Anayasa Teklifi GİRİŞ. 2 Fevzi Bilgin

Transkript

1

2

3 ÖZET Türkiye yeni anayasını yapmak üzere harekete geçti. Bu sürece yol açan birden çok neden var. Öncelikle, 2007 yılında yaşanan anayasal krizle birlikte 1982 Anayasası siyasetin merkezine oturmuştur. O zamandan bu zamana kadar yaşanan siyasal gelişmelerin ve anayasal süreçte meydana gelen değişimin yeni cumhurbaşkanının halk tarafından seçilecek olması, 12 Eylül 2010 anayasa değişiklikleri yeni bir anayasa ile taçlandırılması gerekir. İkincisi, askeri rejim tarafından hazırlanan mevcut anayasanın demokratik olmadığı, vesayet rejimi öngördüğü, halkın hak ve hürriyet taleplerine cevap veremediği açıktır. Üçüncüsü, sosyo-politik şartlarda yaşanan gelişmeler, mevcut anayasanın ideolojik sınırlamalarının dışına taşmıştır. Dördüncüsü, yaşanılan sorunlar ve acılar, mevcut anayasanın katı laiklik ve milliyetçilik anlayışın miadını doldurmuş olduğunu göstermektedir. Beşincisi, millet, başka ülkelerde olduğu gibi kendi anayasasını kendisi yapmak istemektedir. Ve son olarak, hızla büyümekte ve dünyanın en güçlü ülkeleri arasına girmeye namzet olan Türkiye nin önünü tıkayan değil açan bir anayasaya ihtiyacı vardır. Aşağıda önerilen anayasa 1982 Anayasasından önemli farklılıkları içermektedir: (1) Anayasa metni sade bir dille, kısa ve öz olarak yazılmıştır. (2) Metinde ideolojik referans bulunmamaktadır; anayasanın başlangıç kısmında genel ve evrensel ilkelere atıf yapılmıştır; (3) Temel hak ve özgürlükler uluslararası normlara uydurulmuştur; (4) Vatandaşlara, belirli sayıda imza toplayarak kanun teklifi verebilme imkanı tanınmıştır; (5) Laiklik, devletin din ve inançlara karşı tarafsızlığı ve fakat saygılı olması şeklinde tanımlanmıştır; Diyanet İşleri Başkanlığı bu tanıma uygun olarak yeniden düzenlenmiştir; (6) Eğitim hakkı dini, kültürel ve pedagojik beklentilerin karşılanması çerçevesinde ifade edilmiştir; (7) Vatandaşlık yeniden tanımlanmıştır; (8) Türkiye Büyük Millet Meclisinin 450 üyesinin dar bölge seçim çevrelerinden çoğunluk usulüne göre, 100 üyesinin de ülke seçim çevresinden nisbi temsil usulüne göre seçilmesi öngörülmüştür; seçim barajı kaldırılmıştır; (9) Halk tarafından seçilecek Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri korunmuştur; (10) Bakanlar Kuruluna Türk Silahlı Kuvvetlerin komuta kademesini atama ve görevden alma yetkisi verilmiştir; (11) Genelkurmay Başkanı Milli Savunma Bakanına bağlanmıştır; (12) Yükseköğretim Kurulu kaldırılarak yerine bilimsel özerkliğe dayalı bir koordinasyon kurulu oluşturulmuştur; (13) Olağanüstü hal ve sıkıyönetimle ilgili hükümler kaldırılmıştır; (14) Milli Güvenlik Kurulu kaldırılmıştır; (15) Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılmıştır; (16) Yüce Divan yeniden düzenlenmiştir.

4 2 Fevzi Bilgin Anayasa Teklifi GİRİŞ Aziz vatanımızın bağrında yeşermiş, tarih, gelenek, medeniyet ve kültür mirasının biraraya getirdiği, yüksek değerlerinden güç alan, farklılıkları zenginlik sayan biz Türk Milleti, insan onuru, hak ve özgürlükleri çerçevesinde, barış, huzur ve adalet dolu bir gelecek için, devletimizin yasama, yürütme ve yargı faaliyetlerini düzenlemek üzere bu anayasayı kabul ediyoruz. GENEL ESASLAR Yönetim Şekli Türkiye Cumhuriyeti demokratik bir hukuk devletidir. Egemenlik Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Millet bu egemenliğini doğrudan ya da seçilmiş temsilcileri eliyle kullanır. Eşitlik Herkes kanun önünde eşittir. Hiç kimseye dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep, soy, özürlülük ve benzeri sebeplerle ayrım yapılamaz. Uluslararası İlişkiler Türkiye Cumhuriyetinin diğer devlet ve toplumlarla ilişkisi barış, adalet ve güvenlik esası üzerine kuruludur. Milli egemenliğin başka toplumlarla paylaşımı halkın onayına bağlıdır. Anayasaya uygun olarak yapılmış uluslararası antlaşmalar ve uluslararası hukukun genel kuralları kanun hükmünde sayılır. Devletin Nitelikleri Türkiye Cumhuriyetinin başkenti Ankara dır. Bayrağı ay-yıldızlı bayraktır. Resmi dili Türkçedir. Milli marşı İstiklal Marşıdır. Anayasanın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü Anayasa, yasama, yürütme ve yargı organları ile diğer gerçek ve tüzel kişileri bağlayan temel hukuk kuralıdır. Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.

5 Rethink Institute Türkiye Anayasasını Yeniden Düşünmek 3 TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İnsan Onuru Herkes, insan onurundan kaynaklanan, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilemez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Herkes maddi ve manevi varlığının bütünlüğünün korunması hakkına sahiptir. Özel Hayatın Gizliliği Hiçkimsenin özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşme özgürlüğüne dokunulamaz. Kişisel verilerin korunması esastır. Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü Herkes yerleşme ve seyahat özgürlüğüne sahiptir. Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Herkes, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına sahiptir. Hiç kimse kanunun gösterdiği haller dışında aranamaz, sorguya tabi tutulamaz, gözaltına alınamaz ve tutuklanamaz. Hiç kimse kanunun gösterdiği haller dışında cezai yaptırıma tabi tutulamaz. İşkence, eziyet ve kötü muamele yasaktır. Adil Yargılanma Hakkı Herkes, kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkemede, makul bir süre içinde, halka açık ve adil yargılanma hakkına sahiptir. Herkes, danışma, savunma ve temsil edilme imkanlarından yararlanır. Din ve İnanç Özgürlüğü Herkes, din ve inanç özgürlüğüne sahiptir. Herkes tek başına veya topluca, alenen ve özel olarak ibadet, ayin ve öğreti vasıtasıyla dinini ve inancını ortaya koyma ve bunları değiştirebilme hakkına sahiptir. Devlet kurumları ve çalışanları her türlü dini veya felsefi hayat anlayışına karşı tarafsız ve fakat saygılı davranır. Eğitim Hakkı Herkes eğitim hakkına sahiptir. Demokratik ilkeler gözetilerek eğitim kuruluşları kurma serbestisi ve ebeveynin dini, kültürel, felsefi ve pedagojik karşılık verecek biçimde çocuklarının eğitim ve öğretiminin sağlanması hakkı kanunla düzenlenir. Eğitim ve öğretim devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Zorunlu temel eğitimin şartları kanunla düzenlenir. Bilimsel araştırma ve sanat sınırlamaya tabi tutulamaz. Akademik özgürlük gözetilmelidir.

6 4 Fevzi Bilgin Çalışma Özgürlüğü Her vatandaş, çalışma serbestisine ve mesleğini seçme hakkına sahiptir. Her çalışanın, sağlığını, güvenliğini ve onurunu gözeten çalışma şartlarına sahip olma hakkı vardır. Çalışanların kanunlara uygun olarak toplu sözleşme ve toplu eylem yapma hakları vardır. Kimse köleliğe zorlanamaz, zorla çalıştırılamaz. Mülkiyet ve Miras Hakkı Herkes, yasalara uygun olarak elde edilmiş mallarını sahiplenme, kullanma, tasarrufta bulunma ve miras bırakma hakkına sahiptir. Fikri mülkiyet korunur. Tabii servetler ve kaynaklar, kıyılar ile ormanlar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bunların kullanılmasında kamu yararı gözetilir. Sağlık ve Sosyal Güvenlik Hakkı Herkes sağlık hizmeti alma ve sosyal güvenlik hak ve yardımlarından yararlanma sahiptir. Aile ve çocuk hakları Aile toplumun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır ve her türlü hukuki, ekonomik ve sosyal korunmadan yararlanır. Çocuklar, kendi iyilikleri için gerekli olan korunma ve bakım hakkına sahiptir. Devlet, çocukların maddi ve manevi gelişimlerini sağlıklı biçimde sürdürebilmelerini sağlayıcı tedbirleri alır. Vatandaşlık Vatandaşlık temel bir haktır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ana veya babanın çocuğu da vatandaş sayılır. Vatandaşlığı kazanmanın diğer yolları kanunla düzenlenir. Vatandaşlar sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından mahrum bırakılamaz. Bilgi Edinme, Dilekçe ve Başvuru Hakları Herkes bilgi edinme, dilekçe ve başvuru hakkına sahiptir. Bu hakların kullanılmasına yönelik talepler gecikmeksizin yerine getirilir. Herkes, kendisiyle ilgili işlerin devlet kurum ve kuruluşları tarafından, tarafsız ve adil bir şekilde ve makul bir süre içinde görülmesi hakkına sahiptir

7 Rethink Institute Türkiye Anayasasını Yeniden Düşünmek 5 Vatandaşlık Ödevi Milli savunma amacıyla ve seferberlik, tabii afet ve benzeri hallerde vatandaşların üstleneceği görevlerin eşitlik ilkesi ve kişi haklarına uygun olarak yerine getirilmesi şarttır. Toplantı ve Örgütlenme Özgürlüğü Herkes, her konuda ve her düzeyde, barışçıl toplantı yapma ve dernek, vakıf, sendika, cemiyet ve benzeri sivil oluşumları kurma ve bu kurumlara üye olma ve üyelikten çıkma özgürlüğüne sahiptir. Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarına sahiptir. Siyasal Partiler Siyasal partiler milli iradenin ifade edilmesine aracılık ederler. Siyasal partiler serbestçe kurulur ve faaliyetlerine serbestçe devam ederler. Siyasal partilerin program ve eylemlerinin demokrasi ilkesine uygun olması ve şiddeti teşvik etmemesi esastır. Kanunda belirtilen devlet görevlileri siyasal partilere üye olamazlar. Halk Girişimi Belli bir konuda kanuni düzenleme yapılması amacıyla en az beşyüz bin seçmenin imza toplaması durumunda Türkiye Büyük Millet Meclisi bu talebi öncelikle görüşür. Temel hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılmaması Temel hak ve özgürlükler, Anayasa ile tanınan temel ve hak ve özgürlüklerin yok edilmesine neden olacak şekilde kullanılamaz. Temel hak ve özgürlükleri sınırlanması Temel hak ve özgürlüklerin sağlanması asıl, kısıtlanması istisnadır. Temel hak ve özgürlüklerin özüne dokulunamaz. Temel hak ve özgürlükler, ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, demokratik toplum düzeninin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz. YASAMA Yasama Yetkisi Yasama yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisine aittir.

8 6 Fevzi Bilgin Türkiye Büyük Millet Meclisi Kuruluşu Türkiye Büyük Millet Meclisinin üyeleri, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerine göre düzenlenmiş, doğrudan genel seçimle, serbest ve gizli oylama yoluyla halk tarafından doğrudan seçilen milletvekillerinden oluşur. Meclisin üye sayısı 550 dir. Bu milletvekillerinden 450 si dar bölge seçim çevrelerinden seçilir. Bir seçim çevresinde geçerli oyların çoğunluğunu veya en az yüzde onbeş farkla çoğunu alan aday milletvekili seçilmiş olur. Bu şartların oluşmaması durumunda en geç iki hafta içerisinde en çok oy almış iki adayın katılacağı ikinci bir seçim yapılır. 100 milletvekili ise siyasal partilerin ülke seçim çevresi için düzenleyeceği listelerden nisbi temsil esasına göre seçilir. Milletvekilleri sadece seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler. Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri dört yılda bir yapılır. Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebilir. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. Yasama Dokunulmazlığı Hiçbir milletvekli mecliste kullandığı ifade ve oylardan ötürü sorgulanamaz ve tutuklanamaz. Milletvekillerinin, ağır ceza gerektiren haller dışında, işledikleri suçlardan dolayı sorgulanması, tutuklanması ve yargılanması meclisin onayına bağlıdır. Yasama Yılı Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının birinci günü kendiliğinden toplanır. Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir. Meclis, ara verme veya tatil sırasında Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, Bakanlar Kurulu veya milletvekillerinin beşte birinin talebi üzerine toplantıya çağrılır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri [1982 Anayasasının ilgili 87. Maddesi geçerlidir.] Kanunların Yapılması Kanunlar Bakanlar Kurulu, milletvekilleri ve halk girişimi hükümlerine göre vatandaşlar tarafından teklif edilir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayladığı kanun teklifleri Cumhurbaşkanı tarafından en çok onbeş gün içinde yayınlanarak yürürlüğe girer. Cumhurbaşkanı tarafından onbeş gün içerisinde itiraz edilmeyen kanun teklifleri kanun hükmünü kazanır.

9 Rethink Institute Türkiye Anayasasını Yeniden Düşünmek 7 Cumhurbaşkanı, itirazı durumunda, teklifi, yazılı bir gerekçeyle ve tamamen ve kısmen yeniden görüşülmesi talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderir. İçeriğinde değişiklik yapılmayan kanun teklifi, Cumhurbaşkanı tarafından üç gün içerisinde yayınlanır. Meclis, geri gönderilen kanunda değişiklik yaparsa yukarıdaki hükümler işler. Bütçe Kanunları bu hükme tabi değildir. Toplanma ve Karar Yeter Sayısı Türkiye Büyük Miller Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün birleşimlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır ve Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Ancak karar yeter sayısı, hiçbir sekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz. Bakanlar Kurulu üyeleri, Türkiye Millet Meclisinin katılamadıkları oturumlarında, kendileri yerine oy kullanmak üzere bir bakana yetki verebilirler. Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir. Bu yetki kanunda gösterilen konu ve süre ile sınırlıdır. Kanun hükmünde kararnameler, Türkiye Millet Meclisince kabul edilmekle kanunlaşır. İşleyişi Türkiye Büyük Millet Meclisi, anayasa ve kanunlara uygun olarak, kendi işleyişine ait kuralları belirler. Türkiye Büyük Millet Meclisi, üyelerinin milletvekili olma şartlarını değerlendirebilir, üyeleri hakkında disiplin kovuşturmasına başvurabilir ve üye tamsayısının üçte ikisinin onayıyla üyelerinin milletvekilliğini düşürebilir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin bu kararları mahkemeye taşınamaz. Denetim Yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi, devletin her türlü faaliyetini denetleme, bu faaliyetlere ilişkin bilgi ve belgeleri isteme ve ilgili konularda tanık çağırma ve karar bildirme hakkına sahiptir. [1982 Anayasasının soru, genel görüşme, gensoru ve meclis araştırması ile ilgili maddeleri ve kamu denetçiliği kurumu ile ilgili 74. Maddesi geçerlidir.] YÜRÜTME Yürütme Yetkisi Yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından anayasa ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.

10 8 Fevzi Bilgin Cumhurbaşkanı Tanımı Cumhurbaşkanı devletin başı ve Türkiye Cumhuriyetinin temsilcisidir. Cumhurbaşkanı, anayasanın uygulanmasını ve devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Seçimi Cumhurbaşkanı doğrudan genel bir seçimle, serbest ve gizli oylama yoluyla, beş yıl için seçilir. Aynı kişi en fazla iki dönem cumhurbaşkanı olabilir. Cumhurbaşkanı, geçerli oyların çoğunluğunu veya en az yüzde onbeş farkla çoğunu alan adaylar arasından seçilir. Bu şartların oluşmaması durumda en geç iki hafta içerisinde en çok oy almış iki adayın katılacağı ikinci bir seçim yapılır. Görev ve Yetkileri Cumhurbaşkanının yetkileri şunlardır: Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşması yapmak Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantıya çağırmak Kanunları yayımlamak Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak Kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün, tümünün veya berlirli hükümlerinin Anayasaya aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek Gerekli gördüğü hallerde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek Kararnameleri imzalamak Yabancı devletlere temsilci göndermek, yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Başkomutanlığı temsil etmek Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek

11 Rethink Institute Türkiye Anayasasını Yeniden Düşünmek 9 Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama yetkilerini kullanmak Sorumluluğu ve Sorumsuzluğu Cumhurbaşkanının Anayasada tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır. Bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur. Dokunulmazlığı Cumhurbaşkanı milletvekili dokunulmazlığından yararlanır. Vatana ihanet suçuyla Yüce Divan a sevkedilen cumhurbaşkanının görevi sona erer. Cumhurbaşkanına Vekalet Cumhurbaşkanının geçici olarak görevinden ayrılması ya da makamının boşalması durumunda Türkiye Millet Meclisi Başkanı bu göreve vekalet eder ve yetkilerini kullanır. Bakanlar Kurulu Tanımı Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan kurulur. Başbakan, Cumhurbaşkanınca, milletvekilleri arasından atanır. Bakanlar, Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır; gerektiğinde Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir. Bakanlar Kurulu üyelerinden milletvekili olmayanlar aynı hukuki statüye tabi olurlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile Yüce Divana sevk edilen bakanın görevi sona erer. Başbakanın sevki halinde hükümet istifa etmiş sayılır. Göreve Başlama ve Güvenoyu Bakanlar Kurulunun listesi Cumhurbaşkanınca onaylandıktan sonra güvenoylamasına gitmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Başbakan, gerekli görürse görev sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisinden güvenoyu isteyebilir. Güven istemi ancak üye tamsayısının salt çoğunluğuyla reddedilebilir. Güvensizlik durumunda seçimlerin yenilenmesi [1982 Anayasasının ilgili 116. Maddesi geçerlidir]

12 10 Fevzi Bilgin Görev ve Siyasi Sorumluluk Başbakan, Bakanlar Kurulunun başkanı olarak, bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu, bu siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur. Bakanlıklar Bakanlıkların kurulması ve kaldırılması ile görevleri ve yetkileri kanunla, teşkilat yapısı ise kanunun gördüğü esaslara göre düzenlenir. Milli Savunma ve İç Güvenlik Milli güvenliğin sağlanmasından ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurt savunmasına hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı Bakanlar Kurulu sorumludur. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Genelkurmay Başkanı ve komuta kademesini atama ve görevden alma yetkisi Bakanlar Kuruluna aittir. Genelkurmay Başkanı, Milli Savunma Bakanına bağlıdır. Yurt sathında iç güvenlik ve asayişin sağlanması İçişleri Bakanlığının görevidir. İçişleri Bakanlığı bu görevi kendisine bağlı ve sorumlu olan kolluk kuvvetleri aracılığıyla yerine getirir. Kamu İdaresi İdare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. Kamu hizmetleri makul sürede, tarafsız, şeffaf ve adil bir şekilde yerine getirilir. İdari kararlar gerekçeli olmalıdır ve bu kararlara karşı başvuru yolları ve süresi gösterilmelidir. İdarenin hiçbir eylem ve işlemi yargı denetimi dışında bırakılamaz. Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek Askeri Şuranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma kararları bu hükmün dışındadır. Bütçe Merkezi yönetimin bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü kanunla düzenlenir. Merkezi yönetim nütçe kanununa, bütçe ile ilgli hükümler dışında hiçbir hüküm koyamaz. Merkezi yönetim bütçe kanunu tasarısını mali yılbaşına en az yetmişbeş gün kala, görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderir. Kanun tasarısı mali yılbaşına kadar karara bağlanır.

13 Rethink Institute Türkiye Anayasasını Yeniden Düşünmek 11 Mahalli İdareler Mahalli İdarelerin kuruluşu, görevleri ve yetkileri, karar organlarının seçim usul ve esasları yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir. Mahalli idareler kanunla belirtilen ve münhasıran başka bir kamu idaresine bırakılmayan mahalli müşterek kamu hizmetlerini yerine getirmeye yetkilidir. Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde kanunla idari vesayet yetkisi kullanır. Mahalli idarelerin seçimleri dört yılda bir yapılır. Yüksek Öğretim Yükseköğretim kurumlarının kuruluş ve işleyişleri bilimsel özerklik esasları çerçevesinde kanunla düzenlenir. Öğretim elemanı yetiştirilmesini planlamak, üniversitelerce önerilen öğrenci kontenjanlarını onaylamak ve üniversiteler arasında koordinasyonu sağlamak amacıyla Yükseköğretim Koordinasyon Kurulu kurulur. Bu kurulun onbir üyesi Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanı tarafından dört yıllığına seçilir. Kurulun iç işleyişi kanunla düzenlenir. Diyanet İşleri Başkanlığı Genel idare içinde yer alan Diyanet İşleri başkanlığı, siyasi tarafsızlık ve farklı din ve mezheplere eşit davranma ilkelerini gözeterek kanunda gösterilen görevleri yerine getirir. YARGI Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Hakimlik ve Savcılık Yargı yetkisi bağımsız mahkemelerce kullanılır. Hakimler anayasa ve kanuna uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler. Mahkemelerin bağımsızlığı, hakimlik ve savcılık teminatı ve mesleği [1982 Anayasasının ilgili Maddeleri geçerlidir. 140.maddedeki Hakimler ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınına bağlıdır fıkrası ve takip eden fıkra dahil değildir.] Askeri Yargı Asker kişilerin askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili suçlara ilişkin davalara askeri disiplin mahkemeleri bakar. Devletin güvenliği ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür.

14 12 Fevzi Bilgin Anayasa Mahkemesi Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, üyeleri, görev ve yetkileri, çalışma ve yargılama usulü, iptal davası, kararlar [1982 Anayasasının Maddeleri geçerlidir. Bununla birlikte, 146. madde yüksek askeri mahkemelerce seçilen iki üyenin Yargıtay a devredilmesi şartıyla geçerlidir Maddedeki, olağanüstü hal, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin Anayasa yargısı dışında bırakan hükmü ve Yüce Divan hükümleri hariçtir Maddedeki on yıllık süre üç yıla düşürülmüştür.] Yüce Divan Yüce Divan, Yargıtay Ceza Genel Kurulu üyeleri arasından seçilecek beş üye ile Anayasa Mahkemesinin kendi üyeleri arasından seçeceği beş üye olmak üzere onbir üyeden oluşur. Yüce Divan, Cumhurbaşkanını, Meclis Başkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Genelkurmay başkanı ve kuvvet komutanlarını, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Sayıştay Başkan, Başkanvekilleri ile Yargıtay Başsavcılarını ve Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı yargılar. Yüce Divanda, savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcı vekili yapar. Yüce Divan kararkarına karşı Yargıtay Ceza Genel Kurulunun seçeceği Yüce Divan üyesi olarak görev yapmayan yedi Ceza Dairesi Başkanı ile Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan üyeliği yapmayan üyeleri arasından seçilen yedi üyenin katılmasıyla oluşan kurula itiraz edilebilir. Kurula Anayasası mahkemesi başkanlık eder. Bu kurulun kararları kesindir. Yargıtay [1982 Anayasasının 154. Maddesindeki hükümlere şu fıkra eklenmiştir: Askeri disiplin mahkemelerinin kararlarına karşı temyiz incelemesini yapmak üzere askeri ceza dairesi kurulur. Bu daireye üye olarak seçilenlerin askerlikle ilişiği kesilir.] Danıştay [1982 Anayasasının 155. Maddesindeki hükümler şu değişiklikle geçerlidir: üyelerin onda dokuzu Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulundan, onda biri Cumhurbaşkanı tarafından öğretim üyeleri arasından seçilir.] Uyuşmazlık Mahkemesi [1982 Anayasasının 158. Maddesi hükümleri geçerlidir.]

15 Rethink Institute Türkiye Anayasasını Yeniden Düşünmek 13 Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu [1982 Anayasasının 159. Maddesi hükümleri Adalet Bakanlığı Müsteşarının kurul üyeliğinden çıkartılması, Türkiye Büyük Millet Meclisine iki üye seçme hakkı verilmesi ve tali konuların anayasa dışında düzenlenmesi şartıyla geçerlidir.] Sayıştay [1982 Anayasasının 160. Maddesindeki hükümleri, Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararının esas alınacağı hükmü haricinde, geçerlidir.] Yüksek Seçim Kurulu Seçimlerin ve halkoylamaların adil bir şekilde yapılması ve yönetilmesi görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulu onbir üyeden oluşur. Bu kurul üyeleri altısı Yargıtay, beşi de Danıştay içinden dört yıllık süreyle seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilir. Yüksek Seçim Kurulu en az yedi üye ile toplanır, katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Yüksek Seçim Kurulunun kararları nihaidir. Yüksek Seçim Kurulunun ve diğer seçim kurullarının teşkilatı ile görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ [1982 Anayasasanın ilgili 175. Maddesi hükümleri geçerlidir.]

16 14 Fevzi Bilgin FEVZI BILGIN Fevzi Bilgin Rethink Institute ün direktörüdür. Lisans derecesini Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesinden, yüksek lisans ve doktora derecesini ise siyaset bilimi alanında University of Pittsburgh dan almıştır. Dr. Bilgin, Sakarya Üniversitesi ve St. Mary s College of Maryland de öğretim üyeliği yapmıştır. Din ve siyaset, anayasal siyaset, siyasal liberalizm ve demokratikleşme üzerine yayınlanmış makaleleri bulunmaktadır. Political Liberalism in Muslim Societies (Müslüman Toplumlarda Siyasal Liberalizm) adlı kitabı 2011 yılında Routledge tarafından yayınlanmıştır.

17

18