Gürcistan Raporu. Amerikan Global Dünya Üniversite Merkezi idaresinde Regyonel Ekonomik İş Grupu

Transkript

1 Amerikan Global Dünya Üniversite Merkezi idaresinde Regyonel Ekonomik İş Grupu Gürcistan Raporu Prensiplere riayet edilerek biznes için şartların araştırılması ile meşkul olan Azerbaycan, Türk, Gürcü ve Ermeni qrupları için hazırlanmıştır Gürcistan Ekonomik Siyaset ve Hukuk Merkezince hazırlanmış

2 Içindekiler Ülke hakkında genel bilgiler Coğrafi konum Nüfüs Devlet Anayasa Yasama Yürütme Yargı Genel ekonomik rapor Iktisadi kalkınma Dış politika Mali sektör Sosyal göstergeler Ekonomik reformler ve yapısal gelişim Liberalleştirme Maliye ve gümrük politikası Finans altyapısı ve Ödeme sistemleri Ekonominin altyapısı Enerji: Telekommünikasyon: Ekonominin reel sektörü Sanayi Tarım Hizmetler ve Turizm Dış ticaret İhracat İthalat Gürcistana yönelik biznes projeleri için önemli bilgiler İkitaraflı ve çoktaraflı antlaşmalar Gümrük prosedürleri Serbest dolaşım için serbest bırakma Reimport Transit Malların gümrükte depolanması Serbest ticaret İç işlem Gümrük Kontrolünde İşlem Geçici İthal ve / veya İhraç Malların Serbest Depolarda ve Serbest Gümrük Sahalarında Yerleştirilmesi ve Kullanılması Dış işlem İhracat Reeksport Yoketme Devlet için imtina Gümrük cezaları ve gümrük hesapları Harmonized Commodity System e göre İthalat Tarifeleri.

3 İthalat sınırlamaları Ticaret için teknik baryerler Milli para Esas taşımacılık marşrütleri Limanlar. Boru hattı. Demir yolları. Yollar. Hava taşımacılığı.. Piyasa imkanları Piyasa hudutları Banka sistemi Ticari fuarlar

4 Ülke hakkında genel bilgiler Coğrafi konum Gürcistan (yüzölçümü: km.2) büksül Alpik bölgede, suptropik bölgelerin kuzey sınırlarında yerleşmekte. Sınırların uzunluğu km. (315 km. (%16) sahil hattı). Komşu ülkeler: kuzeyde Rusya Federasyonu, doğuda Azerbaycan, güneyde Ermenistan ve Türkiye, batıda Karadeniz. Nüfüs Ülke nüfüsu: 5,345,000 kişi (ekim 2002 itibarı ile). Etnik yapı: Gürcüler %70, Ermeniler - %8, Ruslar - %6, Azeriler - %6, Osetler - %3, Abazalar - %2, diğerleri - %5. Devlet Anayasa: 24 ağustos 1995 te kabul edilmiş ve yasama sistemi mülki hukuk bazında kurulu. Yasama: Yasama 235 azalık Gürcistan Parlamentosu ( Sakartvelos Parlamenti ) ile temsil edilmekte. Parlamento dört senelik müddet için seçilmekte. 150 üye Parlamentoya parti listelerinden seçilmekte (%7 barajla). Parlamentoya seçilenlerin 85 i parti listeleri dışından ve iki kademeli olarak seçilmekte. Yürütme: Devlet başkanı - Prezidan. Şu anki devlet başkanı - Mihail Saakaşvili, 4 ocak 2004 te seçilmiş. Ülkede Yürütme başbakan ve bakanlar kurulundan ibaret. Yargı: * Yüksek mahkeme: hakimler devlet başkanı tarafından tavsiye edilmekte ve millet vekilleri çoğunluğu ile seçilmekte (10 seneden daha az olmayan bir müddet için). * Anayasa mahkemesi: üç hakim parlamento tarafından, üçü devlet başkanınca, üçü de yüksek mahkemece görevlendirilmekte. Genel ekonomik rapor Iktisadi kalkınma dönemindeki ağır sosyo ekonomik durum, ülkenin dikkatini önemli sistem ıslahatlarınin ilk kademesi olan makroekonomik istikrar kazandıracak antikriz proğramı üzerinde toplamış senesinde Gürcüstan hükümeti uluslararası finans örgütleri tarafından desteklenen bu proğramı yürürlüğe koymuş. Islahat proğramının esas istikametleri: ülkenin para-kredi ve finans sektörlerinde reformler, özelleştirmenin teşviki, eğitim, hıfzıssıhha ve sosyal sistemlerde ıslahat ve fiyatların liberalleştirilmesi.

5 Real GDP Grow th (%) GRAFİK 1: REEL GSMH'DE ARTIŞ (%) Inflation rate (%) GRAFİK 2: ENFLASYON SEVİYESİ (%) KAYNAK: GÜRCÜSTAN DEVLET İSTATİSTİK DEPARTMANI Bahsedilen icraat neticesinde, makroekonomik istikrara doğru müspet eğilim gözle görülür duruma geldi ve hükümet artık yeni milli parayı Lari (GEL) tedavüle sokmayı uygun gördü. Hiperenflasyon da artık altedilmişti: 1993 te enflasyonun yıllık normu %13000 ten daha fazla iken, 1997 de aynı gösterge ancak %7.3 oldu. Makroekonomik istikrarla birlikte ülkedeki ekonomik aktivitenın artışı da gözlemlenmekte idi. GSMH nin yıllık ortalama büyümesi (Средний ежегодный рост валового внутреннего продукта) döneminde %10 oldu. Mobilize gelirler hacmi de büyüdü (Объем мобилизованных доходов). Dış politika Dış ticarete gelince: Önceki seneler devam eden ihracatta müspet büyüme tandansına rağmen ( 1996 da mln. dolar ve 2002 de mln.dolar), aynı dönemdeki ithalat hacmi (1996 da mln.dolar ve 2001 de mln. dolar), ihracat hacminden citti şekilde daha fazla olmakta ve dolayısı ile ticaret dengesi Gürcistanın aleyhine gelişmektedir yılının ikinci yarısında gelişen Rusyadaki finans krizi Gürcistan ekonomisini olumsuz etkiledi. Ülkenin Ödeme Dengesinin kötüleşmesi milli paranın (GEL) devalüasyonunu da kötü etkiledi. Gürcistan Milli Bankası döviz pyasasına müdahaleyi bıraktı ve böylece dalgalı kura geçti. Kriz neticesinde ülkedeki makroekonomik durum önemli derecede kötüleşti. GSMH daki büyüme temposu azaldı ve 1997 deki %10.7 oranından 1998 de %4.3 oranına kadar indi. Yıllık enflasyon seviyesi 1997 yılındaki %7.3 oranından 1998 de %10.7 oranına kadar yükseldi yılında ülkenin dış borç hacmi 1, mln. dolara ulaştı ve bu rakam GSMH ın %47.42 kısmına eşıttı. Bu borcun mln. dolar kısmı Uluslararası Finans Kurumlarına

6 aitti, mln. dolar ise - öteki kreditörlere ödenmeli idi. Bu alacaklıların en önemlileri Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankasıdır. Bunların dışında borcun %64 oranına yakın kısmı Türkmenistan ve Rusyaya ait yılında Gürcistan kendi borçlarının önemli kısmını ödemek zorunda kaldı. Bu borçlar ülkenin kredi alma kabiliyetine zarar verebilir. Paris Klübünde kreditörlerle yapılan antlaşmalar ülkenin kredi alma kabiliyetini önemli derece iyileştirmiş oldu. Fakat dış borçların ödenmesi yakın istikbalin önemli problemi olarak kalmaya devam ediyor ve ülke kredilerin imtiyaz antlaşmasına uygun olarak kredi iade şartlarını değiştirmek için Paris Klübü ile birlikte çalışmaya devam etmek zorundadır. Gürcistana yapılan direkt yabancı yatırımlar (DYY) öok ta büyük deyildi ve GSMH oranı gibi sürekli azalmakta idi. Bu ihracat sektöründeki gelişmenin yüksek olmamasının sebeplerinden biridir. Resmi kaynaklara göre, ülkeye yapılan DYY döneminde 977 mln.dolara ulaştı. En yüksek DYY 1997 ve 1998 senelerinde gözlemlendi (243 mln. dolar ve 265 mln. dolar). Bunun önemli sebeplerinden biri Bakü Süpsa petrol boru hattının ve Süpsa terminalinin kurulma süreci idi. Bu boru hattı 1999 nisanında açıldı ve Hazardan Gürcistana oradan da Batıya petrol taşıyan ilk hatt oldu. Bundan sonra kayda geçen DYY in büyük kısmı AES şirketi tarafından yapılan enerji taksim sistemleri ve termoelektrik istasyonlarını özelleştirmeleri ile ilgili. Bu özelleştirme 1999 yılından beri ülkeye yaklaşık olarak 250 mln. dolar getirdi. Bu iki büyük projenin dışında DYY ler senede ortalama yalnız 5 mln. dolar getirmekte idi. Gürcistana döneminda gelen diğer yatırımcılar, bu dönem içinde özelleştirme proğramındakiler dahil bir çok yatırım imkanına sahipti. GRAFİK 3: DİREKT DIŞ YATIRIMLAR (MLN. DOLAR) FDI KAYNAK: GÜRCİSTAN DEVLET İSTATİSTİK DEPARTMANI Mali sektör Ülkenin finans sistemi Gürcistanın kendi istiklalini kazandığı zamandan itibaren gelişim sergilemeye başladı, fakat uluslararası standartlara mukayesede sistem yine de çok gelişmiş sayılamaz. Ekonominin parasal bakımdan temininin regüle edilmesi maksadı ile, hükümetin alabileceyi kredilerin sayısı ve GMB ın ülke içinde ve uluslararası aktiflerin sınırları açık ve net olarak belirlenmiş. Yapılan bir takım icraatlar sayesinde GMB aktiflerinin yapısı önemli derecede iyileşmiş. Maliye resürslerinin idaresi için bütçe hesaplarının ve uluslararsı rezervlerinin kontrol yetkisi Maliye Bakanlığından alınmış ve Gürcistan Mili Bankasına (GMB) devredilmişti. Bu tür tedbirler sayesinde GMB paranın tedavüle sokulmasını daha iyi idare etme imkanına kavuştu. Devlet bankalarının özelleştirilmesine bank sisteminin kuvvetlendirilmesi ve alacaklıların menfaatlerinin garanti edilmesi için başlatılmıştı. Lisans verme prosedürü daha bir cittiyet kazandı, problemli bankalar ya lağv edildi ya da birleştirildi, ticari bankalar ise asgari kuruluş sermayesine sahip olmalı idiler. Bu tür işlemler banka sisteminin likiditesinin iyileştirilmesini

7 garanti etmekte, bir çok bankanın finans durumunu iyileştirmekte ve döviz kuru ve para-kredi regülesininin genişce islah edilmesini temin etmekte idi. Finans ve bütce sistemlerinin ıslahatına başlatıldı. Yeni kanun ve kararnameler sayesinde bütce ve vergi meselelerinin regüle imkanı da arttı. Bu devlet bütce gelirlerinin mobilize seviyesine, giderlerin kontrol seviyesine ve muhasebe prosedürlerinin iyileşmesine de olumlu tesir gösterdi. Bütçe giderlerinin modernizasyonu, bu kontrolün zamanında yapılması ve yapılan yapısal reformler sayesinde, bütçenin istikrarlı tatbiki için gereken şartlar oluşmuş ve 1995 ten itibaren senelik devlet bütçesini oluşturmak ve onaylamak artık mümkün olmaya başladı. Bütçe giderleri yapısındaki derin ıslahat sayesinde çeşitli sanayi kuruluşlarına yapılan direkt para yardımları askari dereceye indi. Fakat ahali için yapılan sosyal harcamalarındaki artış hükümete fiyatları liberalleştirme sürecini başlatmaya imkan verdi. Para-kredi ve finans sektörlerindeki reformlerle birlikte yapısal reformler de gerçekleştirilmiş. Fiyatlar liberalleştirilmiş ve devletin kontrolünden çıkmıştır. Vatandaşlar ve sanayi kuruluşları ticari ve aracılık operasyonları yapma hakkını elde etti. Serbest ticaret rekabetci piyasa yarattı, ticareti canlandırdı ve bir çok insana iş bulma imkanı verdi. Serbest teşebbüsü aktivize etmek için, biznese başlama prosedürleri sadeleştirilmiş, Sovetlerden kalan monopolist kuruluşlar tasfiye edilmiş ve toprak ıslahatı dahil kitlesel çzelleştirme süreci başlatılmış. Banka sistemi ülke ekonomisinin en önemli sektörleriden biridir. Fakat banka sektörünün aktifleri GSMH in ancak %15.1 kısmını oluşturuyor ve bu çok düşük bir orandır. Grafik 4: Döviz kuru GEL/USD и GEL/Еuro GEL/USD GEL/EUR Dec-00 Jan-01 Feb-01 Mar-01 Apr-01 May-01 Jun-01 Jul-01 Aug-01 Sep-01 Oct-01 Nov-01 Dec-01 Jan-02 Feb-02 Mar-02 Apr-02 May-02 Jun-02 Jul-02 Aug-02 Sep-02 GRAFİK 5: KREDI VE FAIZ HADLERI,

8 70% 60% G EL tim e deposits G E L lo a n s 50% FX loans F X tim e d e p o s its 40% 30% 20% 10 % 0% Jan-98 Jan-99 Jan-00 Jan-01 Jan-02 May- Sep- May- Sep- May- Sep- May- Sep- May- Sep- Kaynak: GET hesaplar Gürcistan Milli Bankası nın verdiği bilgiler bazında yapılmış Sosyal göstergeler Emek piyasasındaki durum tam olarak iyileşmediği için, işsizlik ve fakirlik problemi hala tam olarak halledilebilmiş değil. Yarım istihdam geniş yaygınlık arzetmekte, maaşlar ise asgarı geçim seviyesinin altında bulunuyor. İstihdam trendleri emek piyasasında kötümserliye sebep vermekte. Emek piyasasındaki uzunvadeli ve citti problemlerden dolayı ev ekonomisinde de problemler gittikçe çoğalmaktadır. İş kabiliyeti olan insanların büyük kısmı ya tamamen işsiz ya da yarı işsizdir. Emek piyasasının esas kısmı özel tarım işletmeleri ile ilgili bu ise hayat seviyesini aşağı çekmekte. Çalışanların esas kısmı gayriresmi ve kayıtsız çalıştığı için düşük maaş alıyor. İşçi yaşlarında olan nüfüsun yalnız %20 maaş almakta. Bunların yarıya yakını bütçe kurumlarında çalışmakta ve çok düşük maaş almaktadır. İşsizlerin büyük kısmı işsizlik kaydı yapmamakta çünkü bunun için herhangi çnemli sebep gürmemekte. TABLO1: EKONOMİK STATÜ, yaştan büyüklerin sayısı Ekonomik bakımdan aktif olanlar (işgücü) (1) Ekonomik bakımdan aktif olanlar (işgücü) (2) Çalışanlar İşe alınanlar İşe alınmaksızın çalışanlar İşsizler (1) İşsizler (2) İşgücü dışında nüfüs (1) İşgücü dışında nüfüs (2) İşsizlik seviyesi (oran) (1) İşsizlik seviyesi (oran) (2) , 008 3, 018 3, 199 3, 083 2, 971 1,990 2,042 1, 917 2, 095 2, 048 1, 945 1, 975 2, 215 2, 165 2, 015 1,741 1, 633 1, 878 1, 838 1, , 080 1, 127 1, ,039 1,158 1,104 1,034 1, , İşgücünün iştirak seviyesi (1)

9 İşgücünün iştirak seviyesi (2) Tüm işgücüne oranda kendi kendine çalışanlar Tüm istihdama oranda kendi kendine çalışanlar Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı Dikkat edilsin: (1) Uluslararsı Emek Kurumunun stadartı (veya "citti" metodoloji) (2) Uluslararası Emek Kurumu, "Serbest" metodoloji Ekonomik reformler ve yapısal gelişim Liberalleştirme Özelleştirme Gürcistandaki yapısal reformün önemli kısmını oluşturmakta. Özelleştirme süreci 1992 yılında başladı. Bundan önce gerekli kanun ve kararnameler kabul edilmiş ve sanayi tesis ve kuruluşlari anonim şirketlere dönüştürülmüştür den fazla AŞ nin kararverme hakkı kazandıran sehimleri iş adamlarına verilmiştir. Ticari ve hizmet kuruluşları özelleştirilmiş dönemi içinde den fazla kuruluş özelleştirilmişti. Bütün bu başarılar biznesin piyasa şartlarının oluşmasını da etkiledi. Kanunların belirlediği küçük tarifeler ve asgari tarifedışı baryerler itibarı ile Gürcistanın ticari rejimini İMF (ondalık sisteme göre, en liberalden en sınırlıya kadar) 2 olarak değerlendirmekte yılında ithalat üzere tarife rejimi beş advoler tarife haddine sahipti (0, 5, 12, 20 ve 30 ve başka bazı özel hadler). Tarife rejimi üreticiyi koruma maksadı ile fazla yüksek olmayan tarife hadleri artışını içermekte idi. MEITT e göre 2001 de ortaağırlıklı ithalat tarifesi %2.5 efektif hadde mukayesede yaklaşık olarak %10.8 e eşitti. Yük fiyatının %0.15 e eşit olan gümrük ödemeleri öteki BDT ülkelerindeki hadlere eşittir. Vergi ve gümrük politikası Reformler ve kurumsal tedbirler neticesinde Gürcistan devleti piyasa ekonomisine uyqun olan vergi sistemini uygulamaya başladı. Vergi hukuku tarafsızlık ve adalet prensipleri uzrine kurulu. Gelir ve harcamalar üzre vergi hadleri diğer ülkelerle mukayise edilebilir durumda veya onlardan daha aşağıdır. Önemli azaltmalara rağmen sosyal verginin haddi hala yüksek olarak kalmaya devam ediyor. Fakat kanunun uygun biçimde tatbiki problemi hala tam çözülebilmiş değil. Hükümetin administratif idareyi iyileştirme gayretleri pek başarılı olamadı. Vergi toplama kurumları halkın nazarında usulsuzluklerin kol gezdiği en bozuk kurumlardır ve vergi kaçırma olayları sistematik hal almış durumda. Özellikle KDV, gelir vergisi ve sosyal vergilerde durum çok ağırdır. Sık sık vergi konusunda tartışmalar da olmuyor deyil, bunun sebebi ilgili kanunların dakik olmaması, yoruma açık olmasıdır. Vergi memurları, özel sektörde çalışan ansanların ekser kısmının resmi kayıttan geçmediklerini ve işe alınmaksızın çalışanların çalışanların büyük kısmının yaptığı gibi, vergi kaçırdıklarını sanmaktalar. Bunun esas sebebi özellikle inşaat ve ticaret sektörlerininde görülen bir takım administratif problemlerdir. Zayıf idarenin sebepleri vergi bazının uygunsuz kayıt ve torpildir. Mevcut problemlere rağmen, hükümet vergi toplamakta başarı göstermekte. Konsolide bütçenin vergi gelirleri seneden seneye yükselerek 2002 de GSMH in %15.4 payını oluşturdu (1999 da - %13.6, 2000 de - %14.7, 2001 de - %15.2) döneminde Gürcüstanın vergi gelirleri GSMH in ortalama %12 payını oluşturmakta idi. СЕЕ5 için aynı indikatör %32 idi. Bütce açığı (nakit olarak) 2002 yılında GSMH in %3.11 seviyesindeydi. Bu nispeten 1990 ların СЕЕ5 ine yakındır. Son senelerde bütce açığının kapanması için esas kaynak yabancı kredilerdir. Bu sebepten bütce açığı uzun müddet devam ettirilemez. Devlet bütcesinden

10 büyük meblağlar yabancı kredilere ayırılmakta ve herhalde bu meblağlar ileriki zamanlarda büyüyecektir. Finans istikrarı önemli ölçüde borç şartlarının hahifletilmesinden asılı. Finans altyapısı ve Ödeme sistemleri Ülkenin finans altyapısı, istiklalin kazanıldığı zamandan beri citti gelişim sergilemiş fakat uluslararası standartlara göre bu sistem yine de pek büyük sayılamaz. Banka sistemi ülke ekonomisinin önemli kısımlarından birini oluşturuyor. Fakat banka sektörünün aktifleri GSMH in ancak %15.1 payını teşkil etmekte. Ticari bankaların sayısı önemli derecede azaltılmış (1994 te 228 tane iken 2002 de 27 tane banka kaldı) yılında yalnızca 44.2 mln. Lari iken, 2001 yılının sonlarına doğru ticari bankaların kuruluş sermayesi mln.lariye eşitlendi yılının sonlarına doğru banka sisteminin umumi aktifleri mln.lariye bedel oldu (GSMH in %15.3 payı), buna karşılık 1995 yılında aynı indikatör sadece 233 mln. Lariye eşitti ( GSMH in %6.3 payı). Ticari bankaların ödünç için tespit ettikleri faiz haddi 2000 yılının müspet tandansına rağmen (%24-%40) çok yüksektir (2002 yılının sonuna doğru %19 - %35). Fakat bankalar kredi yetersizliği ile karşılaşmakta. Bunun da iki sebebi var: a) ülkede, bankaların belirledikleri yüksek faiz haddini karşılayabilecek, finans desteği gören yalnız bir kaç proje var. b) mülki (gayrimenkul) rehinenin eski sahibine iadesi ile ilgili problemler yüzünden, bankalar verdikleri kredinin çok üstünde olan fiyatlar taleb etmekte.из-за проблемы в FİGÜR 6: PARA TEMİNİ, ARALIK HAZİRAN , , ,000 Deposits in foreign currencies GEL deposits Currency outside commercial banks M 3 600, , ,000 M 2 M 0 300, , ,000 0 Dec 00 Jan 01 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Jan 02 Feb Mar Apr May Jun KAYNAK: GEPLAC, GÜRCİSTAN MİLLİ BANKASI BİLGİLERİ BAZINDA Genelde çok büyük sayılmasa da, sigorta piyasası son seneler zarfında hayli gelişmiş yılında, 20 sigorta şirketinin celbettiği 15 çeşit sigortadaki tam sigorta primleri 24.6 mln. Lariye ulaştı, bu ise geçen senedeki aynı göstergeden 1.4 kat daha fazladır. Kayıplar göstergesi de geçen senedekinden 2.2 kat artmış bulunuyor. Tazmin edilen kayıpların umumi meblağı 7.4 mln. Lariye bedeldi (celbedilen meblağların umumi sayısının %30 payı), bu da sigorta tarifelerindeki gross-primin yarısından fazladır. Sigorta şirketlerinin ödeme kabiliyetini takviye etmek ve olası finans risklerini bölmek için ikinci kere sigortalamayı 15 sigorta şirketi tarafından yapılmaktaydı mln. Lari ikinci kere sigortalamaya yönlendirilmişti (tüm primin %42.8 payı). İkinci kere sigortalama hacmi 2000 yılının aynı peryodundaki hacimden daha az oldu, bu da sigorta risklerinin partnerlere yonlendirilmei mekanizminin iyi çalıştığını göstermekte. Lari (yani %67.2) bizzat sigorta şirketleri tarafından karşılanmış ve ikinci kere sigorta yapanlar 2.4 mln. Lari (yani %32,8) ödemiş.

11 Kıymetli kağıtlar piyasası hala ülke ekonomisinde büyük rol oynamaya hazır deyil. Kıymetli kağıtlar piyasasının altyapısı da kurulmuş ve yatırımcılar piyasadaki manipülasyon risklerinden korunmuştur. Bilgilerin ulaşılabilirlikieri ve hükümet kontrolü garantileri bu sektörde arzulanan seviyededir. Son fonksiyonlar bağımsız regületörce yapılmış (1999 da kurulan Gürcistan Milli Güvenlik Komisyonü). Uluslararası tecrübe bazında kurulan Gürcistan Menkul Kıymetler Borsası 1999 yılında faaliyetine başlamış ve 2000 martından itibaren sürekli elektronik ticaret yapmış. Açık kıymetli kağıtların mülkiyet hakları sekiz bağımsız Kıymetli Kağıtlar Registratörü ve Gürcistan Kıymetli Kağıtlar Depoziterinde kaydedilmiş. Kıymetli kağıtlar pyasasının 38 esas broker şirketi yaratılmış. Sermaye piyasasının gelişmesine bir kaç faktör mani olmakta: korporatif kültürün fazla gelişmemiş olması, kıymetli kağıtlar piyasası esaslarının fazla bilinmemesi, hissedar haklarının yeterince müdaafaa edilmemesi (özellikle küçük hissedarların), yatırım ikliminin biçimsizliği, Kurumsal yatırımcı az gelişmişliği, özelleştirme ve hükümetin kıymetli kağıtlarının regüle edilmesindeki yetersizlikler ve нuluslararası Muhasebe Sayımı standartlarının pratikte yeterince iyi uygulanmaması. Ekonominin altyapısı Enerji: Bu sektörde de hükümet bazı ıslahatlar uyguladı. Bunlardan biri 1998 yılında başlatılan sektördeki özelleştirmedir. Bu özelleştirme satış veya devr teklif edilen jenerasyon ve elektrik dağıtımı ile ilgili oldu. Ozelleştirme süreci belli derecede gelişmiş ve enerji sektörünün bazı aktifleri uluslararası tender aracılığı ile arz edilmişti. En önemli antlaşma satım yolu ile gerçekleştirilen AES şirketine ait olan Telasi nin (Tiflisi elektrikle temin eden şirket özelleştirilmesi oldu. Gerçekleştirilen önemli yatırımlardan sonra AES (ölçme sistemi dahil) Telasi yi satmaya karar verdi. Bu antlaşma 2003 temmuzunda gerçekleşti ve Telasi РАО ЕС (Rusya) satılmıştı. Uluslararası Finans Korporasyonu ile birlikte Yakıt ve Enerji Bakanlığı, devlet mülkiyetinde olan elektrik dağıtımı yapan şirketleri birleştirip (Acarya, Abhazya ve Osetyadaki şirketler müstesna), bir şirket yapmış. Bu hukuki şahıs 5 yıllığına idareye verilmeliydi. Teklif ilan edilmiş ve artık 8 şirket mektuplarını şirket idaresine göndermişti. Aynı zamanda PA Consulting şirketleri 18 aylık geçici idare kontratosunu teklif etmiş. Devletin elektrik temin etme sisteminin faaliyetine mudahalesini ve rüşvet olaylarını azaltmak ve tarafların arasında piyasa prensiplerinin işlemesini temin etmek için, Gürcistan Toptan Elektrik Pyasası, JSC "Elektrogadatsema" (dagıtım), "Electrodispecherizacia" Ltd. (idare) uluslararası tender yolu ile idare için devredilmiş. Iberdrola İspan şirketine ОРЭ ni 5 yıllık idare için kontrato verilmiş. JSC "Elektrogadatsema" (dagıtım) и "Electrodispecherizacia" Ltd. (idare) için tender İrlanda şirkenti ESB International tarafınca 2001 yılında kazanılmış. Bir kaç gaz dağıtım şirketi yabancı alıcılara satılmişti. Fakat büyük gaz şirketlerinin özeleştirilmesinde fazla başarı elde edilemedi. En büyük gaz şirketi Tbilgazi nin (Tiflis gaz Şirketi) özelleştirilme meselesi hala sıkıntı doğurmakta. Tbilgazi nin izelleştirilmesi için hükümet bir kaç teklif ilan etti, fakat bunlar hiç bir netice vermedi. Bu şirketin özelleştirilmesi daha fazla vakit alacak ve bu da bütün sistemin çalışmasını etkileyecek. Telekommünikasyon: Bu sektörde 29 şirket çalışmakta ve bunların 21 i tamamen devletin mülkiyetinde bulunuyor. Kalan 3 şirket devletin kontrolündedir, 5 şirket ise özeldir. Bu sektörde esas hedef özelleştirmedir. Fakat 2002 yılında hiçbir hissedilir netice elde edilemedi. Çünku tekrar edilen teklif (Sakartvelos Elektrokavshiri nin %75 payı) yatırımcıları cezbedemiyordu. Bu yatırımların akmasını engellemekte ve sektörün canlanmasına kötü tesir etmekte. Gürcistanda 3 önemli mobil iletişim şirketi var: Magticom, Geocell (GSM 900 ve 1800) ve Megacom haziranı verilerine göre, Magticom yaklaşık olarak 200 bin ve Geocell 120

12 bin abonmana sahip. Ülke nüfusunun ancak %9,5 bu tür hizmetlerden faydalanmaktadır ye doğru Gürcistanda 999 bin normal telefon hattı kullanıcıları vardı (esasen ülkenin büyük şehirlerinde). Ekonominin reel sektörü Ülke ekonomisinde en önemli yer tarım, sanayi, ticaret ve taşımacılığa ait. Tarım en önemli sektördür (GSMH in %20 payı, istihdamın %50 payı). Fakat onun GSMH deki payı istıkrarla azalmaktadır (1996 yılında GSMH deki payı %30). Sanayı GSMH nin %14 payını ve istihdamın %6 payını oluşturmaktadır. Bir kaç sene içindeki üretim hacmindeki azalmaya rağmen, sanayının GSMH deki oranı sabit kalmakta. Taşımacılık ve telefon iletişiminin payı 3 kat artmış (1996 yılında %4.6 oranında iken 2002 yılında %12.1 oranına yükseldi) Figure 1.2 Georgia: Index of Sectoral Growth (1996=100) Agriculture, Forestry, Fishing Industry Construction Source: Georgia State Department of Statistics. Trade, Restaurant & Hotel services Transport & Communications Financial intermediation GDP Sanayi Sanayi üretimininin keskin biçimde düşmesinin bir çok sebebi var. Sovyetler terkibinde iken gürcü sanayisi SSCB in birleşik sanayi kompleksinin bir parçası idi. Geleneksel ekonomik ilişkilerin kesilmesi neticesinde Gürcistan sadece hamadde kaynaklarını deyil aynı zamanda pazarını da kaybetti. Sanayideki düşüşün en kritik dönemi yıları oldu. Bu yıllarda sanayi üretimi daha önce hiç görülmedik seviyeye inmişti. Yakın zamanlarda sanayi sektörlerindeki durum iyileşmeye başladı. Fakat sovyetlerden kalan sanayi kuruluşları idare bakımından pazar ekonomisi şartlarına uygun deyil. Bu çeşit idare efektif finans idaresi, stratejik planlama ve üretim kontrolünü temin etmekten acizdir. Efektif sanayi sisteminin kurulmasında yatırımlar kritik rol oynamakta. Fabriklerin çoğunun maddi ve teknik bazı eski sovetlerden kalma. Bunun dışında enerjinin çok pahalı olması, enerji fiyatların liberalleşmesi ve eski teknolojilerin fazla enerji tüketmesi gibi sebeplerden üretilen mallar fazla rekabet gücüne sahip deyil. Sovyetler döneminde bu fabriklerin çoğu sovyet pazarının taleplerini tatmin edebilmekteydi. Şimdi ise bu müesseseler ülkenin kendi pazarına dönüktür ve tabiatıyle bu Pazar sovyet pazarı kadar büyük deyil. Bu itibarla bütün bu kuruluşların tam güçle çalışması imkansızlaşıyor. Neticede, alıcısı bulunamayan zararlı aktiflere sahip oluyorlar. Ödeme yapmaktaki acizlik te önemli problemlerden biridir. İflas mekanizmindeki yetersizlikler yüzünden iflas eden bir kuruluş diğer bir çok kuruluşu da etkilemektedir. Diğer sebeplerin arasında, devlet bütcesi tatbik edilmediği için, devlet irsallerinin karşılanmaması kaydedilebilir. Bütçe dahilindeki, şirketlere olan büyük borçlar kritik durumdadır. Bu problem özellikle kötü idareden kaynaklanan devlet bütcesine olan büyük borçları ile büyük devlet şirketlerinde görülmektedir. Rekabet ve tüketicinin korunması sahalarındaki siyaset, gelişme sürecini yaşayan düğer ülkelerdeki gibi, henüz oluşma merhalesini geçmiş değil. Sovyet sanayi mirasının tesiri ile

13 kuruluşların esas kısmı monopolist oldu. Fakat Gürcistanın açık ekonomili bir ülke olduğu sanılmakta. Bu ekonomi ise kapalı ekonomilerden farklı olarak adaletsiz rekabete bir takım hudutlar koymakta. Tekelcilikle mücadele teşkilatı ve onun hukuki bazı 1997 yılında kurulmuş. Mevcut rüşvet problemi adaletsiz rekabetin en büyük sebeplerinden biri olup küçük ve ortaçaplı biznesi kötü etkilemektedir. Bir başka ağır problem kayıtdışı ekonominin çok büyük olmasıdır. İstatistik gözlemlere göre umumi üretim hacminin %40-42 kısmı kayıtdışı ürünlere ait. Bu alınan ilgili tedbirlerin pek te efektif olmadığını göstermektedir. Hükümetin gerçekleştirdiği yabancı ekonomi siyaseti, ekonominin büyümesine olumlu tesir gösterdi. Gürcistan hükümeti uluslararası pazarlara entegre olabilmek için bir takım önemli tedbirler görmüş. Gürcistan Dünya Ticaret Kurumunun üyesi olup uluslararası biznes antlaşmalarına iştirak etti. Yerli pazarın sınırlandırılması önemli ölçüde ülkenin ihracat malları üreten sektöründe yatırımları öoğaltmalıdır. Son durum itibarı ile Gürcistan karşılıklı yardımlaşma ve yatırımların korunması ile ilgili 23 ten çok ülke ile antlaşmaya varmış bulunuyor. Aynı ülkelerin 11 ile de ikitaraflı vergilendirmenin kalkması konusunda antlaşma imzalamış bulunuyor. Tarım Hacim ve istihdamı da dikate alınarak, tarım sektörünün gelişimi ülke ekonomisinde onemli yer tutmakta. Tarım ve ürünlerinin satışı ülke ahalisinin en önemli geçim kaynağıdır. Bu kırsal kesimdeki hayat seviyesine çok önemli tesir göstermektedir. Tarım sektöründeki devlet mülkiyetinin özelleştirilmesi için tarım sahasının ve tarım ürünlerinin işlenmesi ile ilgili kuruluşların özelleştirilmesi gibi bir takım tedbirler alınmış. Toprak ıslahatı 1992 yılında başlamış ve Toprak Kiralama Proğramına uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Özel toprak mülkiyetini kabul eden sovyet cumhuriyetleri arasında Gürcistan ilklerden biridir. Bu tedbirlerin neticesinde tarımsal alanın %57 kısmı özel mülkiyete verilmiş, %27 kısmı da devlet tarafından kiraya verilmiş. Mevzubahis ıslahat önemli istihdam imkanı sağladı, fakat çiftçinin çalışmasına mani olan bir kaç ploblem de var. Bu problemler şunlardır: altyapı (ürünleri işlemek için gereken kuruluşların az ve yetersiz olması) zayıflığı, sulama ve drenaj sistemlerinin yetersiz kalması, kredi alma imkanlarının azlığı, gerekli maddelerin, araç-gereçlerin ve taşımacılığın pahalı olması ve ekolojik tesirin fazla olması. Tarım müesseselerinin özelleştirme süreci henüz bitmiş deyil. Tarım ürünlerinin pazarlaması ile ilgili bir çok müessese özel şahıslara aid olduğu halde, üretim hacminde henüz büyük artış görülmemektedir. Bunun sebebi,müessese sahipleri kendi idare sistemlerini kurmak ve yeni pazarlar elde etmek için gerekli sermaye bulumamasıdır. Aynı problem yüzünden mevcut ihracat potansiyeli de kullanılamıyor. Hizmetler ve Turizm Turizm sektörünün potansiyeli şöyledir: 102 sağlık yurdu, 182 sağlık yurdu sahası, tarihi abide (bunlardan 4 ü UNESCO nun kültürel miras listesinde yer almakta), 2 tana çalışan 7 tane perspektifli milli park, mineral su kaynağı (24 saat sürekli çalışma müddetinde 130 mln. litre su imal eden), tedavi çamuru, karst mağaralar, Karadeniz kıyısı, Büyük ve küçük Kafkas sıradağları ve iklim çeşitliliği yılı verilerine göre, Gürcistan 4 mln. yakın turist ve her sene gelenlerce züyaret edilmiş. Bu rakam 1990 yılında azalmaya başladı. Bunun sebebi bir çok otel ve pansiyonun muhacirlere verilmesi ve neticede turizmin altyapısının önemlş kısmının felce uğraması oldu. Yanlış planlama ve abidelerin korunması için gereken kaynak yetersizliği yüzünden Tiflis ve diğer tarihi şehirler turizminin potansiyelinin azalması genel durumu daha da zorlaştırdı. Neticede bahsedilen yerlerin imaji citti zarara uğradı. Turizmi Geliştirme Milli Konseptine Göre, turizmin gelişmesini engelleyen bir çok problem var, bunlardan beş tanesi derhal çözülmesi gerekenlerdir:

14 Bir ülke olarak Gürcistan iyi imajdan mahrum bulunuyor ve bu en büyük maniadır. Reklamın finans edilmemesi ve turizm pazarlarının araştırılmaması bir başka problemdir; Turizm sahasında hizmetlerin azçeşitli ve kalitesiz olması; Ülkedeki ve bütün Kafkaslardaki mevcut durumla ilgili can güvenliği problemi; Kaliteli personel yetersizliği; Turistleri yerleştirme imkanlarının az olması. Ulaşım problemleri (mevcut ve potansiyel turistik merkezleri birleştiren hava hatlarının azlığı, sefer tarifelerinin yeterince esnek olmaması, yerli hava hatlarının yetersizliği ve s.). Siyasi ve ekonomik istikrar durumunda 1995 ten itibaren türisz sektörü büyümete başladı yılında ülkeye 302 bin turist ve misafir geldi (1995 yılında gelenlerin 4 katı). Ülkeyi terkedenlerin sayısı 2001 yılında 306 bin kişiye eşitti (1995 yılında terkedenlerden 1.4 kat fazla) yılında bu sektörde çalışanların sayısı buldu. Bunların %95 küçük ve orta olçekli ticari tesislerde çalışıyor. Çalışanların önemli kısmı büyük şehirlerde ve büyük dinlenme yerlerinde yaşıyor (Borjomi Bakuriani,Ureki - Şekvetili, Koburteli - Makhuncauri ve s.). Dağlık bölgelerde istihdam seviyesi daha aşağıdır. Bir çok kişi agroturizmi geliştirmenin onemine inanıyor. Bu 2003 yılının 15 martında kabul edilmiş Vergi Kanununa bir takım düzeltmeler yapmakla mümkündür. Bu düzeltmelerin sayesinde özellikle dağlık bölgelerde turistik altyapı kurmak için gereken yatırımlara bir takım imkanlar açılabilir. Dış ticaret Ülkenin dış ticaretini tahlil etmek kolay deyil. Bunun esas sebebi dakik istatistik verilerin yetersiz olması, çünkü ticaretin önemli kısmı kyıt dışıdır. Bunun dışında yapılan kayıtlar çoğu kere varılmış antlaşmaları aksettirmemekte. Yapılan kayıtlar itibari ile kaydedilen umumi hacmin içinde esas 10 ticari partnerin payı (Türkiye, Rusya, Azerbaycan, Ukrayna, Almanya, ABD, İngiltere, Türkmenistan, İsviçre ve Fransa) yaklaşık olarak %70 seviyesindedir. Geçen senelerde Rusya, Türkiye, Azerbaycan ve Ukrayna birlikte kaydedilenlerin %46 nı teşkil etmekte. TABLO 2.2:TİCARİ DENGE, İhracat ($млн) İthalat ($млн) Ticari denge ($млн) GSMH ($млн) İhracat/GSMH Umumi ticaret hacmi/gsmh Ticari denge/gsmh Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı. İhracat

15 Son senelerin bütün kaydedilmiş ihracatının %60 tan fazla olan payını 10 çeşit mal oluşturuyor. Altın, askeri uçak, kimyasal gübre ve şarap ihracatında artış gözlemlendi mln. ABD doları hacmindeki (2002) askeri uçak ihracatı hala önemli konumunu mahafaza etmekte. Uçaklar esasen Türkmenistana satılmakta idi. Şarap sektörü esasen ihracata yönelik bir sektördür. Son senelerde bu sektör ihracat artışının yaklaşık %14 kısmını oluşturuyor. Şarap ihracatının hacmi çok büyük olmasa da, bu sektör çok büyük büyüme potansiyeline sahip. Geleneksel olarak Rusya gürcü şarabının onemli alıcısı idi. Taze üzümden yapılmış ihracata yönelik şarabın satıldığı ülkeler (HTS chapter 2204) - Rusya (%70), Ukrayna (%20) ve ABD (%4). Gürcü şarabı henüz AB pyasasına çıkış hakkını kazanamadı. Son senelerde yarım mamul olarak altın ihracatı (HTS chapter 7108) önemli ihracat maddesi haline gelmiş. Bu maddenin ihracatı 12.5 mln. ABD dolarından (2001 ihracat hacminin %4 payı), 2002 yılında 28.5 mln.abd dolarına kadar yükselmiş (ihracat hacminin %8.1 payı). İhrac edildiği esas ülke İngilteredir. Gürcistanın ihracata yönelik bir sektörü de naturel ve mineral sular sektörüdür (HTS chapters 2201 and 2202). Önceki seneye mukayesede, 2002 yılında bu sektördeki ihracat payı %30 oranında artış gösterdi. Diğer önemli ihracat malları: demir artık ve alaşımları (HTS chapters 7204), demir alaşımları (HTS chapter 7202), şeker (HTS chapter 1701), bakır filizi ve konsantre madenler (HTS chapter 2603), mineral veya kimyevi gübre (HTS chapter 3102) ve mineral yakıt (HTS chapters 2709, 2710). Tablo: the Harmonized Commodity System, (bin $ ABD) göre kaydı yapılmış ihracatın içeriği Umumi hacim 238, , , , Canlı hayvanlar Et ve yenilebilir sakatat 1, , Balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar ve diğer suda yaşayan omurgasızgiller Süt mahsulleri; kuş yumurtası; hakiki bal; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler Kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; soğanlar, kökler ve s.; çiçekler ve dekoratif yeşillik Yenilir sebzeler ve bazı kokler ve yumru kokler Çeşitli yemişler; narenciye ve kabak kabuğu 18, , , , Kahve, çay ve baharatlar 12, , , , Tahıl 1, , , , Un mamulleri; malt; nişasta çeşitleri; buğday glüteni , , Yağlar ve yağlı meyveler; hububat ve meyveler; sınai veya tıbbi bitkiler; saman ve hayvan yemi , Cila; lastik, katran çeşitleri ve diğer bitki kaynaklı maddeler Örme için bitki malzemesi; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen bitkilerden yapılan eşya Hayvansal veya bitkisel yağlar ve parçalanma mahsulleri, yenilebilir yağlar; hayvansal veya bitkisel mum

16 16 Et balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar ve diğer suda yaşayan omurgasızgiller mahsulleri Şeker ve tatlılar 1, , , , Kako ve mahsulleri Buğday, un, nişasta veya süt mamülleri; fırıncılık teçhizatı Sebze, meyve, ceviz ve diğer bitki mamülleri 1, , , , Çeşitli yenilebilir şeyler İçecekler, alkol ve sirke 23, , , , Qıda sanayisinin artık ve atıkları; hazır hayvan yemi Tütün ve yerine kullanılabilenler 3, , , , Tuz; kükürt; kum ve taş; macunlar, kireç ve çimento 1, , , Filizler, curuf ve kül 14, , , , Mineral yakıt, mineral yağlar ve arıtma mahsulleri; bitüm; mineral mumlar 23, , , , İnorganik kimyasallar; organik veya inorganik kıymetli metal terkipleri, radyoaktif eleman veya isotop terkipleri 3, , , , Organik kimyasallar Farmakoloji mahsulleri 2, , , , Gübre 11, , , , Извлечения tabaklama veya boyama; tanen ve mahsulleri; boya çeşitleri; boyalar ve cilalar; macunlar; mürekkep Yağlar; kozmetik mamulleri , , Sabun, yüzeylere tesir eden organik maddeler, Zülale benzer maddeler; modife nişastalar; yapıştırıcılar; fermentler Patlayıcı maddeler; fişekcilik maddeleri; kibrit; piroforlar; bazı yakıcı maddeler Fotografik ve sinematografik mamüller Çeşitli kimyasal mamuller , Plastik ve plastik mamülleri , , Kauçuk ve mamülleri Deri ve hammaddeleri , , , Deri mamülleri; saraçlık mahsulleri ve emniyet kemerleri; turistik mallar, çanta çeşitleri; hayvan bağırsaklarından mamül eşyalar Tabii ve suni kürk, ve mamülleri Ahşap ve mamülleri; ağaç kömürü 5, , , , Ağaç mantarı ve mamülleri Saman, ot veya diğer örme materyallerinden yapma mamüller Ağaç veya diğer liften selülöz; kağıt veya karton atıkları Kağıt ve karton; kağıt, karton veya kağıt selülozu mamülleri Kitaplar, gazeteler, resim ve diğer baskı sanayii mahsulleri; yazmalar, makinada yazılan metinler İpek Yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından yapılanlar Pamuk Diğer bitkilerden mamül tekstil lifleri; pamuklu kumaş ve iplik Suni iplikler Suni liflerin esas çeşitleri Ambalaj malzemesi, keçe; özel iplikler, sicim, halat takımı, ipler, kablolar ve mamülleri

17 57 Halılar ve benzerleri Özel kumaşlar; kaytan, gobelin; garnitür çeşitleri; işlemeler Doymuş, kaplanmış, kaplama veya katmer kumaşlar; sanayide kullanılabilir tekstil mamülleri Örme veya trikotaj kumaşlar Giyim ve örme ya da trikotaj malzemesi Giyim ve örme olmayan malzemesi Diğer tekstil mamülleri; наборы; kullanılmış elbise ve diğer kullanılmış tekstil mamülleri; paçavralar Ayakkabı, getr ve s. ve bunların kısımları 1, , Şapka çeşitleri ve kısımları Şemsiye çeşitleri, bastonlar, kamçılar ve kısımları Kuş tüyünden mamülat, suni çiçekler; insan kılından mamülat Taş, alçı, çimento, mika, asbest veya benzerlerin mamülleri Seramik eşyalar Cam ve cam kaplar 1, , , Tabii veya suni inci, kıymetli veya yarıkıymetli taşlar, kıymetli metaller, kıymetli metallerle yapılan alaşımlar ve mamülleri; suni mücevherler; eski madeni paralar , , , Demir ve çelik 44, , , , Demir veya çelik mamülleri 2, , , , Bakır ve bakır mamülleri , , , Nikel ve mamülleri Alüminyüm ve mamülleri 6, , , , Kablolar Çinko ve mamülleri Kalay ve mamülleri Diğer önemli metaller; metallerin metal omayanlarla karışımları; mamülleri Çeşitli iş aletleri, kaşık ve çatal gibi metalik eşya , Çeşitli metalik eşya Atom reaktörleri, kazanlar, makina ve mekanik aygıtlar ve parçaları 9, , , , Elektrik makinalar, donanım ve parçaları; ses kaydı yapanlar ve ses kaydı okuyanlar, televizyon, donanım ve parçaları 3, , , , Demiryolu ve tramvay taşıt ve araçları, donanım ve parçaları; mekanik ve elektromekanik sinyal donanımı , , , Diğer taşıt ve araçlar, donanım ve parçaları 6, , , , Uçaklar, uzay gemileri ve parçaları 20, , , , Gemiler, kayıklar ve su konstruksiyonları 1, , Optik, fotoğrafik, sinematoğrafik, tıbbi veya cerrahi aletler, ölçü ve kontrol aygıtları, ek ve parçaları , Saatler ve parçaları Çeşitli aletler, parça ve ekleri Silah ve mühimmat; parça ve ekleri 3, ,

18 94 - Mobilya; yatak malzemesi, döşek ve yastıklar; lampalar ve diğer yerlerde kaydı geçen veya geçmeyen parçaları; ışıklandırma işaretleri ve s., hazır evler 95 Oyun ve oyuncaklar, spor malzemesi, ek ve parçaları 96- Çeşitli sanayi mamülleri Sanat eserleri, koleksiyonculuk eşyası ve antik eşya TABLO: KAYDI YAPILAN GÜRCİSTAN İHRACATI: PARTNER ÜLKELER İhracat bin ABD doları Tam sayı 238, , , ,844.2 Afganistan Arnavutluk Cezair Andorra Angola Azerbaycan 19, , , ,756.4 Arjantin Avustralya Avusturya Bagamalar Bahreyn Bangladeş Ermenistan 15, , , ,456.9 Belçika , ,422.2 Bermudalar Bhutan Bolivya Bosna-Hersek Botsvana Brezilya Beliz Hint okyanüsünün İngiltereye tabi kısmı Vırjin adaları (İngiltereye tabi) Bulgaristan , Beyaz Rusya , ,365.0 Kanada Kayman adaları Merkezi Afrika Cümh Sri-Lanka Şili Çin , ,177.2 Çinin Tayvan ili Kolumbya

19 Kongo 8, , Kosta-Rika Hırvatistan Küba Kıbrıs , Çekh Cümh Danimarka Dominika Dominikan Cümh Ekuador Ekvatoryal Gine Etiopya Estonya Finlanda Fransa , ,265.1 Cibuti Gabon Gambia ,445.6 Gaza (Filistin) Almanya 24, , , ,544.4 Gana Cebeli Tarık ,782.5 Yunanistan 2, , , ,236.5 Grenada Guatemala Gine Haiti Honduras Honkong Macaristan İzlanda Hindistan , , ,125.1 İndonezya İran 2, , , ,316.0 Irak İrlanda İsrail İtalya 10, , , ,577.7 Jamayka Japonya , Kazakistan 1, , , ,011.6 Ürdün Kenya Kuzey Kore Güney Kore ,538.8 Küveyt Kırgızıstan

20 Lübnan Latviya , Liberya Libya Likhtenshteyn Lituanya 1, , , ,627.8 Lüksemburg Malavi Malezya Malta Mavritanya Mavrikya Meksika Monako Mongolistan Moldova Merakeş Mozambik Umman Nauru Nepal Hollanda 2, , , ,404.4 Yeni Zelanda Nigerya Niue Norveç Pakistan Panama Peru Filipinler Polonya ,025.6 Portekiz Gine Bissau Romanya Rusya 44, , , ,975.9 Ruanda Angola San-Marino Saudı Arabistan Singapur Slovakya Vyetnam Slovenya Somali Güney Afrika Cümh Zimbabve İspanya 1, , ,

21 Sudan İsveç İsviçre 5, , , ,382.5 Surya 3, , Tacikistan 1, Tayland Tonga Trinidad ve Tobago Birleşik Arab Emirlikleri 2, , ,044.0 Tunus Türkiye 37, , , ,861.9 Türkmenistan 12, , , ,731.4 Turks and Caicops Islands******* Tuvalu Uganda Ukrayna 10, , , ,674.3 Makedonya Mısır İngiltere 4, , , ,794.8 Tanzanya ABD 9, , , ,533.1 Urugvay Özbekistan 1, , ,575.2 Yemen Yugoslavya Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı İthalat Georgia depends on foreign energy imports and mineral products continue to dominate imports. However the import structure is changing gradually. The share of petroleum, oils and gases (HTS chapters 2710, 2711) in total imports is about 18 per cent. Other major imported product groups are medicines, sugar, motor cars, and tobacco. Tablo: Harmonized Commodity System e göre kaydedilen ithalat listesi (bin, ABD doları) Umumi hacmi 585, , , , Canlı hayvanlar Et ve yenilebilir sakatat ve artıkları 9, , , , Balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar ve diğer suda yaşayan omurgasızgiller 1, , , , Süt mahsulleri; kuş yumurtası; hakiki bal; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler 10, , , , Kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; soğanlar, kökler ve s.; çiçekler ve dekoratif yeşillik Yenilir sebzeler ve bazı kokler ve yumru kokler 3, , , ,266.5

22 08 - Çeşitli yemişler; narenciye ve kabak kabuğu 2, , , , Kahve, çay ve baharatlar 5, , , , Tahıl 16, , , , Un mamulleri; malt; nişasta çeşitleri; buğday glüteni 15, , , , Yağlar ve yağlı meyveler; hububat ve meyveler; sınai veya tıbbi bitkiler; saman ve hayvan yemi Cila; lastik, katran çeşitleri ve diğer bitki kaynaklı maddeler Örme için bitki malzemesi; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen bitkilerden yapılan eşya Hayvansal veya bitkisel yağlar ve parçalanma mahsulleri, yenilebilir yağlar; hayvansal veya bitkisel mum 3, , , , Et balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar ve diğer suda yaşayan omurgasızgiller mahsulleri 2, , , , Şeker ve tatlılar 17, , , , Kako ve mamülleri , , , Buğday, un, nişasta veya süt mamülleri; fırıncılık teçhizatı 1, , , , Sebze, meyve, ceviz ve diğer bitki mamülleri 2, , , , Çeşitli yenilebilir şeyler 4, , , , İçecekler, alkol ve sirke 3, , , , Qıda sanayisinin artık ve atıkları; hazır hayvan yemi , Tütün ve yerine kullanılabilenler 35, , , , Tuz; kükürt; kum ve taş; macunlar, kireç ve çimento 3, , , , Filizler, curuf ve kül Mineral yakıt, mineral yağlar ve arıtma mahsulleri; bitüm; mineral mumlar 122, , , , İnorganik kimyasallar; organik veya inorganik kıymetli metal terkipleri, radyoaktif eleman veya isotop terkipleri 2, , , , Organik kimyasallar , , , Farmakoloji mahsulleri 43, , , , Gübre tabaklama veya boyama; tanen ve mahsulleri; boya çeşitleri; boyalar ve cilalar; macunlar; mürekkep , , , Yağlar; kozmetik mamulleri 2, , , , Sabun, yüzeylere tesir eden organik maddeler, 3, , , , Zülale benzer maddeler; modife nişastalar; yapıştırıcılar; fermentler Patlayıcı maddeler; fişekcilik maddeleri; kibrit; piroforlar; bazı yakıcı maddeler , Fotografik ve sinematografik mamüller Çeşitli kimyasal mamuller 2, , , , Plastik ve plastik mamülleri 8, , , , Kauçuk ve mamülleri 3, , , , Deri ve hammaddeleri , Deri mamülleri; saraçlık mahsulleri ve emniyet kemerleri; turistik mallar, çanta çeşitleri; hayvan bağırsaklarından mamül eşyalar Tabii ve suni kürk, ve mamülleri Ahşap ve mamülleri; ağaç kömürü 2, , , ,427.9

23 45 - Ağaç mantarı ve mamülleri , , , Saman, ot veya diğer örme materyallerinden yapma mamüller Ağaç veya diğer liften selülöz; kağıt veya karton atıkları Kağıt ve karton; kağıt, karton veya kağıt selülozu mamülleri 8, , , , Kitaplar, gazeteler, resim ve diğer baskı sanayii mahsulleri; yazmalar, makinada yazılan metinler 4, , , , İpek Yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından yapılanlar Pamuk Diğer bitkilerden mamül tekstil lifleri; pamuklu kumaş ve iplik Suni iplikler , , Suni liflerin esas çeşitleri 1, , Ambalaj malzemesi, keçe; özel iplikler, sicim, halat takımı, ipler, kablolar ve mamülleri Halılar ve benzerleri Özel kumaşlar; kaytan, gobelin; garnitür çeşitleri; işlemeler Doymuş, kaplanmış, kaplama veya katmer kumaşlar; sanayide kullanılabilir tekstil mamülleri Örme veya trikotaj kumaşlar Giyim ve örme ya da trikotaj malzemesi 2, , , , Giyim ve örme olmayan malzemesi 6, , , , Diğer tekstil mamülleri; kullanılmış elbise ve diğer kullanılmış tekstil mamülleri; paçavralar 3, , , , Ayakkabı, getr ve s. ve bunların kısımları 4, , , , Şapka çeşitleri ve kısımları Şemsiye çeşitleri, bastonlar, kamçılar ve kısımları Kuş tüyünden mamülat, suni çiçekler; insan kılından mamülat Taş, alçı, çimento, mika, asbest veya benzerlerin mamülleri 1, , , , Seramik eşyalar 2, , , , Cam ve cam kaplar 4, , , , Tabii veya suni inci, kıymetli veya yarıkıymetli taşlar, kıymetli metaller, kıymetli metallerle yapılan alaşımlar ve mamülleri; suni mücevherler; eski madeni paralar , , Demir ve çelik 5, , , , Demir veya çelik mamülleri 8, , , , Bakır ve bakır mamülleri Nikel ve mamülleri Alüminyüm ve mamülleri 1, , , , Kablolar Çinko ve mamülleri Kalay ve mamülleri Diğer önemli metaller; metallerin metal omayanlarla karışımları; mamülleri Çeşitli iş aletleri, kaşık ve çatal gibi metalik eşya , ,