ADAPAZARI'NDA 17 AGUSTOS DEP RE Mİ SONRASI ÇEVRE ETKİ DEGERLENDİRMESİ

Transkript

1 SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4Cilt 1 ve 2Saya (2000) 16 ADAPAZARI'NDA 17 AGUSTOS DEP RE Mİ SONRASI ÇEVRE ETKİ DEGERLENDİRMESİ Mahnaz Gümrükçüğlu Recep_ İleri Burhan Sümer Mirali Al sman Seyfettinğlu Sakarya Üniversitesi Afühendis/ik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü Adapazarı ÖZET 17 Ağusts I 999 tarihinde yaşanan deprem çk ciddi byutlarda insani eknmik ve ekljik snmlara neden lmuştur Bu srunlann öncelikle insani ve eknmik byutlan ele alınmış ve çözümler üretilmeye çalışllınıştır Bunun yamnda deprem bir kısmı kısa vadede bir kısmı da uzun vadede rtaya çıkacak önemli çe"yte prblemleri yaratmıştır Bwıa bağlı larak bu çalışmada deprem snucu meydana gelen çetesel etkiler değerlendirilnıiş ve alınınası gereken önlemler üzerinde durulmuştur ABSTRACT 17 August 1999 earthquake has been revaled mre serius hıımanly ecnmic and eclgic prblems Firstly humanly and ecmmic prblems have been evaluated and prduced slutins Nevertheless earthquake has been created envirnınental prblems which will be e::psed in shrt r lng perids Therefre in this study envirnmental impacts which ccured after the earthquake have been evaluated and investigated necessary expediences L GİRİŞ Dünyanın en aktif deprem kuşaklanndan birinin üzerinde bulıman ülkemizin yaklaşık /95'i depremlerden etkilenmektedir Bu etkinin en fazla hissedildiği kuşak lan Kuzey Anadlu Fay hattı üzerinde 17 Ağusts 1999 tarihinde meydana gelen depremde bu fay hattının GölcükArifiye merkezli uzanhsı kınl aletsel büyüklüğü 74 sn yüzyılın en şiddetli depremlerinden biri mevdana gelmiştir [1] Deprem 120 kın'lik bir yüzey kınğı meydana getirmiş ve ülke nüfusunun /40'ının yaşadığ1 çk geniş bir alanda etkili lmuş ve bu durum gerek insan sağlığı gerekse çevre kirliliği açısından luşan riskleri önemli ölçüde arttırmıştır Aynca deprem snrası kullanılacak acil uygulama planlannın bulunmaması bu prblemierin daha da büvı1mesine ' neden lmuştur Aktif fay znu üzerinde e zemin şartlan uygun lmayan alanlarda kurulmuş lan knutlar ve bir çk endüstriyel tesis hava tprak yer altı Ye yüzey sulannın kirlenmesine ve meydana gelen hasarlar önemli miktarda katı atık luşumuna neden lmuştur D ADAPAZARI ve DEPREM Adapazan şehir merkezi dğubatı yönünde yaklaşık 45 km kuzeygüney yönünde ise yaklaşık 30 km uzunluğunda ve kalınlığı 200 m!i aşan bir alm yn tabakası üzerindedir ve Kuzey Anadlu Fav znuna yaklaşık 81 O km uzaklıkta dır 17 Ağusts 1999 depreminde 350 bin kişinin yaşadığı ve yaklaşık 80 bin knutun bulunduğu Adapazan Eren1er Serdivan ye Arifiye mevkilerinde knutlann 'i yıkık ve ağır 'sı rta ve 'u hafif lmak üzere tplam 'ü işyerlerinin ise 5146 'sı yıkık ve ağır 3764 'ü rta ve 2699'u hafif lmak üzere tplam 11609'u basar görmüştür Elverişsiz zemin ve meydana gelen sıvılaşma altyapı ve binalarda büyük tahnat meydana getirmiştir En büyük tahnat ve can kaybı zemin kşullannın elverişsiz lduğu Adapazan şehir merkezinde; Adnan Menderes Caddesi Vagn Fabrikası Şeker Fabrikası ile Ankara Caddesi arasında kalan bölgede meydana gelmiştir Bu alanlardaki binalar la aynı teknik özelliklere sahip lduğu halde Maltepe Hızırtepe ve Serdivan gibi nispeten iyi zemine sahip yerlerde bulunan binalarda ise tahribat azdır Ancak Adapazarı'nda yaygın zemin sıvılaşması ve zernin çökmesi snucunda yüzlerce binanın temeli zemin içine gömülmüş yeya binalar kütle halinde devrilmiştir (Şekil 1) Tabl 1 de 17 Ağusts snrası Adapazan 'nda depremin yarattığı genel bilanç görülmektedir Tabl 1 17 Ağusts 1999 Depremi Adapazan Bilançsu Miktar Oran ( KişiAdet) (%) Olü Sa}ısı 3891 Yıkılan Bina Oturlamaz Bina Hasarsız Bina 3211 lo

2 Adapazarı'nda 17 Ağusts Depremi Snrast Çevre Etki Değerlendirmesi Tabl 3 Yağmur suyu kanalında ltışan tahribatlar [4) Kanall Yağmur Suyu 80km 2003 ()() 400' km ' Kanalı 4 Su ve kanalizasyn şebkesinde luşan tahribat ranlan [4] Şehir Hasan Şehir Su Şebekesi 1 Zemin yetersizliği nedeniyle hasar gören bir bina Zemin sıvılaşmasl taşuna gücü zayıflığı vb faktörlerin depremin yapılardaki hasarlannı arttırması nedeniyle hem fay znundan hem de aliivyndan uzakta yeni yerleşim alanlannın seçilmesi gerekmektedir Bu nedenle Adapazarı şehir merkezine fazla uzakta lmayan taşıma gücü almyna göre yüksek lan alanlar incelenmiş ve şehir merkezinin kuzey ve kuzeybatı kesiminde üç a)ti Bölgenin jeljik açıdan şehir yerleşimine açılabileceği gözlenmiştir Bu alanlardan Kararnan köyü ve civan yeni yerleşim alanı larak seçilmiştir [1] Böylece planlı yerleşim için ilk adımın atıiabilmesi mümkün lacaktır Büyük bir yıkımın yaşandığı mevcut yerleşim bölgesinde de imar planlarının zemin özellikleri dikkate alınarak yapı1ması çk önemlidir m ALTYAPI SORUNLARI Deprem snrası Adapazan'nın kanalizasyn y ağınur suyu ve içme suyu şebekelerinde % 8085 nınında ciddi tahribatlar elektrik ve baberleşme sisteminde büyük ölçüde arızalar meydana gelmiştir [2] (Tabl2) Tabl 2 Kanalizasyn şebekesinde luşan tahribatlar Cinsi Bru Çaplan (Adekm) 6 adet 120 km km (mm) Terfi Merkezi Ana Tplayıcı Şebeke Miktar 800 Özellikle şehir merkezindeki 74 kın'lik kanalizasyn hattında önemli byutta tahribat görülmüştür Ayrıca Adapavın evsel atıksu tesisine atık sulan taşıyacak lan kanalın pmpa istasynundan geçici deşarjın yapıldığı yere kadar 4 nktada hasar tespit ediimiştir [3] Mevcut 350 km lik yağmur SUJU kanalırun ise tamamı tahrip lmuştur (Tabl 3) /86 Kanalizasyn Şebeke si Hasan Şekil (Adet)(m) YaurSuyu Tabl MJktar Bm Çaplan (Mm) Cinsi /71 Yeniden yapılanma çerçevesinde İller Bankas ınca hazırlanan ve halihazırda inşaatı dev am eden Adapazan Kanalizasyn Prjesi n adet Belediyey e hizmet götürecek şekilde prjelendirilmiş lup 120 kın ana tplayıcı ve 640 km şebeke larak belirtilen metrajın büyük kısmı imal edilip depremden zarar gören ve birinci kademe inşaat prgrann içinde bulunan hatlan kap samaktadır İnşaat için 41 firmaya tplam 30 trilyn TL (1999 fiyatı ile) bedelle ihale yapılmıştır Nisan 2000 itibariyle imalata başlannnş tır ve 1 5 )ıl içinde bitirilecektir Kanalizasyn inşaatında % 40 'lık fiziki gerçekleşıne sağ laıımı ştrr [2] Adapazan içme ve kanalizasyn şebekesinde hasar azaltınası yapmak için zemjn iyileştirmesine özen gösteritip bru yatak1anmasına önem verilınekle beraber bru batlannda hasara vl açacak kuvvetler bakımından deprem kuvve tl e ri hesaba ka1ılmamaktadır 17 Ağusts depreminden önce yap1mına kanalizasyn şeb e kesi başlanmış lan Adapazan uygulamal ar depremden snra hiçbir in değişikliğe uğratılmadan devam etmektedir Bu knuda kanalın dayanımı için iyi yataklama yapmakla y etinilmektedir Ancak Ecetaş Şirketi'nin ürettiği bet nanne brulann TSE değerlerinden 23 kat fazla dayanım göstermesi kanalın dayanımı knusunda pzitif etken larak karşımıza çıkmaktadır [5] (Şekil 2) Fakat deprem ve zemin sıvılaşıuası risld lan bölgelerde kayma gerilmelerine dayanıklı krzyn açısından önlerni alınınış çelik ve ya plastik bru knuanınn daha uygun labilir ' ' {'l ::: :tr Şekil 2 1' eni dönem betnam1e kanalizasyn brulan 2 '

3 MGümrükçUğlu Rileri BSümer MASeyfettinğlu Belediye tarafından inşa edilmiş lan atıksu antma tesislerinde ise önemli bir hasar lmadığından ve meydana gelen küçük hasariann işletim sistemini dğrudan etkilernemesi sebebiyle detaylı bir hasar tespit rapru hazırlanmamıştır A}nca tesislerin işletilmesine depremden sma da devam edilmiştir tarihli raprda mevcut kanaliıasyn sisteminde meydana gelen tjkanma ve patlamalar ve vidanjörlerle çekilen evsel atık sulann atıksu antma tesisi havuzlannda geçici larak deplandığı bildirilmektedir Deprem nedeniyle luşan zemin sıvılaşması pik ve asbest isale hattı brul annın patlamasına neden lmuştur (Şekil 3) Adapazan merkezde deprem öncesi mevcut lan 700 kın'lik içme suyu şebekesinin yaklaşık /70 ranında kullanılmaz lduğu tespit edilmiştir 473 kın'lik içme suyu inşaatı 3 firmaya ihale edilmiştir İnşaatta şu ana kadar % 80 fiziki gerçekleşme sağlanmıştır Şebek ede yumuşak ve elastik lmayan asbest bru ku11anılrnış lması deprem sırasındaki tahribatın b}utunu arttırmış lmakla beraber (Şekil 4) çelik brularda da hasar meydana gelmiştir (Şekil 5) Bu dunıın deprem sıınısında uzun dönem şehre su verilmemesine ve dlayısıyla çevre kirliliğini arttıncı önemli bir faktör durumuna gelmesine neden lmuştur Şekil 4 p ; ; : Asbestli çiment brularda görülen hasar [6) '1 ;:ıt "l : ;_ 1!: : _ fl' 1 Y:J ;" : : 1 1 r r i ;!' :>tt ( \ 1 : : f ; Şekil3 Patlayan pik ve asb isale hattı brulan Daha sma yapılan incelemelerle deprem bölgeleri için içme suyu tesislerinde en uygun malzemenin plietilen bru çelik bru veya duktil fnt bru lduğu belirlenmiştir Bu nedenle de depremden snra alınan tedbirler dğrultusunda içme SU}11 bru kalitesinde yapılan değişikliklerle depreme dayanıklı plietilen (PE) bru cinsi uygulaması tercih edilmiştir Şekil 5 Çelik brularda görülen basar W ÜS1YAPI SORUNLARI IV 1 Mlzl ann Bertarafı Deprem snucunda hertaraf edilmesi gereken tnlarca enkaz ayn bir atık türüdür Enkazın kaldııına i şleri Bayındırlık ve!skan Bakanlığı'nca yapılan ihale snucu 10 taşern fınnaya verilıniştir Tplam 25 milyn tn 3 ; _ #> "

4 Adapazarı'nda 17 Ağusts Depremi Snrasi Çevre Etki Değerlendirmesi enkaz kaldınlmıştır Mlzlann döküm yerinin tespiti için Çevre İl Müdürlüğü tarafından yapılan tarihli çalışma snucunda belirlenen yer şehir merkezine lo kın mesafede Karasu İlçesi ylu üzerindeki Şeker Fabrikası ' na ait eski taş cağı sahasıdır Daha snra bu alanın yeterli lmadığı görülmüş ve Çevre İl Müdürlüğünce tarihinde yapılan çalışma snucunda iki mevki daha belirlen miştir Bunlardan biri şehir merkezine yaklaşık 4 km mesafede bulunan Gazeller Mahallesindeki 250 dönümlük eski kum cağı ikincisi ise Arifiye sınırları içinde kalan Sarıgöl mevkiindeki eski kum cağı sahasıdır 5069 işyeri ve adet knutlun yıkılması ile luşan enkaz atıklannın /5'i Taşkısığı mevkiine / lo'u Sangöl mevkiine /85'i ise Gazeller mevkiine dökülmüştür Oluşan enkaz atıklannın çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek yeniden hanunaddeye dönüştürülme imkanı vardır Atık betndan mlz larak kınlacak malzemeler ylların zemin ıslahı ve yl üst yapısında kullanılan ve taş caklanndan elde edilen stabilize malzerneye alternatif larak değerlendirilebilir Enkaz atıklannın geri kazarunu amacıyla Çevre Bakanlığı tarafin bir İsviçre fiıınasından (Svedala Finnası) temin edilen geri kazamın kırma grubu seyyar ünitelerinden bir adedi ilimize tahsis edilerek Gazeller mevkiindeki enkaz döküm sahasına yerleştirilmiştir Bu sayede mlzlann deniz_ akarsu veya tanın alanianna bşaltılması önlenerek bu alanlarda yanıtılacak çe\te srunlannın da önüne geçilrniş ve aynca eknmik larak kazanç sağlanmış lacaktır Tabl 5 'te mlzlann geri kazanınu ile sağlanan kazanç görülmektedir Tabl 5 Eknmik açıdan sağlanan fayda Açıklama Miktar Miktar (Tn ) ($) Tplam Atık Betn Tplam Atık Demir Atık Betntın een D Atık Demirin Değeri Tplam Atık Malzeme Değeri Unite Maliyeti Kazanç IV 2 Katı Atıklar Herhangi bir düzenli hiznıetin yapılamadığı depremin ilk günlerinde bakanlık tarafından gönderilen adet çöp pşeti şehrin ana arterlerine ve snradan gönderilen adet pşeti Adapazan Belediyesi işbirliği ile çadır kentlere ve ihtiyaç duyulan mahallelerdeki çadır sakinlerine dağıtılarak gönüllü çevreciler ll Çevre Müdürlüğü ve Çevre Kruma Vakfi persneli işbirliğince umumi bir temizlik yapılması sağlanmıştır Atıklar Adapazan Belediyesi'nin önceden kullanmakta lduğu Sakarya Nehri kenannda bulunan düzensiz deplama alanına deplanmakta ve her gün ilaçlanmaktadır [7] Deprem snrası geniş bir alanda yğun bir biçimde tıbbi atlk ve cesetlerin taşınması sırasında enfekte lmuş battaniye gibi malzemeler rtaya çıkmış ve bu tür malzemelerin usulüne uygun larak hertarafı da ayn bir srun luşturmuştur Bakanlık tarafından ilk etapta gönderilen adet tıbbi atık pşeti tıbbi atık deplama sahasında ayn bir bölümde bertaraf edilmektedir A;nca Adapazan Devlet Hastanesinde kullanılmak üzere Liechenstein Hükümeti ile Hval\\ rk AG fiıması tarafından bağışlanan 500 milyar TL değerinde 'Tıbbi Atık Yakma Cihazı' Çevre Bakanlığı tarafından ilimize gönderilmiştir IV3 Prefabrik Yapılar Deprem samasında ilk etapta 53 çadrr kent luşturulmuş vatandaşınnz buralarda yaşaınaya başlamıştır Daha snra bu çadır kentler zemini sağla alt yapısı yapılmış ve tamamen kışlık çadırlardan luşan çadır kentlere taşınarak bu sayı azaltılmış Bayındırlık Ye İskan Bakanlığı ve yerli ve yabancı şirket tarafından yapılan tplaın adet prefabrik knutun zamanında yetiştirilmesi ile bumdaki vatandaşlanınız bu knutlara taşınarak çadır kentler tasfiye edibniştir Burada yaşayan ailelerin elektrik su altyapı ulaşım gıda temizlik yeme ısınma gibi giderleri devlet tarafından karşılanmış lup bu yardınllara 1 Temmuz 2000 tarihi itibariyle sn verilmiştir Prefabrik evlerin bulunduğu alanlarda iklim şartlannın elverişsizjiği düz arazilerde dan dlayı su basma snmlan yeterli su temin edilememe srun atlksu uzaklaştırma srunu maddi kaynaklann azlığı ve çevre kirliliği gibi nedenlerden dlayı sağlık srunlannda artış gözlenmiştir Bunun için sağlık caklan gezici ekipler kurmuşlar ve buna ilave larak da birçk çadır kentte yerleşik larak binnet sunmuşlardrr IV4 Sana)i Deprem nedeniyle Sanayi kuruluşlan da zarar görmüştür Bunlardan 34'ü ağır 73'ü rta 19'u ise hafif hasarlı durumdadır Ancak birçk tesis yeniden üretime geçmiştir Üç önemli devlet kuruluşu TÜV ASAŞ TZDK ve Şeker Fabrikasında genel ve deprem snrası srunlar de vam etmekte lup üretim dur muştur [2] Depremin ardından elektrik kesintileri ve üretimin dunnası snucu hemen tüm sanayi laıruluşlannın biyljik ve kimyasal antma sistemlerinin devre dışı kalınası çevre kirliliğinin artmas1na neden lmuştur 4

5 MGümrükçüğlu Rileri BSümer MASeyfettinğlu IV S Park ve Yeşil Alan Kullanımı Deprem öncesi peyzaj çalışınajan yapılan şehir merkezindeki yeşil alan ve parklar ile merkez dışındaki bazı yeşil alanlar deprem snrası çadır kentlere dönüşmilştür Bu çadıriann bir kısmın1n kaldırılmasyı la bu alanların uğradığı taluibat rtaya çıkmıştır (Şekil6) Aynca meikez dışındaki çadrr kentle şimdi ise prefabrik yapıtann kuruldu ğu alanlar genel1ikle önceden tanm veya hayvancılık için kullanılan alanlardır Bu dan snra bu alanlarda tekrar yapılann kal tarun yapılabilmesi ınümkün görünmemektedir Bu ciddi tprak kirliliği snımı için henüz bir önlem alma va da srunu bertarnf etme ile ilgili bir çalışma bul1ınmamaktadır V SONUÇ ve ÖNERİIER Depremin ve depremden dlayı luşan sıvılaşma layının alt yapı ve üst yapılara etkisinden luşan ıarann en a:nı çahşn1a1ar yapıjmalıdır indirilmesi için gerekli Sıvılaşınanm meydana geldiği yerlerde yer altı suyu genellikle yüksek ldugu ve içerisinde bl miktarda Slilfat bulunduğundan atık su brulan imalatında SPÇ (Sülfata Dayanıklı Çiment) kullanılmalıdır [10] Şu anda kullamda m lan bmlar arasından deprem bölgesi inşaatlan için seçim yapılacağı zaman inşaatının klaylığı su iletimindeki güvenliği zaman sıcaklık degişimi \tb faktörlerden nasıl etkilendiği işletme maliyeti ve klaylığı gibi etkiler dışında deprem dayanımı Şekil 6 Yeşil alan ve paridann çadır yerleşimi için kullanuru [8J IV 6 Hava kirliliği Deprem anında meydana gelen yapı çökmelerinden dlayı ldukça fazla miktarda tz ve partikül bavaya kanşmıştır Daha snra hasarlı binaların yıkılması ve enkaılarm kaldmlması sırasında da önemli miktanla tz rtaya çıkmıştır Aynca alt yapı çalışınalan nedeniyle bzulan yllar da bu tz miktannın aıturasına neden lmaktadır Bu kirletici etken elbette insan hayvan ve bitki sağlıgı açısmdan lumsuz etki yaratrakta<lır IV 7 Güniltü Kirtilili binaların yıllması sırasında iş makinelerinin enkazın taşınınası ve kamynlann döküm yerlerinde enkazı bşaltması sııasmda luşan gfirültünün yanında alt yapı çalışınalan yapan makinelerin gürültüleri de kirlilik yaratan lumsuz etkilerdir [9] Hasarlı mutlaka göz önünde bulundmujmahdır Deprem sınısırıda bndarın hareketini en aza indirmek için brulann altına serilecek malzemenin gıanülmetıesi de çk önemlidir ivedi larak bitirilmesi ve prefabrik yapılatın kaldıularak park bahçe ve tarım alanlannda gerekli diizenlemeleıin yapılması kirliliğinin belirlenerek byutlaıının hertaraf yöntemleıinin u;ı gerekmektedir Katı atıklar knusunda daha önce planlannuş lan dtizenli deplama tesisinin bir an önce hayata geçirilmesi öncelikle Sakarya Nehri'nin kirliliğinin önlenmesi açısından çk önemlidir Hava ve gürültü kirliliği seviyesi ö zellikle diğer işlemler bittiğinde biraz daha azalacak ve gerekli önlemlerin alınması klaylaşacaktır Kalıcı knutlaım yapının Deprem yer alan ülkemizde en önenıli görev hükümetlere belediyelere meslek kuruluşlanda \'e teknik # 5

6 Adapazan'nda 17 Ağusts Depremi Snrası Çevre Etki Değerlendirmesi eleınanlara düşmektedir Nerelerde yapılaşma lacağı yapılann standartlannın belirlenmesi ve yapım esnasında denetlenmesi devletin ve belediyelerin görevidir Bizlerin de bu hizrrıetlerin ciddi bir biçimde yerine getirilinesini talep etmemiz gerekmektedir Y erleşimimizi ve yapılanmızı depreıne uygun hale getirirsek depremden önce ve snra nasıl hareket etmemiz gerektiğini bilirsek deprem tehlikesini ve yaptığı hasarlan nıininuıma indirgeyebiliriz 1940lı yıllardan beri varlığı bilinmekte lan Kuzey Anadlu Fay hattı ile ilgili larak TMMOB ve bilim adamlan bu fay hattı üzerindeki yerleşim ve sanayileşme planlan knusunda sürekli larak uyanlarda bulunmuş ancak bu uyanlar karar veıme mekanizmalan göz ardı edilmiştir Yaşanan 17 Ağusts depremi ve Jıkımı yeni bir çevrecilik ve şehireilik kültürü l ının ya nı nda bilgiye dayalı tplum lunmasının başlangıcı için dönüm nktası lmalı ve bu acı tecrübeden gerekli dersler tüm kesimler tarnfından çıkanlmahdır VL KAYNAKLAR [1] Altında4 A Eimas M Kasap H 'Sakarya Üniversitesi 17 Ağusts 1999 GölcükArifiye Depremi Değerlendirme Rapru' Sakarya Üniversitesi 1999 [2] Sakarya Vali1iği 'Sakarya İli Deprem Rapru' 2000 [3] önem M 'Marmara Depreminin Çevreye Etkilerine Genel Bakış' Bitirme ödevi Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi 2000 [4] Özgürses T 'Adapazan'nda Depremin Yarattığı Srunlar' Bitirme ödevi Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi 2000 (5] Kçhan Ö 'Yer altı Kanallan ve Kuv vetler' Bitinne ödevi Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi 2000 [6] Güneş M 'Deprem Bölgesine Uygun Altyapı Tesisleri' Bitimıe ödevi Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültes 2000 [7] Aydın M 17 Ağusts 1999 Sakarya h Çevre Müdürlüğü'nün Deprem Snrası Yapmış Olduğu Hizmetler\ Çevre İl Müdürlüğü 1999 [8] Adapazarı Büyükşehir Belediye Başkanlı 'Ftğraflarla Adapazarı Depremi' 2000 [9] Kurnaz E Özbek S Gürevi Ö Depreınin Çe"Tesel Etkileri ve Düzce Depremi örneği' Bitinn e ödevi Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültes 2000 [10] Köseğlu YZ 'Deprem ve Sıvılaşmanın Alt Yapı Tesislerine Etkisi' Bitirme ödevi Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültes