ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI

Transkript

1 ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Çalıştayı Görev Raporu (Dakar-Senegal) Şubat Ç ö l l e ş m e v e E r o z y o n l a M ü c a d e l e G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü

2 İçindekiler 1. Çalıştay Gerekçesi Çalıştay Öncesi Görev İçin Yapılan Hazırlıklar Çalıştay Öncesi Okunan Belgeler Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi Kurak ve Yarı Kurak Alanlarda Ağaçlandırma ve Rehabilitasyon Rehberi Ormancılık ve Su Şurası Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Komisyonu Raporu Ulusal Gıda Güvenliği Bağlamında Balıkçılık, Ormancılık ve Arazi Mülkiyeti Yönetimi Rehberi -Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security- FAO Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Araştırma Ve Uygulama Merkezi Senegal Cumhuriyeti Ülke Profili Potansiyel Ağaçlandırma Sahaları Veritabanı İle Havza İzleme Sisteminin Geliştirilmesi Projesi Fizibilite Raporu Türkiye nin Rehbere Önerdiği Katkılar Ön inceleme Ziyareti ve Hazırlık Toplantıları Tarihli Hazırlık Toplantısı Ön İnceleme Ziyareti ( ) Tarihli Hazırlık Toplantısı Tarihli Hazırlık Toplantısı Tarihli Hazırlık Toplantısı Çalıştay Süresince Yapılan Çalışmalar Çalıştay 1. Oturumu: Açılış ve Başlangıç (25 Şubat 2013 Pazartesi) Çalıştay 2. Oturumu: Çalışma Grupları ve Rehberin Gözden Geçirilmesi (25 Şubat 2013 Pazartesi) Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları (26 Şubat 2013 Salı ve 27 Şubat 2013Çarşamba) Grup-1 Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları Grup-2 Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları Grup-3 Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları Çalıştay 3.ve 4. Oturumu ve Kapanış: Rehber için son önerilerin alınması ve Kurak alan restorasyonunda işbirliği (28 Şubat 2013 Perşembe) Çalıştay Deklarasyonu ve Türkiye-Senegal Arasında İmzalanan Protokol İkili Görüşmeler Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı ile Görüşme

3 4.2. Senegal Orman Genel Müdürlüğü ile Görüşme Mısır ile Görüşme Burkina Faso ile Görüşme Sonuç ve Değerlendirme Ekler Ek 1. Türkiye nin Rehbere Katkısı Ek 2. Deklarasyon Ek 3. Hazırlık Dosyası Ek 4. Broşür ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Ön inceleme ziyaretinden birkaç fotoğraf Şekil 2 Çalıştay açılış konuşmaları Şekil 3 Çalıştay a Orman Genel Müdürlüğü ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü nden katlım olmuştur Şekil 4 Prof.Dr. İbrahim ATALAY tarafından sunum yapılmıştır Şekil 4 Nora BERRAHMOUNI (FAO) Çalıştay ın bölge için önemini vurgulamıştır Şekil 6 Çalıştay a ikiyüze yakın uzman katılmıştır Şekil 7 Kahve aralarında ve akşam düzenlenen kokteylde ikili görüşmeler ile işbirliği olanakları değerlendirilmiştir Şekil 8 Çalıştay vesilesi ile TİKA nın Afrika daki çalışmalarını içeren bir sergi açılmıştır Şekil 9 Her çalışma grubu kendi grubuyla rehberi inceleyerek önerilerini hazırlamıştır Şekil 10 İkinci oturumun başkanlığı Şekil 11 Arazi araçlarıyla yaklaşık 250 km uzaklıktaki Luga kırsalı ziyaret edilmiştir Şekil 12 Grup-1 geceyi Luga kırsalında geçirmiştir Şekil 13 Proje hakkında yerel halktan bilgi alınmıştır Şekil 14 Sn. Prof.Dr. Sabit ERŞAHİN sahada röportaj vermişlerdir Şekil 15 Tarım ormancılık çalışmaları yapılan Proje sahasından bir görüntü Şekil 16 Sahada yapılan sel kontrol yapıları hakkında uzmanlar tarafından bilgi verilmiştir Şekil 17 Sahada yapılan sel kontrol yapıları hakkında uzmanlar tarafından bilgi verilmiştir

4 Şekil 18 Yerel halk tarafından sahada temsili olarak katılımcılara sel kontrol yapıları hazırlanmıştır Şekil 19 Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü Sn. Hanifi AVCI ya Senegal geleneksel kıyafeti hediye edilmiştir Şekil 20 Çalıştay kapanış seremonisinde esnasında imzalan işbirliği protokolü Şekil Şubat 2013 günü Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı Sayın Haydar El Ali Makamında ziyaret edilmiş ve beraberce hatıra fidanı dikilmiştir

5 1. Çalıştay Gerekçesi Kurak alanlar sahip oldukları özellikler nedeniyle sürdürülebilir arazi yönetimi konusunda özel çalışma isteyen, ekstrem şartlara adapte olmuş endemik türleri barındıran özel alanlardır. Kurak alanların ekosisteminin ve biyoçeşitliliğinin korunması kıt kaynaklarla yaşamını sürdürmeye çalışan yerel halkın geçimi ve refahı için büyük önem arz etmektedir. Kurak alanlarda arazide yapılacak iyileştirme (rehabilitasyon), onarım (restorasyon) ve ıslah (improvement) faaliyetleri yine bu özel durumları dikkate alınarak gerçekleştirilmelidir. Küresel iklim değişikliği ile birlikte gelen çölleşme sürecine, yanlış arazi kullanımı da eklenince ekosistem hızla tahrip olmaktadır. Bu nedenlerle; Dünyanın en yoksul bölgeleri olan bu kurak alanlarda yaşayan milyonlarca insana destek vermek ve kurak alanlardaki iklim değişikliğinin etkileri, erozyon, çölleşme ile yoksulluk gibi küresel sorunlarla mücadele gayesiyle Birleşmiş Milletler Gıda, Tarım Örgütü (FAO) tarafından Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların (Orman Ekosistemlerinin) Oluşturulması Rehberi hazırlanmaktadır. Rehber hazırlıkları kapsamında; FAO üye ülkeleri, yerel kuruluşlar, uluslararası kuruluşların işbirliği ile ağaçlandırma ve restorasyon çalışmaları için kapsamlı bir analiz ve değerlendirme yapılacaktır. Rehberde yerel nüfusun çıkarları doğrultusunda kurak bölgelerdeki bozuk orman ve tarım arazilerinin restorasyonu için bilgilerin derlenmesi ve sosyo-ekonomik yönden değerlendirilmesi yapılacaktır. Bölgesel işbirliği ile kurak alanların iyileştirilmesine yönelik olarak hazırlanan bu Rehber, operasyonel bir rehber olup başarılı uygulamaları içermekte ve bu uygulamaların diğer ülkelere yaygınlaştırılmasına aracı olmaktadır. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı işbirliği ile "Kurak Alanlardaki Küresel Değişimlere Dayanıklı Ormanlar Kurulması Rehberinin Hazırlanması ve Uygulanması konulu bir proje ile FAO tarafından hazırlanmakta olan bu rehbere katkı verme kararı almıştır. Proje de, diğer ülkeler ile işbirliği içerisinde Orta Asya ve Alt Sahra Afrika sında yürütülecek restorasyon çalışmalarının desteklenmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda; Konya da Mayıs 2012 tarihlerinde Orman ve Su işleri Bakanlığı, TİKA, FAO, GIZ organizatörlüğünde, Afrika, Orta Asya, Yakın Doğu ülkelerinden, araştırma enstitülerinden, sivil toplum kuruluşlarından, ulusal kalkınma ajansları ve özel sektörden 100 den fazla yerli ve uluslararası uzmanın iştiraki ile Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması konulu bir çalıştay organize edilmiştir. Söz konusu Çalıştay da; orman restorasyon projelerinde başarı ve başarısızlıklar tartışılmış, uzmanlar arası deneyim paylaşımı olmuş ve katılımcıların Rehber in oluşturulması ve bir iletişim ağı haline getirilmesi hakkında katkıları alınmıştır. Rehbere nihai katkıların alınması adına TİKA işbirliği ile Şubat 2013 tarihlerinde yaklaşık 200 uzmanın katılımı ile Senegal in Dakar şehrinde ikinci bir Çalıştay gerçekleşmiştir. Rehber metninin geliştirilmesi, rehberin Büyük Yeşil Duvar girişimine entegrasyonunun desteklenmesi ve kurak alanların restorasyonu konusunda bilgi 4

6 ve tecrübelerin paylaşılabileceği bir zeminin oluşturulması Senegal Çalıştayı nın hedefleri arasında yer almıştır. Bakanlığımızın Afrika da organize ettiği ilk çalıştay olan bu Çalıştay sonrasında çıkacak rehber FAO, TİKA ve Bakanlığımız ortak yayını olarak tüm dünyaya dağıtılacaktır. Görev raporu olarak hazırlanan bu belge; Şubat 2013 tarihleri arasında gerçekleşen Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Çalıştayı öncesi ve çalıştay süresince yapılan çalışmaları kapsamaktadır 1. 1 Süreç hakkında detaylı bilgi için; 5

7 2. Çalıştay Öncesi Görev İçin Yapılan Hazırlıklar Şubat 2013 tarihleri arasında gerçekleşen Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Çalıştayı öncesi bölge hakkında bilgi edinilmiş, birçok doküman okunmuş ve Rehbere Türkiye nin verebileceği katkı hazırlanmıştır Çalıştay Öncesi Okunan Belgeler Çalıştaya katılımın verimli gerçekleşmesi amacıyla aşağıdaki dokümanlar gözden geçirilmiştir Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi Şubat 2013 tarihleri arasında gerçekleşen Çalıştay ın gerekçesi olan ve FAO tarafından hazırlanan Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi özellikle Akdeniz tipi ekosistemler (Akdeniz havzası, Güney Afrika, Güneybatı Avusturalya, Şili ve Kuzeybatı Amerika), Sahra, Batı ve Orta Asya, Kuzey Çin ve Latin Amerika ya odaklanan operasyonel bir rehber niteliğindedir. Rehber özellikle şu konulara odaklanmaktadır; Araştırma ve literatür taraması, Mevcut dokümanlarla öğrenilen derslerin ve tecrübelerin analizi, FAO tarafından geliştirilen kapsamlı Restorasyon İzleme Aracı Saha projeleri, Programların analizini ve değerlendirilmesi, Proje uygulayıcılarına rehberlik edecek olan orman restorasyon projeleri ve programları, Proje uygulayıcılarına rehberlik edecek olan orman restorasyon projeleri ve programları uygulanması, analizleri ve izlenmesi Kurak ve Yarı Kurak Alanlarda Ağaçlandırma ve Rehabilitasyon Rehberi Türkiye, kurak, yarı kurak ve yarı nemli iklim özelliğine sahiptir. Günümüze kadar kurak alan yönetimine yönelik birçok çalışma geçekleştirilmiştir. Bu anlamda Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, bozulan arazilerin rehabilitasyonunu ve sürdürülebilir arazi yönetimini ve ulusal tecrübenin paylaşılmasını sağlamak adına 2 Taslak rehbere adresinden ulaşılabilir. 6

8 Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın konusunda uzman personelinin ve çeşitli üniversitelerden akademisyenlerin katkılarıyla Kurak ve Yarı kurak Alanlarda Ağaçlandırma ve Rehabilitasyon Rehberi ni hazırlamıştır. Türkiye tarafından hazırlan bu Rehber genel anlamda çölleşme ve kuraklık gibi kavramları içermekte ve Türkiye nin özel durumunu açıklamaktadır. Kurak ve yarı kurak alanlarda Ülkenin proje yapma tecrübeleri paylaşılmaktadır. Ayrıca, tür seçimi, tohum ekimi, fidan dikimi gibi teknik konular ile ağaçlandırma, erozyon kontrolü, iyileştirme ve mera ıslahı konularına da detaylıca yer verilmektedir. Senegal de gerçekleştirilen Çalıştay öncesi bu çalışma da incelenmiştir Ormancılık ve Su Şurası Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Komisyonu Raporu Mart 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen Ormancılık ve Su Şurası, ülke orman ve su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi konusunda milli politika ve stratejilerin geliştirilmesi ile küresel gelişim ve değişimlere uyum sağlanması maksadıyla yapısal, mevzuat, kaynak yönetimi, uygulama, izleme ve değerlendirme gibi konularda karşılaşılan problemlerin çözümü için görüş ve tavsiyelerin ilgili tüm taraflarca müzakere edilmesi ve uygulama odaklı kararların alınmasını temin etmek gayesiyle gerçekleştirilmiştir. Şura için oluşturulan komisyondan birisi olan Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Komisyonu bu kapsamda bir rapor hazırlamıştır. Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Çalıştayı öncesi okunan bu belgede; çölleşme ile mücadele için yürütülen faaliyetlerin mevcut durumu analiz edilmekte, kaydedilen gelişmeler incelenmkete, karşılaşılan darboğaz ve zorluklar kaydedilmekte, değerlendirmeler yapılmakta ve geleceğe ilişkin strateji, politikalar ve tavsiyelerde bulunulmaktadır. Komisyon şu belgelerden yararlanmıştır; Türkiye Ulusal Ormancılık Programı (2004) I. Çevre ve Ormancılık Şurası (2004) Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı (2005) Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı ( ) Haziran 2010 Tarihinde düzenlenen Ulusal Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu sonuç bildirisi Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi ( ) Çevre ve Orman Bakanlığı Strateji Belgesi ( ) En Az Gelişmiş Ülkeler İstanbul Eylem Planı ( ) 7

9 Çölleşme ile Mücadelede STK ların Rolü Deklarasyonu (2012) Erozyonla Mücadele Eylem Planı ( ) Sel ile Mücadele Eylem Planı ( ) Çölleşme İle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ( ) Ulusal Havza Yönetimi Strateji Belgesi ( ) 10. Kalkınma Planı Sürdürülebilir Orman Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporu ( ) Ormancılık Sektörünün Geleceği Ortak Akıl Konferansı Sonuç Raporu (Ocak 2013) BM Ormancılık Forumu 10. Oturumu Hazırlık Belgeleri (Nisan 2013) Ulusal Gıda Güvenliği Bağlamında Balıkçılık, Ormancılık ve Arazi Mülkiyeti Yönetimi Rehberi - Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security- FAO FAO yayını olan Balıkçılık, Ormancılık ve Arazi Mülkiyeti Yönetimi Rehberi, küresel bir gereksinim olan gıda güvenliği kapsamında balıkçılık, arazi ve ormanların mülkiyeti ve yönetimi konularını geliştirmek için ülkelere yardımcı bir rehber niteliğindedir. Çalıştay öncesi Kurak ve Yarı Kurak Alanlarda Ağaçlandırma ve Rehabilitasyon Rehberi ile birlikte incelenen bu Rehber özellikle arazi yönetimine, iklim değişikliği kapsamında mülkiyet haklarına ve ondan doğan sorumluklara odaklanmakta, uygulama, izleme ve değerlendirme faaliyetlerinde izlenecek yollar hakkında üye ülkelere rehberlik etmektedir Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Araştırma Ve Uygulama Merkezi Senegal Cumhuriyeti Ülke Profili Afrika kıtasını daha iyi tanıtmak, Afrika nın tarihine, coğrafyasına, kültürüne ve güncel meselelerine dikkat çekmek, Afrika ülkelerinde de Türkiye yi tanıtmak, daha iyi bilinir kılmak maksadıyla 2008 yılında kurulan Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi (AÇAUM) nin ülke profilleri serisinden olan Senegal Cumhuriyeti Ülke Profili seyahat öncesi ülke künyesi açısından incelenen bir diğer belgedir. Detaylı bir ülke profili sunan yayın, Üllke nin coğrafik, siyasi, ekonomik, demografik ve sosyal yapısı ile dış politikası ve Türkiye ile olan ilişkileri konularını içermektedir. 8

10 Potansiyel Ağaçlandırma Sahaları Veritabanı İle Havza İzleme Sisteminin Geliştirilmesi Projesi Fizibilite Raporu Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü nün Potansiyel Ağaçlandırma Sahaları Veritabanı ile Havza İzleme Sisteminin Geliştirilmesi Projesi kapsamında TÜBİTAK tarafından hazırlanan yapılan mevcut durum analizi, yapılması önerilen faaliyetler ve projeler, hazırlık çalışmaları, Havza İzleme ve Değerlendirme Sistemi nin kurulması, devreye alınması, sistemin idamesi, yaşatılması ve verilerin elde edilmesi, düzenlenmesi ve entegrasyonu çalışmalarını içermektedir. Detaylı bir analiz sunan bu rapor Ülke havzalarının mevcut durumu ve izleme konusunda yapılabilecekler hakkında fikir sahibi olunması açısından incelenmiştir Türkiye nin Rehbere Önerdiği Katkılar FAO tarafından taslak olarak oluşturularak üye ülkelerin katkılarına sunulan ve başarılı uygulamaların yaygınlaştırılmasını ve tecrübelerin paylaşılmasını hedef alan Kurak ve Yarı Kurak Alanlarda Ağaçlandırma ve Rehabilitasyon Rehberi ne, kurak alanlarda başarılı iyileştirme çalışmalarına imza atan ağaçlandırma ve havza rehabilitasyonu konularında tecrübeli bir ülke olan Türkiye ekte İngilizce olarak yer alan önerileri sunmuştur. Öneriler özetle şu noktalara odaklanmaktadır; 1. "Peyzaj restorasyonunu, orman rehabilitasyonu ve mekânsal planlama gibi Rehber de sıklıkla kullanılan bazı terimlerin daha detaylı açıklanmasına ihtiyaç vardır. 2. Ülkelerin sahip oldukları ekolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kısıtlar vaka çalışmalarında dikkate alınabilir. 3. Orman köylüsüne ve çiftçilere verilen desteklerin çeşitlendirilmesi ve miktarının artırılması da dikkate alınabilir. 4. Yerel yararlanıcıların eğitimi konusu üzerinde durulmalıdır. 5. Çiftçi sigortaları kentlere kırsaldan olan göçü önlemek için kullanılabilir. 6. Türkiye'de yaygın olan arazi toplulaştırma çalışmaları (yakıt gibi giderleri düşürerek ve iş verimliliğini artırmakta çiftçilerin gelirleri de artmaktadır) yapılmaktadır. Benzer durumda olan ülkeler için sürdürülebilir arazi yönetimi konusunda kullanılabilir önemli bir tekniktir. 7. Farklı iyileştirme programları farklı mekânsal ve zamansal ölçeklerde uygulanabilir. Bu programlar kombine edilmelidir. 8 Toplumların geleneksel olarak yaptıkları uygulamalar da ele alınmalıdır. 11. Rehber içerik olarak düzenlenmeli, konular ve ilgili literatür gözden geçirilmelidir. 9

11 2.3 Ön inceleme Ziyareti ve Hazırlık Toplantıları Şubat 2013 tarihleri arasında gerçekleşen Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Çalıştayı öncesinde bir dizi hazırlık toplantısı yapılmıştır. Aşağıda hazırlık toplantıları tutanakları aşağıda sunulmaktadır Tarihli Hazırlık Toplantısı Yer: Orman ve Su İşleri Bakanlığı 11. Kat Toplantı Salonu Saat: 14:00 17:00 Başkan: Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü, Hanifi AVCI KATILIMCILAR Hanifi AVCI- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü İsmail BELEN- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı Mustafa GÖZÜKARA- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı Mustafa YURDAER- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü-Daire Başkanı Hayrettin YILDIRIM- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü-Daire Başkanı Ramazan DİKYAR- Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü- Daire Başkanı Erdoğan ÖZEVREN- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- UNCCD Odak Noktası Prof.Dr.İbrahim ATALAY-9 Eylül Üniversitesi Prof.Dr Sabit ERŞAHİN-Çankırı Karatekin Üniversitesi Özlem YAVUZ- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- Şube Müdürü Sevilay ÖZÇELİK- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- Uzman Yardımcısı Yasemen Aslı KARATAŞ- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- Uzman Yardımcısı Koordinatör: Özlem YAVUZ Raportör: Y. Aslı KARATAŞ 10

12 ALINAN KARARLAR: 1. TİKA nın ve Bakanlığımızın desteği ile FAO tarafından hazırlanan Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi nin bölümlerinin gözden geçirilmesi kararlaştırılmış, mesul kişiler belirlenmiştir. 2. Senegal de Bakanlık çalışmaları hakkında bir sunumun Prof. Dr. İbrahim Atalay tarafından, hazırlanacak bir sunumun ve rehbere yapılan katkıların ise Prof. Dr. Sabit Erşahin tarafından bir sunumun yapılmasının faydalı olacağı mütalaa edilmiş ve sunum hazırlıklarının 18 Ocak 2013 tarihine kadar FAO ya iletilmesi kararlaştırılmıştır. 3. Prof. Dr. İbrahim Atalay tarafından rehbere yeni bir madde hazırlanması teklif edilmiş ve 18 Ocak 2013 tarihine kadar hazırlanması ve FAO ya iletilmesi uygun görülmüştür. 4. Toplantı esnasında Mart 2013 tarihlerinde Cezayir de yapılacak olan Üçüncü Akdeniz Orman haftası ve Silvamed Çölleşme ile Mücadele ve Kurak Alanların Rehabilitasyonu çalışma grubu da müzakere edilmiş ve bu meyanda Akdeniz Ormanları Strateji belgesi nin ve diğer dokümanların incelenebileceği, katkı yapmak isteyenlerin bildirmeleri halinde FAO ya iletilecektir Ön İnceleme Ziyareti ( ) Çalıştayın hazırlık çalışmalarını yapmak ve gerekli görüşmelerde bulunmak üzere Çölleşme ile Mücadele Daire Başkanı Mustafa Yurdaer, UNCCD Türkiye Ulusal Odak Noktası Erdoğan Özevren ve TIKA Uzmanı Kutluhan Yücel tarafından Ocak 2013 tarihleri arasında Senegal'e bir çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. Çalışma ziyaret süresince, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) Temsilcisi Sayın Nora Berrahmouni, Senegal Hükümeti'nden Büyük Yeşil Duvar Projesi'nin Genel Müdürü Sayın Matar Cissé, Senegal Hükümeti'nin UNCCD Ulusal Odak Noktası ve teknik elemanlar, Dakar'da yapılan çalışma toplantılarına katılım sağlamıştır. Çalışma ziyaretini gerçekleştiren heyet, Ocak 2013 tarihleri arasında düzenlenecek çalıştayın arazi programını yapmak amacıyla Büyük Yeşil Duvar (Great Green Wall) Projesi sahasına inceleme gezisinde bulunmuştur. Dakar'dan yaklaşık 550 km uzakta bulunan proje sahasında incelemeler yapılmış; Louga, Keur Nomor Sarr, Widow, Koylu Alpha ve Thies yerleşim yerleri ve bu yerlerde yapılan çalışmalar görülmüştür. Gezide ayrıca, yerel halkla bir araya gelinmiş ve proje hakkında bilgi paylaşımında bulunulmuştur. 11

13 Şekil 1 Ön inceleme ziyaretinden birkaç fotoğraf (En üstte: Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakan Yardımcısı ile yapılan görüşme, sol üst: Büyük Yeşil Duvar, sağ üst: Kırsaldan bir görüntü, sol alt: Baobap Ağacı, sağ alt: Kırsalda ziyaret edilen köyden bir görüntü) 12

14 Tarihli Hazırlık Toplantısı Senegal'de gerçekleştirilen Çalştay'a ait hazırlık çalışmalarının gözden geçirilmesi adına tarihinde Genel Müdür Yardımcısı Sayın İsmail BELEN başkanlığında, Sayın Erdoğan ÖZEVREN ve Uzman Yardımcısı Yasemen Aslı KARATAŞ'ın katlımlarıyla bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda alınan kararlar şöyledir; Senegal de yapılacak çalıştayla ilgili olarak 03 Ocak 2013 Perşembe günü saat 14:00-16:00 arasında Genel Müdür Sayın Hanifi AVCI nın başkanlığında bir değerlendirme toplantısı yapılmış ve ardından Tarihinde Genel Müdür Yardımcısı Sayın İsmail BELEN bir e-posta ile talimatlarını ve çalıştay hazırlık çalışmalarına ait güncellemeleri yapmıştır. Alınan kararlar ve görev dağılımları incelenmiştir. Konuşma bütünlüğünün sağlanması açısından TİKA tarafının konuşma metinleri ve sunumlar hazırlanacaktır. Çalıştay süresince ülkeler ile yapılacak ikili görüşmeler kapsamında katılımcı listesinde yer alan ülkelerle önceki tecrübelerin incelenmesi, önceki irtibat kişilerilerinin tespit edilmesi, ülkelere ait kısa bilgi notlarının hazırlanması ve ikili görüşmelerin raporlanması işinden Özlem YAVUZ sorumlu olmasına karar verilmiştir. Bakanlık olurları alındıktan sonra Dış İşleri Bakanlığı'na bir üst yazı yazılarak, yazıda Çalıştay hakkında bilgilendirme yapılmasına karar verilmiştir. Heyetin konaklama işlemlerinin kolaylaştırılması için otel konaklama formların doldurulması, telefon kartı temin edilmesi gibi konularda, ön hazırlık çalışmaları için heyetten erken Senegal'e gidecek olan Sayın Erdoğan ÖZEVREN tarafından yapılacaktır. Çalıştay'a katılanların iletişim bilgilerin alınacağı Çalıştay kayıt listesi Yasemen Aslı KARATAŞ tarafından hazırlanacaktır Tarihli Hazırlık Toplantısı Yer: Orman ve Su İşleri Bakanlığı 11. Kat B. Blok Toplantı Salonu Saat: Başkan: Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı, İsmail BELEN KATILIMCILAR 1. İsmail BELEN- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı 2. Mustafa YURDAER- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü-Daire Başkanı 13

15 3. Hayrettin YILDIRIM- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü-Daire Başkanı 4. Ramazan DİKYAR- Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü- Daire Başkanı 5. Erdoğan ÖZEVREN- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- UNCCD Odak Noktası 6. Prof.Dr. İbrahim ATALAY-9 Eylül Üniversitesi 7. Prof.Dr Sabit ERŞAHİN-Çankırı Karatekin Üniversitesi 8. Özlem YAVUZ- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- Şube Müdürü 9. Necati SEZGİN- Orman Genel Müdürlüğü 10. Yasemen Aslı KARATAŞ- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- Uzman Yardımcısı ALINAN KARARLAR Toplantı neticesinde aşağıdaki kararlar alınmıştır; 1. Çalıştaya katılım sağlayacak heyetin yabancı dil bilgisi düzeyi öğrenilmelidir, grup çalışmaları ve oturumlarda yabancı dil bilgisi düzeyine göre bir dağılım yapılacaktır. 2. Heyetin çalışma gruplarına göre dağılımının aşağıdaki gibi olmasına karar verilmiştir. Sıra No Adı Soyadı Kurumu Görevi Çalışma Grubu 1 İsmail Belen ÇEM Genel Müdür Yardımcısı Doğal gençleştirme Çalışma Grubu 2 Hayrettin Yıldırım 3 Erdoğan Özevren ÇEM Erozyon Kontrolü Daire Başkanı ÇEM UNCCD Odak Noktası Ağaçlandırma Çalışma Grubu Sosyo-ekonomik etkiler Çalışma Grubu 4 Özlem Yavuz ÇEM Çölleşme ile Mücadele Şube Müdürü 5 Yasemen Aslı ÇEM Orman ve Su İşleri Karataş Uzman Yardımcısı 6 İbrahim Yüzer OGM Ağaçlandırma Dairesi Başkanı- Doğal gençleştirme Çalışma Grubu - Raportör Sosyo ekonomik etkiler Çalışma Grubu - Raportör Ağaçlandırma Çalışma Grubu 14

16 7 Necati Sezgin OGM Konya Bölge Mühendisi 8 Ramazan Dikyar DKMP Hassas Alanlar Dairesi Başkanı 9 Prof. Dr.İbrahim Dokuz Eylül Akademisyen Atalay Üniversitesi 10 Prof. Dr.Sabit Karatekin Akademisyen Erşahin Üniversitesi Toprak Bilimi Derneği Ağaçlandırma Çalışma Grubu Planlama ve Yönetim Çalışma Grubu Ağaçlandırma Çalışma Grubu Planlama ve Yönetim Çalışma Grubu 3. Türkiye nin kurak alan restorasyonu tecrübelerinin anlatılacağı sunum Sn. Prof.Dr. İbrahim ATALAY tarafından yapılacaktır. 4. Çalıştay Programı nda Çalışma Grupları ve rehberin gözden geçirileceği 2. Oturum da oturum başkanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı adına Prof.Dr. Sabit ERŞAHİN tarafından yürütülecek, Türkiye nin rehbere vermek istediği katkıları sunacaktır. Rehbere konulması için örnek çalışma (case study) olarak Orman ve Su İşleri Bakanlığı Ağaçlandırma Seferberliği ve Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi önerilecektir. Bununla ilgili çalışmalar yine Prof.Dr. Sabit ERŞAHİN tarafından yapılacaktır. 5. Ayrıca Toplantı da; Ocak 2013 tarihleri arasında Çalıştay ön hazırlık çalışmaları için Senegal e giden UNCCD Türkiye Ulusal Odak Noktası Erdoğan ÖZEVREN tecrübeleri hakkında bilgilendirme yapılarak; Senegal e gidecek Heyetin yanlarında sabun, sinek kovar, ıslak mendil gibi malzemeler ile yazlık kıyafetler ve arazi çalışmasına uygun giyecekler alınmasını tavsiye etmiştir Tarihli Hazırlık Toplantısı Yer: Orman ve Su İşleri Bakanlığı 12. Kat Toplantı Salonu Saat: Başkan: Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı, İsmail BELEN KATILIMCILAR İsmail BELEN- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı Hayrettin YILDIRIM- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü-Daire Başkanı 15

17 İbrahim YÜZER- Orman Genel Müdürlüğü- Daire Başkanı Ramazan DİKYAR- Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü- Daire Başkanı Erdoğan ÖZEVREN- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- UNCCD Odak Noktası İbrahim YAMAÇ-FAO Türkiye Temsilciliği Özlem YAVUZ- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- Şube Müdürü Yasemen Aslı KARATAŞ- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü- Uzman Yardımcısı GÜNDEM Şubat 2013 tarihleri arasında Senegal de gerçekleştirilen Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Çalıştayı genel süreç hakkında Uzman Yardımcısı Yasemen Aslı KARATAŞ tarafından bilgilendirme yapılmıştır. 16

18 3. Çalıştay Süresince Yapılan Çalışmalar Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Çalıştayı nın Şubat 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalıştay programı aşağıda sunulmuştur. 25 Şubat Pazartesi: 1. Gün Çalıştay Programı Katılımcıların kaydı Organizasyon Komitesi Oturum1: Açılış ve Başlangıç Başkan: Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı (Senegal) Afrika Birliği Komisyonu temsilcisinin konuşması Afrika Birliği Komisyonu temsilcisi Orman ve Su İşleri Bakanlığı temsilcisinin sunumu, Türkiye Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Gen. Müd., Türkiye TİKA temsilcisinin konuşması TİKA temsilcisi FAO Senegal temsilcisinin konuşması FAO temsilcisi Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı nın açılış konuşması Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı Çalıştay amaçları, yapısı ve beklenen çıktıların FAO tanıtılması Kahve Arası Senegal kurak alan ağaçlandırması tecrübelerinin sunumu Türkiye kurak alan ağaçlandırması tecrübelerinin sunumu Soru-Cevap Kurak alanlarda orman ve su FAO Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi taslak versiyonunun tanıtılması Tartışma Öğle yemeği Senegal Su, Orman, Avcılık ve Toprak Koruma Genel Müdürlüğü, Büyük Yeşil Duvar Ulusal Ajansı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Gen. Müd., Türkiye FAO Oturum 2 Çalışma Grupları- rehberin gözden geçirilmesi Başkan: Orman ve Su İşleri Bakanlığı (Türkiye) Genel oturum: Çalışma gruplarının tanıtımı ve organizasyonu Çalışma Grupları - Hazırlanan rehberlere yorumların alınması DCEFCCS 17

19 - Tartışma - Çalışma grupları grup üyeleri arasında görevlerin iç organizasyonu ve paylaşımı İlk gün açıklama ve kapanış : 26 Şubat Salı ve 27 Şubat Çarşamba (2. Ve 3. günler) Arazi Gezileri ve Çalışma Grupları 1. Çalışma grupları ile saha ziyareti programı (Büyük Yeşil Duvar, fidanlık, gençleştirme sahaları) 2. Çalışma gruplarının raporlarının oluşturulması 26 Şubat Gecesi sahada konaklanacaktır. 27 Şubat gününün sonunda Dakar a Otel Kral Fahd Otel e dönülecektir. 28 Şubat Perşembe (4. Gün) 3. Oturum: Sahra ve Sahel Girişimi için Büyük Yeşil Duvar kapsamında Rehber için son önerilerin alınması Başkan: Afrika Birliği Komisyonu (ABK) Açılış ABK ve FAO Çalışma grubu raporlarının sunulması Raportörler Önerilerin değerlendirilmesi Kahve Arası Uzmanlar Paneli- Büyük Yeşil Duvar Ülkeleri Ülkelerin uygulamalarının rehbere nasıl konulacağının değerlendirilmesi Öğle yemeği Büyük Yeşil Duvar Ülkeleri temsilcileri Oturum 4: Kurak alan restorasyonunda kurumsal işbirlikçi ortaklık Başkan: UNCCD Sekreteryası Açılış Bölgesel ve uluslararası teknik kurumların uzmanları paneli Rehberin uygulanmasını desteklemek için Büyük Yeşil Duvar kapsamında teknik kurumların katkılarının alınması Kahve Arası Uluslararası kalkınma paydaşlarının(kurumlar, işbirliği ajansları) temsilcilerinin paneli Rehberin uygulanmasını desteklemek için Büyük 18

20 Yeşil Duvar kapsamında katkılarının alınması Tartışma Genel değerlendirme, kapanış 3.1. Çalıştay 1. Oturumu: Açılış ve Başlangıç (25 Şubat 2013 Pazartesi) Çalıştay ın ilk günü Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakan Yardımcısı Haydar El Ali, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü Hanifi AVCI, Afrika Birliği Komisyonu, TİKA ve FAO temsilcilerinin iş birliği ve bundan duydukları memnuniyeti paylaştığı konuşmaları ile başlamıştır. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü Hanifi AVCI konuşmasında; kurak bölgelerin önemine dikkat çekerek; milyarlarca insana ev sahipliği yapan kurak alanların, birçok tehditle karşı karşıya oldukları gibi birçok imkânı da barındırdıklarını söylemiştir. 50 milyon insanın gelecek 10 yıl içinde, arazi bozulumu nedeni ile göç etmek zorunda kalacaklarının altını çizerek toprağı muhafaza etmeden; kırsal fakirlikle, iklim değişikliği ile, biyolojik çeşitliliğin kaybı ile ve gıda kıtlığı ile mücadele etmenin imkansız olduğunu belirtmiştir. Şekil 2 Çalıştay açılış konuşmaları Şekil 3 Çalıştay a Orman Genel Müdürlüğü ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü nden katlım olmuştur 19

21 Türkiye kurak alan ağaçlandırması tecrübeleri konulu sunumu Türkiye adına Sayın Prof.Dr. İbrahim ATALAY tarafından yapılmıştır. Sunumunda farklı ekolojik özelliklere sahip olan Türkiye nin bu kendine özgü özelliğinden ve başarılı havza rehabilitasyon uygulamalarından bahsetmiştir. Şekil 4 Prof.Dr. İbrahim ATALAY tarafından sunum yapılmıştır FAO temsilcisi konuşmasında; sürdürülebilir orman yönetimine dikkat çekerek, ormanların, iklim değişikliği, çölleşme ile mücadele ve biyoçeşitlilik kaybının önüne geçilmesindeki önemini vurgulamıştır. FAO nun Sahel ve Sahra bölgeleri için başlatılan Büyük Yeşil Duvar Projesi kapsamında yapılan çalışmaları ve FAO ülkelerinin kendi rehberlerini oluşturmalarını desteklediğini belirtmiştir. Ayrıca FAO kurak alan sorumlusu Nora BERRAHMOUNI, açılış konuşmalarının ardından verilen kahve molasını takiben rehbere duyulan gereksinimi anlatan bir sunum yapmış ve Çalıştay süresince yapılacakları açıklamıştır. Konuşmasında; Rehber in; 1) Arazi bozulması konusunda değişik aktörlerin işbirliğini sağlayacağını, 2) Teknik olarak arazi bozulması restorasyon çalışmalarının temel ilkelerini ortaya koyduğunu, 3) İyi arazi uygulamalarını ve 4) İzleme ve değerlendirme faaliyetlerini içerdiğinin altını çizmiştir. Şekil 5 Nora BERRAHMOUNI (FAO) Çalıştay ın bölge için önemini vurgulamıştır 20

22 FAO Havza Yönetimi Uzmanı Paolo CECI Kurak alanlarda orman ve su konulu konuşmasında insan varlığının ayrılmaz bir parçası olarak ifade ettiği suya, özellikle temiz suya ulaşmanın hızla artan nüfus nedeniyle gittikçe zorlaştığını vurgulamıştır. Orman-Su ilişkisinin toprak yapısı, iklim değişikliği gibi birçok farklı değişkene bağlı kompleks bir yapı sergilediğini ve ormanın toprağı tutarak, sediment taşınımının önüne geçerek suyun kalitesini etkilediğini belirtmiştir. Bunun yanı sıra ormanın aynı zamanda suyu kullanan bir yapısının da olduğunu unutulmaması gerektiğinin altını çizmiş ve iyileştirme çalışmalarında ekosistemin taşıma kapasitesinin de dikkate alınması gerektiğini eklemiştir. Şekil 6 Çalıştay a ikiyüze yakın uzman katılmıştır. Şekil 7 Kahve aralarında ve akşam düzenlenen kokteylde ikili görüşmeler ile işbirliği olanakları değerlendirilmiştir. 21

23 Şekil 8 Çalıştay vesilesi ile TİKA nın Afrika daki çalışmalarını içeren bir sergi açılmıştır Çalıştay 2. Oturumu: Çalışma Grupları ve Rehberin Gözden Geçirilmesi (25 Şubat 2013 Pazartesi) Oturum başkanlığının Sayın Prof.Dr. Sabit ERŞAHİN tarafından yapıldığı Çalıştay 2. Oturumu nda katılımcıların rehber için katkıların alınacağı ve arazilerin birlikte ziyaret edileceği 3 çalışma grubuna ayrılmıştır. Çalışma grupları şöyledir; plantasyon sahalarını gezen 1. Grup, polikültür bahçeleri gezen 2. Grup ve doğal gençleştirme sahalarını gezen 3. Grup. Ayrıca Türkiye nin rehber için hazırladığı öneriler Sayın Prof.Dr. Sabit ERŞAHİN tarafından katılımcılarla paylaşılmıştır. Şekil 9 Her çalışma grubu kendi grubuyla rehberi inceleyerek önerilerini hazırlamıştır. Şekil 10 İkinci oturumun başkanlığı Sayın Prof.Dr. Sabit ERŞAHİN tarafından yapılmıştır. 22

24 3.3. Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları (26 Şubat 2013 Salı ve 27 Şubat 2013Çarşamba) Çalıştay ın 2 ve 3. günleri yapılan arazi gezileri ile plantasyon, doğal gençleştirme sahaları ile polilkültürel üretimin yapıldığı kırsal alanlar ziyaret edilmiştir. Şekil 11 Arazi araçlarıyla yaklaşık 250 km uzaklıktaki Luga kırsalı ziyaret edilmiştir Grup-1 Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları Tarih: Nokta: Büyük Yeşil Duvar Projesinin başlangıç noktası Buradaki çalışmalara 2008 yılında başlanmıştır. Saha 670 ha. Çalışmalar 6 ha.lık parseller halinde bölümlere ayrılarak yapılmıştır. Tüm saha dikimle oluşturulmuştur. Burada gelir getirici türler kullanılmıştır (Senegal Akasyası gibi). Sahanın etrafı dikenli tellerle çevrilmiştir. Buradaki yağış miktarı mm arasıdadır. Yağışlar vejetasyon döneminde düşmekte ancak diğer dönemler yağış olmamaktadır. Anakayanın sedimental, tortul kütle olduğu gözlenmiştir. Bu alanda kullanılacak ana türün bulunabilmesi için araştırmalar yapılmaktadır. Bunun için 7 tane burs vererek araştırmayı teşvik etmektedirler. Ancak araştımacılar ve uygulayıcılar arasında uyuşmazlık ar bulunmaktadır. Yerel tohumlar tercih edilmekte ve tohumlar Burkina Faso dan temin edilmektedir. Tohumların toplanması için halk eğitilmektedir. Yaptıkları dikimler neticesinde odun dışı orman ürünleri elde etmek istenmektedir. Büyük Yeşil Duvar daki çalışmaları aynı zamanda STKlar tarfaından da takip edilmektedir. Yangın ve aşırı otlatma ise Büyük Yeşil Duvar daki en büyük sorundur. 23

25 2. Nokta: Fidanlık Ziyaret edilen fidanlıkta 1 milyon fidan bulunmaktadır. Fidanlar Ağustos ayında dikime gönderilmektedir. Son 2 yıldır planlama dönemi 2 yıl geriye gitmiştir. Fidanlıklarda yaklaşık adet kadın çalışmaktadır. Sabah 08 den 13 ekadar, öğleden sonra 16 dan 18 e kadar çalışmaktadırlar. Ancak verilen ücretler çok düşük olup, çalışanlar ayda 100$ kazanmaktadır. Çalışanlarla sözleşme yapılmaktadır. 3. Nokta: Damla sulama yapılan alan Ziyaret edilen bu sahada tarımsal ürünler yetiştirilmektedir. Ürünler ise yerel pazarlarda satılmaktadır. Şekil 12 Grup-1 geceyi Luga kırsalında geçirmiştir Fidanlık Merkezini Ziyaret Ulusal Tohum/Fidan Projesi 6 yıldır sürmekte olan bir proje sahası ziyaret edilmiştir. Proje nin amacı, gıda güvenliği, enerji temini, biyoçeşitliliğin korunması, nitelik ve nicelik açısından kaliteli tohum yetiştirme ve kapasite geliştirmedir. Ulusal Ormancılık birimi projenin yürütücüsü kurumdur. Senegal deki tüm sahalarda uygulanmaktadır. Her bölgeye özgü türler kullanılmaktadır. Kadın işgücü kullanılmakta, iş sahaları açılmaktadır. Proje bütçesi Hollanda tarafından sağlanan temin edilmekte olup yaklaşık 10 milyon Cfa dır. Tohum yetiştirme ve hasat etme planları hazırlanmıştır. Burkina Faso daki meslektaşları ile bir araya gelerek işbirliği yapma konusunu görüşmüşlerdir. Fidanlıktaki bazı türler: şöyledir; Prosopis Africana, Kaya Senegalensis, Coicedra, Filao 24

26 Grup-2 Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları Tarih: kişiden oluşan Grup 2, arazi gezilerinin ilkini Büyük Yeşil Duvar sınırında bulunan ve tarım ormancılık faaliyetleri yürüten bir köye yapmıştır. Grup-2 köyün imamı ve yerel halktan kadınlarla yapılan çalışmaları değerlendirmiştir. Yerel halk, Dakar a yaklaşık 3 saat uzaklıkta bulunan köye önceden ulaşmayan taze meyve ve sebzenin bu vesileyle köylerine gelmiş olduğu ve kendilerinin de tıpkı şehirdekiler gibi beslendikleri için duydukları mutluluğu belirtmişlerdir. Köyde toplam 7 hektarlık sahada tarımsal üretim yapılmakta; domates, mısır gibi tarla ürünleri yetiştirilmekte ve bunun yanında 3,5 hektarlık sahada portakal, mango, limon, greyfurt gibi meyve ağaçları da dikilmiştir. Sahada damla sulama sistemi kullanılmıştır. Bütün üretim safhalarında kadınlar rol almaktadır. Şekil 13 Proje hakkında yerel halktan bilgi alınmıştır. Şekil 14 Sn. Prof.Dr. Sabit ERŞAHİN sahada röportaj vermişlerdir. Şekil 15 Tarım ormancılık çalışmaları yapılan Proje sahasından bir görüntü. 25

27 Tarih: Grup 2 Cas Platosu nu ziyaret etmiştir. Sahada havza iyileştirmeleri yapılmakta ve yöre insanları işgücü olarak kullanılmakta, ücretleri ödenmektedir. Sahada yapılan görüşmelerde iyileştirme öncesi sel gibi afetlerle sık sık karşı karşıya kalan yerel halk, çalışmalardan sonra rahat nefes aldıklarını ifade etmişlerdir. Hatta kırsalda yapılan su tutma çalışmaları ile Luga da temiz su ihtiyacının da karşılandığı belirtilmiştir. Şekil 16 Sahada yapılan sel kontrol yapıları hakkında uzmanlar tarafından bilgi verilmiştir. Şekil 17 Sahada yapılan sel kontrol yapıları hakkında uzmanlar tarafından bilgi verilmiştir. Şekil 18 Yerel halk tarafından sahada temsili olarak katılımcılara sel kontrol yapıları hazırlanmıştır. 26

28 Grup-3 Arazi Gezileri ve Grup Çalışmaları Tarih: Widou yakınlarındaki ağaçlandırma sahası ziyaret edilmiştir. Senegalli görevliler tarafından, ağaçlandırma sahasının alanı, hangi amaçla kurulduğu, hangi türlerin bulunduğu, toprak hazırlama ve fidan dikim tekniğinin nasıl yapıldığı konularını içeren bilgi verilmiştir. Daha sonra katılımcılar tarafından sorulara cevap verilmiştir. Sorular şöyledir; Sahada kullanılan türler, Yangınla mücadele kapsamında yapılan çalışmalar Sahayı çeviren tel çitin gerekli olup olmadığı, Herhangi bir yönetim planının olmadığı, Kırsal halkın surece nasıl katıldığı Hangi silvi kültür aktivelerinin yapıldığı, Sahanın otlatmaya açılıp açılmadığı, Agro- forestry aktivitesinin olup olmadığı, Verilen cevaplar: Cevre koşullarına uyum sağlayabilen Acacia Senegal, Gum Arabic ve dogal sakız türleri baskın olduğu bir ağaçlandırma sahasının olduğu, Yangın mücadele kapsamında sahayı çeviren bir yol olduğu (firebreaks), Tel çitin otlatmaya ve insan baskısına karsı önemli olduğu Sahanın yönetim planının olmadığı, sadece dikim işleminin yapıldığı, bir sonraki adimin ne olduğunun kesin olmadığı, Silvi kültür çalışmalarının yapılmadığı, Kırsal halkın bilinci arttırma çalışmalarının yapıldığı ancak yeterli olmadığı, Sahanın otlatmaya açılmadığı, ancak belirli zamanlarda insanların otları toplamasına izin verildiği Agro forestry çalışmalarının olmadığı belirtilmiştir. Ayni gün ikinci durak olarak, Mboula bölgesinde kırsal halk (komite) tarafından korunan yaklaşık 300 hektar alanı kapsayan, ana ağaç türü Acacica tortilis olan, Koyli Alpha ormanlık alanına gidilmiştir. Burada katılımcılara kırsal halkın bilinçlendirmesi sonucu ormanların basarili bir şekilde korunduğu gösterilmiştir. Eksiklik olarak yönetim planının olmadığı, silvi kültürel teknik müdahalenin yapılamadığı belirtilmiştir. Daha sonra Koyli Alpha bölgesini koruyan koy ziyaret edilmiştir. Koy reisi Mr. Mustapha BA ya yöneltilen sorular: Neden ormanları korudukları Cezalandırma sistemlerinin olup, olmadığı, Büyük Yeşil Duvarın ne gibi destek sağladığı, Hangi konularda destek istedikleri, Cevap olarak, Ormanların kendi yaşamları için, topraklarının verimliliği korumak için öneminin çok büyük olduğu belirtmiştir. 27

29 Cezalandırma sistemlerinin olduğunu belirtmiştir. Soyle ki birinci ve ikinci defa ağaç keserken yakalanan uyarıldığı, ancak üçüncü defa yakalandığı zaman 5000CFA para cezasıyla cezalandırıldığı, Büyük Yeşil Duvarın teknik destek sağladığı, bilinç arttırıcı faaliyetleri organize ettiği, Fidan dikimi için gerekli fidanları sağlamada destek olduğu, Ağaçlandırma konusunda destek istedikleri, hükümet politik olarak desteğini her zaman sağlamasını, bilinç arttırıcı faaliyetlerin arttırılması konularında destek istemiştir. Tarih: Senegal şehir merkezine km uzakta olan Senegal Hükümeti tarafından desteklenen Mbao fidanlığına gidilmiştir. Bu fidanlık yaklaşık 4,5 ha üzerine kurulmuş, tam kapasite fidan üretimi 1 milyon fidan olan bölgesel bir fidanlıktır. Tohumların nasıl toplandığı, fidanların üretimi, sulama nasıl yapıldığı konularında kısaca bilgi verilmiştir. Yeterli eğitimli teknik personelin olmayışı, bütçenin yetersiz olusu, fidan üretimi için teknik araçlarının olmayışı gibi sebeplerle kapasite 1 milyon olan bu fidanlık yılda bin fidan ürettiği belirtilmiştir Çalıştay 3.ve 4. Oturumu ve Kapanış: Rehber için son önerilerin alınması ve Kurak alan restorasyonunda işbirliği (28 Şubat 2013 Perşembe) Grupların arazi gezilerinden sonra rehber için hazırladıkları önerileri sunduğu 3. Ve 4. Oturum da ülkeler de aşağıdaki değerlendirmelerde bulunmuşlardır; Kenya: Arazilerdeki güvenlik sorunlarının da dikkate alınması gerektiğinin altını çizmiştir. Mali: Kendi ülkelerinin en büyük sorununun ormansızlaşma olduğunu ve yalnız 5 ormanın amenajman planı olduğunu belirtmiş, konuşmada arazinin sürdürülebilir yönetimini vurgulamıştır. Moritanya: Hükümetleri tarafından ağaçlandırma çalışmalarının yürütüldüğünü belitrtmiş ve temiz suya ulaşmanın önemini eklemiştir. Fas: %90 ı kurak alan olan ülkelerinin aşırı otlatma ile mücadelede yaşadıkları sorunları söylemiş, yerel halkın çalışmalarda dikkate alınması gerekliliğini vurgulamıştır. Nijer: ortalama yağış düşen ülkelerinde ağaçlandırmanın büyük önem taşıdığını, devletin çevre sektörünü desteklediğini ve 950 hektar sahanın desteklendiğini belirtmiştir. Nijerya: Birçok insanın ormansızlaşan sahalarda yaşadıklarını bildirmiş ve ülkenin de bir Yeşil Duvar ülkesi olduğunu söylemiştir. Yerel halkın kapasitesinin artmasının öneminin altını çizmiştir. Senegal: Ülkenin en büyük eksikliğinin eğitim-araştırma çalışmaları olduğu, kaliteli tohum, yönetim kapasitesinin iyileştirilmesine ihtiyaç olduğu belirtilmiştir. Sudan: Arazi mülkiyeti sorunlarının %50si çöl olan ülkenin temel sorunu olduğu bildirilmiştir. Ayrıca ülkenin fon ve kaliteli tohuma olan ihtiyacı vurgulanmıştır. 28

30 Türkiye: Değişik iklim koşullarına sahip olduğundan ve farklı yöntemlerle arazi bozulması ile mücadele çalışmalarını yürüttüğünden bahsedilmiştir. Bu kapsamda yerel halkı da içine alarak entegre yönetim anlayışıyla yapılan ağaçlandırma çalışmalarının başarısının altı çizilmiştir. Burkina Faso: Ülkenin finansal sorunları olduğu belirtilmiş ve doğal kaynakların ülke için büyük önem teşkil ettiği söylenmiştir. Ülkeler arası tecrübe ve araştırma paylaşımının gerekliliği vurgulanmıştır. Cezayir: Orman ağaçları için komşu ülkeler ile oluşturulacak tohum ağının (network) önemini belirtmiştir Çalıştay Deklarasyonu ve Türkiye-Senegal Arasında İmzalanan Protokol Çalıştay kapanış seremonisi esnasında Senegal Orman Genel Müdürlüğü ile Türkiye Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü arasında bir işbirliği protokolü imzalanmıştır. Şekil 19 Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü Sn. Hanifi AVCI ya Senegal geleneksel kıyafeti hediye edilmiştir. 29

31 Şekil 20 Çalıştay kapanış seremonisinde esnasında imzalan işbirliği protokolü. 4. İkili Görüşmeler 4.1. Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı ile Görüşme Tarih: Saat: 10:00 Görüşmeye Katılanlar: TÜRKİYE Hanifi AVCI-Genel Müdür İsmail BELEN-Genel Müdür Yardımcısı Erdoğan ÖZEVREN-UNCCD Odak Noktası İbrahim YÜZER-Daire Başkanı Özlem YAVUZ-Şube Müdürü SENEGAL Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı Bakan Yardımcısı Orman Genel Müdürü Diğer 30

32 Senegal Bakan: Senegal i ülke olarak seçmeniz bizle için çok büyü onurdur. Türkiye ve Senegal bu organizasyon ile büyük bir işbirliği başlatmıştır. Biz sıkıntı içinde olan bir ülkeyiz. Doğa koruma konusunda işbirliğine ihtiyacımız var. Örneğin burada her gün bir orman yakılıyor. (Bakan burada yangınları izlediği televizyon ekranının başına geçerek aktif halde olan 2 yangını gösterdi ve bunun 10 saattir sürdüğünü belirtti.) Toprak bozuluyor, tarım zayıflıyor ve ekosistem bundan olumsuz etkileniyor, yeni çıkan bitkiler ise çok güçsüz oluyor. Kuzey bölgede su alanı olmasına rağmen çöl alanı var. Biz bu alanlara ağaç dikmek istiyoruz. Sizin bu konuda tecrübe sahibi olduğunuzu biliyoruz. Kuzey bölgedeki çöl ile güney bölgedeki ormanlık arasından Büyük Yeşil Duvar yer almaktadır. Güney bölgedeki ormanlık alan çok sık ve güzeldir. Ancak o ormanı korumak konusunda sıkıntılarımız ve bu konuda uygun yöntemi bulmak için sizden yardım istiyoruz. Orada yaşayan insanlara hem gelir kaynağı olacak hem de bu insanları bu işin içine dahil edecek bir bilgilendirme bilinçlendirme yapmak istiyoruz. Hem de o insanların ekonomisini düzeltecek bir yöntem istiyoruz. Ülkemizin güney kısmı nemli ve burada Mangrov? ağacı yetişmektedir. Bu ağaç topraktaki tuz dengesini ayarlamaktadır. Bunun yanı sıra deniz ekosistemi ile ilgili bilgiye ihtiyacımız var. Balık, karides, vb. gibi. O bölgedeki yerel ekonomiyi korumak için denizi koruma altına almalıyız. Milli parkımız 2 tane var, her park için ekoturizmi geliştirecek bir ortak arıyoruz. Bu parkları restore etmek ve sürdürülebilir şekilde yenilemek istiyoruz. Genel Müdürümüz: Çevre tüm dünyanın ortak sorunudur o yüzden ortak hareket etmek zorundayız. Biz Türkiye olarak bunu ortak sorun olarak görüyoruz ve ortak çalışmak istiyoruz. Bu konuları arkadaşlarımızla birlikte değerlendirerek hangi konularda işbirliği yapacağımızı belirleyeceğiz. Ardından size teknik bir heyet göndererek yerinde inceleme yapmak suretiyle yapacağımız çalışmaları netleştireceğiz. Ayrıca Sayın Bakanımızın bu konuda talimatları ve sizlere selamları var onu da iletmek istiyorum. Senegal Bakan: Eğitim sisteminde çevre konusunda bilinçlendirme çalışmaları yapıyoruz. Bu konuda defterlerin kapaklarında çevre ile ilgili bilgiler veriyoruz. (Örnekler gösterdi.) Genel Müdürümüz: Türkiye de her yıl 2000 den fazla yangın çıkıyor ve yılda ha. alan yanıyor. Türkiye orman yangınları organizasyonunda eski ve köklü bir tecrübeye sahiptir. Şu anda Akdeniz ülkeleri içinde en başarılı ülkedir. Yangın sayısı diğer ülkelerden fazla olmasına rağmen erken müdahale ile daha az alan yanmaktadır. Türkiye nin yangınla mücadeledeki farkı yangının ormancılar tarafından söndürülmesidir. Yangın mevsiminde tüm ormancılar görevlidir. Yangın araçları ve izleme sistemi gelişmiştir. Bu konuda kamuoyunun da ilgisi ve hassasiyeti var. Senegal Bakan: Mevcut bir ormanımızı Türkiye- Senegal Hatıra Ormanı olarak adlandırmak istiyoruz. Bu işbirliğimiz açısından büyük bir sembol olacaktır. NOT: Senegal in UNNF 10 daveti yapılıp yapılmadığı kontrol edilerek gerekli çalışmalar yapılacaktır. 31

33 4.2. Senegal Orman Genel Müdürlüğü ile Görüşme Tarih: Saat: 15:00 Görüşmeye Katılanlar: TÜRKİYE Hanifi AVCI-Genel Müdür İsmail BELEN-Genel Müdür Yardımcısı Erdoğan ÖZEVREN-UNCCD Odak Noktası İbrahim YÜZER-Daire Başkanı Özlem YAVUZ-Şube Müdürü SENEGAL Orman Genel Müdürü Ibra Diğer 2 kişi Bakan ile yapılan görüşme hakkındaki görüşleri soruldu. Senegal: İsmail Belen ile Roma da görüştük. Ancak Türkiye ile görüşmelere başlamamız UNFF 9 ile başlamıştır. Bundan sonra Türk Heyetini Senegal e davet ettik fakat geçen yıl Senegal Cumhurbaşkanının seçimi dolayısıyla Türkiye heyeti gelemedi. Bu yüzden bu süreç ve netice itibariyle çölleşme ile mücadele konusunda geciktik. Türkiye Başbakanının ülkemizi ziyareti ile ilişkilerimiz pekişmiştir. Bundan sonra daha da iyi olacaktır. Senegalin kuzeyindeki kurak alanları bu ziyaretinizde görmüş oldunuz. İklim değişikliğinden toprak bozulmasına kadar birçok faktör bulunmaktadır. Çalı yangınları bu faktörlerin başında gelmektedir. Özellikle ülkenin orta kısımlarında tuzlanma ve çoraklanma vardır. Ülkenin kıyı kesimlerinde kumul hareketi vardır. Senegalin tüm sebze ve meyvesi bu bölgeden temin edilmektedir. Ülkenin güney kısmı ormanlarla kaplıdır ve tüm ormanlar buradai tu bulunmaktadır. Çalı yangınlarıyla ormanlar yok olmaktadır. Halk geçim için ormanların içine yerleşmekte bu da orman alanlarının azalmasına neden olmaktadır. Özellikle Mangrov ormanları yok olmakta bu da topraktaki tuz dengesini bozmaktadır. Felix-hurma ağacına çok ihtiyacımız var, burada Ramazan ayında bol hurma tüketiliyor ancak ağaçlar kesildiği için bu ihtiyacımızı ihraç ederek gidermek zorunda kalıyoruz. Bu ağaçların miktarını artırmak istiyoruz. TÜRK ormanı adını vereceğimiz bir ormanımız var. Bu orman hazır ama açılışını yapmak için Türkiye nin desteğini bekliyoruz. Temizlik ve tamamlamaya ihtiyaç vardır. Büyük Yeşil Duvar projesinde birçok ülkeyi birbirine bağlamak istiyoruz. Büyük Yeşil Duvar projesine Rio Zirvesinde karar verilmişti. Afrika için iklim değişikliği açısından ortaya konulan önemli bir projedir. Büyük Yeşil Duvar Projesi aynı zamanda OECD nin sürdürülebilir kalkınma projesi içerisinde de yer almaktadır. Bunu Senegal Cumhurbaşkanı 32

34 istedi. Bunun için gerekli işlemleri, çölleşmenin durdurulmasını Senegal ormancılık teşkilatı yapmaktadır. Çölleşmenin asıl nedeni ise fakirliktir. Türkiye: Büyük Yeşil Duvar Projesinde Senegal ile birlikte çalışabiliriz. Biz uzun vadede diğer ülkelerle de çalışmayı düşünüyoruz. Senegal ile yapacağımız çalışma bir başlangıç teşkil edecek ve bu bakımdan örnek teşkil edecektir. Bu çalışmaları havza bazında yapmayı düşünüyoruz. Seçilecek olan bir havzayı ele alarak oradaki tüm çalışmaları yapmak istiyoruz. Burada yapacağımız çalışmalar tüm ülkelere örnek teşkil edeceği için seçilecek alanın ulaşımın rahat sağlanabilmesi açısından Dakar a yakın olmasını istiyoruz. Senegal: Dakar her yıl sular altına kalıyor. Dakar da suyun döküleceği bir yer olmadığı için yağmur yağınca su basıyor. Özellikle Ties den gelen sular Dakar ı basıyor. O yüzden projenin sel kontrolünü içermesi gerekli. Hazır bir projemiz var ancak yeterli finansman yok. (Proje özetini gönderecekler.) Prof.Dr. İbrahim Atalay ın sunumu bu konuda somut örnek olması açısından bizim için çok yararlı oldu. Türkiye: Felix kumlu bölge ister olmazsa başka alanda da çalışabiliriz. Senegal: Ties bölgesi Felix için uygun. Daha büyük yüzölçümü gerekirse farklı alan önerebiliriz.senegal ulusal çapta uzun vadeli proje yerine kısa vadeli projeleri tercih ediyor. Felix için devlet tarafından ağaçlandırma yapmak yerine halkın ağaçlandırmada yer alacağı ufak ağaçlandırmalar yapılmalı. Denyai bölgesinde yerde sebze yeiştiriliyor. Oradaki tarlalara hurma dikilebilir. Bu alan Dakar a da yakındır. Bu iki şekilde yapılabilir. 1- Ties havzasında felix, coco ağaçları dikimi için halkla birlikte çalışılacak uygun bir yer var. 2- Kıyı şeridine ise hurma dikilebilir. Ties bölgesi havza yönetimi açısından uygun bir yer. Kıta ve deniz arasında kopma noktası var. Su hareketleri bu bölgede engelleniyor. Ties bölgesinde bir uygulama olursa bu alana etkisi olacaktır. Ties bölgesinin topoğrafik yapısı engebelidir. Bu entegre proje olacaksa ulaşım açısından da Ties uygun bir bölgedir. Türkiye: Türkiye tüm bu çalışmaları yerinde etüd etmek için bir teknik bir heyet göndereceğiz. Bu heyette: 1-Yangın, 2-Tuzlu alanlar, 3- Havza kontrolü, Konularında uzman olan kişiler yer alacaktır. Senegal: Kavramsal açıdan hemfikiriz. Gelecek olan uzmanları sahaya götürerek yerinde incelemeler yapılır. Ayrıca size proje için concept note hazırlayarak göndereceğiz. Özellikle çalı yangınlar konusunda yardıma çok ihtiyacımız var. Türkiye: Meradan sorumlu bakanlık var mı? Senegal: Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı sorumlu. Türkiye: Büyük Yeşil Duvar civarındaki meralarda otlatma sorunu var. Buna dikkat çözüm bulunması gerekli. Senegal: Görüştüğümüz konuları içeren karşılıklı imzalayacağımız bir toplantı tutanağı imzalayabiliriz. 33

35 Şekil Şubat 2013 günü Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı Sayın Haydar El Ali Makamında ziyaret edilmiş ve beraberce hatıra fidanı dikilmiştir. 4.3 Mısır ile Görüşme Mısırı temsilen toplantıya katılan Tarım Bakanlığı Ormancılkı Sektor Genel Müdürü Sayın Ali Omar Mohamed Asal ile görüşmeler yapılmış yapılan görüşmelerde işbirliğine hazır oldukları özelikle "Great Green Wall" projesi ve "Toz taşınımı çalıştayının Mısırda düzenlenmesine konularında birlikte çalışılabileceği ifade edilmiştir. İletişim Bilgileri; Ali Omar Mohamed Asal Tel: Office: Fax: Home:

36 4.4 Burkina Faso ile Görüşme Görüşmelere Türkiye Cumhuriyeti adına ÇEM Genel Müdürü Hanifi AVCI ve UNCCD Odak Noktası Erdoğan Özevren, Burkina Faso adına ise Orman Genel Müdürü Mr. Adam Doulkom ve Ulusal Araştırma Merkezi Genel Müdürü Sayın Sibidou SINA katılmıştır. Burkina Faso temsilcileri ülkelerinin genel durumu hakkında bilgi vermişlerdir. Bu bilgiler; Ülkelerinin Sahel bölgesinde yer aldığı ve kurak bir ekosisteme sahip olduklarını, sıcaklıkların C derece arasında değiştiğini, Temel Problemler olarak; Kuraklık, yağış azlığı, sıcaklık, doğal kaynaklar üzerine olan insan baskısı, aşırı nüfus artışı olarak ifade edilmiştir. Ormancılık ve çölleşme ile mücadele faaliyetleri, Çevre ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı bünyesinde yürütüldüğü, Ormancılık Araştırma Merkezinin ve Orman Genel Müdürlüğünün bu bakanlık içerisinde yer aldığı ve 13 adet bölge müdürlüğü olduğu, İşbirliğine ihtiyaç duydukları konular olarak; Bozuk alanların ağaçlandırma yolu ile iyileştirilmesi, Makinalı toprak işleme, Odun üretimi amaçlı orman yönetim planlarının hazırlanması ve uygulanması, Entegre, katılımcı havza yönetimi ve "Great Green Wall" projesi olarak ifade edilmiştir. İletişim Bilgileri Adam Doulkom: Tel: Mobil , doulkom.adfama@yahoo.fr 06 BP Ouagadougou 06 BURKINA FASO Sibidou SINA, Tel: , Mobil: Fax: sib_sina@yahoo.fr, sibsina@fasonet.bf 35

37 01 BP 2682 Ouagadougou 01 BURKINA FASO 5. Sonuç ve Değerlendirme Sahaları ziyaret eden çalışma grupları kendi çalışmalarını ve rehbere eleştirilerini Çalıştay ın 4. Günü sunmuştur. Ayrıca katılımcı ülkelere (Cezayir, Sudan, Türkiye, Mali, Burkina Faso, Senegal, Nijerya, Fas, Mali, Belçika, Nijer gb.) tek tek katkılarını sunmaları için söz verilmiştir. Bu katkılar bir bütün olarak alınarak çalıştay hakkında şu değerlendirmeler yapılmıştır; Özellikle kaliteli tohumluk üretimi ve teknolojisi ihtiyacı vardır. Bu konuda Burkina Faso da bulunan Tohum Bankası3 öne çıkmıştır. Özellikle Afrika da yer alan ülkelerin farklı düzeylerde doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi, arazi ıslahı ve odun dışı gelir getirici faaliyetler konularında kapasite geliştirme ihtiyacı vardır. Restorasyon çalışmaları için su, toprak koruma / kullanma ve yönetimi ile ilgili teknik sorunlar, mekanik yetersizlikler bulunmaktadır. Ülkelerin politika ve finansman eksikleri vardır. Bu anlamda benzer durumlardaki ülkeler arasında işbirlikleri ve tecrübelerin paylaşılmasına ihtiyaç vardır. Bölgede STKların arazi bozulumu restorasyonu konusunda daha etkin çalışmasına ihtiyaç vardır. Gelecekte yapılması önerilen çalışmalar ise şöyledir; Restorasyon çalışmalarının başarısını engelleyen ortak sorunlar Çalıştay sırasında katılımcılar tarafından tespit edilmiştir. Bunlar değerlendirilerek Çalıştaya ait rapor Mayıs 2013 te hazırlanmış olacaktır. Nisan 2013 te İstanbul da gerçekleştirilecek olan UNFF 10 toplantısında bir yan etkinlik düzenlenecektir. Eylül 2013'te Bonn da gerçekleşecek olan UNCCD/COP 11 de (Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi Taraflar Toplantısı nda) rehberin lansmanı yapılacaktır. 6. Ekler 3 Burkina Faso da yer alan Milenyum Tohum Bankası hakkında bilgiye adresinden ulaşılabilir. 36

38 Ek 1. Türkiye nin Rehbere Katkısı GENERAL COMMENTS 1. Some terms such as landscape restoration, forest rehabilitation, and spatial planning were used exchangeably, which may be confusing. 2. In Turkey, farmer insurance is an important application to prevent mostly internal migration from the rural to urban areas. The farmer insurance (Bağkur) has a two-fold benefit. First, the farmers can get retirement salary after a certain age, and second they feel confident for the future so it ensures a more sustainable rural life. 3. The case study approach is mainly based on providing an indication of a relative subsystem of resilience. However, an algorithm should be developed to evaluate limitations of ecological, economical, social, and cultural limitations of resilience then the actions should be oriented to decrease each of these limitations. In addition, interactions among rural resilience, regional competitiveness, regional specialization, and landscape design should be parameterized 4. By applying resilience theory to empirical case studies, the current state of a social-ecological system can be assessed, and predictions can be made about whether or not the properties of interest are resilient. 5. Land consolidation works are common in Turkey. This will increase the farmers income by lowering time and expenses such as fuel, tractor, and increasing the work efficiency. 6. In Turkey, agricultural subsidies have been diversified and increased in quantity. The farmers receive about 50 different subsidies ranging from fodder production to unborn calf. This approach is to diversify and increase the farmers income for the purpose of developing a sustainable and resilient rural life. 7. Is forest restoration a rehabilition program itsef? Somewhere it is used excgengably as a rehabiliton or even lanscape planing! 8. Various rehabilition programs may be applied at diffent spatial and temporal scales and these programs may be combined or linked under framework of country or state scale. For example, forest rehabilitation would be a major type in one location while a sustainable agricultural development may be a mojor type in another case. 9. The training of the local beneficiaries is important. Most of the studies in Turkey show that many local societies are unaware how the reach the government incentives. 10. Methodologies should be discussed to lessen tradational persistance of societies for some unsustainable applicaitons such as residue burning. In Turkey, strong enforcements on residue burning generally fail to protect residue. The farmers should be trained, explianing adverse effect of residue burning and how to adapt more sustainable pratices to stop it. 11. The guideline can be organized such as: 1. The importance of the subjects and related literatures. 2. The methologies and their existing results (the case studies may be given in this section). SPECIFIC COMMENTS 1. Page 2: The principal targets are: To initiate a comprehensive analysis, evaluation and documentation of relevant forestation and restoration programmes in and projects in drylands in collaboration with its member countries and local partner organizations. This endeavour aimed at compiling and evaluating the lessons learnt and developing operational guidelines for the restoration of degraded forests and lands within the difficult environmental socio-economic framework conditions in drylands, for the benefits of the local population. The compilation of this document is based on the following : (Page 2) 37

39 1. Analysis of lessons learnt and experiences from restoration programmes and projects through on-line research and literature review on the subject and of available documentation related to restoration projects and programmes; 2. The application of a comprehensive Restoration Monitoring Tool developed by FAO, to analyse and evaluate field projects/programs and to help guide project implementers in compiling the lessons learnt, analysing and monitoring the performance and impacts of forest restoration projects and programmes. This tool was tested by a number of contributors who volunteered to share their experiences and lessons learnt from 22 forestation and forest restoration projects/programs. 3. The results and recommendations from the first international workshop on Building forest landscapes resilient to global changes in drylands that was successfully organized on May 2012 in Konya, Turkey by the Turkish Ministry of Forestry and Water Affairs, FAO, the Turkish International Cooperation and Coordination Agency (TIKA) and the German Agency for International Cooperation (GIZ). During this event, participants shared experiences through presentation and discussions on a great number of case studies/ projects, identified key elements of success and failure in forest restoration projects and discussed the comprehensive Restoration Monitoring Tool. Participants appreciated the opportunity to establish and extend their professional networks through this event and to contribute to amending the Restoration Monitoring Tool through their expertise and feedback. They also gave valuable guidance on the structure and content of this document untitled Guidelines for building landscapes resilient to global changes in drylands (Page 2) Our Comments 1. The title indicates a broader area of activities than the above listed objectives. That rural areas have the potential to fulfill various functions simultaneously should be considered in building resilient landscapes in these areas. A large number of functions of the rural areas should be recognized. The multitude of these functions can be grouped into three main categories: Agriculture, landscapes, and rural services. Interactions among these components should be evaluated quantitatively. In general, there are two approaches in evaluating resilience 1) the development of a resilience index to compare resilience at a macro level, between countries or regions 2) use case study or series of case studies to assess resilience. It seems that in this document, later is considered. This should be stated explicitly. 2. Definition of rural area should be given at the beginning. 3. The resilience theory or concept of rural resilience should be defined briefly. Page 9: Introduction to Drylands Our Commnents Response of local community dynamics in socio-ecological aspects to global changes such as drought, economic shocks, and son on may be mentioned briefly. Page 13: LaReMoT (Landscape Restoration Monitoring Tool) is a comprehensive monitoring tool developed by FAO, to analyse and evaluate field projects/programs and to help guide project implementers in compiling the lessons learnt, analysing and monitoring the performance and impacts of forest restoration projects and programmes. It will serve as a tool to gather information on good practices and to facilitate the sharing of know- 38

40 how on effective restoration approaches, strategies, methodologies and techniques among dryland regions. The applicability of this tool will be field-tested prior to large-scale application. Our commnets Fig 2. incuded no socio-economic varibles. Without including socio-economic varibles, a resilince in a rural area may not be assessed fully. Dynamics of varibles and processes, and intracitons among these processes and variables should be known to effectively assess the resilience of a system. The components of the systems should be well defined and the relations among them should formulated then the likely results should be discussed in terms of resilience and sustainability of developments. In Turkey, desertificaiton risk is mainly considered in giving priority to development rahabiliton projects. Social-ecologic, cultural and economic varaibles are considered in different areas. The weights attained to each varible or grop of varibles differ based on the scale, geographic locaiton, social and cultural structure of the region as well as eclogic properties. In the later part of the guidance the social-ecologic, socio-economic and cultural components are covered in some details. However,we suggest that all the aspects of resilient landscape development should be outlined first and details should be given then. Page 15: 1.4. The challenge is to package and marketing forest restoration as part of a credible investment opportunity and to find ways (i.e. payment for environmental services) to compensate land users until the restored areas become productive. Our comments The influence of these variables on the overall dynamics of the system should be forecasted well. For example, one should ponder how the forest rehabilitation will affect the bio-diversity, which is very imoprtant for resilience of the rural development. Case Stduy 1. Our comments Case study 1 shows that no cross-sectoral coordination has been achieved yet. The results of these reglations or rehabilitons may not be as they are expected. Effect of forest rehabilitation on each stakeholder should be analyzed in different scales to claim such positive impact of the rehabilitation projects. Any process decreasing species richness results in an decrease in complexity, which implies a lowered ecosystem s total productivity, stability, and resilience in the face of environmental changes and disturbances. Page Planning at the right scale: The landscape approach to restoration in drylands 39

41 Our comments It is difficult to plan a rehabilitation project on a landscape (or watershed) scale when the area has a high variation in social-ecological and economical variables. The Anatolian Watershed projects of Turkey has planned 97 micro-watersheds (catchments) in Kızılırmak Watershed. The most of the activities were site-specific due to high variation of soils, landforms, biodiversity, climate, and social-ecologic properties in the watershed. We believe that the variability is the key property in determining the right scale in rehabilitation studies. Spatial statistics (geostatistics) may be used beforehand to decide the right scale to be used in rehabilitation projects. It may be necessary to embed agriculture and rural services in clusters as Turkey is applying in and Southeastern Anatolian and Konya Basin Development projects. In Southeastern Anatolia Development project (SAP) the services have been embedded to four main categories: Agricultural, industrial (mostly agricultural type industry), hydropower electricity generation, and rural services. All these clusters interact one to another by some degree. Pages 25-26: Our Commnents The content given here is more complicated than otlined in Page 2. This causes some confusions on sort of methodologies to be applied. Page 27-29: The Case Study 3 Our Comments The Case Study 3 may be considered in some dryland rehabilitation projects since the study has already yielded important expected outcomes. Page 34-35: The root-causes of degradation and desertification in drylands that impede the recovery or restoration of a particular area are often a variety of socio-political and economic factors that operate at a more global scale national, international - whose distance from actual incidences of loss, either in space or time, make them a challenge to identify and remedy. Traditional in-situ restoration approaches that just focus on local level problems are necessary but insufficient to address the magnitude of degradation and desertification in drylands. The logical strategy will be to understand and remove the underlying socio-economic and political causes that truly drive forest degradation and deforestation, which means scaling up the restoration objectives and actions to a larger scale, and strengthening the sustainability of restoration actions in the field through macro-level measures such as: Our Commnets The desertification risk may be calculated and then rehabilitation strategies should be adjusted based on calculated desertification risks. As dersertificaiton calculations considers ekologic, social and economic variables or clusters of variables then no upscaling may be necessary. 40

42 Page 40: Moreover, multi-disciplinary teams with a good integration of knowledge from different sectors plant ecology, agriculture, forestry, grazing, mining restoration, etc and fields ecology, sociology, economy - have contributed to exchange and adapt know-how resulting in a substantial improvement of landscape restoration practices in the field. Four rural subsystems ( should be identified as key to understand the functioning of the system, and relationships between these should be schematized. Our Commnets This kind team may be possible by a project targeting a versatile spatial development of a lanscape with very different social-ecologic, cultural, and economic varibles. Page 41 A data-base needed to fulfil use of minimum varibles to develope a spatial landsape planning in a larga sacale (region or conutry). This use of available data and data to be collected by satelite technology and other remote sensing means may be used. A GIS-based appropach may be needed in evaluating the data. Page 48: Our Commnets It should be better explained how to organize and use the data subsets in GIS. Page 50: In the case of Kallu Woreda (southern Wello, Ethiopia), area enclosure resulted only 9 years after in significantly higher soil organic matter, soil moisture, and exchangeable Ca (62). Our comments What is the importance of exchangeable Ca here? Why not other nutrients, such as K, N, P, S? Page 70: Figure 7. Our Comments The symbols should be defined at Fig. footnote. Page 85: Assisted watering during planting and maintenance operations Our comments 41

43 Some of the information has already been given previously. Page 89: Use of nurse-plants or facilitator species Our Comments Information given under this subtitle have been mostly covered else where in this document Page 92: Sesbania sesban, Tephrosia vogelii, T. candida, Gliricidia sepium, Crotolaria grahamiana, and Leucaena leucocephala Our commnets The plant species names should be written in Italic. Page : Our Comments The tool LaReMot may be explained in more detail since the guidelines is heavily deal with it. For example; the data type, the type of program and algorithms used, how it reports the results, and so on may be tabulated. COMMNETS ON STYLE 1. The word socioeconomic is used as socio-economic else where in the document. 2. Fig.2: Is this a figure or table. It looks like table more than a figure. In addition, the symbols and the other indicators should be defined at footnotes. For example what does x mean, what do numbers 1,2, and 3 mean in Niger 1, Niger 2, Niger 3, and so on? The fig caption is generally given under the figure. Is this a specific style of FAO to give fig caption over figure? Legends should be used or some details should be explained in fig. captions. 3. Fig.3: Unusual contents such as c, cc, ccc, should be defined at footnote. What does the 5 indicate in Extreme weather events and climate change in 22 restoration initiatives in drylands (FAO LaReMoT) 5. Also, what does the direction of arrows mean? And finally waht do different colors mean? 4. Page 17: the Global Mechanism, UNCCD's tool for mobilizing resources to combat land degradation, desertification, and poverty in drylands ( Insert a comma before and. 5. Figs.4 and 5: The figure content can not be understood adequately. The unusual numbers and symbols should be defined at foornotes. 6. Page 19: Of the above, it can be concluded that landscape restoration.(isert a comma after above). 7. Page 22: The term bylaw is typed as by-law some other places. 8. Page 35: The term root causes is typed as root-causes else where. Also, the term socio-economic were typed as socioeconomic else where. 9. Page 46: the term ongoing is typed as on-going else where. 42

44 10. Page 54 second paragraph:...to the work with the then Minister of Water Affairs and Forestry...should be... to the work with the Minister of Water Affairs and Forestry...(remove then ) 11. Page 56: Last sentence of second paragraph:.15% to 4-0%...should be 15% to 4.0%...(romeve the dash before 0). 12. Please see the annotated copy of the document to find the other comments on the style. 43

45 Ek 2. Deklarasyon 44

46 45

47 46

48 Ek 3. Hazırlık Dosyası T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURAK ALANLARDA KÜRESEL DEĞİŞİMLERE DAYANIKLI PEYZAJLARIN OLUŞTURULMASI ÇALIŞTAYI (DAKAR-SENEGAL) (24-28 Şubat 2013) HAZIRLIK DOSYASI 47

49 1. SÜREÇ HAKKINDA BİLGİ FAO Rehberi Hakkında Bilgi Türkiye Tarafından Hazırlanan Rehber En Az Gelişmiş Ülkeler (EAGÜ) Eylem Planı ile Bağlantısı Silvamed, Çölleşme İle Mücadele Ve Kurak Alanların Rehabilitasyonu Çalışma Grubu İle Bağlantısı Akdeniz Orman Strateji Belgesi ile Bağlantısı ÇALIŞTAY TASLAK PROGRAMI VE HEYET LİSTESİ Taslak Çalıştay Programı Heyet Listesi; SENEGAL HAKKINDA GENEL BİLGİ Ülke Künyesi Coğrafi Verileri Nüfus ve Sosyal Hayat Ekonomiye Genel Bakış Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri Ormancılık Yapısı Diğer Bilgiler Korunan Alanlar Milli Parklar Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar Ulusal Odak Noktası Ulusal Stratejik Belge, Eylem Planları ve Projeler Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz Senegal Yetkililerince Doldurulan Anket VİZE BİLGİLERİ BÜYÜKELÇİLİKLER KONAKLAMA İMKÂNLARI İLGİLİ BAŞBAKANLIK GENELGELERİ OCAK 2012 TARİHLİ VE SAYILI RESMİ GAZETEDE YAYIMLANAN GENELGE AĞUSTOS 2011 TARİHLİ VE SAYILI RESMİ GAZETEDE YAYIMLANAN GENELGE MART 2010 TARİHLİ RESMİ GAZETEDE YAYIMLANAN GENELGE

50 1. SÜREÇ HAKKINDA BİLGİ 1.1. FAO Rehberi Hakkında Bilgi FAO üyelerinin önerisi üzerine, kurak alanlardaki ilgili restorasyon ve ağaçlandırma projelerinin kapsamlı analizi, değerlendirmesi ve belgelendirmesi gereğini kendi üye ülkelerinin ve yerel ortaklarının işbirliğiyle tespit etmiştir. Bu kapsamda, şu ana kadar edinilen tecrübelerin toparlanmasını ve değerlendirmesini, yerel halkın refahı için sosyo-ekonomik olarak zor şartlarda olan bozulmuş orman ve arazilerin restorasyonu için rehber oluşturulmuştur. Rehber, Akdeniz tipi ekosistemleri (Akdeniz havzası, Güney Afrika, Güneybatı Avusturalya, Şili ve Kuzeybatı Amerika), Sahra, Batı ve Orta Asya, Kuzey Çin ve Latin Amerika ya odaklanmaktadır. Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi; araştırma ve literatür taraması ve mevcut dokümanlarla öğrenilen derslerin ve tecrübelerin analizi ve FAO tarafından geliştirilen kapsamlı Restorasyon İzleme Aracı 4 nı, saha projelerini, programların analizini ve değerlendirilmesini, proje uygulayıcılarına rehberlik edecek olan orman restorasyon projelerini ve programlarını, onların uygulanmasını, analizlerini ve izlenmesini temel almaktadır Türkiye Tarafından Hazırlanan Rehber Türkiye, kurak, yarı kurak ve yarı nemli iklim özelliğine sahiptir. Günümüze kadar kurak alan yönetimine yönelik birçok çalışma geçekleştirilmiştir. Bu anlamda Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, bozulan arazilerin rehabilitasyonunu ve sürdürülebilir arazi yönetimini ve ulusal tecrübenin paylaşılmasını sağlamak adına Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın konusunda uzman personelinin ve çeşitli üniversitelerden akademisyenlerin katkılarıyla Kurak ve Yarı kurak Alanlarda Ağaçlandırma ve Rehabilitasyon Rehberi hazırlamıştır En Az Gelişmiş Ülkeler (EAGÜ) Eylem Planı ile Bağlantısı Ülkemizin ev sahipliğini yaptığı Birleşmiş Milletler (BM) En Az Gelişmiş Ülkeler (EAGÜ) IV. Konferansı 9-13 Mayıs 2011 tarihlerinde İstanbul da düzenlenmiştir. Bu Konferansta EAGÜ lere yönelik olarak ülkemiz tarafından hazırlanan Ekonomik ve Teknik İşbirliği Paketi açıklanmıştır. Bu anlamda kurum ve kuruluşlar harekete geçmeye 4 Bu araç 22 restorasyon ve orman restorasyon projelerinden öğrendiği dersleri ve tecrübeleri paylaşmaya gönüllü katılımcı tarafından test edilmiştir. 49

51 davet edilmiş, teklif edilen projelerin uygulanabilmesi için kamu kurum ve kuruluşlarınca gerekli kaynak tahsisini yapması istenmiştir. EAGÜ lere yönelik bu girişim, Türkiye nin çok yönlü ve aktif dış politika yaklaşımı ve küresel meselelerde daha çok söz sahibi olma iradesinin somut bir yansıması olarak görülmektedir. Bu anlamda FAO tarafından hazırlanmakta olan özellikle akdeniz ekosistemleri, Sahra, Batı ve Orta Asya, Kuzey Çin ve Latin Amerika ya odaklanan Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi söz konusu genelge kapsamındadır Silvamed, Çölleşme İle Mücadele Ve Kurak Alanların Rehabilitasyonu Çalışma Grubu İle Bağlantısı Uluslararası düzeyde orman politikaları, kurumları ve uygulamalarında işbirliği geliştirmek adına FAO himayesinde kurulmuş bir yapı olan Silva mediterranea (SilvaMED), Akdeniz bölgesini kapsamakta olup dönem başkanlığı Türkiye dedir. Bu yapının altında çeşitli çalışma grupları faaliyet göstermektedir; 1. Orman Yangınları : İSPANYA tarafından koordine edilmektedir. 2. Odun dışı orman ürünleri : PORTEKİZ tarafından koordine edilmektedir. 3. Ormanların Yönetimi ve Sürdürülebilir Kalkınması FRANSA tarafından koordine edilmektedir. 4. Orman Genetik Kaynakları : İTALYA tarafından koordine edilmektedir. 5. Akdeniz Orman ve İklim Değişikliği' FAS tarafından koordine edilmektedir. 6. Sürdürülebilir Finansman Mekanizmaları : BULGARISTAN tarafından koordine edilmektedir. 7. Kentsel ve Peri-kent ormancılığı' : İtalya tarafından koordine edilmektedir. 8. Kurak alan ormancılığı / çölleşmeyle mücadele : Türkiye tarafından koordine edilmektedir. Bu anlamda akdeniz ekosistemlerine de odaklanan Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi Türkiye nin koordinasyonunda yürütülen Kurak alan ormancılığı / çölleşmeyle mücadele çalışma grubu nun bir faaliyetidir. Söz konusu rehber, Mart 2013 te Tlemcen de (Cezayir) yapılması planlanan Üçüncü Akdeniz Orman Haftası nda sunulacaktır Akdeniz Orman Strateji Belgesi ile Bağlantısı SilvaMED, başta kontrol altına alınamayan yangın riski, biyoçeşitlilik kaybı, su kıtlığı ve küresel değişime uyum sağlama gibi yeni tehlikelerle karşı karşıya kalan Akdeniz ormanlarında değişimlerle mücadele etmek ve 50

52 ormanlarının sürdürülebilirliğini, çeşitli ekolojik ve sosyo ekonomik mal ve hizmetlerle kırsal kalkınmaya katkı sağlamak için, ulusal ve bölgesel orman politikalarının gözden geçirilmesi adına Akdeniz Ormanlarının Stratejik Çerçevesi isimli bir strateji belgesi hazırlamaktadır. Aşağıda belirtilen üç temel amaç ve dokuz stratejik hat önerilmektedir; Söz konusu strateji belgesi, Mart 2013 te Tlemcen de (Cezayir) yapılması planlanan Üçüncü Akdeniz Orman Haftası nda sunulacaktır. 51

53 2. ÇALIŞTAY TASLAK PROGRAMI VE HEYET LİSTESİ 2.1. Çalıştay Programı Düzenleyenler Diller Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı Senegal Su, Orman, Avcılık ve Toprak Koruma Genel Müdürlüğü Büyük Yeşil Duvar Kurumu Senegal Ulusal Ajansı Türkiye Orman ve Su İşleri Bakanlığı Türk Uluslararası İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TIKA) Afrika Birliği Komisyonu (AUC) Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Fransızca, İngilizce Amaçlar Kurak alanlarda küresel değişimlere dayanıklı Peyzajların oluşturulması rehberinin taslak halinin tartışılması, iyileştirilmesi, onaylanması Geliştirilmiş rehberlerin Sahra ve Sahara Girişiminin uygulaması için Yeşil Büyük Duvara entegrasyonunun desteklenmesi; Kurak alanların restorasyonu konusunda bilgi ve tecrübe paylaşımı için bir platform oluşturulması Kurak alan restorasyonu konusunda kurumsal işbirliği ortaklığının geliştirilmesi hakkında tartışmaların başlatılması Beklenen Çıktılar Rehberlerin bitirilmesi konusunda öneriler; Büyük Yeşil Duvar ortak ülkelerindeki üreme materyalinin, bitki yetiştirmenin ve arazi restorasyonu faaliyetlerinin teknik yönlerini geliştirmek için öneriler Kurak alan restorasyonunda işbirlikçi kurumsal ortaklığın kurulması için fikir önerileri Katılımcılar Uzmanlar ve devlet kurumları, bölgesel ve uluslararası örgütler, araştırma, sivil toplum kuruluşları, özel sektör ve kurak restorasyon kalkınma ortaklarının temsilcileri (fidanlıklar, tohum, dikim teknikleri, toprak, su yönetimi ve korunması, çiftçi tarafından yönetilen doğal gençleştirme vb.) 52

54 Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere Dayanıklı Peyzajların Oluşturulması Rehberi İkinci Uluslararası Çalıştayı King Fahd Hotel, Dakar, Senegal, Şubat

55 Düzenleyenler Diller Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı Senegal Su, Orman, Avcılık ve Toprak Koruma Genel Müdürlüğü Büyük Yeşil Duvar Kurumu Senegal Ulusal Ajansı Türkiye Orman ve Su İşleri Bakanlığı Türk Uluslararası İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TIKA) Afrika Birliği Komisyonu (AUC) Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Fransızca, İngilizce Amaçlar Kurak alanlarda küresel değişimlere dayanıklı Peyzajların oluşturulması rehberinin taslak halinin tartışılması, iyileştirilmesi, onaylanması Beklenen Çıktılar Geliştirilmiş rehberlerin Sahra ve Sahara Girişiminin uygulaması için Yeşil Büyük Duvara entegrasyonunun desteklenmesi; Kurak alanların restorasyonu konusunda bilgi ve tecrübe paylaşımı için bir platform oluşturulması Kurak alan restorasyonu konusunda kurumsal işbirliği ortaklığının geliştirilmesi hakkında tartışmaların başlatılması Rehberlerin bitirilmesi konusunda öneriler; Büyük Yeşil Duvar ortak ülkelerindeki üreme materyalinin, bitki yetiştirmenin ve arazi restorasyonu faaliyetlerinin teknik yönlerini geliştirmek için öneriler Kurak alan restorasyonunda işbirlikçi kurumsal ortaklığın kurulması için fikir önerileri Katılımcılar Uzmanlar ve devlet kurumları, bölgesel ve uluslararası örgütler, araştırma, sivil toplum kuruluşları, özel sektör ve kurak restorasyon kalkınma ortaklarının temsilcileri (fidanlıklar, tohum, dikim teknikleri, toprak, su yönetimi ve korunması, çiftçi tarafından yönetilen doğal gençleştirme vb.) 54

56 2.2. Heyet Listesi; Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü 1. Hanifi AVCI- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü 2. İsmail BELEN -Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı 3. Erdoğan ÖZEVREN- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü UNCCD Ulusal Odak Noktası 4. Hayrettin YILDIRIM-Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Daire Başkanı 5. Özlem YAVUZ-Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Şube Müdürü 6. Yasemen Aslı KARATAŞ- Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Uzman Yardımcısı Orman Genel Müdürlüğü 7. İbrahim YÜZER Orman Genel Müdürlüğü Daire Başkanı 8. Necati SEZGİN Konya Orman Bölge Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 9. Ramazan DİKYAR Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Üniversiteler 10. Prof.Dr.İbrahim ATALAY Dokuz Eylül Ünv. 11. Prof.Dr.Sabit ERŞAHİN Çankırı Karatekin Üniv. TİKA 12. Seda DAĞLI- TİKA uzmanı 13. Kutluhan YÜCEL- TİKA uzmanı 14. FAO 15. İbrahim YAMAÇ 55

57 3. SENEGAL HAKKINDA GENEL BİLGİ Ülke Künyesi Senegal Cumhuriyeti République du Sénégal Bayrak Başkent:Dakar Resmî dil(ler): Fransızca, Mongolfca Bölgesel dil(ler): Wolof, Soninke, Seereer-Siin, Fula, Maninka, Diola Milliyet: Senegalese Yönetim biçimi: Cumhuriyet Cumhurbaşkanı :Abdoulaye Wade Başbakan: Souleymane Ndéné Ndiaye Kuruluş: - Fransa'dan 4 Nisan 1960 Yüzölçümü: - Toplam km² (Su (%) 2.1 Nüfus: tahmini 13,711, sayımı 9,967,215 Para birimi: Frank (XOF) Trafik akışı: Sağ Telefon kodu: 221 Coğrafi Verileri I. Konumu Batı Afrika da Atlantik kıyısında kuzey enlemleri ve batı boylamları arasında yer alan bağımsız bir devlettir. 56

58 II. Sınırları ve Komşuları Senegal, resmi adıyla Senegal Cumhuriyeti, Senegal Nehri'nin güneyinde, Batı Afrika'da yer alan bir ülkedir. Batıda Atlas Okyanusu 531 km, kuzeyde Moritanya 813 km, doğuda Mali 419 km, güneyde ise Gine 330 km ve Gine Bissau 338 km sınırı bulunan Senegal'in toplam sınır uzunluğu Atlas Okyanusu dahil 3171 km dir. Yeşil Burun adaları Senegal kıyılarının 560 km ötesindedir. Ülkenin başkenti, Afrika kıtasının Atlantik Okyanusu na uzandığı Cape Verde yarımadasında yer alan Dakar dır. Coğrafi konumundan dolayı Amerika ve Avrupa kıtalarıyla yapılan ticaretin merkezi olan Dakar, aynı zamanda bir turizm kentidir. Önemli deniz ve hava yollarının kavşağında yer alan Senegal in diğer büyük şehirleri ise Diourbel, Kaolack, Kolda, Louga, Rufisque, Saint-Louis, Thies, Tambacounda, Ziguinchor, Fatick, Matam, Kedougou ve Sedhiou dur 57

59 III. Arazi Yapısı Senegal yaklaşık olarak km 2 lik bir yüz ölçümüne sahiptir. Bağımsız Gambia Cumhuriyeti, Gambi Nehri boyunca Senegal topraklarıyla çevrilmiş olup, onun güney parçası olan Casamance bölgesinin çoğunu diğer topraklarından ayırır. Gambia ülke içerisine 320 km kadar girmiştir. Ülkenin çoğu dalgalı arazi olup, ortalama 200 m civarında yüksekliğe sahiptir. Güneydoğuda yer alan Fouta Djallon Dağları eteklerinde ise, yükseklik yaklaşık 500 m kadardır ve ülkenin en yüksek yeri bu dağlardır. Senegambia bölgesi, Atlantiğe dökülen dört nehir tarafından kesilmiştir. Senegal, Saloum, Casamance ve Gambia nehirleri. Senegal Nehri ülkenin kuzey sınırlarını teşkil eder ve ülkenin en uzun nehridir. Ülkenin batı kıyıları rüzgarlarla aşınmış olup, sahil şeridi kısmen bataklık arazidir. Verde Burnu, okyanusa doğru girmiş olup, tepelik ve kayalık bölgedir. Onun geri kalan kısmı ise yarı çöl bir haldedir. IV. İklimi Senegal, yağışların miktarları göz önünde tutulursa üç ayrı bitki örtüsüne sahip üç bölgeye ayrılır; Sahelian, Sudanik ve Casamance bölgeleri. Sehelian bölgesi, ortalama 350 mm kadar yağış alır. Bölge kaba otlar, dikenli çalılıklar ve akasya fundalıklarıyla kaplıdır. Bunun güneyindeki Sudanik bölge ise yaklaşık 900 mm yağış alır. Burada bitki örtüsü daha kalın ve daha çoktur. Genellikle ipek-pamuk ve baobab ağaçları sayıca fazladır ve akasya fundalıkları daha iridir. Casamance bölgesinde ise yağışlar, yaklaşık olarak 900 ila 1500 mm arasında değişir. Ülkenin güneybatısı bataklık ve yer yer tropikal ormanlarla kaplıdır. Ormanlık olmayan kısımlar ise yeşillik arazidir ve bol yağış alır. Verde Burnu ise, kısmen yarıçöl ve kısmen kayalık ve tepelik bir bölgedir. Kıyı şeridiyse umumiyetle çamurlu arazi olup, tropikal mangrov ormanlarıyla örtülüdür. Senegal in iklimi bazı tezatlıklar arz eder. Kıyılar ve özellikle Dakar ın kuzey kesimleri, deniz meltemlerine açık olup, tatlı bir iklime sahiptir. Bölgede ocak ayı, sıcaklık ortalaması yaklaşık 23 C civarındadır. Kuzeye gidildikçe Büyük Sahra ya yaklaşılacağından sıcaklık birden artar. Casamance nin güneyinde, kıyı rüzgarlarından dolayı nem oranı yüksektir. Ülkede belirgin bir kuru ve bir de rutubetli iki dönem mevcuttur. Rutubetli mevsim Sahelian bölgesinde daha çok görülür ve hazirandan ekime kadar sürer. Sudanik bölgesindeyse mayıstan ekime ve Casamance de mayıstan kasıma kadar rutubetli mevsim hüküm sürer. 58

60 V. Arazi Kullanımı Topraklarının % 12'si tarım alanı, % 16'sı otlak alan, % 54'ü ormanlık arazi, % 18'i diğer alanlardan oluşmaktadır.710 km2 si sulanan arazidir VI. Diğer İlgili Konular Tabii Kaynakları Senegal deki doğal kaynaklarının başında fosfat gelmektedir. Ülkedeki maden sanayinin en önemli hammaddesi olan fosfat, aynı zamanda da ihracatın % 10 undan fazlasını oluşturmaktadır. Kalsiyum fosfat yoğunlukla Dakar ın kuzeydoğusundaki Taiba dan çıkarılır. Alüminyum fosfat ise Thies yakınlarındaki Palo da bulunur. Ülkedeki toplam kalsiyum fosfat rezervi 100 milyon ton iken, alüminyum fosfat rezervi ise 60 milyon ton civarında seyretmektedir. Fosfatın dışında ülkede demir, altın, bakır, manganez, kalay, kurşun, tungsten, lityum, tantal gibi madenler bulunmaktadır. Demir yoğunlukla Falame, Goto bölgesinde bulunmaktayken, güneydoğu bölgesindeki Sabodala da altın rezervleri mevcuttur. Bunların dışında ülke; Casamance bölgesinde petrole, kıyıda ve karada ise yer yer doğal gaz kaynaklarına sahiptir. Örneğin Dakar a 60 km uzaklıkta bulunan Diamniadio bölgesinde 3 milyar küp doğalgaz kapasitesi bulunmaktadır. Senegal çevresine hayat ve canlılık getiren Senegal, Saloum, Casamance ve Gambia nehirlerinin suladığı dört ayrı bölge, çeşitli bitki örtülerine sahiptir. Kıyılarda tropikalmangrov ormanları, Sudanik bölgesinde ipek ve baobab ağaçları ve akasya fundalıkları mevcuttur. Ülkede pek fazla vahşi hayvan bulunmaz. Evcil hayvanlardan daha çok sığır, koyun ve keçi yetiştirilir. Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluş Ve Örgütler 59

61 Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: ACCT ACP (Afrika - Karayip - Pasifik Ülkeleri) AfDB (Afrika Kalkınma Bankası) CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi) ECA (Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik Komisyonu) ECOWAS (Batı Afrika Ekonomik Topluluğu) FAO (Tarım ve Gıda Örgütü) FZ G-15 G-77 IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı) IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası) ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü) ICC (Milletlerarası Ticaret Odası) ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu) ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi) IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği) IDB (İslam Kalkınma Bankası) IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu) IFC (Uluslararası Finansman Kurumu) IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu) ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü) IMF (Uluslararası Para Fonu) IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü) Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı) Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü) Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı) IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi) IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı) ITU (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği) MINURSO (BM Bati Sahra Referandum Misyonu) MIPONUH MONUC (BM Kongo Operasyonu) NAM OAU (Afrika Birliği Teşkilatı) OIC (İslam Konferansı Örgütü) OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu) PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi) UN (Birleşmiş Milletler) UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı) UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü) UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü) UNIKOM (BM Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu) UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu) UNMIK (BM Kosova Geçici Yönetimi) UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi) UPU (Dünya Posta Birliği) WADB (Batı Afrika Kalkınma Bankası) WAEMU (Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği) WCL (Dünya Emek Konfederasyonu) WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu) WHO (Dünya Sağlık Örgütü) WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı) WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü) WToO (Dünya Turizm Örgütü) WTrO (Dünya Ticaret Örgütü) Nüfus ve Sosyal Hayat 1976 yılında olan nüfus 1988 yılında , 2002 yılında ise e çıkmıştır. CIA e göre nüfusun 2011 yılında 13 milyona yakın olduğu tahmin edilmektedir. Nüfus artış oranı 1960 ve 1970 ler boyunca % 2,3 ile % 2,8 arasında gidip gelmiştir

62 yılındaki tahmini nüfus artışının % 2,559 olduğu ülke, bu oranla dünya ortalamasının üstünde olmakla birlikte, bölge ülkelerinin altında yer almaktadır. Dünyada ise 26. sıradadır. Senegal de km² başına düşen kişi sayısı ise 61,9 dır. Ancak nüfus daha ziyade batı ve merkez bölgelerinde yoğunluk göstermektedir. Örneğin nüfus yoğunluğu km² başına merkezde 77 kişi iken, ülkenin doğusunda 2 kişiye kadar düşmektedir. Ülkenin diğer büyük şehirleri şunlardır: Kaolack, Thiéc, Rufisque, St. Louis. Senegal karışık bir etnik yapıya sahip olup, büyüklü küçüklü birçok gruplardan teşekkül etmiştir. Nüfusun % 37 sini Volof, % 18 ini Serer, % 17 sini Peul, % 9 unu Diola ve % 9 unu Mandingolar meydana getirir. Geri kalan % 10 luk kısmı ise birçok küçük etnik gruptur. Voloflar nüfusun çoğunluğunu teşkil ederler ve genellikle yerfıstığı üretimiyle uğraşırlar. Tekrur Krallığı soyundan gelen Peulların diğer adı Fulanilerdir ve göçebe hayatı yaşarlar. Casamance çevresinde yaşayan Diolalar, Berberi kökenlidirler. Serer ve Mandingolar ise çiftçilikle uğraşırlar. Nüfusun % 95 ine yakın bir bölümü Müslümandır. Ayrıca bir miktar Hıristiyan da vardır. Ülkenin resmi dili Fransızcadır. Uzun süre Fransız baskısı ve nüfuzu altında kaldığından, Fransızca yaygındır. Ayrıca her kabilenin kendi yerli dili mevcuttur. Bunlardan Volof, Fulani ve Mandingo dilleri biraz daha fazla konuşulur. Okuma-yazma oranı düşük olup, % 10 civarındadır. Genç nüfusun % 65 ine yakın bir bölümü okula gitmektedir. Öğretim dili ve modeli Fransızca ve Fransız modelidir. Yüksek öğrenim vardır. Dakar Üniversitesinde 2000 yerli ve 2000 yabancı uyruklu öğrenci öğrenim görür. 61

63 Ekonomiye Genel Bakış Senegal ekonomisi genellikle tarıma dayanır. En çok yerfıstığı yetiştirilir ve bunun ekonomiye büyük faydası dokunur. Yalnız son zamanlarda bu üretim azalmıştır. İşçi gücünün % 70 ine yakın bir bölümü tarım alanındadır. Diğer önemli tarım ürünleri; darı, pirinç ve süpürge darısıdır. Hayvancılık gelişmemiştir. Genellikle sığır, keçi ve koyun yetiştirilir. Ülke topraklarının % 15 ine yakın bir kısmı ekime elverişlidir. Senegal hemen önceki Fransız Batı Afrika topraklarının en çok endüstrileşmiş ülkesidir. Buna rağmen endüstri ve sanayi ekonomide pek büyük bir rol oynamaz. Gıda ve balıkçılık sanayii mevcuttur. Ülkede çıkarılan en önemli tek mineral fosfattır. Senegal in para birimi CFA Afrika Para Cemiyeti (Mali Topluluğu) Franktır. İthalatının büyük bir bölümünü Fransa dan ve bir miktar da ABD den yapar. Kendi ürettiği malları ise daha çok Fransa ve İngiltere ye ihrac eder. Dışarıya genellikle yerfıstığı ve ürünleri ile fosfat satar ve dışardan daha çok motorlu taşıt, pirinç, şeker, makina ve tekstil ürünleri alır. Senegal, çok iyi geliştirilmiş bir ulaştırma sistemine sahiptir. Karayollarının uzunluğu yaklaşık km civarındadır. Bu yolların ancak % 30 u asfaltlanmıştır. Şehirler düzgün bir demiryoluyla birbirine irtibatlıdır. Hemen her şehirde havalimanı mevcut olup, düzenli bir iç hat sistemi vardır. 62

64 Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı İşgücü miktarı 4 milyon kişi ve işgücünde yıllık büyüme oranı %3 dür. İşgücü piyasasına her yıl 100 bin genç katılmaktadır. Çalışanların %43,6 sı dönemsel, % 37,5 i tam mesaili, % 12,5 i yarım mesaili çalışmaktadır. Cinsiyete göre bakıldığında ise, tam mesai yapan erkek çalışanların tam mesai yapan bayan çalışanların sayısından fazla olduğu görülmektedir. Dönemsel ve yarım mesaili işlerde ise, bayanlar daha çok istihdam edilmektedir. UNDP nin insani kalkınma düzeyi sıralamasına göre Senegal 2008 yılında 177 ülke arasında 151. sıradadır. Nüfusun % 65 i günde 2400 kcal alım gücüne karşılık gelen yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Ekonomide kaydedilen olumlu gelişmelere karşın, işsizlik oranı resmi rakamlara göre hala %50 dolayındadır. Sektörler Erkek (%) Kadın (%) Toplam (%) Tarım, hayvancılık ve ormancılık 50,7 69,6 50,2 Balıkçılık 11,0 2,0 4,0 Gıda, içki ve tütün mamulleri imalatı 3,0 1,2 2,4 Su, elektrik, gaz 1,0 0 1,0 İnşaat işleri 8,0 0 4,3 Ticaret 7,6 21,4 15,3 Lokanta, otel 0,5 2,2 1,2 Nakliye ve iletişim 5,5 2,2 4,7 Banka, sigorta ve diğer mali kuruluşlar 0,2 3,1 1,8 Diğer satış hizmetleri 4,8 6,7 7,2 Kamu İdaresi 3,6 2,7 3,0 Özel idare 3,2 0 2,5 Uluslararası kuruluşlar, büyükelçilik ve 2,2 4,0 3,0 konsolosluklar Kaynak: Direction de la Prévision et de la Statistique, Ocak 2005 Senegal de haftalık çalışma süresi 40 saattir. Asgari ücret uygulaması mevcut olup, 209 FCFA/saat asgari ücret uygulanmaktadır. İşsizlik sigortası uygulaması bulunmamaktadır. Senegal bir çok az gelişmiş ülkedeki durumun aksine, işçi haklarının ön planda olduğu bir ülkedir. Çalışan ve işveren arasındaki davalar genellikle çalışan lehine sonuçlanmaktadır. Ithalat ve İhracat Ürünleri İhracat ürünleri: Balık, yer fıstığı, petrol ürünleri, fosfat, pamuk İhracat ortakları: Mali 20,12%, Hindistan % 9,84, Gambiya % 5,58, Fransa % 5,02, İtalya % 4,23 63

65 İthalat ürünleri: Yiyecek ve içecekler, sermaye malları, yakıt İthalat ortakları: Fransa % 19,58, İngiltere % 9,64, Çin % 8,08, Hollanda % 5,64, Tayland % 4,75 ABD % 3,97 (2009) Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri Ülkede üretilen başlıca orman ürünleri; Asli ürünler; Acacia senegal, Balanites aegyptiaca, Boscia senegalensis, Commiphora africana Grewia bicolor Cassia sieberiana Daniellia oliveri Oxytenanthera abyssinica Terminalia macrocarpa. türleri bulunmaktadır. Ülkede üretilen başlıca tarım ve hayvancılık ürünleri; Senegal'de ekili alanların önemli bir bölümü yerfıstığına ayrılmıştır. Bundan başka darı, pirinç, pamuk ve şekerkamışı yetiştirilir. Bol miktarda balık avlanır. En gelişmiş sanayileri yerfıstığı yağı işleme ve balık konserveciliğidir. Fıstık Darı Mısır Sorgum Pirinç Pamuk Domates Yeşil sebzeler Sığır Kümes hayvanları Domuz, Balık. 64

66 Ormancılık Yapısı 65

67 I. Ormancılık Teşkilat Yapısı II.. Orman Varlığı Senegal de ülke alanının yaklaşık %44 ünü kaplayan toplam milyon ha. orman alanı bulunmaktadır. %26 sını diğer ağaçlık alanlar,%28 ini diğer alanlar ve %2 si de su ile kaplı alanlar oluşturmaktadır. Sulu Kapalı Orman Bozuk-Parçalı Orman Diğer Çalılık Alanlar Diğer 66

68 III. Ormancılığın Ekonomideki Payı Gayrisafi yurtiçi hâsılası 23,86 milyar USD dir USD kişi başı milli gelire sahip bir ülkedir. GSYİH sektörel dagılımı % 63,6 hizmet, % 21,4 sanayi, % 14,9 tarım dır Halkın çoğunluğu geçimini tarımcılık faaliyetlerinden sağlamaktadır. Senegal doğal kaynakları zengin olmayan bir ülkedir. Ayrıca, büyük bölümü yarı kurak iklim kuşağında yer alan Senegal in tarıma dayalı ekonomisi, iklim koşullarına ve uluslararası piyasa fiyatlarındaki oynamalara aşırı duyarlıdır. Göresel olarak büyük mali yardım girişine ihtiyacı vardır. Buna mukabil, bölge koşullarına göre iyi işleyen bir demokrasi ve siyasi istikrara sahip olması ekonomik gelişmeyi olumlu yönde etkilemektedir. Senegal in yılları arasında ekonomik büyümesi yıllık ortalama % 5 düzeyindedir yılında ekonomik ve finansal kriz sebebiyle % 1,8 düzeyine düşen ekonomik büyüme, 2010 da % 3,9 seviyesine çıkmıştır. GSYİH ta tarım, hayvancılık ve ormancılığın payı kuraklık ve çölleşmenin de etkisiyle giderek azalmakta olsa da ekonomik olarak aktif olan nüfusun 4/3 ü tarımla geçinmektedir. 2008, 67

69 2009 ve 2010 yıllarında tarımın GSYİH içindeki toplam payı ortalama % 15 olmuştur. Başlıca tarım ürünleri yerfıstığı, mısır, sorgum, pirinç, pamuk, susam ve manyoktur. IV. Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü Özel fidanlıklar ülkedeki özel sektörün ormancılık kanadını oluşturmaktadır. Yakacak odun olarak pazarlarda satılan odunlarda özel sektör olarak göz önüne alınabilir. V. Ormancılık Fakülteleri Ülkede Orman Fakültesi bulunmamaktadır. Ancak ormancılık faaliyetleri iki üniversitede bulunan tarım bölümlerinde ele alınmaktadır. VI.. Ormancılık Araştırma Enstitüleri Dakarda Cheikh Anta Diop üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü ( ve Thies üniversitesi Ulusal Tarım Okulunda ( ) ormancılık faalayetleri yürütülmektedir. Diğer Bilgiler Ulusal Ağaçlandırma Günü (la Journée nationale de l'arbre) Afrika kıtasında yer alan birçok ülkede kutlanan ağaçlandırma bayramı olarak da bilinen ulusal ağaçlandırma günü, Senegal de de her yıl bahara girişte kutlanmaktadır. Su Yolları Senegal Nehri: km uzunluğunda ve km2 havza alanını kapsamaktadır. Gambia Nehri: km uzunluğunda ve km2 havza alanını kapsamaktadır. Kasamanka Nehri: 200 km uzunluğunda ve km2 havza alanını kapsamaktadır. Diğer İkincil Nehirler: Katanga, Anambe, Saloum ve Guiers gölleri Toprak Özellikleri ve Tarımsal durum 68

70 3.8 milyon ha. arazi tarıma elverişli arazidir. Ormanlar ve meralar 6.3 milyon ha. ile ülkenin %32 sini oluşturmaktadır. Sınıflandırılmamış topraklar ise yaklaşık 9.5 milyon ha. alan ile ülkenin yaklaşık %49 unu kapsamaktadır. Ülkede görülen toprak tipleri ise; Kuzeyde; Kuru kumlu topraklar (kırmızımsı kahverengi topraklar, çok nadir tropikal demirli topraklar) Orta Bölgeler; Tropikal demirli topraklar Güneyde; Lateritik topraklar (Toprak erozyonu içermez) Kıyı boyunca; Hidromorfik topraklar İklim İrdelemeleri Nisan Kasım ayları arasında kuzey batı yönünden esen rüzgârların etkisiyle kuru sezon yaşanmaktadır. Ekim Haziran ayları arasında (antisiklon akış sebebiyle ve muson iklim nedeniyle) sıcak ve yağışlı bir mevsim hakimdir. Ekolojik Zonlar 69