TÜRKİYE DE SİMMENTAL YETİŞTİRİCİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 TÜRKİYE DE SİMMENTAL YETİŞTİRİCİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Prof. Dr. Atakan KOÇ Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, AYDIN ; 06 Ekim2015 1

2 Bu sunuda; Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği Türkiye de Simmental yetiştiriciliği Simmentallerin döl verimi, süt verimi ve süt kalitesi besi performansı ve karkas özellikleri Montbliardelerin döl ve süt verimi ve süt kalitesi Simmental melezlerinin Sonuç süt ve döl verimi besi performansı, karkas ve et kalite özellikleri 2

3 Simmental sığırının kökeni Evciltmeyle sığırların Süt-et verimi, döl verimi, deri rengi değişmiş, Ürkeklik azalmış, Huy değişmiştir. İnsanların yaşam biçimlerindeki değişim Talepleri farklılaştırmış, Hayvancılıkta ebeveyn-döl bağlantısının bilinmesi Gelecek kuşakların seçimini kolaylaştırmış, Kültür ırklarının elde edilmesiyle sonuçlanmıştır. Yeryüzünde 900 dolayında sığır ırkı vardır. Ancak, dünya süt ve et üretiminin büyük bölümünün elde edildiği ırk sayısı sınırlı 3

4 Simmental sığırının kökeni Simmental kombine (et+süt+çeki gücü) bir ırk, İsviçre nin Simme ırmağı vadisinden köken almıştır. Thal ya d a Tal = Vadi (Almanca) Simmental = Simme Vadisi 1806 da ilk sürü defteri oluşturulmuş, 1890 da Simmental Sığır Birliği kurulmuştur. Hep istenen hayvanlar olmuşlar, Hızlı gelişme, Süt verimi, yağ ve peynir üretimi vb., Çeki gücü, Yüksek adaptasyon yeteneği ve Uysallığından dolayı. 4

5 Alp dağlarında merada otlayan Simmental ineği ( 5

6 ??? 6

7 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği Simmentaller Siyah-Alacadan sonra en fazla bulunan ırk Irk içi varyasyon oldukça geniş, Birçok ünlü Avrupa ırkının oluşumuna katkı yapmıştır Fleckvieh Almanya, Avusturya, İsviçre vb. Pie Rouge, Montbeliarde ve Abondance Fransa Pezzata Rossa İtalya- gül renkli para Montbeliarde ve Pezzata Rossa Avrupa Simmental Federasyonu üyesi Dünya Simmental- Fleckvieh Federasyonu üyesi değiller. 7

8 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği 1974 de Dünya Simmental Federeasyonu kurulmuş, 1983 de Namibya ya 1905 de Güney Afrika ya 1976 da Çin Halk Cumhuriyeti ne götürülmüş, Eski SSCB nin en önemli sığır ırkı, ABD ye 19. yy nin sonlarında götürülmüş, 1960 yılından sonra yetiştiriciliği önem kazanmış, Irkın etçilik özelliği ön plana çıkarılmıştır. ABD de değişik ırklarla melezlenmiş, Siyah Simmental, SimAngus, SimBrah Eti yağsız ve gevrek, verimi yüksek, Uysal ve çeşitliliği fazla olan bir hayvan. Resimler Amerikan Simmental Birliği web Sayfasından alınmıştır 8

9 9 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği Kuzey Amerika da saf Simmental boğası ve ineği (

10 10 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği Simbrah (

11 11 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği

12 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği Fleckvieh sığırı Avusturya İmparatorluğu ve Bavyera Krallığı zamanında 1830 lu yıllarda Yerli sığırlar X İsviçre Simmentali melezlenmesiyle elde edilmiştir. Avusturya, Almanya, Belçika, Hollanda, İspanya da İsviçre de 2009 dan bu yana, Paraguay, Peru, Uruguay da vb yetiştirilmektedir

13 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği Montbeliarde sığırı Fransa nın Montbeliard bölgesinin (Comte) kırmızı-alaca sığırı, Sütü gravyer peyniri üretimi için kullanılır, Kappa Kazen B varyantı frekansı yüksek Peynir üretimini artırır de ırk olarak tescil edilmiş ( 13

14 Simmental sığırının kökeni ve dünyada yetiştiriciliği Montbeliarde sığırı Sütçü bir hayvandır. Fransa da EÇ verimleri 7500 lt süt %3.9 yağ, %3.45 protein Siyah-Alacalara göre Süt verimi düşüktür Etçilik özellikleri daha yüksek Verimli ömürleri daha uzun Döl verimleri daha iyi Süt SHS daha düşük Dayanaklılar Sıcağa toleransı yüksektir. ABD, Kanada da MB X SA melezlemesi popüler 14

15 15

16 TÜRKİYE DE SİMMENTAL SIĞIRI YETİŞTİRİCİLİĞİ 16

17 17 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Cumhuriyet kurulduktan sonraki araştırmalarda Yerli ırkların genetik kapasitelerinin düşük Ancak, yetiştirici koşulları-genotip yapı uyumlu Üretimi artırmak için Melezleme üzerinde durulmuş, Kültür ırkı ithalatı gerçekleşmiş, 1925 yılında Esmer (Montafon)- Avusturya dan Bonihad (Simmentaller kullanılarak Macaristan da geliştirilmiş) 1958 yılında Siyah-Alaca, Jersey, A. Angus, Hereford 1970 yılında Simmental (Fleckvieh- Almanya dan) eklenmiş.

18 18 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Türkiye de Simmentallerin performansı Siyah-Alaca ve Esmerler kadar başarılı bulunmamış, Karacabey koşullarında SV=2620 kg gibi düşük bulunmuş ve TR de sığır ıslahında bu ırka gerek olmadığı belirtilmiş (Alpan, 1976). Sonraki yıllarda ise Kuzeydoğu tarımsal bölgesinde sığır ıslahında Esmer ve Simmentallere mutlaka yer verilmesi gerekir (Akman ve ark., 1985).

19 19 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Türkiye de Ülke ihtiyaçları dikkate alınarak Kombine verimli ırklarla melezlemeler önerilmiştir. Ancak, işletme koşullarına uygun genotipler elde etmek ve bazı işletmelerde melezler kullanmak yerine, Kültür ırkı yetiştiriciliği ve Çevrime melezlemesiyle yerli ırkları kültür ırklarına dönüştürmek özendirilmiştir. Bu anlamda, koşulları uygun olmayan işletmelerde kültür ırkı yetiştirmek bir israf.

20 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği

21 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Türkiye de Simmentaller üzerine yapılan çalışmalar Daha önce Akbulut (1998) tarafından derlenmiştir. Toplam 16 çalışma Sonraki yıllarda buna 21 çalışma daha eklenmiştir. Bu çalışmada Simmental (Fleckvieh) ve Montbeliarde sığırlarına ait çalışmalar ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Saf Simmentallere ait 12 çalışmada Süt verimi, döl verimi, süt kalite özellikleri, besi performansı Simmental melezlerine ait 5 çalışma Süt ve döl verimi, besi performansı, karkas özellikleri Montbeliardelere ait 4 çalışma Süt verimi, döl verimi, süt kalite özellikleri 21

22 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği -Simmentallerin döl verim özellikleri Çizelge 1. Döl verim özellikleri Özellik S Araş. Say n X En Küçük En Büyük X İBY, gün SP, gün BA, gün GBTS GS, gün İkizlik, % DA, kg DA, kg

23 23 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği -Simmentallerin süt verimi ve süt kalite özellikleri Çizelge 2. Süt verimi ve süt kalite özellikleri Özellik Araş. Say. n En Küçük En Büyük LS, gün gSV KKS, gün Yağı O., % Protein O. % Kazein O., % YKMO, % TKMO, % X S X

24 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmentallerin Süt verimi- Süt Kalitesi Alman Simmentallerinde (Götz et al., 2015) Süt Verimi: kg Yağ Oranı: %3.9 Protein Oranı: %3.5 İtalyan Simmentallerinde (Chessa et al., 2015) Süt Verimi: 6700 kg Yağ Oranı: %3.86 Protein Oranı: %3.44 Sırbistan Simmentallerinde (Petrovic et al., 2015) Süt Verimi: kg Yağ Oranı: %

25 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği -Simmentallerin Besi Performansı ve Karkas özellikleri Çizelge 3. Besi performansı ve karkas özellikleri Özellik Araştırma X S X Sayısı n En Küçük En Büyük Besi sonu ağ., kg GCAA, gr Yem Değ., kg yem/ 1 kg CAA Karkas rand. % Sıcak karkas ağ., kg

26 26 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmentallerin Besi Performansı Yurtdışı kaynaklı çalışmalarda GCAA : gr arasında değiştiği (Pichler ve Frickh, 2000; Sami et al., 2004) Avusturya Simmentallerinde (Haiger and Knaus, 2010) Besi sonu ağ. (660 kg) Siyah-Alacalardan (565 kg) yüksek, GCAA %12 daha yüksek Kesim performansları daha üstün Gelir %26 daha yüksek.

27 27

28 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Montbeliardelerin Süt ve döl verim özellikleri Çizelge 4. M ve SA sığırların döl verimi ve süt verim özellikleri Özellik Irk Araş.Say. n S X En Küçük En Büyük İBY, gün BA, gün LS, gün LSV, kg 305-g SV, kg MB SA MB SA X MB SA MB SA MB SA

29 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Montbeliardelerin Süt kalite özellikleri Çizelge 5. M ve SA sığırların süt kalite özellikleri Özellik Irk Arş. S Say. n X X En Küçük En Büyük Sabah SV, kg MB SA Yağ O., % MB SA Protein O., % MB SA YKMO, % MB SA TKMO, % MB SA SHS,hücre/ml MB , SHS,hücre/ml SA ,

30 30 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Montbeliarde- Süt verimi- Süt Kalitesi- Tartışma Yurt dışında yapılan çalışmalarda (Pauly ve Rieder, 2004; Walsh et al., 2007; Pomies et al., 2007). Süt verimi : MB < SA Ayıklama oranı: MB < SA Buzağılama aralığı: MB < SA Somatik hücre sayısı: MB < SA Sürü Ömür Süresi: MB > SA İsviçre de 4+ laktasyondaki MB ineklerde (Pauly ve Rieder, 2004) İBY: 33 ay Süt Verimi 7607 kg Protein oranı: %3.28 Yağ oranı: % 3.71

31 31 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği SİMMENTAL X YERLİ IRK MELEZİ PERFORMANSLARI

32 32 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmental X Yerli Melezi döl verim özellikleri Çizelge 6. Simmental x yerli melezi döl verimi özellikleri Simmental x Zavot F1 Simmental x GAK F1 Simmental x GAK G1 İlkine Buzağılama Yaşı, ay Buzağılama Aralığı, gün Buzağı Yaşama Gücü, % n n n Kaynak X İlaslan ve ark., (843±19.1 g) (845.4±15.3 g) X ±7.96 Orman et al., ±13.27 Orman et al., 2004

33 33 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmental X Yerli Melezi süt verim özellikleri Çizelge 7. Simmental x yerli melezi süt verim özellikleri Laktasyon Süresi, gün Laktasyon Süt Verimi, kg Kuruda Kalma Süresi, gün Simmental x Zavot F1 Simmental x GAK F1 Simmental x GAK G1 n n n Kaynak X İlaslan ve ark., ± ±12.20 X ± ± X ± ±29.07 Orman et al., 2004 Orman et al., 2004

34 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmental X GAK Melezi çeşitli verim özellikleri Çizelge 8. Simmental x GAK melezlerinin çeşitli verim özellikleri (Ertuğrul et al., 1999) Dişi Doğum ağırlığı, kg 32.8±0.6 (n=34) Simmental x GAK Erkek 35.3±0.8 (n=46) 18 aylık yaş Ağırlığı, kg 445.3± ±10.4 Kesim canlı Ağırlığı, kg 553.4±10.8 (n=10) GCAA, gr ±10.1 Yem değerlendirme, kg yem 9.7±0.2 tüketimi/1 kg CAA Sıcak karkas ağırlığı, kg 334.2±10.1 Soğuk karkas randımanı, % 59.0±9.8 34

35 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmental X DAK Melezi Besi performansı Çizelge 9. Simmental x DAK, Şarole x DAK ve DAK ların besi performansı ve karkas özellikleri (Özlütürk et al., 2004) n Besi Sonu Ağırlığı, kg GCAA gr Yem Değer. Kg/1kgCA A Sıcak karkas Ağırlığını, kg Karkas Randımanını, % ** ** * ** ÖD Şarole x DAK ±8.67 a ±37.24 a 6.51 ±0.23 b ±5.63 a ±0.50 a Simmental x DAK ±10.95 a ±47.01 a 7.44 ±0.29 a ±7.1 a ±0.63 a DAK ±9.43 b ±40.50 b 7.22 ±0.25 a ±6.65 b ±0.59 b 35

36 36 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmental X DAK Melezi çeşitli verim özellikleri Çizelge 10. Simmental x DAK, Şarole x DAK ve DAK ların karkas ve et kalite özellikleri (Özlütürk et al., 2004) n Göz Kası Alanı Şarole x DAK ±3.90 a Simmental x DAK ±5.57 a DAK ±5.21 b Sırt yağı kalınlığı n Protein oranı (%) Gevreklik Shear Force Çiğneme Sayısı ** ÖD * ** ** ** 5.60 ± ± ± ±0.18 a ±0.23 b ±0.23 ab 6.69 ±0.24 a 5.44 ±0.30 a 5.72 ±0.29 b 8.03 ±0.76 a ±0.70 b ±0.96 b ±1.53 a ±1.46 b ±1.46 b

37 37 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği Simmental X DAK Melezi çeşitli verim özellikleri Çizelge 11. Simmental x DAK, Şarole X DAK ve DAK ların çeşitli özellikleri (Özlütürk et al., 2006) n Güç Doğum Oranı, % Buzağı Ölüm Oranı Doğum Ağırlığı, kg n 205-g Ağırlığı, kg Sütten Kesime kadar GCAA ** ** ** Şarole x DAK ±0.50 a Simmental x DAK ±0.63 a DAK ±0.53 b ±4.34 a ±5.20 a ±4.39 b 0.60±0.02 b 0.66±0.02 a 0.43±0.02 c

38 38 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği SONUÇ-1 Simmental ırkı sığırların Türkiye koşullarındaki Süt verimleri düşük, Sağlanan çevre koşulları yetersiz. Besi performansları iyi. Montbeliarde ırkı sığırların Süt verimleri Siyah-Alacalardan düşük Ancak, Süt yağı oranı ve protein oranı SA da yüksek, SHS SA dan düşük.

39 39 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği SONUÇ-2 Simmental ırkı sığırların Türkiye koşullarındaki Süt içeriği ve kalitesine yönelik yalnızca 1 çalışma var. Et kalitesine yönelik çalışma yok. Montbeliarde ırkı sığırların Besi performansı ve et kalitesi üzerine yapılış çalışma yok.

40 40 Türkiye de Simmental sığırı yetiştiriciliği SONUÇ-3 Simmental x Yerli Melezlerinin Türkiye koşullarındaki Performanslarına yönelik çalışma sayısı yeterli değil. Süt ve döl verimi Süt kalite özellikleri Besi performansı ve et kalite özellikleri. Montbeliarde ırkı sığırların melezlerine ait Türkiye de yapılmış çalışma yok. Siyah-Alaca X Montbeliarde melezlemesi denenebilir.

41 Dinlediğiniz için teşekkürler Montbeliarde buzağıları 41