ÜNİTE. HASTANE BİLGİ SİSTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Handan ÇAM İÇİNDEKİLER HEDEFLER SİGORTA İŞLEMLERİ VE İLAÇ TAKİBİNDE BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANIMI

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER SİGORTA İŞLEMLERİ VE İLAÇ TAKİBİNDE BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANIMI Giriş Hastanelerde Sigorta İşlemleri Genel Sağlık Sigortası ve Bilgi Sistemleri Medula Bilgi Sistemi İlaç Bilgi Sistemleri SPAS (Sağlık Provizyon Aktivasyon Sistemi) HASTANE BİLGİ SİSTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Handan ÇAM Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Hastanelerde sigorta işlemlerinin nasıl gerçekleştiğini öğrenebilinecek, Genel sağlık sigortası kapsamında bilgi sistemlerinin kullanımının önemini kavrayabilecek, Medula bilgi sisteminin kullanıcalara getirdiği avantajları öğrenebilecek, İlaç ve ezcane yönetiminde bilgi sistemlerini tanıyarak, bu bilgi sistemlerinin nasıl kullanıldığını öğrenebileceksiniz. ÜNİTE 11

2 GİRİŞ Hastane yönetiminin ve çalışanlarının işlerini kolaylaştırmak ve sunulan hizmet kalitesini artırmak için kullanılan hastane bilgi sistemleri içerisinde sigorta işlemleri ve ilaç takibi önemli bir paya sahiptir. Sigorta işlemleri son yıllarda yapılan düzenlemelerle büyük ölçüde düzenli hâle gelmiştir. Ancak hastanelerde çok sayıda ve farklı dozajlarda kullanılan ilaçların takibi için bilgi sistemlerinin kullanılması çok daha önemlidir. Genel sağlık sigortasının uygulanmaya başlanması ile birçok farklı sağlık sigortası birleşerek tek çatı altında toplanmıştır. SGK, Emekli Sandığı, Bağkur, Yeşilkart ve özel sigortalar gibi eski veya yeni birçok sigorta bileşeni artık bu sistemin bünyesinde bulunmaktadır. Sigortalı bir hasta, hastaneye başvurduğunda bilgi sistemleri devreye girerek hastanın T.C. kimlik numarası ile otomasyona yüklenmektedir. İlaç takibinde de bilgi sistemlerinin kullanımı zorunluluk hâline gelmiştir. İlaçların tespiti, stok seviyelerinin belirlenmesi, satın alınması, kullanılması, saklanması ve denetiminin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için hastanelerde bilgi sistemlerinin kullanılması gerekmektedir. Bu bilgi sistemleri sadece hastane çalışanları ve yönetimi açısından değil, hastanenin tarafları arasında olan hastalar, eczaneler ve optikler açısından da birçok avantajı beraberinde getirmektedir. Bu ünitede, hastanelerde sigorta işlemleri ve genel sağlık sigortası kapsamında bilgi sistemlerinin kullanılmasına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Bölümde sigorta işlemleri ile ilgili bilgi sistemlerinin sağladığı avantajlar ile kullanım alanları açıklanmıştır. Bunun yanında ilaç bilgi sistemleri ile bu sistemlerin hastanelerde nasıl kullanıldığı açıklanmıştır. Bu bölümde ayrıca, gerek sigorta işlemeleri gerekse ilaç takibinde 2006 yılından itibaren Türkiye de kullanılmaya başlanan MEDULA bilgi sistemi ayrıca açıklanmıştır. HASTANELERDE SİGORTA İŞLEMLERİ Sağlık kurumları açısından sigorta, sağlık hizmetlerinin finansman işlemlerinden biridir. Sağlık sigortası adı verilen bu sistemde, sağlık hizmetlerinin sunumunda ve temininde ilgili tarafların yerine getirmesi gereken bazı yükümlülükler bulunmaktadır. Sigortalının sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için kanunla çerçevesi belirlenmiş tutarların belli aralıklarla ödenmesi gerekmektedir. Bu ödemeler genellikle işveren tarafından çalışanın ücretinden kesilerek yapılmaktadır. Diğer taraftan sağlık hizmetini sunan sağlık kurumları ise sigortalının sağlık hizmet talebi bulunması hâlinde bu hizmeti yerine getirmesi gerekmektedir. Türkiye de bu şekildeki sağlık sigortası sistemi 1964 yılında kurulan SSK (Sosyal Sigortalar Kurumu) ile uygulanmaya başlamış ve özel sağlık sigortaları ile Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 değişen kanun ve yönetmelikler çerçevesinde geliştirilerek günümüzdeki hâlini almıştır (Tiryaki ve Tatar, 2000: 123). Hastanelerde de benzer şekilde süreç, sigortalının hastaneye başvurması ile başlamaktadır. 6. Ünitede poliklinik işleyiş aşamaları arasında da anlatıldığı gibi müracaat aşamasından sonra gelen evrak kontrol ve randevu aşamasında esasen kişilerin sigorta durumlarının kontrolü ve ücretlendirme işlemleri yapılmaktadır. Yani hastanelerde sigorta işlemleri, müracaat işlemleri esnasında kişilerin T.C. kimlik numarası sorgulaması ile başlamaktadır. Böylece kişilerin sahip oldukları sağlık güvenceleri ve ücretlendirme işlemleri gerçekleştirilmektedir. GENEL SAĞLIK SİGORTASI VE BİLGİ SİSTEMLERİ Genel sağlık sigortası sistemi SGK, Emekli Sandığı, Bağkur, Yeşilkart ve özel sigortalar gibi eski veya yeni birçok sigorta bileşeni bünyesinde bulundurmaktadır. Hastanelerde sigorta işlemlerinin temelini genel sağlık sigortası oluşturmaktadır. Bu sebeple genel sağlık sigortası sisteminin iyi bilinmesi gerekmektedir. Genel sağlık sigortası sisteminin temeli 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na dayanmaktadır. Bu Kanuna göre; Bir işverenin emrinde hizmet akdiyle çalışanlar, Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar, Kamu idarelerinde kamu görevlisi olarak çalışanlar, Tarımda kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar, Tarımda hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar, İsteğe bağlı sigorta primi ödeyenler. Genel Sağlık Sigortası kapsamında sigortalı olarak sayılmaktadır. Sistem esas itibariyle zorunluluğa dayanan bir sistemdir. Buna göre kişilerin finansal gücüne ve isteğine bakılmaksızın, bir ülkedeki tüm bireylerin katılımını amaçlayan ve zorunlu olarak uygulanan bir sistemdir. Genel sağlık sigortası sistemi SGK, Emekli Sandığı, Bağkur, Yeşilkart ve özel sigortalar gibi eski veya yeni birçok sigorta bileşeni bünyesinde bulundurmaktadır. Bu sistem sadece sigorta işlemleriyle sınırlı değildir. Bunun yanında birçok bileşende bilgi sistemlerinin kullanılmasıyla birlikte genel sağlık sigortası sistemi içerisinde yerini almıştır. Özellikle bilgi sistemlerinin kullanılmasıyla birlikte bu sistemin kullanım alanı da genişlemiştir. Genel sağlık sigortası kapsamında bilgi sistemlerinin kullanım alanları Şekil 11.1 de gösterilmiştir. Şekilde de görüldüğü gibi bu kapsamda birçok alanda bilgi sistemleri kullanılmaktadır. Evrak takibi, tıbbi malzeme ve ilaç takibi, e-hastane, e-reçete, e- optik, e-eczane, e-bildirge, hak sahipliği ve kesinti işlemleri bilgi sistemlerinin gelişmesiyle anlık ve daha hızlı yapılabilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Tartışma Sigorta İşlemleri ve İlaç Takibinde Bilgi Sistemleri Kullanımı Kesinti İşlemleri Evrak Takibi Tıbbi Malzeme ve İlaç Hak Sahipliği GENEL SAĞLIK SİGORTASI E-Hastane E-Bildirge E-Reçete E-Eczane E-Optik Şekil Genel Sağlık Sigortası Kapsamında Bilgi Sistemlerinin Kullanım Alanları Özellikle faturalandırma açısından genel sağlık sigortası sisteminde bilgi sistemlerinin kullanımı önem arz etmektedir. Faturalandırma açısından birçok alt bileşen bu sistem içerisinde yer almaktadır. Bu sebeple faturalandırmada bilgi sistemleri kullanılırken alt bileşenleri içerecek bütünleşik sistemlere ihtiyaç vardır. Bu alt bileşenlerin bazıları aşağıdaki gibidir: Evrak takibi, tıbbi malzeme ve ilaç takibi, e-hastane, e-reçete, e- optik, e-eczane, e- bildirge, hak sahipliği ve kesinti işlemleri bilgi sistemlerinin gelişmesiyle anlık ve daha hızlı yapılabilmektedir. İlave ücret işlemleri İstisnai ücret uygulamaları Muayene katılım payı hesaplamaları Katılım payı alınacak kişilerin tespiti Katılım payı oranlarının hesaplanması Sözleşme gereksinimleri Diş tedavileri Tüp bebek tedavileri Özel ödeme ve faturalandırma işlemleri Türkiye'de son 20 yılda uygulanan sağlık politikasını, bilgi sistemleri çerçevesinde ele alarak olumlu ve olumsuz yönlerini araştırınız ve tartışınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 Bireysel Etkinlik Sigorta İşlemleri ve İlaç Takibinde Bilgi Sistemleri Kullanımı Hastanelerin birincil amacı kaliteli sağlık sistemi sunmak olsa da genel sağlık sisteminin amaçlarından biri de doğru faturalandırmadır. Dolayısıyla bilgi sistemlerinin uygulanmasında ve kullanılmasında yukarıda sayılan alt bileşenlerin sisteme doğru yüklenmesi gerekmektedir. Bu alt bileşenlerin birinde meydana gelebilecek olan yanlışlık veya aksamalar, sunulacak sağlık hizmetini de etkileyebilmektedir. Genel sağlık sigortası kapsamında bilgi sistemlerinin yukarıda sayılan kullanım alanları dışında, kullanımı mümkün müdür? Sağlık sisteminde başka hangi alanlarda bilgi sistemleri kullanılabilir araştırınız. MEDULA BİLGİ SİSTEMİ Bilgi sistemlerinin gelişmesine paralel olarak uygulamaların sağlıklı ve entegre bir biçimde yapılabilmesi için hastane bilgi sistemleri ile uyumlu bütünleşik sistemlere ihtiyaç duyulmuştur. Bunun sonucunda da MEDULA adı verilen sistem devreye girmiştir. Sağlık Bakanlığı 2013 yılından itibaren hekimlerin MEDULA bilgi sistemini kullanmasını zorunlu hâle getirmiştir. MEDULA, sağlık hizmetlerine ilişkin bilgilerin elektronik ortamda SGK ile hastaneler arasında bilgi transferinin sağlandığı ve ilgili kullanıcılar arasında bütünleşik olarak çalışan bir bilgi sistemidir (Par ve Sosyal, 2010: 83). MEDULA ilk olarak 2006 yılında Sağlık Bakanlığı ile genel sağlık sigortası sistemi arasındaki standardı sağlayabilmek için kullanılmaya başlamıştır. Zaman içerisinde devlet hastaneleri, özel hastaneler, üniversite hastaneleri ve diğer sağlık merkezleri tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Hastane bilgi sistemi çerçevesinde kullanılan MEDULA, web servisleri ve web uygulamaları altında temelde iki bileşenden oluşmaktadır. Genel sağlık sigortası sistemi içerisinde MEDULA bilgi sisteminin bileşenleri Şekil 11.2 de gösterilmiştir. Şekilde de görüldüğü gibi hastane bilgi sistemleri web servisleri ve web uygulamaları ile birlikte MEDULA nın sistem bileşenlerini oluşturmaktadır. Web servisleri altında hak sahipliği, sözleşmeler, reçete, tetkik ve sevk bildirimleri, ödeme soruları, ödeme durum kontrolü, fatura kayıt işlemleri ve rapor kayıt işlemleri yapılmaktadır. Bu servisler hastanelerde yetkilendirilmiş alt personel tarafından kullanılmaktadır. Web uygulamaları altında ise dönem sonu işlemleri ile üst yazı oluşturma işlemleri gerçekleştirilmektedir. Web uygulamaları daha çok üst yönetim tarafından kullanılmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 WEB SERVİSLERİ - Hak Sahipliği ve Sözleşmeler - Reçete, Tetkik ve Sevk Bildirimleri - Ödeme Sorguları - Ödeme Durum Kontrolü - Fatura Kayıt İşlemleri - Rapor Kayıt İşlemleri HBYS WEB UYGULAMALARI - Dönem Sonu İşlemleri - Üst Yazı Oluşturma MEDULA, sağlık hizmetlerine ilişkin bilgilerin elektronik ortamda SGK ile hastaneler arasında bilgi transferinin sağlandığı ve ilgili kullanıcılar arasında bütünleşik olarak çalışan bir bilgi sistemidir. Şekil Hastanelerde Medula Sistem Bileşenleri MEDULA sisteminin daha iyi anlaşılabilmesi için kullanıcılarının ve taraflarının iyi bilinmesi gerekmektedir. Genel sağlık sigortası kapsamında MEDULA diyagramı Şekil de gösterilmiştir. MEDULA diyagramında görüldüğü gibi internet tabanlı bu sistem, devlet ve özel hastaneler, aile hekimleri optik ve eczaneler, hekimler ve diğer sağlık kurumları tarafından kullanılmaktadır. Bu kullanım sonucu oluşan veriler, en nihayetinde Sağlık Bakanlığı tarafından raporlanmaktadır. Sistem ayrıca, başka bir bilgi sistemi olan MERNİS ile de uyumlu çalışmaktadır. MEDULA, sadece hastaneler tarafından kullanılan bir bilgi sistemi değildir. Sistem, eczaneler, optikler ve hekimler tarafından da kullanılmaktadır. Sağlık Bakanlığı 2013 yılından itibaren hekimlerin MEDULA bilgi sistemini kullanmasını zorunlu hâle getirmiştir. Bu sistem sayesinde MEDULA kullanıcıları aynı sistem üzerinden kâğıt ve dokümantasyona gerek olmadan bilgi girişi ve bilgi transferi yapabilmektedir. Sistem kullanılarak hekimler reçeteleri elektronik olarak yazmakta (e-reçete), optik ve eczaneler ise bu e-reçeteleri hastanın T.C. kimlik numaralarını girerek görebilmektedir. Böylece önemli bir tasarruf sağlanmaktadır. MEDULA bilgi sisteminin sağladığı avantajların bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir: Kâğıt ve zaman tasarrufu sağlar. Gereksiz ilaç kullanımı engellenir. Kullanıcılara detaylı ve anlık raporlama imkânı verir. Eczane ve optiklerde iş verimliliğini artırır. Hekimlere daha kaliteli ve daha fazla sağlık hizmeti sunma imkânı tanır. Farklı kişiler üzerinden ilaç yazılmasını engeller. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Örnek Sigorta İşlemleri ve İlaç Takibinde Bilgi Sistemleri Kullanımı SB Hastaneleri MERNİS Özel Hastaneler Sağlık Ocakları Aile Hekimleri Optik ve Eczaneler İ N T E R N E T GENEL SAĞLIK SİGORTASI Sağlık Bakanlığı Diğer Sağlık Kurumları Şekil 1.3. Medula Diyagramı Bilgi sistemlerinden biri olan e-reçete kullanılmaya başlamadan önce hasta, muayene sonrasında hekimin kağıt reçete üzerinde ilaçları yazmasını bekler, alınan reçete için onaylama işlemini hasta kayıt birimlerinden yaptırmakta ve eczaneye gitmekteydi. Reçete kaybolduğunda, aynı sürecin yeniden yapılması gerekmekteydi. E-reçete ile bu süreç ortadan kaldırılmıştır. İLAÇ BİLGİ SİSTEMLERİ İlaç bilgi sistemleri; hasta bakımında ilaç kullanımı, ilaç stok takibi ve ilaç yönetimini etkin kullanmaya imkan tanıyan bilgi sistemidir. Hastane eczanelerinin büyük çaplı bilgi işlem ihtiyacı bulunmaktadır. Bu ihtiyaç ilaç bilgi sistemlerinin kullanılmasıyla karşılanmaktadır. Bu sistem genel olarak ilaçların temini, dağıtımı, izlenmesi ve kullanılması aşamasında kullanılmaktadır. İlaç bilgi sistemleri genel olarak, hasta bakımında ilaç kullanımı, ilaç stok takibi ve ilaç yönetimini etkin kullanmaya imkân tanıyan bilgi sistemleridir. Hastane eczanelerinde ilaç ihtiyacının tespiti, temini, dağıtımı ve denetimi açısından ihtiyaç duyulan süreç, ilaç bilgi sistemlerinin kullanımı ile daha etkin yönetilebilmektedir. Bu sistem sayesinde online talep girişi, ilaçların kayıtları, izlenmesi ve dönemsel raporların çıkarılması işlemleri gerçekleştirilebilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 İlaç bilgi sistemleri esasında ilaç takip sistemleri ve malzeme yönetim sistemlerinin bir kombinasyonudur. Bu bilgi sistemleri de MEDULA sistemi ile entegre çalışmaktadır. Gerek hastane gerekse eczane ve optikler tarafından kullanılan bu sistem ile etkinlik ve verimlilik artışı hedeflenmektedir. İlaç bilgi sistemlerinin daha iyi anlaşılabilmesi için bir hastanedeki ilaç işlem süreci Şekil 11.4 de sunulmuştur. 1. Aşama İLAÇ VE MALZEME İHTİYAÇ TESPİTİ 2. Aşama İLAÇ VE MALZEME TEMİNİ 3. Aşama TESLİM ALMA VE YERLEŞTİRME 4. Aşama İLAÇLARIN YÖNETİMİ VE SAKLANMASI 5. Aşama STOK KONTROL VE MİAD TAKİBİ 6. Aşama EZCANEDEN İLAÇ İSTEMİ 7. Aşama İLAÇLARIN HAZIRLANMASI VE TRANSFER Şekil Hastanelerde İlaç İşlem Aşamaları Toplam 7 aşamadan oluşan ilaç işlemlerinde bilgi sistemlerinin kullanılması son derecede önemlidir. İlaç ve Malzeme İhtiyaç Tespiti: Bu aşama kullanılan bilgi sistemleri geçmiş döneme ait kullanılan ilaç ve malzemeleri dönemsel olarak raporlamalı ve planlamaya yardımcı olmalıdır. Özellikle otomasyondan ilaç ve malzemelere ilişkin geçmiş dönem kullanım raporları çekilebilmeli, karşılaştırılabilmeli ve raporlanabilmelidir. İlaç ve Malzeme Temini: İlaç bilgi sistemleri, ilaçlarının minimum stok seviyesi altına indiğinde satın almayı uyarmalıdır. Ayrıca yıllık ilaç ve malzeme temini için maksimum stok seviyelerini belirlemelidir. Tedarikçi listeleri ve geçmiş satın almalar raporlanmalıdır. Teslim Alma ve Yerleştirme: Teslim alma işlemlerinde bilgi sistemlerinin yardımıyla fatura bilgileri ve ilaç barkodları otomasyona yüklenir. Böylece ilaç isteminde ve hazırlanmasında etkinlik sağlanır. Otomasyona yüklenen ilaçlar, ergonomik olacak şekilde tasnif edilir. Bu aşamada bilgi sistemlerinin etkin kullanımı diğer aşamaları da doğrudan etkileyebilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 İlaçların Yönetimi ve Saklanması: Yüksek riskli ilaçlar otomasyona girişte farklı şekilde etiketlenir. Ayrıca yapılacak barkotlama ile ilaçların hangi koşullarda (sıcak, soğuk, nemli vb. ) saklanması gerektiği tespit edilmelidir. İlaç seviyelerine göre saklama koşulları, hangi personelin ve nasıl ilaçları çekebileceği belirlenmelidir. Gerekli görülmesi hâlinde personel isimleri otomasyona girilerek, yetkilendirme yapılmalıdır. Stok Kontrol ve Miad Takibi: İlaçlar otomasyona yüklenirken son kullanım tarihleri ile yüklenmelidir. Böylece miadı yakın ilaçların önce kullanılması sağlanır. Ayrıca her tür ilaç için minimum, maksimum ve kritik stok seviyeleri ayrı ayrı belirlenmeli ve otomasyon ilgili seviyelerde uyarıcı nitelik taşımalıdır. Böylece stok kontrolünde ve miad takibinde etkinlik sağlanmalıdır. Eczaneden İlaç İstemi: Bilgi sistemleri, hastanın muayene ve tedavi olduğu birimlerdeki terminallerden giriş yapılarak ilaç istemini gerçekleştirebilmelidir. Bunun yanında hekimlerin veya hemşirelerin ekranlarından ilgili ilaçların istemi yapılabilir nitelikte olmalıdır. Sistem sadece ilaçların istemine değil, ilaçların dozajlarını girmeye de imkân tanımalıdır. Kullanılmayan veya tedariki mümkün olmayan ilaçlar istendiğinde sistem uyarı vermelidir. Yasaklanan ve toplatılması kararlaştırılan ilaçlar stokta bulunuyorsa bunların otomasyondan düşmesi sağlanmalıdır. İlaçların Hazırlanması ve Transfer: Otomasyonlarda ilaç istemi gerçekleştirildiği anda eczane görevlilerinin ekranında istekler görülmelidir. Böylece ciddi zaman tasarrufu sağlanabilecektir. İlaçların hazırlanmasında ve transferinde yetkilendirme yapılarak, yetkisiz kişilerin bu işlemleri yapması engellenmelidir. Bu aşamaların dışında ilaçların kullanılmasıyla birlikte faturalandırma işlemlerinin anlık yapılması gerekmektedir. Bu noktada kullanılacak bilgi sistemlerinin faturalandırma ve alt bileşenlerini anlık ve doğru yapması gerekmektedir. Faturalandırmada özellikle ilaç katılım payları, oranları ve katılım payı alınmayacak ilaçlar ile hastalar otomasyon üzerinde belirlenmelidir. İlave ücret gerektiren işlemler hasta dosyalarına anlık yansıtılabilmelidir. İlaç bilgi sistemlerinin kullanılması ile tedavi hizmetlerinin de daha etkin olmasını sağlamaktadır. Bu sistem ile hastaların mevcut ve geçmiş reçeteleri görülebilmektedir. Bu sayede hekimler hastalarının tedavi ve teşhis işlemlerini gerçekleştirirken hasta hakkındaki tıbbi bilgilere de ulaşabilmektedir. Sigorta işlemlerinde ve ilaç takibinde kullanılacak olan bilgi sistemlerinin, yukarıda açıkladığımız bileşenleri dışında bazı genel özelliklere de sahip olması gerekmektedir. Bu sistemin sahip olması gereken genel özellikleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (Er, 2011: 200): Hastalık ve sağlık harcamalarına yönelik demografik ve finansal analizler yapılmasına olanak sağlamalıdır. Ülke düzeyinde sağlıkla ilgili verilerin toplanmasına ve ilgili kişi ya da kurumların değerlendirmesine olanak sağlamalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Sağlık sisteminde aksayan noktalarda sorun gidermeye yönelik geri bildirim mekanizmalarının oluşturulmasını desteklemelidir. İlaç takibinde denetim yapılmasına olanak tanımalıdır. Açıklamalarda anlaşılacağı gibi diğer işlemlerde olduğu gibi sigorta işlemlerinde ve ilaç takibinde bilgi sistemlerinin kullanımı, birçok avantajı beraberinde getirmektedir. Bu avantajlar daha çok sağlık çalışanları ve hastane yönetiminin iş yükünü azaltıcı nitelikte karşımıza çıkmaktadır. Çalışanların iş yükünün azalmasının dolaylı yoldan sağlık hizmetlerinin sunum kalitesini de etkileyeceği unutulmamalıdır. SPAS (Sağlık Provizyon Aktivasyon Sistemi) Sigorta işlemlerinde bilgi sistemi kullanım alanlarından biride müstahaklık işlemleridir. SPAS (Sağlık Provizyon Aktivasyon Sistemi) 2012 yılından itibaren sağlık kurumlarının tek çatı altında toplanması sonucu, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişiler ile bu kişilerin bakmakla yükümlü oldukları kişileri takip amacıyla uygulamaya geçirilmiştir. Bu bilgi sisteminin kullanılmaya başlaması ile aşağıdaki işlemler otomatik olarak yürütülmeye başlanmıştır: Genel sağlık sigortasına başlayan kişilerin takibi Yeni emekli olanların, yeni evlenenlerin ve yeni doğanların takibi İşten çıkanların ve ölenlerin sistemden çıkarılması Borç ve prim takipleri İş değişikleri ve prim artışları Emekli aylıklarının durdurulması işlemleri Sağlık hizmet sunucularına hak sahipliklerinin aktarılması işlemleri SPAS bilgi sistemlerinin kullanılmaya başlanması ile saydığımız işlemlerin tamamı online olarak sistem üzerinden takip edilebilir duruma gelmiştir. Genel sağlık sigortası kapsamında sağlık hizmet sunucularının kullanıcıları olan hastane, eczane vb. kurumlar bu bilgi sistemlerini kullanarak kişilerin sağlık hizmetleri sorgulamalarını yapabilirler. Benzer şekilde hak sahipleri de, e-devlet şifresi ile SPAS bilgi sistemine girerek bilgilerini görebilmektedir. Bu sorgulama ekranı ile kişiler provizyon hakkı sorgulamasının yanında tescil ve genel sağlık sigortası kapsamına ilişkin bazı bilgilere de ulaşabilmektedirler. SPAS kişisel bilgi sorgulama ekran görüntüsü Şekil 11.5 de gösterilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Tartışma Sigorta İşlemleri ve İlaç Takibinde Bilgi Sistemleri Kullanımı Şekil Hastanelerde İlaç İşlem Aşamaları Türkiye'de uygulanan sağlık sistemi ile Avrupa'da uygulanan sağlık sistemini karşılaştırarak, tartışınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Özet Sigorta İşlemleri ve İlaç Takibinde Bilgi Sistemleri Kullanımı Sağlık kurumları açısından sigorta, sağlık hizmetlerinin finansman işlemlerinden biridir. Sağlık sigortası adı verilen bu sistemde, sağlık hizmetlerinin sunumunda ve temininde ilgili tarafların yerine getirmesi gereken bazı yükümlülükler bulunmaktadır. Sigortalının sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için kanunla çerçevesi belirlenmiş tutarların belli aralıklarla ödenmesi gerekmektedir. Hastanelerde sigorta işlemlerinin temelini genel sağlık sigortası oluşturmaktadır. Bu sebeple genel sağlık sigortası sisteminin iyi bilinmesi gerekmektedir. Genel sağlık sigortası sisteminin temeli 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na dayanmaktadır. Evrak takibi, tıbbi malzeme ve ilaç takibi, e-hastane, e-reçete, e- optik, e-eczane, e-bildirge, hak sahipliği ve kesinti işlemleri bilgi sistemlerinin gelişmesiyle anlık ve daha hızlı yapılabilmektedir. Faturalandırmada bilgi sistemleri kullanılırken alt bileşenleri içerecek bütünleşik sistemlere ihtiyaç vardır. Bu alt bileşenlerin bazıları ; İlave ücret işlemleri, İstisnai ücret uygulamaları, Muayene katılım payı hesaplamaları, katılım payı alınacak kişilerin tespiti, katılım payı oranlarının hesaplanması, sözleşme gereksinimleri, diş tedavileri, tüp bebek tedavileri ve özel ödeme ve faturalandırma işlemleridir. MEDULA, sağlık hizmetlerine ilişkin bilgilerin elektronik ortamda SGK ile hastaneler arasında bilgi transferinin sağlandığı ve ilgili kullanıcılar arasında bütünleşik olarak çalışan bir bilgi sistemidir. Hastane bilgi sistemi çerçevesinde kullanılan MEDULA, web servisleri ve web uygulamaları altında temelde iki bileşenden oluşmaktadır. İnternet tabanlı MEDULA, devlet ve özel hastaneler, aile hekimleri optik ve eczanler, hekimler ve diğer sağlık kurumları tarafından kullanılmaktadır. Bu kullanım sonucu oluşan veriler, en nihayetinde Sağlık Bakanlığı tarafından raporlanmaktadır. Sistem ayrıca, başka bir bilgi sistemi olan MERNİS ile de uyumlu çalışmaktadır. İlaç bilgi sistemleri genel olarak, hasta bakımında ilaç kullanımı, ilaç stok takibi ve ilaç yönetimini etkin kullanmaya imkân tanıyan bilgi sistemleridir. Hastane eczanelerinde ilaç ihtiyacının tespiti, temini, dağıtımı ve denetimi açısından ihtiyaç duyulan süreç, ilaç bilgi sistemlerinin kullanımı ile daha etkin yönetilebilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi genel sağlık sigortası kapsamında sigortalı sayılır? a) Bir işverenin emrinde hizmet akdiyle çalışanlar b) Tarımda kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar c) İsteğe bağlı sigorta primi ödeyenler d) Kamu idarelerinde kamu görevlisi olarak çalışanlar e) Sigorta primi ödenmeden çalıştırılan işçiler 2. Aşağıdakilerden hangisi genel sağlık sigortası kapsamında bilgi sistemlerinin kullanım alanlarından biri değildir? a) E- Devlet b) E- Optik c) E- Eczane d) E- Bildirge e) E- Hastane 3. Aşağıdakilerden hangisi faturalandırma işlemlerinde bilgi sistemlerinin kullanıldığı alt bileşenlerden biri değildir? a) Muayene katılım payı hesaplamaları b) Fatura bilgilerinin girişi c) Katılım payı alınacak kişilerin tespiti d) Sözleşme gereksinimleri e) Katılım payı oranlarının hesaplanması 4. Hastane Sistemleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? a) Evrak takibi, tıbbi malzeme ve ilaç takibi, e-hastane, e-reçete, e-optik, e- eczane, e-bildirge, hak sahipliği ve kesinti işlemleri bilgi sistemlerinin gelişmesiyle anlık ve daha hızlı yapılabilmektedir. b) Faturalandırma açısından genel sağlık sigortası sisteminde bilgi sistemlerinin kullanımı önem arz etmektedir. c) Kamu hastanelerin birincil amacı kâr elde etmektir. d) İstisnai ücret uygulamaları, faturalandırma işlemlerinde bilgi sistemlerinin kullanıldığı alt bileşenlerden biridir. e) Bilgi sistemlerin kullanılmasıyla birlikte genel sağlık sigortasının kullanım alanı da genişlemiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 5. Aşağıdakilerden hangisinde MEDULA bilgi sisteminin tanımı tam olarak verilmiştir? a) MEDULA, sağlık hizmetlerine ilişkin bilgilerin elektronik ortamda SGK ile hastaneler arasında bilgi transferinin sağlandığı ve ilgili kullanıcılar arasında bütünleşik olarak çalışan bir bilgi sistemidir. b) MEDULA, ilaç bilgi sistemlerini ile entegre çalışan bilgi sistemidir. c) MEDULA, genel sağlık sigortası kapsamında hekimlerin kullandığı bir bilgi sistemidir. d) MEDULA, genel sağlık sigortası kapsamında eczanelerin kullandığı bir bilgi sistemidir. e) MEDULA, sağlık hizmetlerinin sunumunda hasta yönetimi ve hekimler tarafından kullanılan bir bilgi sistemidir. 6. Aşağıdakilerden hangisi MEDULA bilgi sisteminin web servisleri bileşenlerinden biri değildir? a) Ödeme Sorguları b) Ödeme Durum Kontrolü c) Fatura Kayıt İşlemleri d) Dönem Sonu İşlemleri e) Rapor Kayıt İşlemleri 7. Aşağıdakilerden hangisi MEDULA bilgi sisteminin kullanıcılarından biri değildir? a) Hekimler b) Hastalar c) Hastane yöneticileri d) Eczaneler e) Optikler 8. Aşağıdakilerden hangisi MEDULA bilgi sisteminin sağladığı avantajlardan biri değildir? a) Hekimlere daha kaliteli ve daha fazla sağlık hizmeti sunma imkânı tanır. b) Gereksiz ilaç kullanımı engellenir. c) Kullanıcılara detaylı ve anlık raporlama imkânı verir. d) Eczane ve optiklerde iş verimliliğini artırır. e) Kullanıcıların iş yükünü artırır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 9. İlaç Takibi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? a) İlaç bilgi sistemleri esasında ilaç takip sistemleri ve malzeme yönetim sistemlerinin bir kombinasyonudur. b) İlaç bilgi sistemleri MEDULA sistemi ile entegre çalıştığında problemler ortaya çıkabilmektedir. c) İlaç fiyatlarının belirlenmesinde hastaneler, ilaç bilgi sistemlerinden yararlanırlar. d) İlaçları teslim alma ve yerleştirme aşamasında her tür ilaç için minimum, maksimum ve kritik stok seviyeleri otomasyona yüklenir. e) İlaç bilgi sistemlerinin kullanılması tedavi hizmetlerinin aksamasına neden olabilir. 10. Aşağıdakilerden hangisi ilaç bilgi sistemlerinin sahip olması gereken genel özelliklerden biri değildir? a) Hastalık ve sağlık harcamalarına yönelik demografik ve finansal analizler yapılmasına olanak sağlamalıdır. b) İlaç takibinde denetim yapılmasına olanak tanımalıdır. c) İlaç bilgi sisteminin tüm özel ve sağlık kuruluşlarında kullanılması kanuni bir gerekliliktir. d) Ülke düzeyinde sağlıkla ilgili verilerin toplanmasına ve ilgili kişi ya da kurumların değerlendirmesine olanak sağlamalıdır. e) Sağlık sisteminde aksayan noktalarda sorun gidermeye yönelik geri bildirim mekanizmalarının oluşturulmasını desteklemelidir. Cevap Anahtarı 1.E, 2.A, 3.B,4.C, 5.A, 6.D, 7.B, 8.E, 9.A, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Austin, C. J., ve Harvey, W. J. (1983). Information Systems for Hospital Administration. Michigan: Health Administration Press. Ay, F. (2009). Uluslararası Elektronik Hasta Kayıt Sistemleri, Hemşirelik Uygulamaları ve Bilgisayar İlişkisi. Gülhane Tıp Dergisi, 51(No:2), ss: Ceylan, F. (2015). Hastane Bilgi Yönetim Sistemleri, Ders Notları, Uludağ Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu. Er, Ü. (2011). Sağlıkta Dönüşüm Aracı Olarak Genel Sağlık Sigortası, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Gardner, R. M. Pryor, T. A. ve Warner, H. R. (1999). The HELP Hospital Information System: Update International Journal of Medical İnformatics,54(No:3), ss: Par, Ö.E. ve Soysal E. "Kişisel Sağlık Bilgilerinin Güvenliği Açısından Medula da Kullanılan Yasa ve Standartların HIPAA ile Karşılaştırılması.", MIE 2010, ss: Tiryaki, D. ve Tatar, M. (2000). Sağlık Sigortası: Teorik ve Uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 5(No:4) ss: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16