PEYZAJ MİMARLIĞI EĞİTİMİNDE STAJIN ÖĞRENCİ VE İŞVEREN AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ; DÜZCE ÜNİVERSİTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ ÖRNEĞİ

Transkript

1 PEYZAJ MİMARLIĞI EĞİTİMİNDE STAJIN ÖĞRENCİ VE İŞVEREN AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ; DÜZCE ÜNİVERSİTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ ÖRNEĞİ Osman UZUN, Pınar KÖYLÜ, Zeki DEMİR, Haldun MÜDERRİSOĞLU, Aybike Ayfer KARADAĞ, Şükran ÖZKAN AYDIN, Serir UZUN, Pınar GİRTİ, Güniz AKINCI KESİM Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Konuralp Yerleşkesi DÜZCE Özet Peyzaj Mimarlığı eğitiminde, öğrencilerin genellikle 4. ve 6. yarıyılın sonlarında yaz aylarında yaptıkları staj önemli bir yer tutmaktadır. Staj çalışması hem öğrencilere o ana kadar öğrenmiş oldukları bilgileri ve yetenekleri staj yerinde sınama olanağı vermekte, hem de işverenler açısından öğrencilerin geldikleri üniversiteler ve bölümlerle ilgili genel bir fikir oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Düzce Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü öğrencilerinin ve işverenlerin staj sırasındaki deneyimlerinden yararlanarak, deneyimlerinin çift yönlü geri beslemesinden yararlanarak, meslek çıktılarının nasıl güncellenebileceği ve yönetilebileceğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, 2008 yılında staj yapan öğrencilerden ve işyerlerinden bazı anket soruları cevaplamaları istenmiştir. Öğrencilere staj sınavı sonrasında yapılan anketler, işverenler için kapalı zarflarla gönderilmiştir. İşverenlerden, anketleri yanıtladıktan sonra geri göndermeleri rica edilmiştir. Sonuç olarak, öğrencilerin staj yerinden ve işverenlerin öğrencilerden beklentileri değerlendirilmiştir. Öğrenciler staj sırasında denetim yapılmasının, stajın başarısı açısından gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Staj yaptıkları yerlerle genel memnuniyet arasında istatistiki farklılık görülmüştür. Bilgi aktarımında da görülen bu fark, memnuniyete kısmen yansımıştır. Bölümü eğitim için bilinçli tercih etme memnuniyeti artırmaktadır. Bu bağlamda, öğrencilerle ilgili yapılacak tüm çalışmalar kurum kalitesinin artırılmasında öneme sahiptir. Anahtar Kelimeler: Peyzaj Mimarlığı eğitimi, staj, işveren, mesleki deneyim EVALUATION OF INTERNSHIP IN LANDSCAPE ARCHITECTURE EDUCATION FROM THE POINTS OF STUDENTS AND EMPLOYERS; THE CASE OF DÜZCE UNIVERSITY DEPARTMENT OF LANDSCAPE ARCHITECTURE Abstract Internship, which should be fulfilled generally by the end of the 4th and the 6 th semesters, has great importance during Landscape Architecture education. Internship presents students the possibility of analyzing the knowledge and the capabilities of themselves which they have gained until then. On the other hand, employers can achieve a general opinion about the universities and the departments of the students under training. The aim of this study is to put-down how the professional outcomes can be updated and managed by making use of the feedback of the experiences of the students of Duzce University Department of Landscape Architecture and the employers during the internship. In this regard, the students who had fulfilled their internships in 2008 and their employers were asked to fill questionnaires. Questionnaires were given to the students after the internship; whereas, the questionnaires for the employers were sent by mail. The employers were asked to send back the questionnaires after filling them.

2 As a result, expectations of the students from the employers and vice-versa were evaluated. Students claimed that auditing during the internship was a necessity for the success of the internship. There was a statistical difference between work place and general satisfaction. This difference was also seen during knowledge transfer, and had its partial reflections for satisfaction. Students awareness for choosing the department for education increased satisfaction. Thus, researches concerning students have great importance for increasing the institutional quality. Key Words: Landscape architecture education, internship, employer, professional experience Giriş Peyzaj Mimarlığı meslek disiplini, 1900 lü yıllardan itibaren öncelikle ABD ve Avrupa da önemli gelişmeler göstermiştir. Ülkemizde de özellikle 1970 li yıllardan itibaren hızlı bir ivme kazanmıştır. Türkiye de Peyzaj Mimarlığı eğitimi; 1933 yılında kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü bünyesinde Süs Nebatları Şubesi ile başlamıştır. Ankara Üniversitesi nin 1946 yılında kurulması sonrasında, bu kuruluş içerisinde yer alan Ziraat Fakültesi bünyesinde Bahçe Mimarisi ve Ağaçlandırma Kürsüsü ile, Peyzaj Mimarlığı eğitiminde önemli bir gelişim sağlanmıştır. Peyzaj Mimarlığı Bölümü; 1968 yılında eğitime başlamış ve ilk mezunlarını bölüm adı belirtilerek 1973 yılında vermiştir (Uzun ve ark.; 1991, Kesim, 1995; Kesim ve Mansuroğlu, 2000). Günümüzde, Peyzaj Mimarlığı 21 Üniversitenin (kurulu 26) 5 farklı fakültesi bünyesinde ve farklı amaçlar doğrultusunda eğitim vermekteyken, sayıları artmış ve bunların 8 i Ziraat, 6 sı Orman, 4 ü Mimarlık, 1 i Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, 2 si Güzel Sanatlar Fakültesi nde yer almıştır. Verilen bu eğitim temelde aynı olmakla birlikte, birimin içinde bulunduğu koşullar ve bölge özelliklerine göre bazı farklılıklar göstermektedir. Şu anda aktif olarak 21 Peyzaj Mimarlığı Bölümünde Lisans düzeyinde öğrenci bulunmaktadır. Ziraat Fakülteleri bünyesindeki Peyzaj Mimarlığı Bölümleri nde tek anabilim dalı, Orman fakültelerinde genellikle üç anabilim dalı, Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü de dahil olmak üzere diğer tüm fakülteler bünyelerindeki bölümlerde tek anabilim dalı bulunmaktadır. Ayrıca Peyzaj Teknikerliği alanında, 11 Meslek Yüksekokulu Peyzaj Programı (4 ü ikinci öğretimli), 2 Meslek Yüksekokulunda Peyzaj Uygulama ve Süs Bitkileri Programı, 3 Meslek Yüksekokulunda Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı (2 si ikinci öğretimli) bulunmaktadır (Uzun ve Kesim 2008) Tüm meslek disiplinlerinde olduğu gibi, Peyzaj Mimarlığı meslek disiplini içerisinde özellikle eğitimde zaman zaman yeniden yapılanma gereksinimleri oluşmaktadır. Bu kapsamda 21 adet Peyzaj Mimarlığı bölümünden özellikle son yıllarda kurulanlar, bu yapılanma faaliyetlerini gerçekleştirirken, kuruluş amaçları doğrultusunda programlarını hazırlayabilmektedirler. Son yıllarda, Peyzaj Mimarlığı Akademik İşbirliği Toplantıları (PEMAT) nda eğitimle ilgili tartışmalar gündeme gelmekte, fikir alışverişinde bulunulmakta, bazı yıllarda, eğitimle ilgili öneri niteliğinde kararlar alınmaktadır. Peyzaj Mimarlığı Teknik Kongrelerinde de eğitimle ilgili oturumlarda, son yıllardaki eğitimle ilgili gelişmeler ve sorunlar tartışılmaktadır (Uzun ve Kesim 2008). Bu kapsamda stajla ilgili konular da zaman zaman gündeme gelmektedir. Ancak bu süreçte stajla ilgili olarak istatistiki verilere dayalı bir veri alt yapısının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Öğrencilerin 4 yıllık eğitim sürecinde mesleki deneyim kazanmaları açısından en önemli konulardan birisini ise staj oluşturmaktadır. Peyzaj Mimarlığına ilişkin tüm bölümlerde staj, mezun olabilmek için gerekli koşullardan birisidir. Genellikle iki aşamalı yapılmakta olan stajlar 4. yarıyıl sonunda fidanlık, 6. yarıyıl sonunda ise daha çok tasarım, uygulama ve planlama üzerine yoğunlaşmaktadır. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümünde dönemine kadar 6. yarıyıl sonunda uygulanan staj, döneminde kabul edilen Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Staj Uygulama Yönergesi ile 2009 yazından itibaren iki aşamalı olarak uygulanmaktadır. Bu yönergede Peyzaj Mimarlığı Bölümü öğrencilerinin staj yapabilecekleri kurum ve kuruluşlar: Peyzaj planlama, Peyzaj tasarımı, Çevre koruma ve peyzaj onarımı alanında, Peyzaj yönetimi ve Fidanlıklar olarak 5 ana başlık altında toplanmıştır yılı itibariyle öğrencilerimizin tümü yurt içinde staj yapmışlardır. Yurt içi staj olanaklarının yanı sıra yurt dışı stajlar için de bazı olanaklar söz konusudur. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Staj Uygulama Yönergesi ne göre (Anonim, 2009a), öğrenciler stajlarını, Uluslararası Teknik Stajyer Öğrenci Mübadele Birliği (IAESTE-International Association for the Exchange of Students for Technical Experience) Türkiye Milli Komitesi aracılığıyla ya da IAESTE dışındaki

3 olanaklarla sağladıkları, yabancı ülkelerde Peyzaj Mimarlığı ile ilgili kurum ve kuruluşlarda yapabilmektedir. Bilindiği üzere, IAESTE ülkelerarası stajyer öğrenci değişim kuruluşu olarak 1948 yılında Londra da 10 kurucu üyenin girişimi ile kurulmuştur. Halen 53 asil, 5 yedek ve 28 işbirliği yapan ülke olmak üzere toplam 86 ülke değişime katılmaktadır. Türkiye de ise 1953 tarihinden itibaren faaliyet göstermekte olup, 32 üye üniversitesi bulunmaktadır. Diğer seçenek ise Anonim (2009b) e göre, öğrencilerin stajlarını daha önce Leonardo da Vinci II döneminde A tipi projeler kapsamında Yüksek Öğrenim Görenlere Yönelik Yerleştirme Projeleri olarak gerçekleştirilmiş olan, ancak dönemi Hayatboyu Öğrenme Programıyla birlikte Erasmus Programı içinde öğrenci staj hareketliliği dir. Öğrenci Staj Hareketliliğine Erasmus (Genişletilmiş) Üniversite Beyannamesine sahip Yüksek Öğrenim Kurumları, Yerleştirme Konsorsiyumları ile başvuruda bulunabilmektedir. Bölümümüz Erasmus kapsamındaki ilk öğrenci değişikliğini bahar yarıyılında yapmıştır. Ancak bu değişim, eğitim döneminde gerçekleşmiş olup, bu kapsamda önümüzdeki yıllarda yurt dışı staj olanakları da söz konusu olabilecektir. Bu çalışmada, Düzce Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü öğrencilerinin ve işverenlerin staj sırasındaki deneyimlerinden yararlanarak, staj yapılan birimler ve staja ilişkin bazı derinlemesine sorularla, öğrencilerin staj yerinden, işverenin ise öğrenciden beklentileri değerlendirilmiş, meslek çıktılarının nasıl güncellenebileceği ve yönetilebileceğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Materyal ve Yöntem 2008 yılında Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümünde staj yapan öğrenciler ve öğrencilerin staj yaptıkları yerlerdeki sorumlu kişiler çalışmanın ana materyalini oluşturmaktadır. Staj kalitesini işveren ve öğrenciler açısından değerlendirmek üzere, işverenler ve öğrenciler için 2 farklı anket hazırlanmıştır. Bu kapsamda 2008 yılında staj yapan öğrencilere ve onların gittikleri işyerlerine konuyla ilgili anket soruları yöneltilmiştir. Öğrencilere staj sınavı sonrasında yapılan anketler, işverenler için kapalı zarflarla gönderilmiş ve kapalı zarflarla bölümümüze ulaştırılması sağlanmıştır. İşveren anketinin ilk bölümünde ilk 11 soru kişi ve kurumların sosyal ve ekonomik yapı ile faaliyet alanlarını belirleyecek yönde, 1 soru aktif mezun vermiş bölüm stajyerlerinin başarılarının işveren nezdinde kıyaslanmasına yönelik, 3 soru DÜ OF PMB öğrencilerinin değerlendirilmesi, 2 soru öğrencilerden genel memnuniyete ilişkin sorular, diğer sorular ise işverene ilişkin genel değerlendirme sorularıdır. Toplam 20 soruluk anket, 23 işverene gönderilmiş, 14 ünden dönüş olmuştur. Staj sonrası öğrencilere uygulanan toplam 41 soruluk ankette ise, ilk 17 soru kişinin sosyal ve ekonomik yapısını belirlemek, diğer sorular ise stajla ilgili olarak yapılan çalışmalar, staj memnuniyeti, stajdan beklentiler, staj sonrasında istenilen amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığı, vb. sorulardan oluşmaktadır yılında staja giden 30 öğrenciye anket uygulanmıştır. Anketlerin değerlendirilmesinde yanıtların sıklıkları yüzde olarak verilmiştir. değerlendirilmesinde istatistik program SPSS 15. sürümü kullanılmıştır. Her iki anketin Anket sonuçlarının değerlendirilmesi ve geçmiş yıllardaki deneyimlerden yararlanılarak stajla ilgili olarak bazı öneriler geliştirilmiştir. Araştırma Bulguları Araştırma bulguları iki aşamalı olarak sunulmuştur. İlk olarak, araştırma kapsamında ankete katılan öğrencilerin yanıtları yorumlanmıştır. İkinci aşamada ise işveren anketlerinin değerlendirmesi yapılmıştır Yaz Dönemi Staj Yapan Öğrenci Anketleri D.Ü. Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümünün eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılı sonunda staj yapan öğrencilerinden (30) ankete katılanların % 73 ü bayan ve % 27 si baydır. Deneklerin çoğunlukla

4 anneleri çalışmamakta (%83.3) ve babaları emekli (%46.7) dir. Ebeveynler genellikle ilköğretim (%66.7inin annesi, %43.3ünün babası), kısmen de lise (%13.3ünün annesi, %23.3ünün babası) eğitimlidir. Hiç okula gitmeyen baba olmadığı gibi üniversite üzeri eğitimi olan ebeveyn de bulunmamaktadır. Ailelerin yaklaşık toplam aylık gelirlerini belirtmeleri istendiğinde Çizelge 1 de görüldüğü gibi 2000TL üzerinde geliri bulunan aile %10 u geçmemektedir. Bu durum DÜOFPMB 2008 yılında staj yapan öğrencilerin orta gelir grubuna sahip ailelerden olduğu izlenimini uyandırmaktadır. Çizelge 1. Ailelerin toplam aylık gelir durumlarına göre dağılım Ebeveyn Toplam Aylık Geliri (TL) % Öğrencilerin, Peyzaj Mimarlığı Bölümünü tercih etme nedenlerini fazla/orta/hiç şeklinde işaretlemeleri istendiğinde; ÖSS sonucu en yüksek puanın bu bölümü tuttuğu (%70.0), sevdikleri (%60.0) ve daha iyi bir iş sahibi olmak (%66.7) için tercih ettiklerini belirtirken, daha kısa sürede iş sahibi olmak (%46.7), çevre etkisiyle (%56.7) ve istek dışı (%60.0) tercih etmelerinin etkisi olmadığı görülmüştür (Çizelge 2). Çizelge 2. Peyzaj Mimarlığı Bölümünü tercih etme nedenleri Peyzaj Mimarlığı Bölümü Tercih Nedenleri Fazla Orta Hiç ÖSS sonucu en yüksek puanım tuttuğu için Sevdiğim İçin Daha Kısa Sürede İş Sahibi Olabilmek İçin Daha İyi Bir İş Sahibi Olabilmek İçin Çevrenin Etkisi ile İstek Dışı Ailelerinin ikamet ettiği iller ve staj yaptıkları illeri yazmaları istendiğinde Çizelge 3 teki sonuçlar elde edilmiştir. Öğrencilerin ailelerinin çoğunluğunun Ankara (%26.7) ve İstanbul (%16.7) da ikamet ettiği, staj yeri olarak çoğunlukla (%23.3) İstanbul u tercih ettikleri, diğerlerinin ise genellikle ikamet ettikleri yer ya da yakınında olduğu görülmektedir. Çizelge 3. Ailelerinin ikamet ettiği ve öğrencinin staj yaptığı illere göre dağılım İl İkamet Staj Ankara Antalya Aydın Bursa Erzincan Eskişehir İstanbul İzmit Ordu Sakarya Trabzon Osmaniye Adana İzmir Muğla Staj yapılan kurum ya da kuruluşların belirtilmesi istendiğinde çoğunlukla yerel yönetimler/belediyelerin (%40.0) tercih edildiği, bunu %16.7 ile Peyzaj Mimarlığı Bürolarının, %13.3 ile Kamu (Devlet) Kurumlarının ve Özel Fidanlıkların, %6.7 ile İnşaat Bürolarının, %3.3 ile Mimari Büroların izlediği, Orman Fidanlıkları, Müteahhit Firmalarının ve Şehir Bölge Planlama Bürolarının hiç tercih edilmediği belirlenmiştir. Öğrencilerin staj öncesi beklentisi bulunduğunu belirtenlerin oranı %66.7 iken, %23.3 biraz, %3.3 ise hiç olarak yanıtlamıştır Staj sonrası biraz deneyim kazandıklarını (%56.7) belirtmişlerdir.

5 Staj yerinin belirlenmesinde etkili olan etmenlerin etki derecelerine (1.Etkisiz, 2.Etkili, 3.Çok etkili) göre işaretlenmeleri istendiğinde, sonuçları Çizelge 4 te görüldüğü gibi staj yerinin seçiminde ücret verilmesi (%86.7), gitmediğinde sorun çıkmaması (%76.7) ya da staj yapmadan yapmış göstermesi (%90.0) hiç etkilememekte, mesleki tecrübe kazanımı (%50.0) çok etkilemektedir. Sevdikleri yer ve mezun olduktan sonra iş olanağı sağlaması ise aynı oranda (%46.7) etkili olmaktadır. Çizelge 4. Staj yeri belirlemede etkileyen etmenlerin etki dereceleri Etki dereceleri Staj Yeri Belirlemede Etkileyen Etmenler Etkisiz Etkili Çok Etkili İkamet ettiğim yerde olması Staj yeri tarafından para verilmesi Ulaşım kolaylığı Sevdiğim bir yer olması Mezun olduğumda iş konusunda yardımcı olması Mesleğim konusunda tecrübe kazandırması Gitmediğim zaman sorun çıkarmaması Hiç staj yapmadan yapmış gibi göstermesi Diğer (belirtiniz...) Stajda verilen bilgiler yeterli (%60.0) bulunmasa da yeterli ilgi gösterildiği (%76.7) belirtilmektedir. Stajda yeterli bilgi verilmeme nedenleri ise Çizelge 5 te görüldüğü gibi sıralanmaktadır. İş yerindeki işlerin yoğun olması (%73.3), iş yeri yetkililerinin yeterli bilgiye sahip olmamaları (%86.7), stajyerlik konusunun önemsiz görülmesi (%53.4) gibi nedenler etkili olurken, stajyerlere geçici eleman gözüyle bakılması (%43.3), önemsenmemesi (%60.0), güven duyulmaması (%70.0), bir yük olarak görülmesi (%70.0), rakip olarak görülmesi (%76.7) gibi nedenler etkilememektedir. Yeterli iş olmaması nedeni ise düşük bir oranla çok etkili olarak belirtilmiştir (%16.3). Çizelge 5. Staj yapılan yerde yeterli bilgi verilmeme nedenleri Staj Yapılan Yerde Yeterli Bilgi Verilmeme Nedenleri Etkisiz Etkili Çok Etkili İş yerindeki işlerin yoğun olması Stajyerlere geçici eleman gözüyle bakılma Stajyerlerin önemsenmemesi Stajyerlik konusunun önemsiz görülmesi Stajyerlere güven duyulmaması Stajyerlerin bir yük olarak görülmesi İş yeri yetkililerinin yeterli bilgiye sahip olmamaları Stajyerlerin rakip olarak görülmesi Yeterli iş olmaması Stajın alınacak derslere yararlı olacağı çoğunlukla orta (%46.7) olarak işaretlenmiş, çok fazla oranı %10 u geçmemiştir. Öğrencilerin, stajı yine aynı yerde yapmak istemeleri sorusuna % 53.3 ü olumlu yanıt vermiştir. İmkan verilse stajlarını hangi konudaki firmada yapmak isteyecekleri sorulduğunda Peyzaj Mimarlığı Büroları % 40.0 ile ilk sırada yer almıştır. Mezun olduktan sonra staj yapılan yerde çalışma isteği çoğunluğu kısmen (%53.3) olsa da %76.6 evet olarak belirtilmiştir. Mezuniyetten sonra staj yerinden iş teklifi alanların oranı (%33.3) yüksek değildir ve almadıklarını belirtenler ise %63.3 dür. Staj yapılan yerleri kimin belirlemesini istersiniz sorusuna kendim (%63.3) ve bölüm (%26.7) en yüksek oranda belirtilmişken, kimin belirlediği sorulduğunda %83.3 ile kendilerinin olduğu görülmektedir (Çizelge 6) Çizelge 6. Staj yapılan yeri kimin belirleyeceği ve belirlediğine göre dağılım Staj Yapılan Yeri Kimin Belirleyeceği Belirlediği Kendi Fakülte Bölüm Aile Diğer

6 Staj sisteminin nasıl olması gerektiğine ilişkin üçlü tercihle yöneltilen 8 soruya farklı görüşler belirtilmiştir (Çizelge 7). Denetim yapılmasını %83.3ü (%63.3 olabilir ve %20.0 gerekli), uygun staj yeri seçilmesini % 96.6 sı (%43.3 olabilir ve %53.3 gerekli), stajın öneminin anlatılmasını % 86.6 sı (%43.3 olabilir ve %43.3 gerekli), öğrencinin sosyal güvenliğinin sağlanmasını %76.6 (%43.3 olabilir ve %43.3 gerekli), ders programı içerisinde olmasını %70.0 i (%50.0 olabilir ve %20.0 gerekli), mevcut staj sistemini %63.4ü (%46.7 olabilir ve %16.7 gerekli) gerekli bulmaktadır. Stajın isteğe bağlı olması ve staj süresinin arttırılması ise %56.7 ve %60.0 oranlarında gereksiz olarak değerlendirilmiştir. Çizelge7. Staj Sistemi Nasıl Olmalı? sorusuna yanıtların dağılımı Staj Sistemi Nasıl Olmalı? Gereksiz Olabilir Gerekli Denetim olmalı Uygun staj yeri seçilmeli Stajın önemi anlatılmalı Öğrencinin sosyal güvenliği sağlanmalı Ders programı içerisinde olmalı Staj isteğe bağlı olmalı Staj süresi arttırılmalı Mevcut staj sistemi Stajın, mesleği yakından tanımada etkili olduğunu %56.7si kesinlikle evet ve %36.7si olabilir, alınan bilgileri uygulama ile karşılaştırmayı sağladığı %63.3ü kesinlikle evet ve %36.7si olabilir olarak olumlu yanıtlanmışken, mezun olmak için yerine getirilmesi gereken formalite olmadığına %36.7si olabilir ve %6.7si evet derken, %50.0si kesinlikle hayır olarak kararsız sonuçla belirtmişlerdir. Stajın amacına ulaşmama nedenleri için sorulan 7 soruya göre ailevi ve ekonomik nedenlerin %70.0 le etkisiz olduğu, staj yeri personelinin ilgisizliğinin kısmen etkili (%33.3) ya da tamamen etkisiz (%33.3), öğrencinin staja gereken önemi vermemesinin kısmen (%23.3) ve etkisiz (%46.7), kurumlararası eşgüdümsüzlüğün kısmen (%40.0) ve etkisiz (%33.3), staja ilişkin kurumsal yapının yetersizliğinin farklılığı (%30.0 etkili, %23.3 kısmen, %26.7 etkisiz), fakülte yönetiminin ilgisizliğinin ise %50.0 etkisiz olduğu görülmektedir (Çizelge 8). Çizelge 8. Stajın amacına ulaşmama nedenleri Stajın Amacına Ulaşmama Nedenleri Etkili Kısmen Etkisiz Ailevi nedenler Ekonomik nedenler Staj yerindeki personelin ilgisizliği Öğrenci tarafından staja gereken önemin verilmemesi Kurumlar arası eşgüdümsüzlük Staja ilişkin kurumsal yapının yetersizliği Fakülte yönetimini ilgisizliği Staj sırasında uygulama olanağı bulunan derslerin en yüksek oranla bitki tanımaya (%66.7), bitkisel tasarıma (%50.0), peyzaj tasarımına (%46.7) yönelik dersler, kısmen proje (%40.0) ve peyzaj planlamaya (%33.3) yönelik dersleri olduğu, mühendislik, kod çözümleme vb. derslerin hiç uygulanamadığı (%40.0) belirtilmiştir. Stajı yargılamaları istendiğinde; stajın amaç ve vizyon belirleme konusunda çok faydalı olduğu (%79.9) düşünülmektedir. Meslek ile ilgili günümüz ve gelecek eğilimleri anlamaya, gözlemleyebilme ve eksik olunan noktaları tespit edebilmeye yardımcı olduğu, üstlenilen görevlerle birlikte zamanı etkin bir şekilde planlama ve kullanma gerekliliğini öğrenme konusunda yararlı (%70.0) ve üstlenilen görevlerle birlikte sorumluluk almada çok faydalı (%73.4) olduğu belirlenmiştir. Profesyonel bir çalışma ortamında sözlü ve yazılı iletişim kurma becerisinin gelişmesinde (%83.4), takım üyesi olarak çalışma yeteneği kazanmada yararlı (%66.7) görülmüştür. Üniversite eğitim hayatı boyunca alınan teorik bilginin pratiğe geçirilmesinde az yardımcı (%40.0) olduğu, staj sırasında tahsis edilmiş bir çalışma ortamının çoğunda (%60.0) bulunmadığı, staj süresince kendilerini kesinlikle kurumun bir parçası olarak hissettikleri (%76.6) belirlenmiştir. Stajın yazılı ve sözlü iletişim becerilerini geliştirmede hepsi için çok etkili (%63.3) olmadığı görülmektedir. Stajın hayat boyu öğrenmenin gerekliliğini algılamalarında yardımcı ve hayat boyu öğrenme yeteneği kazandırmada çok olmasa da yararlı (%66.7), amaçlar ve yön belirleme konusunda yardımcı (%76.7) olduğu, zayıf oldukları alanları görme ve bu konudaki eksiklikleri tamamlama ve derslerde öğrenilen teorik bilgilerin pratiğe uygulanmasını sağladığı (%73.4), zamanını etkin bir şekilde planlama ve kullanma becerisi kazandırdığı (%53.3) belirtilmektedir. Staj süresinin yeterli olduğu (%76.7) ancak bazıları için yetersiz olduğu (%13.3)

7 görülmektedir. Dağılımdaki farklılıklarla öğrenciler ve staj yerleri arasındaki bilgi birikimleri ve iş olanakları farklılıklarının bulunduğu ortaya çıkmaktadır. Staj yeri seçiminde öğrenci durumunun gözönüne alınması gerekliliği önem taşımaktadır. Genel olarak değerlendirildiğinde öğrencilerin %80.3ünün stajlarından memnun oldukları (%40.0 evet, %43.3 kısmen, %6.7 hayır) görülmektedir. Öğrencilere uygulanan anketlerle ilgili olarak bazı sorular arasında ilişkilerin bulunup bulunmadığının ölçülmesi için t testi uygulanmış ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. Şekil 1 de görüldüğü üzere, staj yapılan kurumla stajyer öğrencilerin bilgi edinme miktarlarının değişiklik gösterdiği ortaya konulmaktadır (t=3,5; p<0,01). Öğrenciler en çok Peyzaj Mimarlığı bürolarından aldıkları bilgilerin yeterli olduğunu belirtmektedir. En düşük bilgi aktarımının ise Belediyelerde sağlandığını ifade etmektedirler. 60,0% t= 3,5 p= 0,002 50,0% Stajerin verilen bilgi ile ilgili düşüncesi Yeterli Yeterli değil YÜZDE 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Kamu Belediye P.Mim. Bürosu Mimari Büro İnşaat Firması Özel Fidanlık Stajın yapıldığı kurum Şekil 1. Öğrencilerin stajda bilgi edinme durumu Stajyer öğrencilere göre, staj yaptıkları yerlerle genel memnuniyetleri arasında fark görülmektedir. En yüksek memnuniyet Peyzaj Mimarlığı Bürolarından, en düşük memnuniyet ise Belediyelerdendir. Bilgi aktarımında da görülen bu fark memnuniyete de kısmen yansımıştır. Ancak özel fidanlık ve kamu kurumlarında bilgi aktarımlarının yetersiz olduğu belirtilmesine karşın yine de ilgili yerde staj yapmaktan memnun oldukları görülmektedirler. Bu da staj memnuniyetinin, sadece bilgi aktarımından ibaret olmadığını göstermektedir.

8 100,0% t=2,2 p=0,03 Stajerin Staj Yerinden Genel Memnuniyeti 80,0% Yüzdesi Memnun değil Memnun Çok memnun 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% Kamu Belediye P.Mim. Bürosu Mimari Büro İnşaat Firması Özel Fidanlık Stajın Yapıldığı Yer Şekil 2. Öğrencilerin stajdan memnuniyet durumu Peyzaj Mimarlığı Bölümünü tercih etme nedeni sevdiği için (t= 2,9; P<0,01), daha kısa sürede iş sahibi olabilmek için (t= 6,4; p<0,01), çevrenin etkisi ile (t= 5,1; p<0,01) ve istek dışı (t= 4,7; p<0,01) olan örgencilerin genel olarak stajdan memnuniyetlerine bakıldığında, farklılık gözlemlenmektedir. Sırası ile bilinçli tercih yapanların (severek bölümü tercih edenler ve daha kısa sürede iş sahibi olabilmek için tercih edenler) stajdan memnuniyetleri artmaktadır. Bilinçsiz tercih yapanlarda (çevrenin etkisi ile ve istek dışı) ise stajdan memnuniyet düzeyleri azalmaktadır. Sonuç olarak mesleğe bilinçli olarak girenlerin staj sırasında daha etkin çalıştıkları ve o ölçüde de memnuniyetlerinin arttığı söylenebilmektedir. Anket sonuçlarına bakıldığında; D.Ü.Peyzaj Mimarlığı Bölümünün eğitim-öğretim yılında staj yapan öğrencilerinden 30 unun, stajdan kısmen de olsa beklenenleri sağlayabildikleri, bazı konularda staj yerleri ile ilgili eksiklikler bulunduğu, staj sınavında staj yerleri ile alınan bilgilerle bazı ders konularının geliştirilebileceği ortaya konulmuştur. Her yıl tekrarlanan anketlerle staj yeri ve stajyerler arasında daha iyi uyum ve eğitim-öğretimde geleceğe yönelik gelişmeler sağlanabilecektir Yaz Dönemi Staj Yapan Öğrencilerin, Staj Yaptıkları İşyeri Sorumluları Anketi İşveren anketinin ilk bölümünde ilk 11 soru kişi ve kurumların sosyal ve ekonomik yapı ile faaliyet alanlarını belirleyecek yönde, 1 soru aktif mezun vermiş bölüm stajyerlerinin başarılarının işveren nezdinde kıyaslanmasına yönelik, 3 soru DÜ OF PMB öğrencilerinin değerlendirilmesi, 2 soru öğrencilerden genel memnuniyete ilişkin sorular, diğer sorular ise işverene ilişkin genel değerlendirme sorularıdır. 20 soruluk anket uygulanan 23 işverenden 14 ünün dönüşü olmuştur. D.Ü. Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümünün eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılı sonunda öğrencilerin staj yaptığı ve yanıt alınan 14 ünde ankete katılanların % 54.0 ü bayan ve % 46.0 sı baydır. İş yeri sahipleri yüksekokul ya da üniversite eğitimlidir. Mezun oldukları üniversiteler sırasıyla (%31.0 İstanbul, %23.0 Ankara, %15.0 Ege, %15.0 Çukurova, %8.0 Karadeniz Teknik, %8.0 Abant İzzet Baysal) dır ve genellikle peyzaj mimarı (%77.0) dır. %77.0 si evlidir. İş yeri sahiplerinden yaklaşık toplam aylık gelirleri ve şirket cirosunu yazmaları istendiğinde aylık gelir 1500TL bulunanlar %33.0ü geçmezken, iş yerinin yıllık geliri TL arasında eşit oranda (%20.0) dağılım göstermektedir. İş yeri sahipleri iş yerlerinde çalışma sürelerine göre dağılıma bakıldığında, 5-9 yıl (% 29.0) ve yıl (% 29.0) arasında çalışma süresi olanların ikisi de diğerlerinden daha fazladır. İşyerinde çalışanların nitelik ve sayılarına göre en çok peyzaj mimarı (%25.0) ve şehir plancısı (%25.0), sırasıyla mimar (%17.0), ziraat teknisyeni (%7.0) ve işçi (%7.0) bulunduğu, diğer mesleklerden hiç eleman bulunmadığı görülmektedir. İş yerlerinin faaliyet alanına (peyzaj tasarımı, peyzaj planlama, yapısal

9 uygulamalar, bakım, bitkisel konular, donatı elemanları ana başlıkları altında) göre dağılım Çizelge 9 da verilmiştir. Çizelge 9. İş yerinin peyzaj mimarlığı konusundaki faaliyet alanlarının varlığına göre dağılım Faaliyet Alanları Var Kısmen Yok Peyzaj Tasarımı Açılan Proje Yarışmalarına Katılım Ev Villa Bahçesi projesi Toplu Konut projesi İş Merkezi Çevresi projesi Tatil köyü, otel çevresi projesi Hayvanat Bahçeleri projesi Botanik Bahçeleri projesi Golf Sahası projesi Sulama projesi Aydınlatma projesi Diğer (belirtiniz) Peyzaj Planlama ÇED Raporları Açık ve Yeşil Alan Sistemi Planlama ve Proje Peyzaj Onarım çalışmaları Çevre Düzeni Planları Koruma Alanları peyzaj planları Yapısal Uygulamalar Ev Villa Bahçesi uygulamaları Toplu Konut peyzaj uygulamaları İş Merkezi Çevresi uygulamaları Tatil köyü, otel çevresi uygulamaları Hayvanat Bahçeleri uygulamaları Botanik Bahçeleri uygulamaları Golf Sahası uygulamaları Sulama uygulamaları Aydınlatma uygulamaları Bakım Bakım Çalışmaları Ev Bahçesi Ölçeği Bakım Çalışmaları Toplu Konut Site Ölçeği Bakım Çalışmaları 5 Yıldızlı Otel Ölçeği Bitkisel Konular Fidan üretimi Fidan ithalatı ve ihracatı Çim tohumu üretim, ithalat ve ihracat Rulo çim üretim ve pazarlama Donatı Elemanları Kent ve bahçe Donatı Elemanları üretim ve pazarl Çocuk oyun elemanları üretim ve pazarlama Yüzme havuzu ve/veya süs havuzları uygulamaları Çatı elemanları Staj yapan öğrencilerin farklı üniversitelere göre peyzaj planlama, peyzaj tasarımı ve bitki konularına göre bilgi düzeyleri değerlendirilmiş, Düzce Peyzaj Mimarlığı öğrencilerinin peyzaj planlamada biraz yetersiz (%9.0), tasarımda yetersiz (%42.0), bitki konularında ise sadece biraz eksik (%27.0) oldukları belirlenmiştir. Genelde %50nin üzerinde yeterli bulunmuşlardır. Bu kapsamda diğer üniversitelerin ilgili bölümlerinin de değerlendirilmesi istenmiştir. Ancak işveren anketine yanıt veren sayının az olması nedeniyle bu değerlendirme daha sonraki yıllarda yapılacak analizlerle ortaya konulmaya çalışılacaktır yılında staj yaptıran 14 iş yerinde önceki dönemlerde de Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü öğrencileri staj yapmıştır. Bunlara ilişkin görüşler Çizelge 10 ve 11 de verilmiştir.

10 Çizelge 10. Şimdiye kadar staj yapan D.Ü.Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü stajyer öğrencilerinin iş yeri sahipleri değerlendirmesi İlgili yargılar Evet Kısmen Hayır Planlama konusunda temel bilgilere sahip Tasarım konusunda temel bilgilere sahip Şehir ve bölge planlamaya ilişkin konularda bilgi sahibi, İmar planlarını rahat okuyup anlayabiliyor Mimari projeler konusunda bilgi sahibi rahat okuyup anlayabiliyor Yapısal proje çizimi konusunda gerekli alt yapıya sahip Bitkisel proje çizimi konusunda yeterli alt yapıya sahip Bitkileri yeterince tanıyor Yapısal peyzaj elemanları konusunda yeterince bilgiye sahip Ölçme projeleri çizimi konusunda yeterli alt yapıya sahip Döşemeler konusunda yeterince bilgiye sahip Malzeme bilgisi konusunda yeterince bilgiye sahip Kentsel donatı elemanları, bank, çöp, vs. konusunda yeterince bilgiye sahip AutoCAD programını etkin bir şekilde kullanabiliyor Coğrafi Bilgi Sistemleri programları hakkında bilgi sahibi DS max programı konusunda bilgi sahibi Projelerde kod çözümlemeleri konusunda zorluk çekmiyor Kesit konusunda bilgi sahibi Detaylar konusunda bilgi sahibi Perspektif konusunda iyi Bakım konusunda bilgili Bitkisel üretim ve yetiştirme konularında bilgili Sulama projesi konusunda deneyimli Aydınlatma projeleri konusunda deneyimli Yapısal uygulamalar konusunda deneyimli Çizelge Bahar Döneminde staj yapan D.Ü.Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü stajyer öğrencilerinin iş yeri sahipleri değerlendirmesi (2) İlgili yargılar Evet Kısmen Hayır Grup çalışmasına yatkın Problem çözmeye yatkın Kendi fikirlerini savunabiliyor Diğer stajyerlerle iyi geçiniyor İşçilerle iyi diyalog kurabiliyor Telefon, faks vb. iletişim araçlarını kullanımda beceriye sahip Kolay öğrenebiliyor Sabit fikirli değil Verilen görevi zamanında bitirmek için elinden geleni yapıyor Staj günleri boyunca istekli bir şekilde bir şeyler öğrenmek amacında hareket etti Staj programına devam konusunda dakik davrandı Girişken bir ruha sahip İnsan ilişkilerinde yaratıcı Öğrencilerin bazı mesleki bilgiler konusunda yeterli olmadıkları Çizelge 10 ve 11 den görülse de kişisel ve sosyal yönleri ile olumlu oldukları yanıtları daha fazla alınmıştır. Peyzaj Mimarlığı Bölümlerinin bulunmaları gereken Fakülteler sırasıyla %57si Mimarlık, %21.0i Orman, %14.0ü Diğer (Peyzaj Mimarlığı Fakültesi), %7.0si Ziraat olarak sıralanmaktadır. Stajda yaptırılan çalışmalar; Proje çizim ve sunumu %93.0, Bitkisel Uygulama %80.0, Fidanlık İşleri %79.0, Büroyla ilgili evrak takip,vb. ofis işleri %79.0, Bitki Üretimi ve Yetiştirme %71.0, Bakım işleri %71.0, Yapısal Uygulama %70.0, Sulama projeleri çizim ve uygulamaları %57.0, Aydınlatma projeleri çizim ve uygulamaları %36.0, Pazarlama ve Satış %14 olarak sıralanmaktadır.görüldüğü gibi sulama ve aydınlatma proje çizim ve uygulamaları ile pazarlama ve satış işleri stajyerlere pek yaptırılmamaktadır. D.Ü. Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü stajyer öğrencilerinden 10 puan üzerinden memnuniyetleri sorulduğunda, geçmişte staj yapanlar dahil olmak üzere tüm stajyerlere ortalama 8.4 puan verilirken, 2008 de

11 staj yapan öğrencilerde bu puan 9.5 e yükselmiştir. İşverenlerin DÜ OF PMB öğrencilerinden memnun oldukları kadar memnuniyetin giderek arttığı görülmektedir İş yeri sahiplerinin diğer görüş ve önerilerine göre; DÜ OF PMB nde öğrencilerin; 1.Tasarımlarının, 2. El çizimlerinin, 3. Uygulama bilgisi geliştirilmesine, 4. Staj takviminin daha erken tarihlere alınmasına, 5. İmar planları hakkında bilgilendirilmelerine ilişkin öneriler getirilmiştir. Ayrıca Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) programları ve 3DS max programı konusunda bilgi sahibi olmaları yanısıra sulama ve aydınlatma projeleri ile yapısal uygulamalar konusunda deneyimli olmaları istenmektedir. Tartışma ve Sonuç Çalışma ile elde edilen sonuçların genel bir değerlendirmesi yapıldığında; Staj yapılan yerleri belirlenmesi konusunda bölümünüz öğrencilerinin kendilerinin yer belirleme konusunda aktif oldukları görülmüştür. Bu bölüm içerisinde öğrencilere verilmeye çalışılan özgür ve seçenekli düşünme becerisinin bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Stajın amacına ulaşmamasındaki nedenler olarak ön plana çıkan staja ilişkin kurumsal yapının yetersizliği (%30.0 etkili) ve Fakülte yönetiminin ilgisizliği (%16,7) görülmektedir. Bu nedenlerin 2009 yaz döneminde yapılacak stajlarda daha da azalacağı düşünülmektedir. Çünkü bilindiği üzere 28 Eylül 2008 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ ile öğrencilerin staj yaptıkları kurumlara sigorta bedelleri artık üniversite tarafından ödenmektedir. Bu durumda Fakültenin ilgisizliği daha alt düzeylere inecektir. Yapılan stajlara ilişkin olarak Denetim yapılmasını ankete katılanların %83.3 (%63.3 olabilir ve %20.0 gerekli) istemiştir. Mevcut sistemde bölümümüzde staj denetimine ilişkin bir sistem uygulaması bulunmamaktadır. Ancak staj sonrası toplu olarak yapılan mülakatta bu sağlanabilmektedir. İlerleyen yıllarda gerekli kaynak aktarımlarıyla öğrencilerin staj yerlerinde kontrol ve denetimlerinin yapılmasına öncelik verilmesi staj kalitesinin artıtrılması açısından önemli olacaktır. Bu kapsamda ya her bir birim kendi bünyesinde çözümler aramalı ya da farklı bölgelerdeki Peyzaj Mimarlığı Bölümleri arasında bir eşgüdüme gidilmelidir. Yapılan anketlerde istatistiki olarak önemli olan bazı konular ise; Devlet kurumlarının stajyer öğrencilere bilgi aktarımlarında yetersiz olduğu, özel sektörlerde ise öğrencilere bilgi aktarımının daha fazla olduğu ve öğrencilerin daha başarılı olduğu görülmektedir. Bu durum devlet kurumlarında genellikle stajyer öğrencileri ek bir iş olarak gören zihniyetin varlığıyla açıklanabilecektir. Stajyer öğrencilere göre, staj yaptıkları yerlerle genel memnuniyetleri arasında fark görülmektedir. En yüksek memnuniyet Peyzaj Mimarlığı Bürolarından en düşük memnuniyet ise Belediyelerdendir. Bilgi aktarımında da görülen bu fark memnuniyete de kısmen yansımıştır. Ancak özel fidanlık ve kamu kurumlarında bilgi aktarımlarının yetersiz olduğunu söylemelerine karşın yine de ilgili yerde staj yapmaktan memnun olduklarını belirtmektedirler. Bu da staj memnuniyetinin sadece bilgi aktarımından ibaret olmadığını göstermektedir. Bu durum, bu yerlerde çalışanların kişisel yaklaşımlarıyla açıklanabilir. Peyzaj Mimarlığı Bölümünü tercih etme nedenleri ve memnuniyet ilişkisi irdelendiğinde, mesleğe bilinçli olarak girenlerin staj sırasında daha etkin çalıştıkları ve o ölçüde de memnuniyetlerinin arttığı söylenebilmektedir. Peyzaj Mimarlığı eğitiminde staj olgusuna, yapılan bu çalışma ile iki yönde bakılmıştır. Öğrencilerden ve staj yaptıran işyerlerinden gelen geri beslemelere göre, böyle bir çalışmanın Peyzaj Mimarlığı Bölümleri arasında ilk defa yapıldığı vurgulanmıştır. Bu çalışmada amaç, anket sonuçlarından elde edilen bilgilerle öğrencilerin kişisel performanslarını daha da artırabilmek amacıyla bölümümüz bünyesinde yapılması gerekenlerin ortaya konulmasıdır. Bu kapsamda anketler daha detaylı irdelenerek gerekli değişimler yapılacaktır.

12 Üniversitemiz, dönemi itibariyle Program Geliştirmede DACUM (Developing A Curriculum) çalışmasını başlatmıştır. Yapılan anket çalışması, bu bağlamda Eğitimde Yeniden Yapılanma ve Program Geliştirme aşamalarında bazı katkılar sağlayacaktır. Sonuç olarak, zamanında ve verimli olarak yapılan bir staj öğrencinin mesleki hayatında önemli bir yere sahip olacaktır. Bu kapsamda öğrencilerin staj yerlerinin aktif olarak görev yapan meslek elemanlarının olduğu yerlerden seçilmesi her zaman tercih nedeni olmalıdır. Kaynaklar Anonim 2009a. Düzce Üniversitesi Staj Yönergesi. Anonim 2009b. Erasmus. (erişim tarihi ) Kesim, G Yeni Kurulan Peyzaj Mimarlığı Bölümlerinde Eğitim Sorunları. Ülkemizde Peyzaj Mimarlığı Eğitimi ve Evrensel Entegrasyonu Sempozyumu. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü. İzmir. Kesim Akıncı, G., Mansuroğlu, S.G Ülkemizde Peyzaj Mimarlığı Eğitimine Yönelik Bazı Görüş ve Öneriler. Peyzaj Mimamarlığı I. Kongresi (19-21 Ekim 2000 Ankara). Peyzaj Mimarları Odası Yayını Uzun, G., Gültekin, E., Akıncı, G. Altunkasa, M.F Çukurovada Peyzaj Mimarlığı Kapsamı İçindeki Gelişmeler. Çukurova 1. Tarım Kongresi. Çukurova Üniversitesi. Adana. Uzun, O., Kesim Akıncı, G., Yüzyılda Peyzaj Mimarlığı Eğitimi Yılında Türkiye de Ormancılık Eğitimi. III. Ulusal Ormancılık Kongresi. Türkiye Ormancılık Derneği, Türkiye Ormancılık Vakfı. Ankara.