Prof. Dr. Ebubekir BAKAN Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi T. Biyokimya AD, Erzurum

Transkript

1 DOĞUANADOLU BÖLGESİNDE BİYOKİMYASAL ANALİTLERİN REFERANS ARALIKLARI Prof. Dr. Ebubekir BAKAN Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi T. Biyokimya AD, Erzurum

2 Amaç Doğu Anadolu bölgesi referans aralıklarının (RI) direkt ve indirekt yöntemle belirlemek Sonuçları, çok merkezli Türkiye referans aralık çalışması (MC) sonuçları ile karşılaştırmak Direkt ve indirekt yöntem sonuçlarını karşılaştırmak

3 Giriş Bir testin sonucunu değerlendirmek için RI gereklidir. IFCC her laboratuvarın kendi RI larını belirlemesini ister. Çünkü, bir yörede yaşayan populasyonun RI değerlerini o topluma özgül kılan bir çok faktör vardır: coğrafik şartlar, sosyoekonomik ve sosyokültürel durum, beslenme alışkanlıkları, vb

4 Giriş Kendi RI larımızı belirlemek için yeterli sayıda referans birey bulmamız ve çalışmanın maliyetini karşılamamız gerekir. Bu zorluk karşısında laboratuvarlar tedarikçilerin sunduğu expected values değerlerini RI gibi kullanmayı yeğlerler.

5 Giriş Her laboratuvarın kendi RI değerlerini belirlemesi zorluğunu aşmanın birkaç yolu olabilir: 1- DİREKT: Ülke geneli için belirlenen belli bölgelerde sınırlı sayıda laboratuvarın RI belirlemesi (multicenter RI çalışması: MC) 2- İNDİREKT: Hastane database inden RI oluşturma 3- Kişisel RI kullanımı

6 Referans Aralıkların Saptanma Aşamaları 1- RI belirleme yönteminin belirlenmesi 2- Referans bireylerini seçme yönteminin belirlenmesi 3- Standart anket formunun oluşturulması 4- Numune alınması: Referans bireyin hazırlanması Numunenin alınma şekli, saati, miktarı, santrifüjleme şartları, alikotlama sayısı ve saklanma süresi ve şartları

7 Referans Aralıkların Saptanma Aşamaları 5- Laboratuvar koşullarının hazırlanması 6- Analizörlerin günlük rutin Qc çalışmaları yapılarak numunelerin hasta numuneleri şartlarında çalışılması. 7- Sonuçların raporlanması 8- İstatistiksel analiz 9- Referans aralıkların hesaplanması

8 Giriş Laboratuvarımız toplam 240 referans kişi ile MC çalışmasına katıldı. Sayı yaklaşık iki katı kadar arttırılarak bölgesel özellik gösterip göstermediği konusu detaylandırıldı.

9 IFCC ve CLSI doküman ve rehberlerine uygun hazırlanan anketlere göre populasyon seçimi yapıldı (C28-A3): DAHİL EDİLME KRİTERLERİ DIŞLANMA KRİTERLERİ KİMLİK BİLGİSİ TIBBİ GEÇMİŞ ALKOL SİGARA EKSERSİZ BESLENME TARZI BEL ÇEVRESİ/BMI KADINLARA ÖZEL SORULAR M &M /Subjeler CLSI and IFCC, C28-A3 document; 2008; Ozarda Y, et.al. CCLM, 2013

10 Dışlama Kriterleri BMI 28 Alkol tüketimi 70g/gün Sigara kullanımı >20 sigara/gün Düzenli bir tedavi gerektiren sistemik/kronik hastalık Son zamanlarda ( 14 gün) geçirilmiş akut hastalık, travma. Bilinen HBV, HCV ya da HIV taşıyıcılığı Gebelik ya da doğum sonrası ilk yılında olma hali

11 M & M /Subjeler Direkt seçilen referans populasyonun yaş ve cinsiyete göre dağılımı Sex (n) years years years years years Male (217) Female (218) Total (435)

12 M & M /Numune Numune alımı: 8 ml açlık kanı sabah 7-10 saatleri arasında BD SST tüplerine alındı. Santrifüj edilerek serumlar 1 ml lik alikotlar haline getirildi (4 ad kardeş numune) - 80C de saklandı

13 M & M /Analitik yöntemler ANALYTE UNIT METHOD N Intra-assay CV (%) Inter-assay CV (%) Analytical system / Kit Version Control 1 Control 2 Control 1 Control 2 ALP U/L IFCC, PNPP Roche Cobas 8000/2 GGT U/L Szasz, g-glutamylcarboxynitroanilid Roche Cobas 8000/2 AST U/L IFCC, UV without P5P, 37 o C Roche Cobas 8000/1 ALT U/L IFCC, UV without P5P, 37 o C Roche Cobas 8000/1 LDH U/L DSCC, UV Lactate-pyruvate Roche Cobas 8000/2 AMY U/L IFCC, colorimetric PNP Roche Cobas 8000/2 CK U/L IFCC, UV NAC activity Roche Cobas 8000/1 TG mmol/l Enzymatic GPO-PAP colorimetric Roche Cobas 8000/1 TC mmol/l Enzymatic CHOD-POD colorimetric Roche Cobas 8000/2 HDL C mmol/l Colorimetric (oxidase) Roche Cobas 8000/3 LDL C mmol/l Colorimetric (oxidase) Roche Cobas 8000/1 Ca mmol/l CPC (o-krezolftalein complex) Roche Cobas 8000/2 IP mmol/l UV Phosphomolybdate Roche Cobas 8000/2 Mg mmol/l CPZ (Clorophosphonase) III Roche Cobas 8000/2 Fe µmol/l Ferro Zinc Roche Cobas 8000/2 TP g/l Biuret Roche Cobas 8000/2 ALB g/l BCG Roche Cobas 8000/2 TBIL µmol/l Jendrassik-Grof Roche Cobas 8000/3 DBIL µmol/l Diazo Roche Cobas 8000/2 GLU mmol/l Hexokinase Roche Cobas 8000/3 UN mmol/l UV, urease Roche Cobas 8000/1 CRE µmol/l Kinetic Roche Cobas 8000/2 UA µmol/l Uricase, colorimetric Roche Cobas 8000/2 Na mmol/l ISE Direct Roche Cobas 8000/2 K mmol/l ISE Direct Roche Cobas 8000/2 Cl mmol/l ISE Direct Roche Cobas 8000/2 FT3 pmol/l ECLIA Roche E170/3 FT4 pmol/l ECLIA Roche E170/2 TSH mu/l ECLIA Roche E170/1 VIT-B 12 pmol/l ECLIA Roche E170/1 FOL nmol/l ECLIA Roche E170/3 FER µg/l ECLIA Roche E170/1 PTH pmol/l ECLIA Roche E170/1 INS pmol/l ECLIA Roche E170/1

14 M & M / Veri analizi (modifiye Bhattacharya algorithması; Bhattacharya CG. Journal of Biometrics,1967, 25(1): ) İNDİREKT yöntem için: Yaklaşık 1 yılda biriken ( ü erkek) kişiye ait 7 milyon kadar ham veri incelendi yaşları arası kişiye ait LIS (Enlil, version 50) e kayıtlı saflaştırılan kayıt elde edildi. Hazırlanan bir Structured Query Language (SQL) ile dışlama kriterleri uygulanarak veri analizleri yapıldı. DİREKT ve İNDİREKT yöntemler için analit analizleri aynı sistemle (Roche Cobas 8000 and Roche E 170) yapıldı.

15 SQL ile dışlama Kliniklere yatmış tüm hastalar. Aynı hastanın 1-3 ay içindeki mükerrer testleri. Test sonucunun diyagnostik cut-off değerini aşması Polikilinik müracaatı ile klinik yatışı olan hasta Numerik olmayan veri Bazı Polikilinikler (örn: Medikal Onkoloji)

16 SQL ile sorgulanan parametreler Dosya No Hastaneye Müracaat tarihi Yaş Cinsiyet Yerleşke Müracaat edilen birim Değer sınırlandırması (<, > ve <>) Çalışılan testler

17 İstatistik Analiz (direkt yöntem için) İstatistik analizler için IBM SPSS (Version 20, SPSS Inc., Chicago, IL, USA) ve MedCalc (Version ) programları kullanıldı. Verilerin normal dağılıma uygunluğu için Kolmogrov Simirnov Testi uygulandı.

18 İstatistik Analiz (direkt yöntem için) Non parametrik hesaplama sonuçları rapor edildi. Tüm testler için bulunan referans aralığı %95 merkezi alan alınarak alt ve üst sınırlar bulundu.

19 İstatistik Analiz (indirekt yöntem için) Modifiye Bhattacharya algorithması ve geliştirilen uygun makrolar kullanıldı. Datalar Gaussian özellik açısından değerlendirildi. Dağılım eğrilerinin görsel kıyaslaması yapıldı ve her analitin direkt yöntemle elde edilen dağılımlarıyla kıyaslandı. Alt ve üst sınırların %90 CI değerleri bootstrap method ile hesaplandı.

20 Direkt yöntem sonuçları Direct RIs of MALE & FEMALE RIs of MALES RIs of FEMALES Analyte Unit n LL (90%) CI RI UL (90%) CI LL (90%) CI RI UL (90%) CI LL (90%) CI RI UL (90%) CI n N LL UL LL M UL LL UL LL UL LL M UL LL UL LL UL LL M UL LL UL ALP U/L GGT U/L AST U/L ALT U/L LDH U/L AMY U/L CK U/L TG(*) mmol/l TC(*) mmol/l HDL-C(*) mmol/l LDL-C(*) mmol/l Ca mmol/l IP mmol/l Mg mmol/l Fe µmol/l TP g/l ALB g/l TBIL µmol/l DBIL µmol/l GLU(*) mmol/l UN mmol/l CRE µmol/l UA µmol/l Na mmol/l K mmol/l Cl mmol/l FT3 pmol/l FT4 pmol/l TSH mu/l VIT-B 12 pmol/l FOL nmol/l FER µg/l PTH pmol/l INS pmol/l

21 RI: reference interval, M: Median, UL: upper limit, LL: lover limit, CI: confidence interval MALE & FEMALE Rıs NON-PARAMETRIC LL (90%) CI RI UL (90%) CI ANALYTE UNIT n LL UL LL M UL LL UL ALP U/L GGT U/L AST U/L ALT U/L LDH U/L AMY U/L CK U/L TG (*) mmol/l TC V mmol/l HDL C mmol/l LDL C (*) mmol/l Ca mmol/l IP mmol/l Mg mmol/l Fe µmol/l TP g/l ALB g/l TBIL µmol/l DBIL µmol/l GLU (*) mmol/l UN mmol/l CRE µmol/l UA µmol/l Na mmol/l K mmol/l Cl mmol/l FT3 pmol/l FT4 pmol/l TSH mu/l VIT-B 12 pmol/l FOL nmol/l FER µg/l PTH pmol/l INS pmol/l

22 MALE RIs NON-PARAMETRIC LL (90%) CI RI UL (90%) CI ANALYTE UNIT n LL UL LL M UL LL UL ALP U/L GGT U/L AST U/L ALT U/L LDH U/L AMY U/L CK U/L TG (*) mmol/l TC (*) mmol/l HDL C mmol/l LDL C (*) mmol/l Ca mmol/l IP mmol/l Mg mmol/l Fe µmol/l TP g/l ALB g/l TBIL µmol/l DBIL µmol/l GLU (*) mmol/l UN mmol/l CRE µmol/l UA µmol/l Na mmol/l K mmol/l Cl mmol/l FT3 pmol/l FT4 pmol/l TSH mu/l VIT-B 12 pmol/l FOL nmol/l FER µg/l PTH pmol/l INS pmol/l

23 FEMALE RIs NON-PARAMETRIC LL (90%) CI RI UL (90%) CI ANALYTE UNIT n LL UL LL M UL LL UL ALP U/L GGT U/L AST U/L ALT U/L LDH U/L AMY U/L CK U/L TG (*) mmol/l TC (*) mmol/l HDL C mmol/l LDL C (*) mmol/l Ca mmol/l IP mmol/l Mg mmol/l Fe µmol/l TP g/l ALB g/l TBIL µmol/l DBIL µmol/l GLU (*) mmol/l UN mmol/l CRE µmol/l UA µmol/l Na mmol/l K mmol/l Cl mmol/l FT3 pmol/l FT4 pmol/l TSH mu/l VIT-B 12 pmol/l FOL nmol/l FER µg/l PTH pmol/l INS pmol/l

24 DİREKT Yöntem için sonuçlar/ Değerlendirme UL değerleri erkekte kadından yüksek olan testler: ALP, GGT, ALT, AMY, CK, TG, TC, LDL-C, IP, TBIL, DBIL, CRE, UA, FER ve INS UL değerleri erkekte kadından düşük olan testler: HDL-C, TSH, VIT-B 12, FOL ve PTH LL değerleri erkekte kadından yüksek olan testler: ALT, AMY, CK, Fe, UN, CRE, UA ve FER LL değerleri kadınlarda erkeklerden yüksek olan testler: HDL-C, TSH ve INS

25 RIs estimated with indirect method using modified Bhattacharya algorithm. INDIRECT RIs of MALE & FEMALE RIs of MALES RIs of FEMALES Analyte Unit n LL (90%) CI RI UL (90%) CI LL (90%) CI RI UL (90%) CI LL (90%) CI RI UL (90%) CI n n LL UL LL M UL LL UL LL UL LL M UL LL UL LL UL LL M UL LL UL ALP U/L 59, , , GGT U/L 38, , , AST U/L 65, , , ALT U/L 65, , , LDH U/L 66, , , AMY U/L 20, , , CK U/L 31, , , TG mmol/l 53, , , TC mmol/l 29, , , HDL-C mmol/l 35, , , LDL-C mmol/l 9, , , Ca mmol/l 39, , , IP mmol/l 61, , , Mg mmol/l 26, , , Fe µmol/l 4, , , TP g/l 51, , , ALB g/l 59, , , TBIL µmol/l 51, , , DBIL µmol/l 46, , , GLU mmol/l 51, , , UN mmol/l 41, , , CRE µmol/l 49, , , UA µmol/l 33, , , Na mmol/l 93, , , K mmol/l 96, , , Cl mmol/l 6, , , FT3 pmol/l 42, , , FT4 pmol/l 38, , , TSH mu/l 41, , , VIT-B 12 pmol/l 18, , , FOL nmol/l 14, , , FER µg/l 10, , , PTH pmol/l 5, , , INS pmol/l 14, , ,

26 İNDİREKT için sonuçlar/ Değerlendirme UL değerleri erkekte kadından ve totalden yüksek olan testler: ALP, CK, Fe, TBIL, DBIL, CRE, UA ve FER. LL değerleri erkekte kadından ve totalden yüksek olan testler: Fe, UN, CRE, UA, FT4, VIT-B 12 ve FER

27 Bulgular/karşılaştırma Karşılaştırılan veriler: (a) İNDİREKT sonuçlar (b) DİRECT sonuçlar (c) Tedarikçi exp. values (d) Türkiye de yapılmış üç bölgesel çalışma[(r1 (Bursa), R2 (Denizli), and R3 (İzmir)] (e) MC

28 Comparison of the present study data with the previous RIs studies ANALYTE (Unit) ALP (U/L) GGT (U/L) AST (U/L) ALT (U/L) LDH (U/L) AMY (U/L) CK (U/L) TG(*) (mmol/l) TC (*) (mmol/l) HDL C (mmol/l) LDL C (*) (mmol/l) Ca (mmol/l) DIRECT INDIRECT MC R1 R2 R3 MEV LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F <1.69** M+F M F <5.18** M+F M F >1.5** M+F M F <2.5** M+F M F M+F

29 Comparison of the present study data with the previous RIs studies ANALYTE (Unit) IP (mmol/l) Mg (mmol/l) Fe (µmol/l ) TP (g/l) ALB (g/l) TBIL (µmol/l ) DBIL (µmol/l ) GLU(*) (mmol/l) UN (mmol/l) CRE (µmol/l ) DIRECT INDIRECT MC R1 R2 R3 MEV LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F <5.5** M+F M F M+F M F M+F

30 Comparison of the present study data with the previous RIs studies ANALYTE (Unit) UA (µmol/l ) Na (mmol/l) K (mmol/l) Cl (mmol/l) FT3 (pmol/l) FT4 (pmol/l) TSH (mu/l) VIT-B 12 (pmol/l) FOL (nmol/l) FER (µg/l) PTH (pmol/l) INS (pmol/l) DIRECT INDIRECT MC R1 R2 R3 MEV LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL LL UL M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F M F M+F

31 Bulgular/karşılaştırma/sonuç DİRECT - İNDİREKT: LL ve/veya UL değerlerinde hafif farklı çıkan paramatreler: GGT, ALT, LDH, CK, TG, TC, HDL-C, LDL-C, Ca, Fe, TP, Alb, CRE, UA, FT3, FT4, VIT-B 12, FOL, FER, PTH ve INS DİREKT - MC, RI, R2 ve R3: Genel olarak uyumlu sonuçlar. DİREKT MC: Hafif derecede farklı çıkan parametreler: ALT, LDH, TG, TC, HDL-C, LDL-C, Mg, DBIL, GLU ve CRE

32 Bulgular/karşılaştırma DİREKT R3: Hafif derecede farklı çıkan parametreler: ALT, TG, TC, HDL-C, UN, CRE, K, FT3, FT4, TSH, VIT-B 12 ve FOL DİREKT R2: Hafif derecede farklı çıkan parametreler: TG, TC, HDL-C, LDL-C, GLU, UN, CRE ve FT3 DİREKT R1: Hafif derecede farklı çıkan parametreler: ALP, GGT, AST, ALT, LDH, AMY, CK, TG, DBIL, GLU, UN, CRE, UA, Na, TSH, VIT-B12, FOL ve FER. DİREKT MEV: Hafif derecede farklı çıkan parametreler: AST, ALT, AMY, CK, TG, TC, HDL-C, LDL-C, GLU, UA, VIT-B 12, FOL, FER, PTH ve INS.

33 Suggested RIs by MC (Turkey) and by the present study (Regional) ANALYTE UNIT Present study RI (Regional) MC-RI (for Turkey)* (Unit) SI (CU) Male & Female Male Female Male Female ALP U/L GGT U/L AST U/L ALT U/L LDH U/L AMY U/L CK U/L TG mmol/l (mg/dl) (52 276) (56-240) (46-307) ( ) TC mmol/l (mg/dl) ( ) ( ) ( ) ( ) HDL-C mmol/l (mg/dl) (21 50) (28-78) (30-61) (36-76) LDL-C mmol/l (mg/dl) (58 192) (56-173) (59-164) (49-149) Ca mmol/l (mg/dl) ( ) IP mmol/l (mg/dl) ( ) Mg mmol/l (mg/dl) ( ) Fe µmol/l (µg/l) (48 168) (29-155) TP g/dl (g/l) ( ) ALB g/dl (g/l) ( ) TBIL µmol/l (mg/dl) ( ) ( ) ( ) ( ) DBIL µmol/l (mg/dl) ( ) GLU mmol/l (mg/dl) (69 110) UN mmol/l (mg/dl) ( ) ( ) ( ) ( ) CRE µmol/l (mg/dl) ( ) ( ) ( ) ( ) UA µmol/l (mg/dl) ( ) ( ) ( ) ( ) Na mmol/l K mmol/l Cl mmol/l FT3 pmol/l (pg/ml) ( ) FT4 pmol/l (ng/dl) ( ) TSH mu/l (U/mL) ( ) VIT-B12 pmol/l (pg/ml) (95-499) (96-535) FOL nmol/l (ng/ml) ( ) FER µg/l (ng/ml) ( ) ( ) PTH pmol/l (pg/ml) ( ) ( ) INS pmol/l (µu/ml) (3.3 28)

34 Bulgular/karşılaştırma/Sonuç MC çalışması ile karşılaştırmalı önerilen RI sonuçları: Cinsiyete göre ayrı Rı verilmesi gerekenler: UN, UA, CRE, TBIL, TC, TG, HDL-C, LDL-C, Fe, AST, ALT, ALP, GGT, CK, FER, VIT-B 12, ve PTH Diğer testler için cinsiyete göre ayrım yapılmayan ortak RI lar verilmiştir. Kadın-erkek ayırımlı ve ortak RI larda mevcut çalışma ve MC çalışması sonuçlarında genel olarak bir uyum belirlenmiştir. Bu iki çalışma arasında hafif farklılık gösteren parametreler (LL ve UL) : LDH, TG, TC, HDL-C, LDL-C, Mg ve K

35 TEŞEKKÜRLER