gündem bahar Sayı: 40

Transkript

1 Basın-İş gündem bahar Sayı: 40

2 basın-iş gündem bahar 2011 / sayı: 40 İÇİNDEKİLER Yayınlayan: Türkiye Basın, Yayın, Grafiker ve Ambalaj Sanayii İşçileri Sendikası (Basın-İş) Genel Merkezi Basın-İş Merkez Yönetim Kurulu Genel Başkan : Yakup Akkaya* Genel Sekreter : İ.Hakkı Kütükcü Genel Mali Sekreter : İlhami Çelik Genel Teşkilat Sekr. : Reyhan Mutlu Genel Eğitim Sekr. : Menderes Çadır (*Genel Başkan Yakup Akkaya nın milletvekili adaylığı nedeniyle görevi askıdadır) Adres: Necatibey Cad. Hanımeli Sok. No: 26/ Sıhhıye / ANKARA Tel: (312) / Fax: (312) basinis@basin-is.org Internet: İmtiyaz Sahibi: Basın-İş Sendikası adına, İsmail Hakkı Kütükcü Genel Başkan Vekili & Genel Sekreter Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Fatih Aydemir Yazılar: Yıldız Ekiz Duygu Gözlek Fatih Aydemir Grafik Tasarım: Fatih Aydemir Yıldız Ekiz Yerel Süreli Yayın Baskı&Cilt Gurup Matbaacılık Adres: İstanbul Yolu Trafo Karşısı Tel: (312) Varlık / ANKARA ziraatmatbaa@mynet.com gurupmatbaa@mynet.com Baskı Tarihi: Mayıs 2011 BAŞYAZI Nasıl Söz Sahibi Olabiliriz... 1 YAKIN PLAN - AKP Dönemi Çalışanlar İçin Kayıp Yıllar... 2 Torbadan Daha Fazla Sömürü Çıktı... 4 Modern Kölelik Yasası... 8 İŞ GÜVENLİĞİ - EKONOMİ İş Kazaları Can Almaya Devam Ediyor Rakamlar Yalan mı Söylüyor İnsanlık Unutturuluyor GREV, EYLEM, DİRENİŞ En Büyük Sağlık Mitingi ve Sağlıkta Hak Grevi Emekçiler Güvencesiz Çalışmaya Hayır Dedi...15 GENEL KURULLARIMIZ İzmir Genel Kurulumuz Ankara Genel Kurulumuz İstanbul Genel Kurulumuz ÜLKENİN GÜNDEMİ Dokunan Yanarsa Dokunacağız EMEKÇİNİN GÜNDEMİ Birlik, Mücadele ve Dayanışma: 1 Mayıs SENDİKALARIMIZDAN Sendikalarımızın Genel Kurulları Toplanıyor Çiğli İşçi Kurultayı Yapıldı Sendikadan Mücadele Birliği ve BAT Eylemi BERİCAP ve KAMPANA İşçilerine Ziyaret Tüpraş ta Toplu Sözleşme Eylemi Deri-İş ten Toplu Sözleşme Eylemi EMEKÇİ KADIN Kadının Yeri Mart ı Üyelerimizle Kutladık SENDİKAMIZDAN Toplu Sözleşme ve Davalarımız DMO Basımevi nde Farklı Planlar mı Gündemde.. 33 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Eğitimlerimize Devam...34 Eğitim Seminerlerimiz...35 ULUSLARARASI Meksika İşçisine Destek Verdik UNI den Eylem Stratejisi Emekçilerin Resmine Dahi Tahammülleri Yok HUKUK KÖŞESİ İşkolu Tespitlerine ve İşkolumuza Dair SEKTÖRDEN Plastik Gıda Ambalajları ve Sağlık ÇEVRE Nükleer Kriz Sürüyor Türkiye de Nükleer Flekate Davetiye Çıkarılıyor ÜYE İŞYERLERİNDEN BASINDA BASIN-İŞ... 49

3 Nasıl söz sahibi olabiliriz? Bunun için Birlik, Mücadele ve Dayanışma ilkelerimizi en etkin nasıl hayata geçiririz? İşte en büyük ortak sorunumuz. başyazı Sevgili Üyelerimiz, 4 yılllık bir çalışma döneminin sonuna yaklaşıyoruz. Şube Genel Kurullarımızı son derece saygın ve demokratik bir şekilde, kavgasız ve barış içinde tamamladık. Yeniden seçilen arkadaşlarımız oldu, geride bıraktığımız dönemde verdikleri emek nedeniyle kendilerine teşekkür edilerek yerini bir başka arkadaşımıza devredenler oldu. Genel Kurullarımız sonrasında Şube Yönetimlerimizde oluşan tablonun tek bir anlamı var o da sendikal görev ve sorumlulukların bizzat delegelerimiz ve üyelerimizce yeniden dağıtılmasıdır. Seçilen ve seçilmeyen arkadaşlarımızın dünden bugüne Sendikamız açısından değerleri değişmedi. Üyelerimizin, örgütlü ve örgütsüz diğer emekçilerin Sendikamızdan beklentisi veya sendikal ihtiyaçları değişmedi. Değişen sadece sorumluluklarımız. Hepimiz bu sendikanın bir parçasıyız, emekçisiyiz. Emekçi kimliğimiz devam ettiği sürece de bu böyle devam edecek. Bizden öncekilerden bir miras ve gelenek devralacağız, bizden sonrakilere bir miras ve gelenek devredeceğiz. Geride bıraktığımız dönemde, 1 Mayıs ı, yaptığımız onca eylem ve verdiğimiz mücadeleleri, seçim sürecinde yaşananları, ihlalleri, baskı ve şiddeti, bu dergi sayfalarında okuyacağınız tüm gelişmeleri dikkate aldığımda birkaç noktanın altını çizmek gerektiğini düşünüyorum. Sendikal hareketin doğuşu ve gelişmesi, birlik, mücadele ve dayanışma ilkeleri üzerine kurulu, kişilerin üzerine değil. Bu ilkelerin gereği yerine getirilmediğinde kim yönetirse yönetsin sendikalarımızın etki alanı sınırlı kalacaktır ki bugün yaşadığımız deneyimler bunu doğruluyor. Sendikaları ortaya çıkaran hareket, işçilerin önce işyerlerinde sonra devlet idaresi üzerinde söz sahibi olmak istemesi değil miydi? Bir başka deyişle işçilerin yani emekçilerin kollektif iradesinin, emek sürecimizi, hayatımızı, geleceğimizi doğrudan belirleyen işyeri ve devlet yönetiminde söz sahibi olması, belirlenen politikalara ortak olma talebi değil miydi? Evet kısaca buydu ve demokrasinin kaynağı da işte bu talepte yatıyordu. Kısaca sendikaları ortaya çıkaran gerçeklik: çalışma ve yaşam koşulları; fikir: yönetimde söz sahibi olmak gereği; eylem biçimi: birlik-mücadele-dayanışma idi. Dolayısıyla önümüzde duran ortak sorunumuz: İnsanca yaşam için olmazsa olmaz olan, güvenceli iş, çalışma, sağlık, sigorta, çevre, ücret, temsil edilme, sözümüzü, eleştirimizi ifade etme, gösteri yapma, v.b. hak ve özgürlüklerimizi ve menfaatlerimizi yani emeğimizin/alınterimizin karşılığını hakça, adil ve eşit bir şekilde nasıl alırız sorunudur; bunları belirleyen, çerçevesini çizen yönetim organlarında, iktidar üzerinde nasıl söz sahibi olabiliriz; bunun için birlik, mücadele ve dayanışma ilkelerimizi en etkin nasıl hayata geçiririz sorunudur. Basın-İş Sendikamızı bu çizgide tutmak hem ülkesi ne olursa olsun işverenler karşısında hem de kim gelirse gelsin hükümetler karşısında bizleri emek çizgisinde tutacaktır. Bu bizim emekçi sorumluluğumuzdur ve her bir üyemizin, temsilci ve yöneticimizin boynuna borçtur. Bu anlamda 2011 yılı, tüm emekçiler açısından gerek sağlık sistemindeki dönüşüm, torba yasa, güvencesizleştirme, iş kazaları, basın üzerindeki sansür gibi karşı karşıya kaldığımız sorunların yoğunluğu, gerekse katıldığımız eylemler, eğitim ve seminerler, gerçekleştirdiğimiz Genel Kurullar ve özellikle 1 Mayıs dikkate alındığında önemli bir yıl oluyor; önümüzdeki dönemde karşı karşıya kalacağımız sorunlar, genel seçimler ve Genel Merkez Genel Kurulumuz ve diğer çalışmalar düşünüldüğünde önemi daha da artıyor. Bu vesileyle, milletvekili adayı olan Genel Başkanımız Yakup Akkaya ya, Şube Genel Kurullarımız sonucunda önceki dönem kurullarda yer alıp önümüzdeki dönem yer almayacak olan tüm arkadaşlarımıza emeğinize sağlık diliyoruz ve emekçi sorumluluklarının devam ettiğini hatırlatmak istiyoruz. Yeni dönemde kurullarda görev alan arkadaşlarımıza da birlik mücadele ve dayanışma ruhuyla başarılı bir çalışma dönemi diliyoruz. Saygılarımla, İsmail Hakkı Kütükcü Genel Başkan Vekili & Genel Sekreter basın-iş gündem / mayıs 2011 (2)

4 yakın plan (3) Çalışma Yaşamına Dair Düzenlemeler Ve Hak Kayıpları Raporu AKP DÖNEMİ = ÇALIŞANLAR basın-iş gündem / mayıs 2011 İÇİN KAYIP YILLAR Sendikamız Basın-İş tarafından hazırlanan AKP Döneminde Çalışma Yaşamına Dair Düzenlemeler ve Hak Kayıpları ( ) adlı rapor; Mart ayında kamuoyu ile paylaşıldı. Raporda; son 8 yılda, AKP nin çalışma hayatıyla ilgili yaptığı yasal düzenlemeler ile çalışanların açısından ortaya çıkan şu önemli hak kayıplarına yer verildi: İş güvencesi hakkı elimizden alındı Bilindiği gibi AKP, iktidar olur olmaz ilk olarak 32 yıllık İş Kanunu nu tamamen değiştirdi sayılı Yeni İş Yasası ile iş güvencesi hakkını kaybeden çalışanlar, aynı zamanda esnek çalışma biçimleri dayatması ile karşı karşıya bırakıldı. Sağlık özel sektöre devredildi Sosyal devlet anlayışından tamamen uzak politikalar üreten AKP; SSK Hastanelerini tasfiye ederek, işçilerin sağlık hizmeti almasının önünü tıkamış oldu. Hastanesiz kalan işçilere adres olarak özel sağlık kuruluşlarını gösteren AKP, sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesi için Sağlıkta Dönüşüm Projesi ni hayata geçirdi. Kız çocuklarımız korumasız bırakıldı AKP döneminde 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde, katılım payı uygulaması getirildi. Bu şekilde vatandaşımız sağlık hizmetlerini satın almak zorunda bırakıldı. Bu yasa çerçevesinde Genel Sağlık Sigortasının kapsamı da daraltıldı. Bu yasada, 18 yaşını dolduran kız çocuklarımızın sağlık hizmetinden yararlanmasını engelleyen yeni bir düzenlemeye yer verildi. En önemli sağlık hizmeti olan diş sağlığı hizmetinin kapsamı da daraltıldı. İşçiler arası çifte standart yaratıldı Yine bu 8 yıllık dönemde kamuda ve özel sektörde çalışan işçiler arasında çifte standart yaratıldı. Kamuda çalışan mevsimlik işçilerin; hizmet akitlerinin askıda olup çalışmadıkları sürece, genel sağlık sigortası primlerinin işverenlerince ödenmesi yine bu Kanun ile düzenlendi. Ancak özel sektörde çalışan mevsimlik işçilere aynı hak verilmedi. Emeklilik yaşı yükseltildi Reform adı altında yürürlüğe konulan 5510 sayılı Kanun ile çalışanlara mezarda emeklilik getirilmiş oldu. Emekli aylığını hak etmek için kademeli de olsa kadın ve erkekte yaş 65 e, prim ödeme gün sayısı tam aylıkta 7200 e; kısmi aylıkta 5400 e yükseltildi. Emeklilik maaşlarının hesaplanmasında kullanılan güncelleme katsayısı düşürüldü. Meslekte kazanma gücünü kaybedenler açlığa mahkum edildi İş kazası sonucu oluşan sakatlık nedeniyle meslekte kazanma gücünü kaybedenlere bağlanan maaşlar için geçerli olan alt sınır uygulaması kaldırıldı. Bu düzenleme ile iş kazası nedeniyle sakat kalan işçilerimiz, aileleri ile birlikte açlığa ve yoksulluğa mahkum edilmiş oldu. Yıpranma hakkı kaldırıldı İtibari hizmetin kapsamı özellikle ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar hiçe sayı-

5 larak daraltıldı. Basın ve matbaa işçilerinin yıpranma (itibari hizmet) hakkı da bu kapsamda kaldırıldı. İşsizlerimizin parasına el konuldu 2008 de yasallaşan 5763 sayılı Kanun ve 2009 da yasallaşan 5921 sayılı Kanun ile iki yıl art arda işsizlerimizin parasına AKP tarafından el konuldu. Bunlar yetmezmiş gibi bir de 13 Şubat 2011 tarihinde TBMM Genel Kurulu nda kabul edilen Torba Yasayla da işverenlerin yükünü azaltmak amacı doğrultusunda bir kez daha işsizlik fonuna el uzatıldı. Sendikalaşma önündeki engeller kaldırılmadı 2010 yılında Anayasa da yapılan değişiklikler ile AKP nin iddia ettiği gibi çalışanlara yeni haklar getirilmedi. Sendikalaşmanın, örgütlenmenin önündeki engelleri kaldıran düzenlemelere yer verilmedi. Aksine, toplu sözleşme sürecini kilitleyecek, örgütlülüğü zayıflatacak ve yandaş sendikacılığı besleyecek olan birden fazla sendikaya üye olmayı sağlayan değişiklikler yapıldı. Grev yasakları kaldırılmadı Anayasa değişiklikleri çerçevesinde; memurlara grevsiz toplu sözleşme yapma hakkı verildi. Bu durumda kamu çalışanlarının toplu iş sözleşmesi aracılığıyla yaşam koşullarını geliştirmesinin önü; grev yasaklarının kaldırılmaması nedeniyle tıkanmış oldu. Torba Yasa ile çalışanların pek çok hakkı ellerinden alındı Son olarak da AKP; Şubat 2011 de yasalaştırdığı Torba Yasa ile çalışanların pek çok hakkını bir çırpıda ellerinden aldı. Ulusal İstihdam Stratejisi Belgesi nin sessiz sedasız yerleştirildiği Torba Yasa ile stajyer sömürüsünün, memura ve 52 bin belediye işçisine sürgünün, özel sektör destekli kadrolaşmanın, 4-C kölelik düzeninin yaygınlaştırılmasının önü açıldı. Çalışanlar sosyal politikalardan dışlandı Çalışan kesim AKP döneminde uygulanan ekonomik ve sosyal politikalardan adeta dışlandı. Hazırlanan bütçelerde sosyal yaklaşımlar terk edilerek, başta eğitim ve sağlık olmak üzere pek çok temel hizmet ile ilgili harcamalar azaltıldı. İşsizlik, yoksulluk ve yoksunluk arttı Sosyal devlet anlayışından uzak bir şekilde uygulanan ekonomik politikalar neticesinde; yoksulluk ve işsizlik sürekli arttı. AKP döneminde üretim aracılığıyla değil de sıcak para akışıyla ekonomimiz büyüme kaydetti. Ancak bu büyüme; ne istihdam ne de çalışanlar için bir refah artışını beraberinde getirdi. Sadaka anlayışı ile hareket edildi AKP döneminde yoksullara yardım götürülmesi ne yazık ki sadaka anlayışı çerçevesinde yürütüldü. Yardımlar daha çok siyasi iktidar tarafından kullanılan bir araca dönüştürüldü. Gelişmiş ülkelerde vatandaşlık hakkı olarak kabul edilen aile yardımı ise gündeme hiç getirilmedi. Ücretler, sefalet ücretlerine dönüştürüldü Bu dönemde zaten düşük olan ücretler; özellikle kamu kesimi zamlarının enflasyona bağlanması ile sefalet ücretine dönüştürüldü. Sürekli yoksullaşan çalışanların, bir de vergi adaletsizliği ile gelirleri daha da azaltıldı. AKP nin uyguladığı yanlış politikalar neticesinde gelir dağılımındaki adaletsizlik çalışanlar aleyhine daha da bozulurken, diğer taraftan yoksulluk oranında da büyük artış yaşandı ve her beş kişiden biri yoksul durumuna geldi. Özelleştirme uygulamaları hızlandı Yıllarca halkımızın vergileri ile kurulan pek çok değerli kuruluşumuz, AKP döneminde sat, kurtul anlayışı içerisinde değerlerinin çok altında özelleştirildi. Ülkemize sağladıkları istihdam olanakları ve katma değer göz ardı edilerek gerçekleştirilen özelleştirmeler sonucunda ne yazık ki pek çok işyerimiz, fabrikamız kapandı ve işçilerimiz (10 bin Tekel işçisi gibi) işsiz kaldı. İşçilerimiz, özelleştirmeler neticesinde işsiz kalınca; bir anda özlük hakları ellerinden alınarak; düşük ücrete, güvencesiz çalışmaya ve kölelik düzeni olan 4-C uygulamasına mahkum edildiler. Taşeronlaşma, sendikasızlık ve iş kazaları arttı Taşeron uygulamaları sürekli arttı. Taşeronlaşma; sendikasızlığı, örgütsüzlüğü, iş güvenliğinden yoksunluğu ve ölümlü iş kazalarındaki artışı da beraberinde getirdi. Sendikalaşma oranı geriledi AKP dönemi sendikal hak ihlallerinin arttığı bir dönem oldu. Örgütlenme önündeki engeller kaldırılmadı ve buna bağlı olarak da sendikal örgütlülük oranı sürekli gerildi. Bu dönemde yandaş sendikalar yaratıldı. Yandaş sendikalar; baskı, zorlama ve tehdit yoluyla çalışanları, yıllardır üyesi oldukları sendikalardan istifa ederek kendi sendikalarına üye olmaya zorladılar. Grevler engellendi AKP döneminde gerçekleştirilen grev sayısı daha önceki yıllara göre azaldı. Bunun nedeni ülkemizde iş barışının sağlanması değil, çıkılan grevlerin çoğunun milli güvenlik gerekçesi ile engellenmesi oldu. Biz yaptık, oldu yaklaşımı hakim kılındı AKP, iktidarda bulunduğu 8 yıl boyunca, gerçekleştirdiği yasal düzenlemelerde biz yaptık, oldu mantığıyla, çoğu zaman sosyal diyalog mekanizmalarını işletmeden çalışmalarını sürdürdü. Hak arama kültürü bitirildi Bilindiği gibi AKP, iktidar olduğu günden bu yana çalışma hayatı ile ilgili pek çok düzenleme yaptı. Bu düzenlemeler ile çalışanlar önemli hak kayıplarına uğradı. Haklarını korumak isteyen işçiler ve memurlar sendikaları ile birlikte çeşitli eylemler gerçekleştirdiler. Bu eylemlerden biri de Tekel işçilerinin 78 gün boyunca Ankara nın soğuğunda verdikleri onurlu hak arama mücadelesi oldu. Ancak AKP döneminde Tekel işçilerinin eyleminin de yer aldığı pek çok eyleme; hoşgörüsüzlük ve tahammülsüzlük çerçevesinde çok sert bir şekilde müdahale edildi. Bu nedenle son 8 yıllık dönem; çalışanlar için hak kayıplarının yaşandığı ve hak arama kültürünün bitirildiği bir dönem oldu. yakın plan basın-iş gündem / mayıs 2011 (4)

6 yakın plan stajyer sömürüsünde artış TORBADAN DAHA FAZLA SÖMÜRÜ ÇIKTI! işsizlik sigortası fonunun yağması asgari ücrette düşüş memurlara sürgün kısa çalışma ödeneği (5) 13 Şubat günü TBMM den geçen torba yasa, kapsamlı bir saldırının ilk ayağı olarak, pek çok farklı başlıkta hak kayıplarını gündeme getiriyor. Sermayenin ve uluslararası güç odaklarının talepleri doğrultusunda gündeme gelen torba yasa, sermaye kesiminin pek çok talebini karşılayan bir nitelik taşıyor. Meclis gündemine ne zaman, uzun başlıklarla bir yasa tasarısı gelse ve bu yasa tasarısı bizlere, torba, paket, strateji ya da reform gibi isimlerle tanıtılsa şüphelenmek gerekiyor. İstihdam yaratacağı iddia edilen ve İstihdam Paketi adıyla sunulan paketten, işverenlere fondan kaynak aktarımı çıkmıştı. Ulusal İstihdam Stratejisi ise işçi kiralamanın önünü açıyor, kıdem tazminatımıza göz dikiyordu. Şimdi bir de torba mız var. Torba yasa tasarısı, 29 Kasım 2010 günü, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın imzasıyla TBMM ye sunuldu. Mecliste tasarıya ilişkin yapılan çalışmalar oldukça kısa sürdü ve 13 Şubat günü Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun yasalaştı. Yasa tasarısı kimin çıkarlarına hizmet ediyor? Hükümet, sermaye ve uluslararası güç odakları, çeşitli konularda zaman zaman karşı karşıya geliyor gibi görünseler de, emek gündemlerinde aralarından su sızmıyor. Daha somut olarak, Torba Yasa nın temel dayanak noktalarından ikisine kısaca göz atmakta yarar var: - OECD Türkiye Raporu TİSK, TOBB ve TÜSİAD ın Esneklik Konusundaki Ortak Görüş ve Önerileri (2009) OECD Raporu, işgücü maliyetlerinin ve işverenlerin prim oranlarının düşürülmesi gerektiğini, daha esnek istihdam biçimlerine geçilmesi yönünde reformlara ihtiyaç olduğunu, meslek liseleri ile işgücü arasındaki basın-iş gündem / mayıs 2011 mesafenin kapatılması gerektiğini vurgulamaktadır. Torba yasa, sayılan talepler doğrultusunda değişikleri de barındırmaktadır. Ancak daha da kritik olan, OECD Raporu nun olmazsa olmaz dediği üç başlık; yani kıdem tazminatlarının fona devredilmesi, işçi kiralama sisteminin yürürlüğe girmesi ve bölgesel asgari ücret uygulamasına geçilmesi. Bu başlıkların her biri yıllar içinde çok kere gündeme geldi, her gündeme gelişinde emekten yana güçlerin büyük protestosuyla karşılaştı ve geri çekildi. Hükümet in, işçi sınıfı açısından artık namus meselesi haline gelmiş olan bu başlıklarda adım atmak için seçim sonrasını beklediğini ve ikinci bir torbadan bu başlıkları çıkartmayı planladığını söylemek çok zor değil. TİSK, TOBB ve TÜSİAD ın hazırladığı rapor ise, benzer talepleri içermektedir. Sermaye kuruluşları, esnek çalışma hükümlerinin mevcut haliyle işçiyi koruyucu nitelik taşıdığını, oysa işletmelerin korunması ilkesi nin gözetilmesi gerektiğini belirtmekte ve esnek çalışma biçimlerinin mevcut haliyle içerdiği kısıtlamaları, esnek çalışmanın işçinin rızası na bağlanmasını eleştirmektedir. Bu bağlamda önerilen atipik istihdam biçimlerinin yanısıra, raporda denkleştirme sürelerine ve kısa çalışmaya ilişkin talepler de yer almaktadır. Bu başlıklarda, birebir karşılamıyor olsa dahi, torba yasada yer alan hükümler sermayenin talepleri ile uyum göstermekteydi; ancak son görüşmeler sırasında esnek çalışmaya ilişkin kimi hükümler tasarıdan çıkarıldı. Sermaye kuruluşları, ayrıca taşeronluk sistemindeki kısıtlamaların kaldırılmasını, işçi kiralama sisteminin önünün açılmasını ve belirli süreli hizmet akdinin istisnai olmaktan çıkartılmasını talep etmektedir. Ayrıca elbette, kıdem tazminatlarının fona devredilmesi yönündeki talepler de sürmektedir. Diğer yasalar göstermelik mi? Yasanın özellikle İş Kanunu nda yarattığı tahribata geçmeden önce, usule ilişkin son bir not düşmekte

7 yarar var. Yasa tasarısı, emek örgütlerinin görüşleri alınmadan meclis gündemine getirilmiştir. Bu durum, 4857 sayılı İş Kanunu nun 114 üncü maddesinde düzenlenen ve kanun metninde amaçlarından birinin çalışma hayatıyla ilgili mevzuat çalışmalarının ve uygulamalarının izlenmesi olarak belirtilen Üçlü Danışma Kurulu nu yok sayarak, kanunun bu maddesine aykırı hareket etmek anlamına gelmektedir. Ayrıca, 12 Eylül referandumundan sonra Anayasal bir kurum haline getirilen Ekonomik Sosyal Konsey de bu süreçte toplanmamıştır. Tasarıdan yasaya: Hangi maddeler yasalaşmadı? Türk-İş in torba yasa tasarısına ilişkin temel rahatsızlıkları dört ana başlıkta toplanıyordu: 1- Hükümet işçilerin İşsizlik Sigortası Fonu na bir kez daha el uzatmaktadır. 2- Esnek çalışma düzensizliği genişletilmektedir. 3- İl Özel İdare ve belediye işçileri istihdam fazlası sayılarak başka işyerlerine dağıtılmak istenmektedir. 4- Sosyal güvenlikte beklenen düzenlemeler yapılmamıştır. Türk-İş in temel başlıklarına ek olarak, engelli istihdamından, devlet memurlarının güvenceli çalışmasına, artan stajyer sömürüsünden, vergi affına kadar pek çok saldırı başlığı da torbaya sıkıştırılmış durumda. Meclisteki son görüşmeler esnasında ise, başta esnek çalışma modellerine ilişkin düzenleme olmak üzere, bazı maddeler tasarıdan çıkartıldı. Torba yasa ile çalışma yaşamına ilişkin mevzuatta neler değişti? Asgari ücret gençlerde aşağıya çekiliyor 18 yaşından küçük sigortalılar için prime esas aylık kazanç alt sınırı yaşlarına uygun asgari ücret tutarına çekilecek. Bu şu anlama geliyor: 16 yaş üzeri ve altındakiler için ayrı ayrı belirlenen asgari ücret, yasa tasarısı ile 18 yaş üstü ve altındakiler için ayrı ayrı belirlenecek. Bu düzenleme ile yaş arasında asgari ücretle çalışan yüzbinlerce genç, bugünkü asgari ücret tutarından 84 TL daha az ücret alacak. Stajyerlik ucuz işgücü haline getiriliyor 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu nda yapılan değişiklik ile, stajyer öğrenci çalıştırabilecek işyerlerinin sayısı arttırılıyor. Torba yasa öncesinde, 20 kişinin üzerinde işçi çalıştıran işyerlerinde stajyer öğrenci çalışabilirken, yasa ile 10 dan fazla işçi çalıştıran işyerleri stajyer uygulama kapsamına alınacak. Yeni yasa ile, bir taraftan ucuz emek sömürüsünün bir biçimi olarak stajyerlik uygulaması genişletiliyor, diğer taraftan bunlara ödenecek ücretler düşürülüyor. Belediye işçilerine sürgün İl özel idarelerinin sürekli işçi kadrolarında çalışan ihtiyaç fazlası işçiler Karayolları Genel Müdürlüğü taşra teşkilatındaki sürekli işçi kadrolarına; belediyelerin sürekli işçi kadrolarında çalışan ihtiyaç fazlası işçiler ise Milli Eğitim Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü taşra teşkilatındaki sürekli işçi ile sürekli işçi norm kadro dahilinde olmak üzere ihtiyacı bulunan mahalli idarelere atanacak. Bu düzenleme ile belediyeler ve il özel idarelerinde çalışan onbinlerce işçi, buralarda artık onlara ihtiyaç olmadığı gerekçesi ile bahsedilen kurumların taşra teşkilatlarına, kendilerinin rızası aranmadan gönderilebilecek. İşsizlik sigortası fonu bir kez daha işverenlerin kullanımına açılıyor Kriz döneminde defalarca işverenlerin kullanımına sunulan işsizlik sigortası fonu, bu torba yasa ile yeniden işverenlere kaynak için kullanılıyor. Yasada yer alan düzenleme ile, 31 Aralık 2015 tarihine kadar ilk defa işe alınacak her bir sigortalı için, özel sektör işverenine sigorta primi muafiyeti getiriliyor. Buna göre, 31 Aralık 2015 tarihine kadar işe alınan sigortalının sigorta primlerinin işverene ait tutarı, işe alındıktan sonra belirli sürelerle İşsizlik Sigortası Fonu ndan karşılanacak. Milyonlarca işsizin olduğu ülkemizde, fonun gerçek amacı dışında kullanılmasına yol açan bu düzenleme ile bir kez daha fon işverenlerin yararına kullanılmış oluyor. İşverenler kısa çalışma ödeneğini çok sevdi İşsizlik sigortası fonunun işverenler tarafından yağmalanmasının bir diğer aracı olan kısa çalışma ödeneği, torba yasa ile kapsamı genişletilerek yaygınlaştırılıyor. Buna göre, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz nedeniyle haftalık çalışma süresinin geçici olarak azaltılması, işyerinin faaliyetinin kısmen veya geçici olarak durdurulması hallerinde işyerinde 3 ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilecek. Düzenleme ile işverenlerin bu ödeneğe başvurma koşulları kolaylaştırılmış oluyor. İşsizlik Sigortası Fonu ndan karşılanacak olan kısa çalışma ödeneği, günlük brüt ücretin yüzde 60 ı oranında olacak. Miktar, asgari ücretin brüt tutarının yüzde yakın plan basın-iş gündem / mayıs 2011 (6)

8 yakın plan 150 sini geçemeyecek. Bakanlar Kurulu, kısa çalışma ödeneğinin süresini 6 aya kadar uzatabilecek. Diğer hükümler Yukarıda ele alınan maddelerin tümü, sermaye örgütlerinin uzun süredir talep ettiği değişikliklerdi. Torba yasa içinde yer alan ve çalışma yaşamını doğrudan etkileyen diğer düzenlemeler ise şu şekilde: - Erken doğum yapan kadın işçi doğumdan önce kullanamadığı izni doğum sonrasında kullanabilecek. Sekiz haftalık iznin kullanılmayan süresi yine 8 hafta olan doğum sonrası izine eklenecek. - Kadın memurlara, doktor raporunda belirtilmesi halinde, hamileliğin 24. haftasından önce ve her durumda hamileliğin 24. haftasından itibaren ve doğumdan sonraki bir yıl gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilmeyecek. Doğum yapan memura analık izni süresinin bitiminden, eşi doğum yapan memura ise doğum tarihinden itibaren, istekleri halinde, 24 aya kadar aylıksız izin verilecek. - Memurlar, geçici görevlendirme yapmak isteyen kurumun talebi ve çalıştıkları kurumun izni ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarında geçici süreli olarak görevlendirilebilecek. Bu memurlar için sürgün anlamına geliyor. - Sendika üyesi kamu görevlilerine 3 ayda bir 45 TL toplu görüşme primi ödenecek. - Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan sürekli işçiler, birinci derece yakınlarının ağır kaza geçirmesi ve önemli bir hastalığa yakalanması halinde, 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilecek. Bu süre bir katına kadar uzatılabilecek. - Sendikaların yetki tespitinde, 30 Haziran 2011 tarihinden sonra yayımlanacak istatistikler dikkate alınacak. Bu tarihten sonraki ilk istatistik yayımlanıncaya kadar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yayımlanmış en son istatistikler geçerli sayılacak. - Haftalık çalışma süresi 30 saatin altında olan, esnek çalışma türlerini kapsayan kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışan sigortalılar, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik sürelerini borçlanacak. Borçlanılan bu süreler, hizmet akdine istinaden gerçekleşen çalışma sürelerinde olduğu gibi, sigortalılık türü olarak sayılacak. - Sigortalı olmayan ve silikozis hastalığı nedeniyle meslekte kazanma gücünü en az yüzde 15 kaybedenlere SGK tarafından aylık bağlanacak. - İşsizlik Sigortası Fonu nun bir önceki yıl prim gelirlerinin yüzde 30 u, istihdamı artırmaya yönelik politika ve tedbirleri uygulamak, istihdamı koruyucu tedbirler almak, işe yerleştirme ve danışmanlık hizmetleri temin etmek amacıyla kullanılabilecek. Bakanlar Kurulu bunu yarı oranında artırabilecek. - İşsizlik Sigortası Kanunu ndan hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olma koşulu kaldırılıyor. Sonuç İşverenlerin taleplerini içeren yasal düzenlemeler, farklı farklı başlıklarda olmasına rağmen bir torbanın içine doldurulup, apar topar meclisten geçiriliyor. Borçların yeniden yapılandırılması, istihdamda sermaye kesiminin kendi üzerindeki yükümlülüklerinin azaltılması, işsizlik sigortası fonunun amacı dışında kullanılabilmesi gibi birçok talep hükümetle işbirliği halinde yasal zeminde karşılanıyor. Peki ya biz işçilerin talepleri? Talep etmekten öte mücadelesini vermeye çalıştığımız, sendikalar yasasında, toplu iş sözleşmesi ve grev lokavt yasasında, iş kanununda yapılması gereken değişiklikler neden yıllarca meclis gündemine gelemiyor? Birinci torba yasa, ikincisi muhtemel seçim sonrasında gündeme gelecek bir diğer torba yasaya kadar sermayenin ihtiyaçlarını gözetiyor. İkincisinde ise çok daha kapsamlı bir saldırı bizleri bekliyor. Onlar için sırada kiralık işçilik var, kıdem tazminatlarımız var, istihdamın bir bütün olarak güvencesizleştirilmesi var. Kendi talepleri-mizi hayata geçirebilmenin yolu mevcut haklarımıza yönelen bu büyük saldırıya karşı güçlü bir şekilde durabilmekten geçiyor. İzin vermezsek yapamazlar. Biz istersek, yapabiliriz... (7) basın-iş gündem / mayıs 2011

9 TÜRK-İŞ TORBA YASA TASARISINI PROTESTO ETTİ yakın plan Yakup AKKAYA: Sosyal diyalog ciddi bir iştir. İşine geldiğinde bunu uygulayıp, işine gelmediğinde uygulamamak kabul edilebilir bir durum değildir Türk-İş e bağlı sendikaların üyeleri; 26 Ocak 2011 tarihinde TBMM de görüşülen Torba Yasa Tasarısı nı AKP nin tüm il başkanlıkları önünde protesto etti. Ankara İl Başkanlığı önünde toplanan grup adına açıklamayı Sendikamız Genel Başkanı Yakup Akkaya yaptı. Genel Başkanımız Yakup Akkaya, torba yasa tasarısının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlandığını, Türk-İş in ve diğer sosyal tarafların görüşüne başvurulmadığını ifade etti. Sosyal diyaloğun ciddi bir iş olduğunu söyleyen Akkaya, Bir yandan sosyal diyalog deyip, diğer yandan dostlar alışverişte görsün hesabıyla işine geldiğinde bunu uygulayıp, işine gelmediğinde uygulamamak kabul edilebilir bir durum değildir dedi. Tasarıyla hükümetin, işçilerin İşsizlik Sigortası Fonu na el uzattığını savunan Akkaya, hükümetin, tasarı ile işverenlerin isteğini kabul ederek, genel ekonomik kriz dışında sektörel ve bölgesel krizlerde de kısa çalışma ödeneğinin İşsizlik Sigortası Fonu ndan ödenmesini hükme bağladığını kaydetti. Tasarıda, belediyelerde çalışan bir kısım işçinin istihdam fazlası olarak sayıldığını, bu çalışanların Milli Eğitim Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü nün taşra teşkilatları ile ihtiyaç talebinde bulunan belediyelere dağıtılmak istendiğini belirten Akkaya, bu durumun yeni mağduriyetlere zemin hazırlayacağını söyledi. Hükümetin, sosyal güvenlikte de beklenen düzenlemeleri yapmadığını savunan Akkaya, Türk-İş, hükümeti, tasarının sakıncalı maddelerini geri çekmeye, TBMM Genel Kurulunu da tüm bu hususlar konusunda duyarlılığa çağırmaktadır dedi. SENDİKAMIZ TORBA YASAYA TEPKİSİNİ KOYDU: Bu yasa emekçilerin daha güvencesiz ve daha kötü koşullarda çalışmasının önünü açmaktadır Sendikamız Merkez Yönetim Kurulu; yaptığı açıklamalarla TBMM ye getirildiği günden itibaren torba yasaya tepkisini ortaya koydu. Yasanın sakıncalarına ve çalışanlar açısından yaratacağı hak kayıplarına dikkat çekerek, bu konuda gerek üyelerini gerekse de kamuoyunu bilgilendirdi. Bu açıklamalar ile çalışanların yıllardır süregelen sıkıntılarının çözümüne yönelik hiçbir düzenlemenin yapılmadığı aksine kazanılmış haklarının sürekli olarak ellerinden alındığı ifade edildi sayılı İş Kanunu nu ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gibi önemli yasalarda, emekçiler açısından son derece olumsuz düzenlemeler yapılan bu yasa tasarının yasalaşması ile çalışma hayatının var olan sıkıntıların daha da artacağı, çalışma barışının büyük zarar göreceği belirtildi. Torba yasa ile işveren kesiminin talepleri doğrultusunda düzenlemelere gidildiği, emekçilerin daha güvencesiz ve daha kötü koşullarda çalışmasının önünün açıldığı kaydedildi. Bu yasa ile çalışanların işsiz kaldıkları zaman tek güvenceleri olan ve zaten yıllardır amacı dışında kullanılan işsizlik sigorta fonunun krizin zararlarının çıkartılabileceği bir kaynak haline getirildiği ifade edildi. Sendikamız Merkez Yönetim Kurulu tarafından söz konusu açıklamalarda torba yasa içerisine yerleştirilen bir düzenleme ile yaklaşık 52 bin belediye ve il özel idare işçisinin işlerinden ayrılmak zorunda bırakılarak maddi ve manevi yönden olumsuz etkileneceği dile getirildi. Kamuda taşeronlaştırma ve sözleşmeli çalışmanın yaygınlaştırılmaya çalışıldığı vurgulandı. Torba yasada yer alan düzenlemelerin yasalaşması halinde çalışanların; esnek çalışma biçimleri ile güvencesiz, işsizlik tehdidi altında, gelecekten umutsuz bir şekilde çalışmak durumunda kalacakları belirtildi. Ekonomik ve Sosyal Konsey in toplanması sağlanarak, sendikaların önerileri ve çalışanların insan onuruna yakışır iş talepleri dikkate alınarak, işsizliği önleyecek ve daha iyi çalışma koşullarının oluşmasını sağlayacak yeni yasal düzenlemelerin gündeme getirilmesi talebi tekrar tekrar yinelendi. basın-iş gündem / mayıs 2011 (8)

10 yakın plan MODERN KÖLELİK YASASI G Ü N D E M D E N D Ü Ş M Ü YO R Ulusal istihdam stratejisi ile yeniden gündeme getirilen işçi kiralama sistemi, Torba Yasa da yer almıyor. Ancak hükümet, daha önce iki kere geri dönen düzenlemeyi hayata geçirmek için seçim sonrasını bekliyor. Uzun yıllardır, emeğe saldırının, en ısrarlı gündemi kıdem tazminatıdır. Yılda birkaç kez, hükümet ve sermaye kesimi kıdem tazminatlarının fona devredilmesi gündemini açar akabinde işçi konfederasyonları da buna karşı alınmış olan genel grev kararını hatırlatır. Son dönemde bu en kıdemli saldırı başlığına, bir de işçi kiralama sistemi eklendi. Hükümet her fırsatta, kısaca modern kölelik sistemi denmesinde hiçbir sıkıntı olmayan bu düzenlemeyi gündeme getiriyor, denemeler yapıyor ve oluşacak tepkiden kaçındığından olsa gerek, birkaç ay sonra yeniden gündeme getirilmek üzere geri çekiyor. Ancak tasarı asla rafa kalkmıyor. Emperyalizmin uluslararası güç odaklarının, Türkiye deki işgücü piyasasına ilişkin en önemli taleplerinden biri haline gelmişken; hele de uzun yıllardır bu kapsamlı düzenlemenin adımları atılıyor, hazırlıkları yapılıyorken, gündemden kolay düşürürler mi? Düzenlemenin rafa kalkması ancak, güçlü ve ayakları yere sağlam basan bir dirençle karşılaşması halinde mümkündür. İlk Adımları 2003 te Atıldı İşçi kiralama sisteminin temellerini oluşturan ilk düzenlemeler, 22 Mayıs 2003 tarihinde kabul edilen 4857 sayılı İş Kanunu nda işçi kiralamaya olanak tanınması ile gündeme geldi. Hatırlanacağı gibi, 4857 nin yasalaşması sürecinde emek örgütleri onlarca eylem yapmış ve yasa Kölelik Yasası olarak adlandırılmıştı. İş Kanunu nun doğrudan yarattığı hak kayıplarının yanı sıra, ileriye dönük hak kayıplarının temellerinin bu yasayla atıldığı da, o dönem yürütülen mücadelelerde sıkça dile getirilmişti. Nitekim, bugünkü düzenlemenin temel dayanak noktalarından biri de İş Kanunu nun 7 nci maddesidir. Bu madde, bir işverenin, kendi işçisini, başka bir işverene kiralayabilmesine olanak sağlayan düzenlemeyi içermektedir. İşçi kiralama sistemine ilişkin yapılmaya çalışılan düzenlemenin ikinci dayanak noktası ise, 2004 yılında Resmi Gazete de yayımlanan, Özel İstihdam Büroları Yönetmeliği ile birlikte, bu alanın devlet kontrolünden çıkartılmasıdır. Ülkemizde iş ve işçi bulma hizmetleri, 1945 yılından, yönetmeliğin çıkartıldığı 2004 yılına kadarki süreçte devlet tekelindeydi ve devletin kontrolü altında İş ve İşçi Bulma Kurumu (2003 yılında adı Türkiye İş Kurumu olarak değiştirildi) tarafından yürütülmekteydi. Ancak 2000 yılında kabul edilen 617 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile özel istihdam bürolarının kurulmasının ilk adımları atıldı; ancak kararname Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. AKP Hükümeti nin iktidara gelmesinin ardından ise, önce 2003 yılında Türkiye İş Kurumu Yasası kabul edildi ve yasada özel istihdam bürolarının kurulmasına izin verildi ve ardından 2004 yılında çıkartılan yönetmelikle özel istihdam bürolarına ilişkin düzenlemeler yapıldı. Bu değişiklik, istihdam politikalarının merkezi olarak planlanması yerine, yerelci ve piyasacı bir yönelimle istihdam politikalarının belirlenmesini de beraberinde getirdi. İş bulma devletin bir görevi olmaktan adım adım çıkarken, bu iş özel sektöre devrediliyor. Yukarıdaki iki başlık, hayata geçirilmeye çalı-şılan yeni düzenlemenin temel kaynaklarıdır. Özetle mevcut durumda, bir şirket, kendi işçisini başka bir işyerine belirli bir süre ile kiralayabilmekte; iş veya işçi arayanlara da özel istihdam büroları aracılık yapabilmektedir. Ancak özel istihdam bürolarının mevcut düzenlemeye göre işçi kiralama yetkisi yoktur. Bugün yapılmaya çalışılan, özel istihdam büroları- (9) basın-iş gündem / mayıs 2011

11 nın işçi kiralayabilmesini sağlamaktır. 26 Haziran 2009 günü TBMM den geçen 5920 sayılı yasada yer alan düzenleme, yukarıda anlatılan şekliyle, işçi kiralama sistemini düzenliyordu, yasa Cumhurbaşkanı tarafından geri gönderildi. TEKEL işçilerinin 78 günlük Ankara direnişi sürecinde tekrar gündeme gelen düzenlemeler, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu nda tasarılardan çıkartıldı. Son olarak Ulusal İstihdam Stratejisi ile gündeme getirildi; ancak Kasım ayında TBMM gündemine gelen Torba Yasa içinde yer almadı. Dayatılan, Çağdışı İşçi Simsarlığıdır! Hükümet in ve sermaye kesimlerinin planladığı düzenlemelerin hayata geçirilmesi durumunda, işsizler, çağdaş köle pazarında uzmanlaşmış özel istihdam bürolarına kayıt yaptıracaklar ve bu bürolar tarafından çeşitli şirketlere kiralanacaklardır. Kiralanan işçiler, ücretlerini özel istihdam bürolarından alacak ve işveren bu büro olacaktır. Özel istihdam bürolarının kârı ise, kiralanan işçiye verdiği ücret ile, işçiyi kiraladığı şirketten o işçi için aldığı para arasındaki farktır. Geçmişin köle pazarlarından farkı, işçilerin bir pazarda değil, kağıtlarla, dosyalarla, CV lerle sergileniyor olmasından başka birşey değildir. Kiralanan işçi ile özel istihdam bürosu arasında kurulan akit, belirli süreli hizmet akdidir. Bu durum son derece geri bir düzeyde olan İş Kanunu nun pek çok hükmünün dahi işlememesi anlamına gelmekte; ayrıca işçiler değişik işyerlerinde çalışacakları için yıllık ücretli izin hakkının elde edilememesine de yol açmaktadır. Ayrıca işçilerin iş güvencesi hakkından yararlanmaları da söz konusu olmayacağı gibi, kıdem tazminatı haklarını alamayacakları neredeyse kesindir. Özel istihdam bürosundan kiralanan işçilerin sendikalaşma, toplu sözleşme gibi hakları da olmayacak. Tasarılardaki düzenlemeye göre, işçinin gönderildiği işyerinde grev veya lokavt olması durumunda, özel istihdam bürosu işçiyi başka bir işyerine göndermezse, kiralık işçiye asgari ücretten az olmamak üzere ücretinin yarısını vermek durumunda. Dolayısıyla işçilerin grev kırıcılığa zorlanmaları da söz konusu. Zaten gönderildiği fabrikada sendikalı olamayacak olan özel istihdam bürosu işçisinin greve katılma hakkı da yok. Planlanan düzenleme, demokrasi ve özgürlük gibi sözcüklerin içeriği boşaltılarak sürekli vurgulandığı günümüzde, kiralanan işçilerin sendikal hak ve özgürlüklerinin tamamen ortadan kaldırılması anlamını da taşımaktadır. Bitirirken son bir noktayı tekrar vurgulamak gerekiyor. Hergün yeni yasa tasarıları meclis gündemine geliyor. Torba yasa gibi, sosyal güvenlik sisteminde yapılan değişiklikler gibi pek çok başlığın, emekçiler tarafından takibi neredeyse imkansız hale gelmiş durumda. Oysa çalışma yaşamına ilişkin mevzuatın yaklaşımı adım adım değiştiriliyor. Tüm bu değişikliklere karşı kapsamlı bir karşı duruş örgütlenmediği durumda, örneğin yalnızca özel istihdam bürolarına karşı bir eylem örgütlemenin bugün fazlaca bir anlamı kalmamıştır. İşçi sınıfının ekmek mücadelesi ile emperyalizme karşı mücadelesi bugün aynı kulvardadır. Sosyal hakların elimizden adım adım alınması ile, sadaka kültürünün yerleştirilmesi, yurttaş olmaktan kul olmaya geçiş süreci ayrı değerlendirilemez. Torba yasa, kıdem tazminatının kaldırılması, özel istihdam büroları gibi saldırı başlıklarını püskürtmek, ancak yeniden bağımsızlık, kamuculuk ve aydınlanma çerçevesinde, en geniş kesimlerle birlikte örülecek bir mücadele ile mümkündür. Uluslararası Güç Odaklarının Başlıca Taleplerinden Özel istihdam büroları, Avrupa Birliği nde, sosyal güvenlik ve iş ilişkilerinde esnekleştirme sürecinin bir parçası olarak gündeme geldi ve uzun yıllar boyunca süren müzakereler sonucunda 2002 yılında Özel İstihdam Büroları Hakkında Direktif kabul edildi yılında ise, direktife işçiyi koruyucu kimi hükümler eklendi ve direktif son halini aldı. Bu ülkelerde yasanın çıkartılması sürecinde işçi ve işveren örgütleri ve hükümet konuya ilişkin ortak çalışmalar yürütmüş olmasına karşın, pek çok ülkede sistem insan pazarına dönüşmüş durumdadır. AB ülkelerinde işgücü maliyetlerini olabildiğince kısmak için uygulamaya konulan bu düzenlemelerin bir sonraki ayağı ise, Türkiye gibi üyelik sürecindeki diğer ülkelerde daha da ucuz işgücünü yaratabilmektir. Nitekim OECD nin Eylül 2010 tarihli raporunda da, öncelikli ve ısrarla vurgulanan taleplerden birisi geçici çalışmanın serbestleştirilmesi dir. Raporda daha esnek ve daha az maliyetli yasal istihdam biçimlerinin deneysel biçimde yürürlüğe konmasının gerekliliğine vurgu yapılmakta; ayrıca doğrudan yabancı sermaye için koşulların kolaylaştırılması gerektiği yönünde basınç uygulanmaktadır. Tüm bunlar ise, Türkiye yi sermaye için ucuz işgücü cenneti haline getirmekten başka bir anlam ifade etmiyor. yakın plan basın-iş gündem / mayıs 2011 (10)

12 yakın plan Basın-İş: TEMEL SENDİKAL HAKLARA SAYGI İSTİYORUZ; KİRALIK İŞÇİLİĞE 7 Aralık 2010 de İstanbul da düzenlenen Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi Alanında Sosyal Diyaloğun Geliştirilmesi Yuvarlak Masa Toplantısı Avrupa Komisyonu İstihdam ve Sosyal İşler Genel Müdürlüğü tarafından EUROCIETT (Avrupa Özel İstihdam Büroları Konfederasyonu) ve üyesi olduğumuz UNI Europa (Hizmet İşçileri Avrupa İşkolu Federasyonu) işbirliği ile organize edildi. Toplantıya, bu kurumların temsilcilerinin yanısıra, Türk-İş e bağlı Basın-İş, Haber-İş, Koop-İş, Tez Koop-İş, DISK e bağlı Sosyal-İş, DISK ve Hak-İş temsilcileri; İş-Kur ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı temsilcileri ve Özel İstihdam Büroları Derneği temsilcileri katıldı. Toplantıya katılan Sendikamız kiralık işçilik üzerine tepkisini dile getirdi ve ardından bir açıklama yaptı. Açıklama şöyle: (11) Sendika ve işçi örgütlerinin, kiralık işçilik düzenlemesi, işveren ve hukümet kanadının ise geçici istihdam veya mesleki anlamda geçici iş ilişkisi olarak adlandırdığı ve işçilerin Özel İstihdam Büroları ile yapacakları sözleşmeler üzerinden, geçici işçi ihtiyaçlarını karşılamak üzere başka işverenlere bir ücret karşılığında dönemlik kiralanmasının yolunu açan düzenleme, geçtiğimiz yıl Haziran ayında meclisten geçirilmiş ancak Cumhurbaşkanımız tarafından istihdam ve çalışma şartlarında eşitliği bozacak uygulamaların yasaklanması yönünde hükümlere yer verilmediği gerekçesiyle Temmuz 2009 da veto edilmişti. Bizler, bahsi geçen yasa değişikliği meclise inmeden önce Haziran 2009 tarihinde yapılan Üçlü Danışma Kurulu nda Türk-İş, DİSK ve Hak-İş in açıkça belirttikleri gerekçeler üzerinden kiralık işçilik düzenlemesine karşıyız. Bu yaklaşımı paylaşıyoruz ve toplantı esnasında da bu yaklaşım tüm sendika temsilcileri tarafından açıkça dile getirildi. Bizler bu yaklaşımımızda, işçi ve memuruyla bu ülkenin emekçilerinin, en temel hak ve özgürlüklerini dahi, varolan tüm yasal düzenlemelere, Anayasamızın 90. Maddesine, imzalanmış ILO Sözleşmelerine, 60 yılı aşkın bir geçmişi olan ikili-üçlü endüstriyel ilişkilerin varlığına ve AB Direktiflerine rağmen kullanamadıklarını, kullanmalarının çeşitli şekillerde engellendiğini dikkate alıyoruz. Bizler bu yaklaşımımızda, özellikle sendikalaşma ve toplu pazarlık hakkını kullanmak isteyen binlerce emekçinin gerek hükümet, gerekse de işveren kanadından türlü şekillerde ve ölçülerde uygulanan baskıya, şiddete ve tehdite maruz bırakılmasını ve hatta işten atılmasını dikkate alıyoruz. Bizler, işçiye ve işçilerin temsilcisi olan sendikalara saygıyı, ILO tarafından çerçevesi çizilen temel hak ve özgürlüklerin şartsız koşulsuz tanınması olarak algılıyoruz. Bu saygı karşılıklı olarak kurumsallaştırılmadan, işçilerin işveren ve hükümet karşısında bağımsız kurumsal temsiliyetinin önündeki engeller ve baskılar ortadan kaldırılmadan, bir kurum olarak sosyal diyaloğun inşa edilebileceğine inanmıyoruz. Bu çerçevede, en temel kollektif haklarımız, şartsız basın-iş gündem / mayıs 2011 koşulsuz ve ILO normları çerçevesinde tanınmadan bırakın Mesleki Anlamda Geçici İş İlişkisi nin veya kiralık işçiliğin yasal çerçevesinin AB direktifi doğrultusunda ve ILO 181 kapsamında tartışılmasını, bu tartışmaya başlamayı bile anlamsız, temsil ettiğimiz emekçilere saygısızlık olarak algılıyoruz. Bu gerçeklere rağmen, 2008/104 sayılı AB Direktifi ve 181 sayılı ILO Sözleşmesi hükümlerine uyan bir yasal düzenleme yapılsa bile, temel hak ve özgürlüklerimize saygının olmadığı bir siyasal ve endüstriyel ortamda aşağıda kısaca ifade ettiğimiz çekincelerimizin ortadan kalkacağı iddialarını anlayamıyoruz. Bu yaklaşımdan hareketle, temel hak ve özgürlüklerimize ilişkin taleplerimiz karşılanmadan, işveren ve hükümet kanadının mesleki anlamda geçici iş ilişkisini yasalaştırması, işgücü piyasasında işçi aleyhine daha fazla esneklik, kuralsızlık, anti-demokratik bir sömürü düzeninin kurulması yönünde atılmış bir adım olacak; sendikalar için kiralık işçilik anlamına gelecek ve kısaca şu kabul edilemez sonuçlara yol açacaktır: - İşçilerin işsizliğinin ve yoksulluğunun istismar edilmesi, işçi simsarlığının kurumsallaşması - İşçilerin ticari meta haline gelmesi, emeklerinin yanısıra öz iradelerinin de satıldığı bir işgücü piyasasının oluşturulması, insan onuruna yakışmayacak çalışma ortamlarına zorlanmaları, - Mevcut düzende kısıtlı bir uygulama alanı olan, işgüvencesi, kıdem tazminatı ve yıllık izin haklarının bu kapsamda istihdam edilecek işçiler için ortadan kaldırılması, - İşçilerin bugün dahi kullanmakta binbir güçlükle karşılaştıkları örgütlenme ve toplu pazarlık hakkının fiilen ortadan kalkması ve - Sendika ve toplu sözleşme düzeninin olduğu işyerlerinde, işçilerin kollektif iradesinin kırılması, sendikal örgütlülüğünün parçalanması, toplu sözleşme ve grev hakkının işlevsizleştirilmesi. Bu çerçevede, Konfederasyonumuz TURK-İŞ in kiralık işçiliğe ilişkin olarak daha önce hükümet ve işveren kanadına ilettiği yaklaşımı destekliyoruz Basın-İş Sendikası Merkez Yönetim Kurulu

13 İŞ KAZALARI CAN ALMAYA DEVAM EDİYOR iş güvenliği Son yıllarda ülkemizde iş kazaları her gün artıyor ve bu kazalar nedeniyle işçilerimiz hayatlarını kaybediyor. Davutpaşa daki patlamada, Tuzla tersanelerinde; Bursa Mustafakemalpaşa, Balıkesir in Dursunbey, Zonguldak ın Karadon maden ocaklarında meydana gelen iş kazalarında onlarca işçimizin hayatını kaybetmesinin acısını henüz yüreğimizde hissederken iş kazalarının ve can kayıplarının ardı arkası kesilmiyor. Ankara daki patlamalarda ve Afşin-Elbistan da meydana gelen heyelanlarda yine işçilerimiz hayatlarını kaybettiler. Ostim ve İvedik te İş Cinayetleri Yaşandı Türkiye nin en önemli sanayi bölgelerinden biri olan ve Ankara da bulunan Ortadoğu Sanayi ve Ticaret Merkezi (OSTİM) de ve İvedik Organize Sanayi Bölgesi nde 3 Şubat 2011 günü 9 saat arayla iki ayrı patlama meydana geldi. Bu patlamalarda 20 işçi hayatını kaybederken 40 ın üzerinde işçi de yaralandı. Yine Kayıtdışılık, Yine Sendikasızlık, Yine Ölümlü İş Kazaları Patlamanın ardından Sendikamız Merkez Yönetim Kurulu adına yazılı bir açıklama yapan Genel Başkanımız Yakup Akkaya; iş güvenliği çerçevesinde gerekli önlemlerin alınmamasının, kayıtdışı ve sendikasız olarak işçi çalıştırılmasının neticesinin yine iş kazaları, can kayıpları ve yaralan-malar olduğunu belirtti. İşçi sağlığı ve iş güvenliğine gerekli önemin verilmediği ülkemizde iş kazalarında günde ortalama 3 işçinin hayatını kaybettiğini ifade eden Yakup Akkaya açıklamasında şunlara yer verdi: Türkiye, iş kazaları bakımından pek çok geri kalmış ülkeden bile kötü durumda bulunmaktadır. Bilindiği gibi ülkemiz iş kazalarında Avrupa nın birincisi, dünyanın ikincisidir. Ülkemiz açısından büyük bir ayıp olan bu duruma rağmen; İş Kanunu ndan bağımsız bir İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Tasarısı hazırlanmış olmasına karşın; henüz ne ciddi bir adım atılmış ne de bu tasarı yasalaştırılmıştır. Tasarıya baktığımızda da ölümlü iş kazalarını önleyecek gerekli düzenlemelerin yapılmadığı görülmektedir. Bu da yetmezmiş gibi taslakta yapılan bir değişiklikle taşeron çalıştırılması kolaylaştırılmak ve muvazaalı ilişkinin kurulması mümkün kılınmak istenmektedir. İş güvenliğini artırmak amacıyla kanunlaştırılması planlanan bu tasarı ile iş kazalarının artmasına neden olan taşeron uygulamaları yaygınlaştırılmak istenmektedir. İş güvenliğini tehlikeye atan bu girişimlerden vazgeçilmelidir. İş kazalarını önleyecek tedbirlerin hayata geçirilmesini sağlayacak, işyeri denetimlerini daha da etkinleştirecek, kayıtdışılığı, taşeronlaşmayı bitirecek ve sendikalaşmanın önünü açacak düzenlemeler bir an önce yasalaştırılmalıdır. 9 Maden İşçisi Heyelan Altında Kaldı EÜAŞ Afşin Elbistan Linyitleri, Çöllolar Kömür Sahası nda 6 ve 10 Şubat 2011 tarihlerinde meydana gelen iki heyelanda 11 maden işçimiz hayatını kaybetti. 6 Şubat gecesi meydana gelen heyelanda 1 maden işçisi hayatını kaybederken, 11 maden işçisi de yaralandı. 10 Şubat günü meydana gelen çok büyük ölçekli heyelanda ise 10 madencimiz milyonlarca metreküp heyelanın altında kalarak can verdi. 1 işçinin cenazesinin çıkartılmasına karşın hala 10 madencinin cenazesine ulaşılamadı. Ulaşılmasının da çok zor olduğu, yıllar sürecek çalışmaların ardından cenazelere ulaşılabileceği dile getirilmektedir. Genel Başkanımız ve CHP Parti Meclisi Üyesi Yakup Akkaya; CHP Genel Başkan Yardımcısı İzzet Çetin, Parti Meclis Üyesi Perihan Sarı ve Kahramanmaraş Milletvekili Durdu Özbolat tan oluşan CHP Heyeti ve DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi ile birlikte Çöllolar Kömür Havzası na giderek, facianın yaşandığı bölgede incelemelerde bulundu. CHP Heyeti tarafından yapılan açıklamalarda; yaşanan bu korkunç olayın, insana ve işçiye değer verilmeden, kar amaçlı ticaret anlayışının sürdürülmesinin bir sonucu olduğu ifade edildi. basın-iş gündem / mayıs 2011 (12)

14 ekonomi RAKAMLAR YALAN MI SÖYLÜYOR? Açıklanan ekonomik verilerin tersine, emekçilerin yaşamları her geçen gün daha da zorlaşıyor. İşsizlik, büyüme, verimlilik gibi ekonomik veriler bize aslında ne anla yor? Her akşam haber bültenlerinde ekonominin ne kadar iyiye gittiğini dinliyoruz. Başbakan yüzlerce tesisin açılışını yapıyor, enflasyon düşüyor, kişi başına düşen gelir 10 bin dolara yükseliyor, işsizlik geriliyor TÜİK anketlerine göre, her 100 kişiden 61 i mutlu, 71 i gelecekten umutlu yaşıyor. İnsan haliyle düşünüyor: Yahu, şu 70 milyonluk memlekette, bir ben miyim ekonomik sıkıntı çeken, ekonomideki parlak tablo bir bizim eve mi uğramıyor diye. Düşünüyor, acaba ay sonunu getiremeyen, kredi kartlarının limiti dolan, faturaların yığıldığı, çocukların okul masraflarını, dersane taksitlerini nasıl ödeyeceğini düşünen, koca ülkede bir tek kendisi mi var diye İstatistiğin birçok bilimsel tanımı vardır, ama veriler yanlış kişilerin elindeyse, derler ki: İstatistik en büyük toplumsal yalandır. Devletin istatistik kurumu yalan merkezi gibi çalışırken ve büyük medya kuruluşları bu yalanları allayıp, pullayıp kamuoyuna aktarırken, ekonomik veriler de yalnızca bir manipülasyon aracı haline geliyor. Peki nedir bu son derece yanlı açıklanan veriler? Ülkemizin ekonomik tablosuna bir de işçilerin tarafından bakalım. İşsizlik: TÜİK verilerine göre 2010 yılında işsizlik oranı yüzde 11,9, işsiz sayısı da 3 milyon 46 bine düştü. Oysa, iş bulma umudunu yitirenler, geçici çalışanlar, mevsimlik işçiler bu rakama dahil edildiğinde gerçek rakam 6 milyonu buluyor. Verimlilik Arttı Ama...: Ülkemizde ekonomik krizin etkileri atlatıldı. Ama emekçiler için değil, işverenler için. 14 aydır sanayi üretimi kesintisiz artarken, son 1 yıl içinde 527 bin sanayi işçisi işsiz kaldı. Veriler yine baktığımız yere göre farklı şeyler söylüyor. Aynı veri, işverenler için verimlilik artışına, işçiler için ise aynı ücretle daha fazla çalışmaya işaret ediyor. Bireysel Borçlanma: İyiye giden ekonomimizde nedense bizlerin de borçları katlanarak artıyor. Bu borçlanma daha lüks tüketime yöneldiğimizden, ya da çocuklarımızı yurtdışında okuttuğumuzdan değil; tam aksine yaşamımızı sürdürebilmek için yapmak zorunda olduğumuz zorunlu harcamalardan kaynaklanıyor. Son dönemde, vatandaşın bankalara olan kredi kartı ve tüketici kredisi borcu 173 milyon liraya yükseldi. Devletin Borcu: Ekonomik iyileşmeden bahsedilirken, son 8 yılda devletin borcunun neredeyse iki katına çıktığından bahsedilmiyor yılında Türkiye Cumhuriyeti nin toplam borcu 242 milyar lirayken, 2010 yılı sonu itibariyle 478 milyar liraya ulaştı. Bu borçlanma, her geçen gün daha fazla bağımlılaşma anlamına geliyor. Dış Ticaret Açığı Arttı: 2010 yılı verilerine göre, ihracat yüzde 11,5 artarken, ithalat yüzde 31,6 arttı. Aynı dönemde dış ticaret açığı yüzde 84,5 artışla, 38 milyar 786 milyon dolardan 71 milyar 563 milyon dolara yükseldi. İthalatın ihracatı karşılama oranı ise yüzde 72,5 ten, yüzde 61,4 e geriledi. Cari Açıkta Rekor: 2010 yılındaki yüksek ithalat talebi, cari açıkta rekor getirdi. Cari işlemler açığı yüzde 247 artarak 48,6 milyar dolara ulaşırken; Aralık 2010 daki yüzde 132 lik artış ve 7,5 milyar dolarlık cari açık ile tüm zamanların aylık bazda rekoru kırıldı. Yoksullaştır, sadakaya muhtaç et! ю Ülkemizde nüfusun en fakir yüzde 10 luk dilimi, toplam gelirin yüzde 2,2 sini alırken; en zengin yüzde 10 luk dilim, toplam gelirin yüzde 30,9 unu alıyor. ю Her 10 kişiden 6 sının yoksul olduğu bir ülkede yaşıyoruz. ю Her 100 haneden 60 ında borç sorunu var ve 30 unun borç yükü çok ağır. ю Nüfusun yüzde 40 ı kendine ait bir evde oturmuyor. ю Nüfusun yüzde 42 sinin oturduğu konutun çatısı sızdırıyor, duvarı nemli, penceresi çürümüş, ev ısınmıyor; yüzde 80 i mobilyasını yenileyemeyecek durumda. ю Nüfusun yüzde 37,8 i evin ısınma ihtiyacını yeterince karşılayamıyor. ю Nüfusun yüzde 60,5 i iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek yiyemiyor. (13) basın-iş gündem / mayıs 2011