TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ PSİKOLOJİ LİSANS EĞİTİMİ AKREDİTASYON EL KİTABI (TPD-PLESA)

Transkript

1 TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ PSİKOLOJİ LİSANS EĞİTİMİ AKREDİTASYON EL KİTABI (TPD-PLESA) EKİM 2010, ANKARA 1

2 İÇİNDEKİLER BÖLÜM I AKREDİTASYONUN TANIMI VE AMACI... 3 BÖLÜM II PSİKOLOJİ LİSANS PROGRAMLARI AKREDİTASYON YÖNETMELİĞİ... 4 BÖLÜM III TÜRKİYE DE PSİKOLOJİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI... 8 BÖLÜM IV PSİKOLOJİ LİSANS EĞİTİMİ İÇİN ASGARİ STANDARTLAR BÖLÜM V ÖZDEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI EKLER I. ÖĞRETİM ELEMANLARININ SAYILARI VE NİTELİKLERİ FORMU II. ÖĞRETİM ELEMANLARI TOPLAM DERS YÜKÜ FORMU III. ÖĞRETİM ELEMANLARI ÖZGEÇMİŞ FORMU IV. AKREDİTASYON YAKLAŞIK SÜREÇ TAKVİMİ V. AKREDİTASYON PROGRAM DEĞERLENDİRME FORMU

3 BÖLÜM I AKREDİTASYONUN TANIMI VE AMACI Yüksek öğretimde akreditasyon, bir bölümün ya da programın kendi belirlediği ve/veya kendisinden beklenen amaçları gerçekleştirebilmesi için gerekli olan asgari düzeydeki başarı ve kalite standartlarının güvence altına alınması süreci olarak tanımlanabilir. YÖK ün eğitim kurumları için akreditasyon tanımında (Bkz. akreditasyonun aşağıdaki üç amaca hizmet etmek üzere uygulanacağı belirtilmektedir: 1. Eğitim-öğretimin niteliğinin arttırılması ve sistematik bir yaklaşımla sürekli geliştirilmesi 2. Eğitim-öğretimin niteliğinin güvence altına alınması 3. Yükseköğretimin hizmet sunduğu kesimlere eğitim-öğretimin niteliğinin belirli standartlara dayalı olarak yürütüldüğünün güvencesinin verilmesi Bu amaçlar doğrultusunda sürekli özdeğerlendirme ilkesine dayalı olarak gerçekleşen akreditasyon süreci, değerlendirilen eğitim kurumunun gelişmesine ve ilerlemesine katkıda bulunur. Ülkemizde 2010 Ekim ayı itibariyle sayısı 43 e ulaşan psikoloji lisans programlarının sağlıklı gelişimine katkıda bulunmak, sundukları eğitimin kalitesini güvence altına almak ve onlara sürekli gelişim için bir özdeğerlendirme fırsatı yaratmak amacıyla, Türk Psikologlar Derneği tarafından, farklı üniversiteleri temsil eden akademisyenlerin yer aldığı bir Akreditasyon Kurulu (TPD-PLESA) oluşturulmuştur. Psikoloji bilimlerinin araştırma ve uygulama alanında görece gelişmiş olduğu ülkelerdeki ilgili psikoloji derneklerince gerçekleştirilen ve etkin olarak uygulanan akreditasyon süreçlerini inceleyen Akreditasyon Kurulu, bu bilgiler temelinde Türkiye koşullarına uygun standartlar oluşturmayı hedeflemiştir. Bu el kitabında yer alan psikoloji lisans programı akreditasyon standartları, Akreditasyon Kurulunun çalışmalarının ürünüdür. Psikoloji bölümleri tarafından yapılan akreditasyon başvuruları, bu el kitabında yer alan standartlar ve süreçler temelinde değerlendirilir ve akreditasyon standartlarını karşılayan bölümler akredite edilir. 3

4 BÖLÜM II PSİKOLOJİ LİSANS PROGRAMLARI AKREDİTASYON YÖNETMELİĞİ 1. AMAÇ, KAPSAM VE TANIMLAR Amaç Madde 1 Bu yönetmeliğin amacı; Türk Psikologlar Derneği psikolojide lisans eğitimi akreditasyon sürecine yönelik temel ilke ve kuralları belirlemek ve esasları düzenlemektir. Kapsam Madde 2 Bu yönetmelik TPD himayesinde görev yapacak olan Akreditasyon Üst Kurulu nun ve Akreditasyon Lisans Programı Değerlendirme Komisyonlarının oluşturulması, yetki ve sorumlulukları ve akreditasyon sürecinin işleyişine yönelik hükümleri kapsar. Tanımlar Madde 3 Bu yönetmelikte geçen; Dernek: Türk Psikologlar Derneği (TPD) ni, Program: Psikolojide 4 yıllık lisans eğitimi programlarını, Akreditasyon Üst Kurulu (AÜK): Beşi bir psikoloji bölümünde aktif olarak görev yapmakta olan ve/veya bu bölümden emekli olmuş öğretim üyelerinden, biri dernek yönetim kurulundan (gözlemci statüsünde) olmak üzere altı asil ve üç yedek (ikisi öğretim üyesi biri dernek yönetim kurulu üyesi) üyeden oluşan ve akreditasyon sürecinin işleyişinden ve nihai değerlendirmeden sorumlu kurulu, Akademik Danışma Kurulu (ADK): TPD üyesi akademisyenlerin yer aldığı kurulu, Akreditasyon Lisans Programı Değerlendirme Komisyonları (ALPDEK): Akreditasyon başvurusunda bulunan psikoloji lisans programının değerlendirilmesinden ve akreditasyon raporunun hazırlanmasından sorumlu, üyeleri AÜK tarafından, ADK üyeleri arasından atanan üç akademisyenden oluşan komisyonları, Akreditasyon Çalışma Grubu (AÇG): Türkiye de psikoloji lisans programlarının akredite edilmesine yönelik temel ilke ve süreçleri belirlemek ve bu yönetmeliği hazırlamak üzere Dernek Yönetim Kurulu tarafından davet edilen Onbir (11) akademisyenden oluşan akreditasyon kurulunu, Akreditasyon Program Değerlendirme Formu (APDF): Özdeğerlendirme raporunu okuyan ve başvuru yapan bölümü ziyaret ederek yerinde incelemelerini tamamlayan ALPDEK üyelerinin akreditasyon başvurusunu değerlendirmede kullandıkları formu ifade eder. 4

5 2. AKREDİTASYON ÜST KURULU AÜK ün Kuruluşu ve Görev Süresi Madde 4 AÜK toplam altı üyeden oluşur. Bu üyelerin beşi üniversitelerin psikoloji bölümlerinde görevli ya da bu bölümlerden emekli profesör ya da doçent unvanına sahip akademisyenler arasından seçilir. AÜK ün altıncı üyesi Derneği temsilen gözlemci olarak Kurul da yer alır. Beş akademisyen üyenin ilk seçimi Akreditasyon Çalışma Grubu ve Dernek Yönetim Kurulu tarafından gerçekleştirilir. Bir sonraki komisyonda görev alacak üyelerin seçimi mevcut üyelerin önerileri doğrultusunda gerçekleştirilir. Bu seçim sürecinde farklı statülerdeki (devlet veya vakıf) ve farklı bölgelerdeki üniversitelerin temsil edilmesi dikkate alınır. Aynı üniversiteden birden fazla akademisyen aynı dönemde görev alamaz. AÜK te Dernek Yönetim Kurulu nu temsilen yer alan gözlemci üye dernek yönetim kurulu tarafından belirlenir. Madde 5 Seçilen AÜK üyeleri ilk toplantılarında başkan ve AÜK sekreterini belirler. AÜK başkanı Dernek ile iletişimin sağlanmasından ve AÜK toplantılarının idare edilmesinden sorumludur. AÜK sekreteri toplantı tutanaklarının tutulmasından sorumludur. Madde 6 AÜK üyelerinin görev süresi 4 yıldır. Kurul işleyişinde devamlılığı sağlamak amacıyla üyelerin yarısı iki yılda bir değişir. Üyeler üst üste en fazla iki dönem görev alabilirler. Bu durumda, ilk AÜK üyelerinin yarısı iki yıl görev yapmış olurlar. Geçici Madde 7 İlk AÜK te Akreditasyon Çalışma Grubu ndan üç üye yer alır. AÇG üyelerinin görev süresi 2 yıl ile sınırlıdır. AÜK Görevleri ve İşleyişi Madde 8 AÜK ün görevleri şunlardır: a) Dernek tarafından iletilen akreditasyon başvuru dosyasının ön incelemesini en geç 30 gün içinde yapar ve bölümün akreditasyon değerlendirme sürecine alınıp alınmayacağı konusunu karara bağlar. b) Bu kararı başvuruyu yapan programa en geç 1 hafta içinde Dernek aracılığı ile iletir. AÜK ün kararı bölümün değerlendirmeye alınmaması doğrultusunda ise, ön inceleme raporunda kararın gerekçelerini de belirtir. c) Başvurunun akreditasyon değerlendirme sürecine alınması kararından hemen sonra, değerlendirmeyi yapacak olan ALPDEK üyelerini başvuruda bulunan programda görev yapmayan ADK üyeleri arasından belirler ve görev almak üzere davet eder. Önerilen üyelerin kabul ya da red cevabını en geç 15 gün içinde vermeleri beklenir. d) ALPDEK üyelerinin belirlenmesinin ardından, değerlendirme süreci takvimini başvuruyu yapan programa en geç 2 hafta içinde Dernek aracılığı ile iletir ve değerlendirmenin bu takvim dahilinde gerçekleşmesi için gerekli önlemleri alır, düzenlemeleri yapar. e) Herhangi bir nedenle ALPDEK görevini kabul edemeyen ya da kabul ettiği halde tamamlayamayanlar yerine yeni adaylar belirler ve bu kişileri görev almak üzere davet eder. Başlangıçta öngörülmeyen bu tür değişiklikler nedeniyle değerlendirme takviminde yapılan değişiklikleri Dernek aracılığı ile başvuruda bulunan programa bildirir. f) Değerlendirme sonunda ALPDEK tarafından sunulan raporu en geç 30 gün içinde değerlendirir ve nihai karara (kabul, koşullu kabul ya da red) oylama sonunda ulaşır. Nihai kararın nitelikli çoğunlukla alınması gerekir (en az dört oy alan karar geçerlidir). g) Yapılan başvuruya yönelik nihai kararı yazılı olarak Dernek Yönetim Kurulu na iletir. Değerlendirme sonucu, geliştirme önerileri ile birlikte, başvuru yapan program yetkililerine 5

6 Dernek tarafından yazılı olarak bir hafta içinde bildirilir. Değerlendirmesi olumlu bulunan programlara kabul yazısı ile birlikte Akreditasyon Belgesi iletilir. h) Değerlendirme sürecinde devamlılık sağlamak amacıyla iki yılda bir Kurul üyelerinin yarısını yeniler. i) Akreditasyon süreci ve standartlarında gerekli olan iyileştirme ve güncelleme önerilerini Dernek Yönetim Kurulu na iletir ve bu konuda yapılacak çalışmalara öncülük eder. 3. AKREDİTASYON LİSANS PROGRAMI DEĞERLENDİRME KOMİSYONLARI ALPDEK in Kuruluşu Madde 9 ALPDEK en az biri profesör olmak üzere profesör ve doçentlerden oluşan toplam üç öğretim üyesinden oluşur. Bu öğretim üyelerinin seçimi AÜK tarafından başvuruda bulunan bölümde görev yapmayan ADK üyeleri arasından gerçekleştirilir. ALPDEK Görevleri ve İşleyişi Madde 10 ALPDEK üyelerinin görevleri şunlardır: a) Başvuruda bulunan bölüm tarafından hazırlanmış olan özdeğerlendirme raporunu en geç 30 gün içinde okur ve toplam üç gün sürecek olan değerlendirme sürecini başlatmak üzere başvuru yapan programın bulunduğu bölüme gider. b) ALPDEK üyeleri, değerlendirilecek programın bulunduğu bölümü ziyaret ederek lisans programının akreditasyon standartlarına uygunluğunu iki gün boyunca yerinde inceler. Bu incelemeler ders dinleme, sınav örneklerini ve ders içerik belgelerini (her ders için en güncel olan) inceleme, derslik ve laboratuar ziyaretleri, öğrenci ve öğretim elemanı görüşmeleri ve benzeri gerekli görülen diğer çalışmaları kapsar. c) İki günlük incelemenin sonunda komisyon üyeleri bireysel değerlendirmelerini Akreditasyon Program Değerlendirme Formu (APDF) nu (bkz. EK V) kullanarak tamamlarlar. d) Değerlendirmenin üçüncü gününde toplanan ALPDEK üyeleri bireysel değerlendirmelerini bir araya getirir ve ortak değerlendirmelerini tek bir APDF doldurarak tamamlar. e) ALPDEK üyeleri tarafından hazırlanan ortak APDF, değerlendirme raporu ve bireysel APDF ler, komisyonun tavsiye kararını (kabul, koşullu kabul ya da red) da içeren bir üst yazı ile birlikte en geç bir hafta içinde AÜK e iletilir. 4. AKREDİTASYON BAŞVURUSU YAPAN LİSANS PROGRAMLARI Başvuru Yapan Programın Sorumlulukları Madde 11 Psikoloji Lisans Programı Akreditasyonu için başvuruda bulunan akademik birimin sorumlulukları şunlardır. a) Psikoloji Lisans Eğitimi Akreditasyon El Kitabında açıklanan standartlar doğrultusunda özdeğerlendirmesini yapan program, özdeğerlendirme raporu ve ilgili diğer belgelerin bulunduğu başvuru dosyasını Derneğe ulaştırır. b) TPD tarafından belirlenen akreditasyon başvuru ve değerlendirme ücretini yatırır. Başvuru aşamasında, toplam ücretin %20 si olan başvuru ücretini Derneğin ilgili hesabına yatırır. Ücretin geri kalan kısmını, başvurunun ön değerlendirmeyi geçmesi durumunda yatırır. 6

7 c) Başvuru dosyasında yer alan tüm bilgilerin yanlış ve/veya eksik olmaması için gerekli her türlü önlemi alır ve çalışmaları yürütür. d) Bölümü/programı yerinde ziyaret edecek olan ve ziyaret programı önceden belirlenmiş olan ALPDEK üyelerinin bölümde yapacakları gözlem, görüşme ve inceleme çalışmaları için gerekli düzenlemeleri yapar, kolaylık sağlar. e) Yerinde inceleme sırasında ALPDEK üyelerine sağlanan bilgilerin yanlış ya da eksik olmaması için gerekli önlemleri alır. f) Değerlendirme sürecine müdahale olarak görülebilecek davranış ve yaklaşımlardan kaçınır. 5. AKREDİTASYON GEÇERLİLİK SÜRESİ VE YENİLEME KOŞULLARI Akreditasyon Geçerlilik Süresi Madde 12 Akreditasyonun geçerlilik süresi 7 yıldır. Bu sürenin sonunda tekrar akredite olmak için başvurmayan bölümün akredite edilmiş bölüm olma özelliği otomatikman sona erer. Akreditasyonun geçerli olduğu süre içinde bölüm, akredite edildiği koşulları korumakla yükümlüdür. Akreditasyon Yenileme Koşulları Madde 13 Akreditasyon yenileme koşulları şunlardır. a) Akreditasyon yenileme sürecinin ve koşullarının tümü ilk başvuru koşulları ve süreci ile aynıdır. b) Yenileme başvurusunun toplam ücreti, yeni başvuru ücretinden %20 daha azdır. NOT: Akreditasyon süreç takvimi Psikoloji Lisans Eğitimi Akreditasyon El Kitabı nda, EK IV te sunulmuştur. 7

8 BÖLÜM III TÜRKİYE DE PSİKOLOJİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI 1. Temel İlkeler Psikolojide dört yıllık lisans eğitimi, uzmanlaşma öncesi bir altyapı veya uzmanlık gerektirmeyen işlevleri yerine getirebilme yetkinliği kazandırır. Psikolojinin uzmanlık gerektiren alanlarında mesleği icra etmek en az yüksek lisans derecesi, birçok durumda da doktora derecesi gerektirmektedir. Ülkemiz psikoloji bölümleri, öncelikle lisans düzeyinde, öğrencilerine psikoloji biliminin işlevsel bir resmini çizmeye yönelik çoklu bakış açılarını vurgulayan, psikolojinin temelini oluşturan konu ve yöntemler hakkında gerekli ayrıntıları içeren bir eğitim verebilmelidir. Psikoloji bölümleri, Türkiye deki psikoloji eğitiminin ve psikoloji biliminin gelişimine katkıda bulunmak amacıyla, öğrencileri için açık ve yüksek standartlar belirlemelidir. Kuramsal ve uygulamalı psikoloji bilimlerindeki gelişmeler ve geliştirilen teknolojiler doğrultusunda bölümler, kendi hedef ve standartlarını yükseltmeyi amaçlamalıdırlar. Eğitim programları, öğrencilere analitik düşünme becerileri geliştirebilecek, psikoloji biliminin temel konu, yöntem, yaklaşım ve uygulamaları konusunda güçlü bir altyapı sağlayabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Eğitim boyunca öğrencilerin iş birliği içinde, aktif ve üretken yetişmesi için araştırma projelerine katılımlarını destekleyecek çeşitli fırsatlar yaratılmalıdır. Sınırlı veya sadece belirli alanlar temelinde kapsamlı bir müfredat yerine, psikolojinin temel uzmanlık alanlarını geniş bir bakış açısıyla sunan zengin bir eğitim hedeflenmelidir. Ayrıca, bölümün tanımladığı açık ve başarılabilir hedefler ile müfredatlarının zorunlu bileşenleri belirtilmeli, öğrencilerin ilerlemelerine ilişkin sistematik şekilde geri bildirim almaları sağlanmalıdır. Bölümler, öğrencilerinin lisans programına uyumunu, kurumsal süreç ve işleyişler hakkında bilgi kazanımını, kişisel ve bilimsel gelişimini sağlamak amacıyla onlara; kendi ilkelerini belirleyebilme, bağımsız karar alabilme konusunda destekleyici nitelikte akademik danışmanlık hizmetleri sunabilmelidir. Öğrencilerin, gerek lisans ve gerekse lisansüstü eğitim ve geleceğe yönelik hedef, yetenek ve ilgilerini belirleyebilme ve geliştirebilmelerine yönelik fırsatlar sağlanmalı ve gerekli bilimsel ortam yaratılmalıdır. Psikoloji bilimine ilişkin kavramsal bir çatı oluşturabilmeleri, birbiriyle ilgili kavram ve olayları birleştirebilmeleri, yaşam boyu öğrenmeye açık olmaları, öğrencilere kazandırılması gereken temel ortak hedefler arasında yer almalıdır. Bir yan hedef ise psikolojiye gerçekten ilgi duyan ancak ilgisi sınırlı olan diğer alanlardaki öğrencilere psikoloji bilgisini ana hatları ile sunmak olmalıdır. Başka alanlarda da eğitim görenlere, yan dallardan gelen öğrencilere de, psikoloji ile ilgili temel düzeyde bilgi birikimi kazandırılmalıdır. Bu genel ilkeler çerçevesinde; Türkiye deki psikoloji bölümleri, öğrencilerine aşağıda belirtilen temel konuları içerecek nitelikte lisans eğitimi verebilmeli ve eğitim amaçlarını da aşağıda belirtilen konuları içerecek şekilde çeşitlendirmelidir. 2. Psikolojideki Kavram, Kuram, Yaklaşım ve Uygulamalarına Yönelik Temel Bilgi Düzeyi Öğrenciler; a) Psikolojinin temel kavram ve terimlerini tanımlayabilmelidir. b) Psikoloji ile ilgili, temel kavram, kuram bilgisine ve farklı yaklaşım ve bakış açılarına sahip olmalıdır. c) Psikolojinin, bilimsel bir disiplin olarak konumlanışını, davranışsal ve zihinsel süreçleri tarihsel bir perspektifle nasıl ele aldığını ve hangi yöntemlerle incelediğini bilmeli; bir disiplin olarak doğasını kavrayabilmelidir. 8

9 d) Genel psikoloji tarihini bilmeli; psikolojinin kullandığı yöntemlerin gelişimi, psikoloji disiplininin kendi içindeki kuramsal çelişkilerini, psikoloji ile ilgili diğer alanları tanımalı, psikolojinin konuları ve diğer bilimsel alanlarla olan bağlantılarını kurabilmelidir. e) Temel kuramsal yaklaşım ve bakış açılarının (davranışsal, biyolojik, bilişsel, evrimsel, hümanistik, psikodinamik ve sosyokültürel) belirgin vurgularını bilmeli, karşılaştırma yapabilmeli, benzerlik ve farklılıklarını, katkı ve sınırlılıklarını ifade edebilmelidir. f) Psikoloji ile diğer disiplinlerin varsayım ve yöntemlerini, temel değişkenlerini karşılaştırabilmelidir. g) Psikolojinin temel yaklaşım ve bakış açısının diğer disiplinlere ve disiplinlerarası bakış açılarına olan katkılarını tanımlayabilmelidir. h) Türkiye de psikoloji alanındaki gelişmeler, araştırmalar, sorunlar ve uygulamalar ile ilgili bilgi birikimine ve duyarlılığa sahip olabilmelidir. 3. Psikolojinin Farklı Alanlarındaki Uygulamalarına Yönelik Temel Bilgi Düzeyi a) Psikoloji lisans mezunu, uzmanlık eğitimi sürecine temel oluşturacak, ilgi alanına yönelik uygulama alanlarıyla tanışmalı, lisans düzeyine uygun olabilecek bazı temel uygulama becerilerine sahip olmalıdır. b) Psikolojik değerlendirmenin temel ilkelerini bilmeli; değerlendirme sürecinin katkı ve sınırlılıklarının farkında olmalıdır. Alanda sık kullanılan ölçüm araçlarına ilişkin temel düzey bilgilere sahip olmalıdır. c) Psikolojinin farklı alt dallarındaki uygulamaların yürütülmesi açısından temel düzey görüşme becerilerine sahip olmalıdır. d) Psikoloji uygulamalarında, yaş, cinsiyet, ırk, etnik grup, ulusal kimlik, din, cinsel eğilim, özürlülük ve sosyoekonomik statüler gibi farklılıkların bir önyargı nedeni olmaması gerektiği anlayışını kazanmalıdır. 4. Araştırma Yöntemleri ve İstatistiklerine Yönelik Bilgi ve Beceriler Psikoloji lisans mezunu, araştırma soru ve cevaplarını anlayabilmek için bu disipline ilişkin niceliksel ve niteliksel araştırma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmalı ve lisans düzeyindeki psikoloji araştırmalarında; araştırma desenini oluşturma, veri toplama, yorumlanma, rapora dönüştürme ve tartışma beceri ve deneyimini kazanmalıdır. Öğrenciler; a) Mevcut bilgi birikimi doğrultusunda, psikoloji alt alanları kapsamında, araştırma sorusu üretebilmeli, uygun araştırma yöntemleri kullanılarak araştırma tasarlayabilmelidir. b) Araştırma sorusu ve denencelerini, sınanabilir şekilde formüle edebilmeli, kullanılan kavramları işevuruk olarak tanımlayabilmelidir. c) Araştırma sorusu ve denencelerine uygun, alternatif açıklamalara ilişkin olasılığı azaltan, iç ve dış geçerliğin artmasını sağlayacak uygun yöntem ve araştırma desenine karar verebilmelidir. Değişkenlerini ölçmeye yönelik farklı ölçme teknikleri kullanabilmelidir. d) Veri toplama, uygun istatistik yöntemlerini kullanarak analiz etme, yorumlama ve rapor etme becerilerine sahip olmalıdır. e) Araştırma projeleri geliştirebilmeleri yönünde desteklenmeli, bölümün/bölüm elemanlarının yürüttüğü araştırma projeleri içine dahil edilmelidir. 9

10 5. Bilimsel Yöntem ve Bakış Açısı Kazandırmaya Yönelik Temel Donanım ve Beceriler Bilimsel Düşünme Becerileri: Öğrenciler; a) Bilimsel düşünce anlayışına, öğrenme, eleştirel düşünme ve muhakeme becerilerine sahip olmalıdır. İnsan davranışı zihin ve deneyimleri konusunda ilgi ve meraklarını geliştirebilmeli, edindikleri bilgileri değerlendirip, süzgeçten geçirebilmelidir. b) Davranış ve zihinsel süreçlerle ilgili soruları; bilimsel bir yaklaşım ve yaratıcı bir düşünceyle sorgulayabilmelidir. Yeni fikirlere açık olmalı, nesnel bir duruş sergileyebilmeli ve bu yeni fikirleri şüpheci ve eleştirel bir şekilde değerlendirebilmelidir. Aynı zamanda cinsiyet, etnik grup, kültür ve sınıflar temelinde kendisinden farklı olanların, kendisi ile benzer ve farklı yönlerini fark edebilmeli, kendi görüşlerine de eleştirel yaklaşabilmelidir. Dil becerileri: c) Psikoloji lisans mezunları, psikoloji bilgilerini, etkin bir anlatım ve dil becerileriyle ifade edebilmelidir. Bilgi toplama ve sentezleme becerileri: d) Bir üniversite mezunu olarak, birçok konuda ikna edici nitelikte argümanlar sunabilmek için kaynaklardan, ilgili veri tabanlarından bilgiler toplayabilmelidir. Kişilerarası becerileri: e) Kişilerarası duyarlılığa, toplumsal olay ve sorunlara yönelik farkındalığa sahip olmalı ve bu konudaki duyarlık ve farkındalıkları aynı zamanda, psikoloji bilgisi, sorusu ve araştırmalarına da eşlik edebilmelidir. 6. Etik İlke ve Değerler Psikoloji öğrencileri, psikolojinin etik ilke ve değerlerini, etik uygulamaları ve bilimsel sorgu biçimlerini bilmeli ve bu ilkeler doğrultusunda çalışmalıdır. Bu açıdan, Türk Psikologlar Derneği Etik Yönetmeliği ve Etik Süreç Yönetmeliği çerçevesinde, yürüttükleri tüm faaliyetlerde ve tasarladıkları her araştırmada; araştırma deseninin oluşturulması, veri toplanması, yorumlanması ve bildirilmesi sırasında, etik ilke ve kural ve değerlerine uygun hareket etmelidir. Öğrenciler aynı zamanda, alandaki çelişkileri fark edebilmeli ve alternatif bakış açılarıyla farklı yöntemleri kullanabilmeli ve tüm kararlarını da ilgili etik ilkeleri temelinde alabilmelidir. 10

11 BÖLÜM IV PSİKOLOJİ LİSANS EĞİTİMİ İÇİN ASGARİ STANDARTLAR Aşağıda açıklanan standartlar Türkiye de psikoloji lisans eğitimi için gerekli olan asgari standartları belirtmektedir. Akreditasyon için başvuran bölümlerin Özdeğerlendirme Raporlarını hazırlarken bu standartları referans alması gerekmektedir. Bu standartları oluşturmaktaki amaç, programların tek tip olması değil; her programın bu standartları karşılayarak kendi hedef ve amaçları doğrultusunda çeşitlilik ve zenginliğe ulaşmalarını desteklemektir. Akreditasyon sürecinin hedefi, bir programın belli bir kalite düzeyine ulaşmasını teşvik etmek ve kendi stratejik planına, vizyonuna, kendi ölçütlerine göre bir özdeğerlendirme yapmasına olanak sağlamaktır. Psikoloji lisans eğitiminin asgari gerekleri, yukarıda belirtilen temel amaçlar, ilkeler ve psikolojinin çeşitli alt alanlarında hedeflenen bilgi düzeyleri ile öğrenme sonuçları ışığında düzenlenmiştir. A. BAŞVURU ÖN KOŞULU Akreditasyon başvurusunda bulunmak isteyen bölüm en az bir dönem mezun vermiş olmalıdır. Bu ön koşulu sağlayan ve başvuruda bulunmak isteyen bölüm, özdeğerlendirme raporunu ve başvuru dosyasını Lisans Eğitimi Akreditasyon El Kitabı ve Akreditasyon Süreç Yönetmeliği doğrultusunda hazırlamalıdır. B. STANDARTLAR 1. ÖĞRETİMİN PLANLANMASI, UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1.1 Amaç ve Hedefler Türkiye de psikoloji lisans eğitiminin amaçları Bölüm III te belirtilmiştir. Bu amaçlara yönelik olarak lisans programı müfredatı ile ilgili asgari standartlar aşağıda sunulmaktadır. 1.2 Eğitim-Öğretim Müfredatı Program müfredatında; 1. Psikolojiye genel bakış ve yaklaşımları (psikolojiye giriş, etik, psikoloji tarihi gibi) içeren en az iki zorunlu ders olmalıdır. 2. Psikolojik düşünce sistematiğinin temelini oluşturan araştırma yöntemi, ölçme ve değerlendirme ve istatistik alanlarının en az ikisini temsil eden iki zorunlu ders olmalıdır. 3. Bilişsel süreç ve mekanizmaları kapsayan (deneysel içerikli dersler, örn., öğrenme psikolojisi, bilişsel psikoloji, fizyolojik psikoloji, bellek, motivasyon ve duygular, duyum ve algı, evrimsel psikoloji, nöropsikoloji, psikofarmakoloji gibi) en az üç zorunlu ders bulunmalıdır. Bu derslerin bazılarında ikinci maddede belirtilen alanların kapsanması durumunda, bu dersler ikinci maddede ifade edilen dersler yerine de kabul edilebilir. 4. İnsan gelişimi ve etkileşim süreçlerini kapsayan; sosyal, kişilik, çocuk, ergen gelişimi, yaşam boyu gelişim, insan ilişkileri, grup süreçleri, aile gibi farklı alanları temsil eden en az üç zorunlu ders olmalıdır. 5. Uygulamalı alanlardan; endüstri ve örgüt, klinik, sağlık, adli, okul, trafik psikolojisi gibi en az üç zorunlu ders bulunmalıdır. 11

12 6. Psikoloji alanından yukarıdaki alt alan tanımlarına girebilecek en az dört tane seçmeli ders bulunmalıdır. 7. Öğrencilere bağımsız çalışma yapma olanağı sunacak en az bir seçmeli ders bulunmalıdır. Bu ders bireysel ya da ekip çalışması şeklinde olabilir. 8. Avrupa Birliği ve EFPA kriterleri ile uyum gereği her dönem en az 30 ECTS kredisi alınmalı ve dört yıl sonunda en az 240 ECTS kredisi oluşmalıdır. Not 1 : Devamlılığı olan dersler (örneğin; Gelişim I ve Gelişim II) ayrı dersler olarak değerlendirilmelidir. Not 2 : Yukarıdaki maddelerden birinde bir ders eksik varsa diğer maddelerde asgariden fazla olan derslerden biri ALPDEK tarafından eksik ders yerine sayılabilir. 1.3 Eğitim-Öğretim Yöntemleri 1. Her ders için dönem başında öğrencinin önceden bilgilendirilmesi işlevini gören (dersin amacı, değerlendirme yöntemi, ders materyalleri gibi konularda) bir ders planı (ders izlencesi) verilmelidir. Bu planda öğrenciden beklenenler açıkça belirtilmelidir. 2. Planda sunulan okuma listesi, materyaller ve önerilen kaynaklar, dersin amacına uygun ve/veya güncel olmalıdır. 3. Bir derste kullanılan eğitim ve öğretim yaklaşımı/yöntemi, o dersin akademik hedefleri ve planı ile uyumlu olmalıdır. 4. Her dersin içerik ve amacına uygun değerlendirme yapılmalıdır. Değerlendirme, çoktan seçmeli, kısa soru-cevap, uzun açıklamalı, rapor gibi farklı formatlarda olabilir. 5. Her öğrenci mezun olana kadar en az dört psikoloji dersinde yazılı ödev hazırlamalıdır. 2. ÖĞRETİM ELEMANLARI 2.1 Öğretim Elemanlarının Sayıları ve Nitelikleri Programda; 1. Yüksek Öğrenim Kurumu (YÖK) tarafından belirlenen dört temel alandan (deneysel, gelişim, sosyal, uygulamalı) en az üçünü temsil eden toplam dört öğretim üyesi/görevlisi bulunmalıdır. Bu elemanların en az üç yıldır bölümde çalışıyor olması gerekmektedir. 2. Bu öğretim elemanlarından en az % 75 i doktoralı olmalıdır. 3. Bölümün son üç yıldaki öğretim üyesi/görevlisi sayısı (tam zamanlı ve yarı zamanlı öğretim elemanları) en fazla 50 öğrenciye bir akademik personel düşecek şekilde olmalıdır. 4. Yarı zamanlı ek görevli sayısı, kadrolu öğretim üyesi/görevlisi sayısının % 30 undan fazla olmamalıdır. 5. Ek görevli öğretim elemanlarının uzmanlık alanları verdikleri derslerin bağlı olduğu uzmanlık alanıyla ilgili olmalı ya da bu elemanların psikoloji yeterliliği ilgili yayınlarla belirlenebilir olmalıdır. 6. Kadrolu en az iki yardımcı öğretim elemanı (araştırma görevlisi, uzman, okutman) olmalıdır. 7. YOK ün belirlediği ders-kredi saati hesaplama kural ve yöntemleri dikkate alınarak, bölümde verilen ortalama ders yükü (danışmanlık hizmeti verilen tezler dışında) öğretim elemanı başına haftada 16 saati geçmemelidir. Not: Yukarıda tanımlanan tam zamanlı öğretim elemanları dışında, programdaki ek görevliler, katkıları oranında tam zamanlı görevli olarak kabul edilebilir. Bir akademik yılda 4 ders veren bir ek görevli eleman 12

13 tam zamanlı bir akademisyene eşdeğer olarak değerlendirilir. Hesaplamalar sadece lisans ders yükü dikkate alınarak yapılır. 2.2 Öğretim Elemanlarının Araştırma Faaliyetlerine Ayırdığı Zaman 1. Tam zamanlı öğretim elemanları ders yükümlülüklerinin yanı sıra ulusal ve/veya uluslar arası araştırma projelerinde yer alabilmeli, mesleki gelişim faaliyetlerine katılabilmeli ve danışmanlık yapabilmelidir. 2. Öğrenci projelerine ve tez çalışmalarına yapılan akademik danışmanlığın yanı sıra; dergi hakemliği, proje hakemliği ve tez jüri üyelikleri de araştırma faaliyetleri arasında tanımlanabilir. 2.3 Akademik Personel Performans Değerlendirmesi 1. Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen uluslararası yayın veya kitap/kitapta bölüm sayısı (SSCI, SCI, AHC yayın dizinlerindeki dergilerde ve/veya uluslararası endekslerde yer alan Türkiye kökenli dergilerde basılmış makaleler ve de uluslararası yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri) en az bir olmalıdır. 2. Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ulusal yayın veya kitap/kitapta bölüm sayısı (ulusal hakemli dergilerde basılmış makaleler ve de ulusal yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri) en az bir olmalıdır. 3. Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama bildiri/poster sayısı (ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum, bilimsel toplantı ve/veya çalışma gruplarında sunulan) en az bir olmalıdır. 4. Her ders için öğrencilerin dolduracağı bir öğretim elemanı değerlendirme formu olmalıdır. 2.4 Öğretim Elemanına Destek 1. Üniversite tarafından öğretim elemanlarının mesleki gelişmelerine yardımcı olanaklar (örneğin, ulusal ve uluslararası konferanslara, bölüm içi seminer etkinliklerine katılım desteği sağlanması, araştırma ve diğer akademik etkinliklere yönelik ödül ve teşvik sistemlerinin bulunması gibi) sunulmalıdır. Bu olanaklardan en az biri bir yıl içerisinde öğretim elemanına sunuluyor olmalıdır. Bu gelişimsel desteklere ilave, öğrencilerin yaptığı ders/öğretim elemanı değerlendirme sonuçlarının geri bildirimi kurum tarafından öğretim elemanlarına yapılmalıdır. 3. İNSAN VE HAYVAN ARAŞTIRMALARINDA ETİK İLKELERE DUYARLILIK İnsanlardan veya hayvanlardan veri toplanan araştırmaların evrensel araştırma etik ilkeleri doğrultusunda gerçekleştirilmesini sağlamak amaçlı Bölüm içi ve/veya Kurum içi etik kurul değerlendirme süreci olmalıdır. 4. ÖĞRENCİ GELİŞİMİ VE BAŞARISI, DESTEK VE REHBERLİK HİZMETLERİ 1. Bölümün düzenli olarak yeni öğrencilere sunduğu bir oryantasyon programının ve/veya imkanlar dahilinde bununla ilgili bir kitapçığının olması gerekir. 2. Akademik danışmanlık hizmeti öğrencilerin talepleri doğrultusunda akademik/kariyer gibi konularda tam zamanlı öğretim üyeleri/görevlileri tarafından yapılmalıdır. 13

14 5. ÖĞRENME KAYNAKLARI: TESİSLER, KÜTÜPHANE VE DONANIM 1. Başvuruda bulunan programın yer aldığı bölümün üniversite içindeki fiziksel mekânı, üniversitenin diğer birimleri ile temas kurmasına izin verecek yakınlıkta olmalıdır. Öğrencinin erişimine açık bilgi teknolojisi desteği belgelenmelidir. Üniversitenin en az bir bilgisayar merkezi ve/veya teknik destek ünitesi bulunmalıdır. Öğrencilerin bilgisayar kullanımına doğrudan ulaşımı sağlanmalıdır. 2. Kütüphanede psikoloji için ayrılmış kaynaklara ve/veya elektronik veri tabanlarına erişim sağlanmış olmalıdır. 3. Bölümde öğrencilerin kullanabileceği, psikolojinin farklı alt alanlarında deney/araştırma yapmaya uygun en azından bir deney/gözlem odası ve alan çalışması sistemi olmalıdır. 6. KALİTE GÜVENCESİ 6.1 Kalite Güvencesi Bu başlık altında yer alan konular/başlıklar akreditasyon sürecinde mutlak gereklilik olmamakla birlikte, kalite göstergeleri olarak değerlendirme sürecinde dikkate alıncak husulardır. Toplam Kalite Yönetimi ve Psikoloji Lisans Eğitimi Kalite Yönetimi, psikoloji lisans programlarının idari, eğitim, araştırma ve toplumsal katkı işlevlerinin/fonksiyonlarının her birisine yönelik olarak benimsenebilecek bir yaklaşımdır. Bununla beraber, bu temel fonksiyonlar arasında, kalite yönetimi (KY) uygulamalarının öncelikle uygulanabileceği (ve de uygulanması gereken) alan eğitim alanıdır. Diğer üç alanda KY uygulamaları gerekli olmakla birlikte, bu alanlarda yapılacak uygulamalar, bağlı bulunulan üniversitenin genel yönetim yaklaşımından bağımsız olarak gerçekleştirilemeyebilir. Diğer deyişle, herhangi bir üniversite içinde psikoloji bölümünde sunulan eğitim hizmetinde KY yaklaşımı, üniversitenin genel yönetim yaklaşım ve felsefesinden görece bağımsız olarak yürütülebilir. İdari, araştırma ve toplumsal katkı alanlarındaki işlevlerin yürütülmesinde KY yaklaşımını benimsemek ise, her yönden bağlı bulunulan genel üniversite örgütsel yapılanmasından bağımsız bir şekilde mümkün olmayabilir. Psikoloji lisans programlarında eğitim temel fonksiyonunda KY yaklaşımının yerleştirilebilmesi için yapılması gereken işleri üç temel başlık altında toplamak mümkündür. Bu başlıklar Temel Süreçlerin Belirlenmesi, Ölçme ve Değerlendirme ve Diğer Kalite Göstergeleridir. Temel Süreçlerin Belirlenmesi, her bir görev alanında, kalite kontrolünü maksimize etmeye yönelik, iş akışlarının ortaya çıkarılmasını kapsar. Süreçler ya da iş akışları, yapılması gereken görevlerin başlangıçtan sona kadar içerdikleri aşamaları ve her bir aşamaya yönelik standartları (zaman, içerik, format vb. boyutlarda) içerir. Ölçme ve Değerlendirmede ise, sunulan hizmetlerin ne oranda amaca yönelik olduğu ve temel hizmet alıcı olan grupların ( müşterilerin ) ihtiyaçlarına ne kadar cevap verebildiği düzenli ve sistematik bir şekilde ve katılımcı bir yaklaşımla değerlendirilmeli ve takip edilebilmelidir. Psikoloji lisans eğitiminde sunulan hizmetten yararlanan temel grup öğrencilerdir. Bununla birlikte, potansiyel işverenler, ilgili meslek örgütleri ve toplum da hizmet sağlanan gruplar arasındadır. Diğer Kalite Göstergeleri başlığı ise, diğer başlıklar altında yer almayan kalite göstergesi unsurları içermektedir. Temel Süreçlerin Belirlenmesi Eğitim temel fonksiyonunun kalite yönetimi yaklaşımı ile ele alınabilecek dört alt alanı bulunmaktadır. Bunlar akademik danışmanlık, ders verme, ölçme/değerlendirme ve staj alt alanlarıdır. KY yaklaşımıyla tutarlı olarak, öncelikle her bir alt alanda süreç belirlemesi çalışmaları yapılmalıdır. Tüm alt 14

15 alanlarda sürecin ya da süreçlerin belirlenmesi, söz konusu görevlerin/faaliyetlerin kapsamlı olarak incelenmesi ve analiz edilmesini gerektirir. Süreçlerin belirlenmesinde; gözlem, yazılı dokümanlar, kural ve prosedürler, mülakat ve diğer bilgi toplama yöntemlerinden yararlanılarak, öncelikle her bir temel görevin amacı netleştirilmeli ve bu amaca uygun olarak başlangıç, aşamalar ve beklenen sonuç ortaya çıkarılmalıdır. Süreç belirleme çalışmalarında, her bir alt alanın tek bir süreç olarak ele alınmasının mümkün olmadığı görülebilir. Bu durumda, her bir alt alan için farklı görevleri temsil edecek şekilde birden çok süreç oluşturulmalıdır. Süreçler yazılı olmakla birlikte görsel olarak, mümkün olan durumlarda akış şemaları kullanılarak ifade edilmelidir. Süreçlerin belirlenmesinde, bağlı bulunulan kurumun ve söz konusu lisans programının temel hedefleri yol gösterici olmalıdır. Amaç, KY anlayışıyla tutarlı olarak, hizmetler verilirken kaynak israfını asgariye indirmek, sunulan hizmetin kalitesini, dolayısıyla hizmetten memnuniyeti artırmak olmalıdır. Aşağıda, çok genel olarak, eğitim fonksiyonu altında yer alan her bir alt alan için süreç belirlemede cevaplanması gereken sorular ya da ele alınması gereken konular yer almaktadır. Akademik Danışmanlık sürecinde: 1. Akademik danışmanlık nedir? 2. Kim/Kimler danışmanlık yapar? 3. Danışmanın temel sorumlulukları nelerdir? 4. Danışanın temel sorumlulukları nelerdir? 5. Danışmanlık nasıl başlar? 6. Danışman ve danışan ne zaman (ne sıklıkla), nasıl bir araya gelir? 7. Danışmanlık nasıl tamamlanır? 8. Ve diğer... Ders Verme sürecinde: 1. Ders verenin temel nitelikleri (eğitim, tecrübe vb). 2. Ders izlencesi ( syllabus ) nasıl hazırlanmalı, neleri kapsamalıdır? 3. Kullanılan kaynakların temel özellikleri (güncellik, kapsam, vb). 4. Ders sunumunda yararlanılacak destekleyici yöntemler/teknikler (işitsel, görsel destekleyici ekipman, donanım). 5. Olası ders anlatma yöntemleri/formatları (düz anlatım, münazara, grup tartışmaları, bireysel sunumlar, grup sunumları) ve ders içinde kullanım amaçları. 6. Ders saatlerinin dağılımı (dağıtılmış saatler ya da blok saat uygulamaları). 7. Öğrenci ile materyal paylaşımı. 8. Öğrenci soru ve taleplerinin ders içinde ve dışında (randevu, ofis saatleri vb.) nasıl ele alınması gerektiği. 9. Ve diğer... Ölçme Değerlendirme sürecinde: 1. Sınavlar ve nitelikleri a. Öznel testler-açık uçlu testler. b. Sınıf içi sınavlar-sınıf dışı ( take home ) sınavlar. 2. Sınav içeriğinin belirlenmesi. 3. Sınıf içi katılım ve değerlendirme. 4. Projeler/Ödevler (bireysel ya da grup). 5. Sunumlar/Tartışma liderliği. 6. Uygulamalar. 15

16 7. Sınav, proje, ödev gibi performans göstergelerinin değerlendirilmesi süreci (kim, ne zaman değerlendirmeli?). 8. Sınav, proje, ödev gibi performans göstergelerinin değerlendirme sonuçlarının bildirilmesi. 9. Genel değerlendirme için kullanılan farklı performans göstergelerinin katkı paylarının belirlenmesi. 10. Ve diğer... Staj sürecinde: 1. Stajın zorunlu olup olmaması? 2. Stajın amacı. 3. Kimler staj yapabilir? 4. Stajın yapılabileceği zamanlar? 5. Staj koordinatörünün görevleri. 6. Staj akademik danışmanlarının görevleri. 7. Staj yapılacak kurumun belirlenmesi ve onaylanması (kim nasıl belirleyecek/onaylayacak?)/staj protokolü. 8. Staj yapılacak yerlerin özellikleri. 9. Staj süresi. 10. Staj süresinde öğrenci performansının değerlendirilmesi (kim yapmalı, nasıl bir form kullanılarak yapılacak, kime, nasıl gönderilecek). 11. Staj raporu ve raporun değerlendirilmesi. 12. Ve diğer... Ölçme ve Değerlendirme Ölçme değerlendirme, eğitim temel fonksiyonunun her bir alt alanı için ayrı ayrı yapılabileceği gibi eğitim fonksiyonu için genel olarak da yapılabilir. Burada amaç, sunulan hizmetlerin ve bu hizmetlerin sunuluş şeklinin, amaca ne kadar hizmet ettiğini ve hizmet alıcıları tarafından ne kadar yeterli/doyurucu bulunduğunu olabildiğince nesnel olarak tespit edebilmek, problem alanlarını belirlemek ve iyileştirme çalışmalarını bu tespitlere dayandırmaktır. Aşağıda ifade edilen ölçme değerlendirme yöntemlerinin bazıları nesnel, bazıları ise özneldir. Ayrıca bu yöntemlerin çoğunluğu öğrenci merkezlidir. Temel hizmet alıcı grup olan öğrenciler dışındaki gruplardan da, sunulan eğitim hizmetinin kalitesine yönelik veri toplamak mümkündür; bu yöntemlerin bazıları da aşağıda yer almaktadır. Sıralanan ölçme değerlendirme yöntemlerinin tespitinde, Amerikan Psikologlar Birliği nin (2002) hazırladığı Psikoloji Lisans Eğitimi Temel Öğrenme Hedefleri ve Sonuçları başlıklı dokümandan da yararlanılmıştır. 1. Öğrenci akademik başarısı (örn., sınav sonuçları, dağılım). 2. Öğrenci memnuniyet anketleri. 3. Öğrenci odak grupları. 4. Öğrenci, ders/ders veren değerlendirmeleri. 5. Mezun olmak üzere olan öğrencilerle mülakat ( exit interviews ). 6. Ulusal sınavlarda (Milli Eğitim Bakanlığı sınavları gibi) öğrenci başarısı. 7. Uluslararası sınavlarda (GRE) öğrenci başarısı. 8. Lisans eğitimi sırasında burs alan öğrenci sayısı/oranı. 9. Mezun olan öğrenciler arasında burs alan öğrenci sayısı/oranı. 10. Mezunlar için memnuniyet anketleri. 11. İşverenlere memnuniyet anketleri. 12. Ve diğer... 16

17 Diğer Kalite Göstergeleri Bölüm Elemanları Bölüm öğretim elemanlarının yayın faaliyetlerinde asgari gereklerin üzerine çıkan bilimsel çalışmaları; Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu disiplinlerarası çalışmalar/ortaklıklar; Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu uluslararası araştırma projeleri; Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu uluslararası jüri üyelikleri ve bilimsel amaçlı hakemlikler Bölüm öğretim elemanlarının dahil olduğu sosyal sorumluluk projeleri; Bölüm öğretim elemanlarının kuruma bağlılık ve katkıları: öğretim elemanlarının idari görevleri, üniversite içi veya dışında komisyonlara ve meslek örgütlerine katkıda bulunulması. Örneğin; üniversite kurullarındaki görevler, TUBITAK danışmanlığı, editörlükler, dergi danışma ve yayın kurulu üyelikleri, ulusal/uluslararası toplantı/kongre düzenlemesi, ulusal ve uluslararası meslek örgütlerindeki faaliyetler (örn.; TPD; IUPysS; EFPA, APA); Bölüm Olanakları Alt yapı kaynakları açısından asgarinin üzerindeki olanaklar (örn.; laboratuar, derslikler, gözlem ve görüşme odaları gibi); Aktif bilgi aktarımı için kullanılan bir web sayfası; Bölüm eleman sayısı açısından asgarinin üzerindeki oran; Lisans eğitimini sürdürmek için bölümde ya da bölümün bağlı olduğu en alt birimde öğretim kadrosu dışında en az bir idari personel (sekreter, teknik eleman gibi); Öğrenciler Ofis saatleri ve/veya öğrencinin öğretim elemanlarına danışıp görüşebileceği mekanizmaların bulunması; İlgili danışmanlık sürecinin her dönem başı öğrenci ile birebir görüşmeyi kapsaması; Öğrencinin akademik faaliyetlere aktif katılımını teşvik edici yöntemlerin kullanımı; Öğrenci topluluğunun bulunması; Öğrencilerle sürdürülebilir sosyal teması sağlayan etkinliklerin bulunması; 17

18 A. BÖLÜM HAKKINDA GENEL BİLGİ BÖLÜM V ÖZDEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI Bölümün kısa geçmişi, Bölümün vizyonu ve misyonu, Bölüm hakkında bilgi: o Bölümün yerleşim özellikleri ve üniversitenin diğer birimlerine yakınlığı, o Bölümün kullandığı mekânlar: Ofisler, derslikler, laboratuarlar, öğrenci yurtları, yemekhaneler, spor ve sosyal tesisler gibi olanaklar, o Bölümün, üniversitenin diğer bölümleri ile bağlantılarının (çift anadal/yandal, sertifika programları, disiplinler arası programlar gibi işbirlikleri) açıklanması. o Bölümün ulusal ve uluslararası resmi, özel ve gönüllü kurum, kuruluş ve programlarla ilişkilerinin (değişim programları, ortak projeler gibi) açıklanması. Not: Varsa bölümünüzü tanıtıcı broşürler eklenebilir. B. STANDARTLAR 1. ÖĞRETİMİN PLANLANMASI, UYGULANMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1.1 Amaç ve Hedefler Programın amaç ve hedeflerinin vizyon ve misyonunuzla ve bu El Kitabının III. Bölümünde belirtilen psikoloji lisans eğitiminin amaçlarıyla uyumluluğunu tanımlayınız. 1.2 Eğitim-Öğretim Müfredatı ve Yöntemleri Bölümün son üç yıldır lisans düzeyinde vermekte olduğu dersleri yıllara göre sıralayan bir listeyi ek olarak sununuz. Psikoloji programı dahilinde verilen her bir dersin tanımını içeren katalog, derslerin içeriklerini tanıtan ders izlencesi, eğitim-öğretim yaklaşımı ve ölçme-değerlendirme teknikleri ile ilgili belgeleri ek olarak sununuz. Bu derslerin hedeflenen öğrenme sonuçlarına nasıl ulaştığını açıklayınız. Bu amaçla dönem içi ve sonu değerlendirmelerini (ara ve dönem sonu sınavları ile ödevler, projeler, uygulamalar gibi) nasıl yaptığınızı kısaca açıklayınız. Her bir ders için değerlendirme sonucundaki başarı durumunu istatistiki verilere dayanarak yazınız. 2. ÖĞRETİM ELEMANLARI 2.1 Öğretim Elemanlarının Sayıları ve Nitelikleri Son üç yıldır bölümde çalışmakta olan ortalama öğretim elemanı sayısını veriniz. Tam zamanlı ve ek görevlendirme durumları ile unvanları ve ilgili diğer bilgileri belirtiniz (Bkz. EK I). Program için öğretim üyesi/öğrenci, öğretim görevlisi/öğrenci oranlarını veriniz (Bkz. EK I). Öğretim elemanlarının haftalık ders yüklerini veriniz (Bkz. EK II). 18

19 Öğretim elemanlarının her birinin verdiği dersler ile uzmanlık alanları arasındaki uyumluluğu belirtiniz. 2.2 Öğretim Elemanlarının Araştırma Faaliyetlerine Ayırdığı Zaman Tam zamanlı öğretim elemanlarının ders yükümlülükleri dışındaki diğer araştırma ve kişisel/mesleki gelişim faaliyetleri hakkında da bilgi veren birer öz geçmişini ek olarak sununuz (Bkz. EK III). 2.3 Akademik Personel Performans Değerlendirmesi Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama ve toplam uluslararası makale ve kitap/kitapta bölüm sayısını (SSCI, SCI, AHC yayın dizinlerindeki dergilerde ve/veya uluslararası endekslerde yer alan Türkiye kökenli dergilerde basılmış makaleler ve de uluslararası yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri) belirtiniz. Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama ve toplam ulusal makale ve kitap/kitapta bölüm sayısını (ulusal hakemli dergilerde basılmış makaleler ve de ulusal yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri) belirtiniz. Son dört yıl içinde öğretim üyesi/görevlisi başına düşen ortalama ve toplam bildiri/poster sayısını (ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum, bilimsel toplantı ve/veya çalışma gruplarında sunulan) veriniz. Öğrenciler tarafından doldurulan öğretim elemanı değerlendirme formunun bir örneğini ek olarak veriniz ve değerlendirme sonuçlarının öğretim elemanlarına bildirilme sistemini açıklayınız. 2.4 Öğretim Elemanına Destek Öğretim elemanlarının mesleki gelişmelerine yardımcı mevcut yolları belirtiniz. Bilgi teknolojilerine ulaşım, ulusal ve uluslararası konferanslara, bölüm içi seminer etkinliklerine katılımın sağlanması hakkında bilgi veriniz. Araştırma ve diğer akademik etkinliklere yönelik ödül ve teşvik sistemlerini açıklayınız. 3. İNSAN VE HAYVAN ARAŞTIRMALARINDA ETİK İLKELERE DUYARLILIK Bölüm içi-kurum içi ve benzer yollarla araştırmalarda bir etik yönetmelik izlenip izlenmediğini ve çalışmaların ilgili etik kurul onayı ile yürütülüp yürütülmediğini açıklayınız. 4. ÖĞRENCİLER: ÖĞRENCİ ALIMI, GELİŞİMİ VE BAŞARISI, DESTEK VE REHBERLİK HİZMETLERİ 4.1 Öğrenci Alımı Son üç yılda kaydolan öğrencilerin, ÖSS taban ve tavan puanlarını belirtiniz. Bu verileri diğer bölümlerin eşdeğer programlarıyla karşılaştırarak Türkiye ölçeğindeki yerinizi ve gelişiminizi gösteriniz. Son üç yıldaki, kayıtlı toplam öğrenci sayınızı belirtiniz. 19

20 4.2 Öğrencinin Gelişimi ve Başarısı Son üç yılda mezun olan öğrencilerin akademik ortalamalarına göre başarı oranlarını veriniz. 4.3 Öğrencilere Destek ve Rehberlik Hizmetleri Yeni öğrencilerin ilk yılı ve uyumu için yapılan düzenlemeleri açıklayınız. Öğrenciler için mevcut kişisel rehberlik ve akademik danışmanlık sistemlerini açıklayınız. 5. ÖĞRENME KAYNAKLARI: TESİSLER, KÜTÜPHANE VE DONANIM Bölümün kullanımına açık derslikler, laboratuarlar gibi mekânları sayı ve büyüklüklerini göz önünde bulunduracak şekilde açıklayınız. Öğrencilerin ulaşabileceği kitaplar ve dergiler, eğitim/öğretim teknolojisi (görsel ve işitsel destek), bilgisayar becerilerinin geliştirilmesi için kaynaklar hakkında bilgi veriniz (örn. son üç yılda kütüphaneye getirtilen kitap ve süreli yayınların sayısı, laboratuarlardaki bilgisayar sayısı, elektronik veri tabanları gibi). Eğitim ve öğretimde yardımcı olan teknik ve idari personelin sayısını veriniz. 6. YÖNETİM 6.1 Yönetim Varsa, Bölüm ve Fakülte bazında özel sorumluluk gerektiren görevleri ve çalışma grupları ya da komiteler gibi yönetsel iç düzenlemeleri/idari görevleri açıklayınız. 6.2 Kaynakların Kullanımı Kadro olanakları, eleman alımı ve ataması ile ilgili üniversite politikası hakkında bilgi veriniz ve atama ölçütleri ile ilgili belgeleri ekleyiniz. Not: TPD Lisans Eğitimi Akreditasyon El Kitabında belirtilen asgari gereklilikler ve kalite değerlendirmeleri ile ilgili gördüğünüz diğer bilgi ve belgeleri ekleyiniz. 20

21 Kaynaklar American Psychological Association (2002). Undergraduate psychology major learning goals and outcomes: A report. Retrieved December 15, 2005, from

22 EK I ÖĞRETİM ELEMANLARININ SAYILARI VE NİTELİKLERİ FORMU Son üç yıldır bölümde çalışmakta olan: Deneysel Gelişim Sosyal Uygulamalı TOPLAM Tam zamanlı Yarı zamanlı Unvan Prof. Dr. Doç. Dr. Y. Doç. Dr. Oranlar Öğretim Üyesi/Öğrenci / / / / / Öğretim Görevlisi/Öğrenci / / / / / Yardımcı elemanlar (Araştırma Görevlisi, Uzman, Okutman) Not: Hesaplamalar sadece lisans programı dikkate alınarak yapılır. 22

23 EK II ÖĞRETİM ELEMANLARI TOPLAM DERS YÜKÜ FORMU Eğitim Öğretim Yılı: Adı-Soyadı: Akademik Unvanı: İdari Görevi: Formun Ait Olduğu Dönem: Haftalık Ders Yükü: Verilen Derslerin Haftalık Saati Ara Sınav Sayısı Öğrenci Sayısı Kodu Adı Şubesi Düzenleyenin Adı-Soyadı: Görevi: İmzası: Toplam: 23

24 EK III ÖĞRETİM ELEMANLARI ÖZGEÇMİŞ FORMU Açıklamalar: Öğretim elemanlarının her biri (bir ya da daha fazla ders verme sorumluluğunu üstlenen herkes) aşağıdaki bilgileri içeren bir özgeçmiş hazırlamalıdır. İstenen bilgileri içeren mevcut bir özgeçmiş hazırlanma şekli olmaması halinde aşağıdaki formatı kullanınız. Temel Bilgiler İsim Unvan İletişim Bilgileri Eğitim Durumu (Alınan dereceleri kronolojik sırada, alınan derece, üniversite, fakülte ve derecenin alındığı yılı belirtilecek şekilde sıralayınız.) Çalışma Geçmişi Öğretim elemanı olarak şu andaki çalışmanızla ilgili çalışma geçmişinizi belirtiniz. Varsa öğretim elemanı olarak kazanılan unvan ve terfileri belirtiniz. Verilen Dersler Son üç yılda verilen dersleri dönemlere göre her sınıftaki öğrenci sayısı ile birlikte belirtiniz. Yayınlar Son dört yıl içinde SSCI, SCI, AHC yayın dizinlerindeki dergilerde ve/veya uluslararası indekslerde yer alabilecek ya da hakemli dergilerde yayınlanmış yayınları bibliyografik olarak sıralayınız. Bildiriler Son dört yıl içinde ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum, bilimsel toplantı ve/veya çalışma gruplarında sunulan bildiri/posterleri sıralayınız. Diğer Akademik Faaliyetler Ders yükümlülükleri dışındaki diğer araştırma ve kişisel/mesleki gelişim faaliyetlerini sıralayınız, örneğin: öğrenci projelerine, tez çalışmalarına yapılan akademik danışmanlık, dergi hakemliği, proje hakemliği, tez jüri üyelikleri, disiplinlerarası çalışmalar/ortaklıklar, araştırma projeleri, sosyal sorumluluk projeleri, idari görevler, üniversite içi veya dışında komisyonlara ve meslek örgütlerine bulunulan katkı gibi. 24

25 EK IV AKREDİTASYON YAKLAŞIK SÜREÇ TAKVİMİ Zaman Neler Yapılacak Başvuru Başvurudan 1 hafta sonra Başvurudan 5 hafta sonra Başvurudan 6 hafta sonra Başvurudan 8 hafta sonra Başvurudan 10 hafta sonra Başvurudan 14 hafta sonra ZİYARET GERÇEKLEŞİR Ziyaretten 1 hafta sonra Ziyaretten 5 hafta sonra Ziyaretten 6 hafta sonra Akreditasyon başvurusu yapan Bölüm; özdeğerlendirme raporunu, başvuru dilekçesini ve gereken tüm evrakları içeren başvuru dosyasını bir adet basılı ve olanak dahilinde bir adet elektronik kopya olarak Derneğe iletir. Dernek başvuru dosyasını AÜK başkanına iletir. AÜK başvuru dosyasının ön incelemesini yaparak, ilgili başvurunun ziyaretlerin gerçekleşmesi için minimum standartları karşılayıp karşılamadığına karar verir. AÜK ön inceleme kararını Dernek aracılığı ile başvuruda bulunan programa bildirir. AÜK ALPDEK üyelerini belirler. AÜK değerlendirme süreci takvimini Dernek aracılığı ile başvuruda bulunan programa iletir. ALPDEK üyeleri başvuruda bulunan bölüm tarafından hazırlanmış olan özdeğerlendirme raporunu inceleme işini tamamlar. ALPDEK üyeleri toplam üç gün sürecek olan değerlendirme sürecini başlatmak üzere başvuru yapan programın bulunduğu bölüme gider. ALPDEK üyeleri tarafından hazırlanan ortak APDF, değerlendirme raporu ve bireysel APDF ler, komisyonun tavsiye kararını da içeren bir üst yazı ile birlikte AÜK e iletilir. AÜK ALPDEK tarafından sunulan raporu değerlendirir, nihai karara oylama sonunda ulaşır ve bu kararı yazılı olarak Dernek Yönetim Kurulu na iletir. Değerlendirme sonucu, geliştirme önerileri ile birlikte, başvuru yapan program yetkililerine Dernek tarafından yazılı olarak bildirilir. 25

26 EK V AKREDİTASYON PROGRAM DEĞERLENDİRME FORMU (APDF) AÇIKLAMA: APDF, ALPDEK üyesi olarak görevlendirilmiş olan kişilerin yapacakları akreditasyon program değerlendirmesinde kullanacakları formdur. Bu formda yer alan her bir değerlendirme boyutu/alanı için standartlar ayrıntılı olarak Türk Psikologlar Derneği Psikoloji Lisans Eğitimi Akreditasyon El Kitabı nda yer almaktadır. APDF üzerinde yapılacak değerlendirmeler üç bölüm altında toplanmıştır. Bunlar; asgari standartlara yönelik değerlendirmeler, kalite standartlarına yönelik değerlendirmeler ve gözlem ve notlardır. APDF ilk olarak, gerekli inceleme, görüşme ve gözlemlerini tamamlamış olan her bir ALPDEK üyesi tarafından bağımsız olarak doldurulmalıdır. Bireysel değerlendirmelerin tamamlanması sonrasında, değerlendirmeden sorumlu üç ALPDEK üyesi bir araya gelerek ortak değerlendirmelerini yansıtan tek bir APDF doldurmalıdır. BÖLÜM A. ASGARİ STANDARTLAR I Müfredat Asgari Gerek 1. Genel bakış ve yaklaşım konularında zorunlu ders sayısı 2 2. Yöntem, ölçme değerlendirme, istatistik konularında zorunlu ders 2 sayısı 3. Bilişsel süreç ve mekanizmalarına yönelik zorunlu ders sayısı 3 4. İnsan gelişimi ve etkileşim süreçlerini kapsayan konulara yönelik 3 zorunlu ders sayısı 5. Uygulamalı alanlara yönelik zorunlu ders sayısı 3 IIa Kullanılan Eğitim-Öğretim Yöntemleri Asgari Gerek 1. Dersin amacı, formatı, materyalleri, sınavları hakkında bilgi veren Derslerin ders planlarının öğrenciye verilmesi %70 inde olmalı 2. Program süresince öğrencilerin yaptıkları ödev/proje sayısı 4 Mevcut Durum Mevcut Durum IIb Kullanılan Eğitim-Öğretim Yöntemleri 3. Ders planlarında öğrenciden beklentilerin ne derece açık ifade edildiği Çok yetersiz Orta düzeyde Çok yeterli 4. Derslerde kullanılan kaynakların güncelliği Çok yetersiz Orta düzeyde Çok yeterli 5. Derslerde kullanılan eğitim-öğretim yaklaşımlarının hedeflerle uyumluluğu 26