır. Çünkü istekli olma ve zevk alma öğrenmenin başlaması ve devam etmesi için önemli iki etkendir. Fizik derslerini yalnızca isteyen öğrencilerin alması bu yolla sağlanabilir. Bunun devamı olarak Yüksek Öğretim Kurulu, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi ne Eğitim fakültelerine öğrenci seçerken ve MEB na öğretmenleri atarken fizik eğitimi diploması yanında aşağıdaki özelliklere öğrenci seçmeleri veya öğretmen atamaları önerilmektedir: (a) Fiziği ve öğretmeyi seven. (b) Fizik öğrenmeye ve öğretmeye istekli. (c) Çalışkan. (d) Düzenli. (e) İyi örnek teşkil edebilecek. (f) İnsanlarla iletişim kurabilen (sosyal). (g) Fizik ile güncel hayat ilişkisini kurabilen. Böylece fizik öğrenmeyi bir ihtiyaç haline getirebilen. Eğitim fakültelerine önerimiz, öğretime önem verdikleri kadar eğitime de önem verilmesi gerektiğidir. Yukarıda saydığımız karakterleri öğrencilere kazandırmada ve geliştirmede yardımcı olabilecek dersleri ve aktiviteleri müfredatlarına eklemeleridir. Bundan daha önemlisi eğitim fakültesi üyelerinin bu karakterlere sahip olmaları ve güzel bir örnek teşkil etmeleridir. 5. KAYNAKLAR Ahlgren, A., & Walberg, H.J. (1973). Changing Attitudes towards Science among Adolescents, Nature. 245: Baez, A.V. (1973). Evaluation of a Concentrated Media-activated Physics Course, American Journal of Physics. 41: Branson, L., Champbell, P., Davies, K., Herklots, L., & Whitaker, P. (1998). Making Science-the Future of Physics, School Science Review. 79: Bruce, J., & Weil, M. (1972). Models of teaching. New York. Carter, G., Westbrook, S. L., & Thompkins, C., D. (1999). Examining Science Tools as Mediators of Students Learning about Circuits, Journal of Research in Science Teaching. 36(1): Hepburn, G., & Gaskell, P. J. (1998). Teaching a New Science and Technology Course: A Sociocultural Perspective. Journal of Research in Science Teaching. 35(7): Hewitt, P.G. (1990). Conceptually speaking. The Science Teacher, Jhonson, L.V. & Bany, M.A. (1970). Classroom management: Theory and Skill training. New York: Macmillian. Kaya, Z. (1998). Öğrenmeyi Kolaylaştırmada Öğretmen Davranışları. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi. 6: Munsee, J.R. (1972). An Evaluation of a nonlecture Technique in teaching of physics, American Journal of Physics. 40(8):

4 ÖSYM. (2001). Ortaöğretim kurumlarına göre 2001 öğrenci seçme sınavı sonuçları, Ankara: ÖSYM yayınları. Reiner, M. (1998). Thought Experiments and Collaborative Learning in Physics, International Journal of Science. 20(9): Wissink, M. (1973). Curriculum Revision- a New Approach, Physics Teacher. 11: Woolnough, B. (1994). Effective science teaching. Buckingham: Open University Press. 6. EK BÖLÜM FİZİĞİ ZEVKLİ BİR DERS HALİNE GETİRMENİN YOLLARI ANKETİ 1) Fizik daha zevkli bir ders haline gelirse öğrencilerin fiziğe karşı ilgileri artar. 2) Öğrencilerin fizik dersine karşı ilgileri artarsa dersi daha iyi anlarlar. 3) Öğretmenlerin, öğrencilerin fizik dersine karşı ilgileri üzerinde etkisi yoktur. 4) Öğrencilerin fizik dersine karşı olan ilgileri öğretmenlerine olan sevgilerinden kaynaklanır. 5) Fizik dersinde öğretmenin öğrencileri ödüllendirmesi (tiyatro bileti, kitap gibi) öğrencilerin derse olan ilgilerini pozitif yönde etkiler. 6) Fizik dersinde öğretmenin yol gösterici olması dersi daha zevkli hale getirir. 7) Sınıf içinde öğretmenin öğrenciye onur kırıcı sözler söylemesi onun derse olan ilgisini azaltır. 8) Öğretmenin derse hazır gelmesi ve anlatacağı konuya hakim olması öğrencilerin daha dikkatli ve zevkle dinlemelerini sağlar. 9) Öğretmenin fiziği severek ve hevesle anlatması öğrencilerin dersten zevk almalarını sağlar. 10) Fizik dersinde öğretmenle öğrenciler arasında arkadaşça ilişkinin olması dersi öğrencilerin zevkle öğrenmelerini sağlar. 11) Öğrencileri değerlendirirken öğretmenin notlandırmada tarafsız olması derse olan ilgilerini olumlu etkiler. 12) Okulda fizik dersinde öğrencilerin sürekli kullanabilecekleri bir fizik kitabının olması dersi daha zevkli yapar. 13) Okulda kullanılan fizik kitabının içeriğinin müfredatla aynı sırayla takip etmesi öğrencilerin dersi zevkle öğrenmelerini sağlar. 14) Okulda kullanılan fizik ders kitabındaki örnekler daha ilginç olursa derse karşı ilgileri artar. 15) Okulda kullanılan fizik ders kitabını öğrencilerin kolaylıkla anlayabilmesi derse olan ilgilerini artırır. 16) Aşağıdaki aktiviteler öğrencilerin derse daha çok ilgi duymalarını sağlar. a) Kavramsal problemler b) Sayısal problemler c) Dönemlik projeler d) Konuların tarihçesi ve günlük hayatta kullanıldığı yerler hakkındaki araştırmalar Fizik dersinin anlatılması sırasında aşağıdaki eğitim teknolojilerinin kullanılması öğrencilerin derse olan ilgilerini artırır ve daha çok zevk alarak öğrenmelerini sağlar. 17) Televizyon 18) Tepegöz 19) Bilgisayar 20) İnternet teki fizik sayfaları 21) Slayt 22) Fizik dersi günlük hayattan örneklerle anlatılırsa daha zevkli olur. 23) Fizik dersinin konuları tarihi gelişimleriyle anlatılırsa öğrencilerin ilgileri artar. 24) Fizik dersinde bilim adamlarının hayatları ve fizik alanında yaptıkları çalışmalar anlatılırsa öğrenciler dersi daha zevkli bulur. 25) Öğretmenin sorular sorarak konuyu öğrencilerin keşfetmelerini sağlamak onların fiziğe olan ilgileri üzerinde pozitif etki yapar. 26) Öğrencilerin bazı konuları tartışarak öğrenmeleri dersi daha anlaşılır ve zevkli hale getirir. 27) Öğretmenin konuyu anlatmayıp öğrencilerin kendilerinin bilgiye ulaşması için onlara yol göstermesi gerekli ip uçlarını vermesi ve öğrencilerin sonuca ulaşması ilgilerini artırır.

5 28) Konuların birbiriyle ilgisini gösteren tablolar öğrencilerin konuları daha kolay anlamalarına ve sevmelerine yardımcı olur. 29) Fizik dersinde öğrencilerin grup çalışması yapmaları daha zevkli öğrenmelerini sağlar. 30) Öğrenciler küçük gruplara ayrıldıktan sonra her grup kendine bir konu seçer ve onu derste anlatırsa fizik dersi daha zevkli olur. 31) Fizik dersi anlatıldıktan sonra öğrenciler gruplara ayrılıp grupça soru çözerlerse derse olan ilgileri artar. 32) Fizik dersinin sadece klasik öğretim metotlarıyla anlatılması öğrencilerin ilgilerini olumlu yönde etkiler. 33) Fizik dersinde bolca deney yapılması öğrencilerin daha çok zevk almalarını sağlar. 34) Deneyin gruplar halinde yapılması öğrenciler için daha ilginç ve zevklidir. 35) Fizik dersinin anlatımı sırasında konuyla ilgili karikatürler gösterilmesi dersi daha zevkli yapar. 36) Fizik dersi anlatılmadan önce anlatılacakların yazılı olduğu kağıtlar dağıtılması sayesinde öğrenciler dersi daha çok dinleyebilir ve daha çok zevk alır. 37) Öğrencilerin fiziksel olaylarla, buluşların gerçekleşmesiyle ve bilim adamlarıyla ilgili canlandırmalar yapmaları dersten zevk almalarını sağlar. 38) Öğretmenin derse konuyla ilgili bazı materyaller getirmesi ve bunları kullanması dersi daha ilginç yapar. 39) Öğrencilerin fizik dersindeki ilgisizliklerinin nedeni haftalık ders saatlerinin azlığıdır. 40) Öğrencilerin fizik dersindeki ilgisizliklerinin sebebi haftalık ders saatlerinin fazlalığıdır. 41) Fizik dersine ek olarak programa laboratuar dersi eklenirse fizik daha ilgi çekici olur. 42) Fizik dersinin yanı sıra problem çözme saati adıyla programa bir ders daha eklenmesi öğrencilerin daha çok anlamalarını ve zevk almalarını sağlar. 43) Fizik dersinde konular öğrencilere göre hızlı öğretildiği için derse olan ilgileri azalıyor. 44) Fizik dersinde konuların çok fazla olması dersi daha sıkıcı yapıyor. 45) Fizik dersindeki konular öğrencilerin seviyeleri göz önünde tutularak ayarlanırsa ders daha ilgi çekici olur. 46) Öğrencilerin fiziksel olayları gözlemleyebilecekleri teknik gezilerin müfredatta yer alması onların derse karşı olan ilgileri üzerinde pozitif etki yapar. 47) Devletin okullara fizik dersinde kullanılabilecek eğitim materyallerini sağlaması dersi öğrencilerin zevkle öğrenmeleri açısından önemli bir etkendir.