TRANSMİSYON CIVATALARI

Transkript

1 TRANSMİSYON CIVATALARI Kuvvet veya hareket iletimine kullanılan via mekanizmalarına transmisyon cıvataları enir. Yük altına sıkılan cıvatalar, çektirme cıvata mekanizmaları veya sık sık çözülüp bağlanan sistemler, tutturma cıvata mekanizmaları a bu gruba sokulabilir. Bu sunu farklı kaynaklaran erlenmiştir.

2 TRANSMİSYON CIVATALARI Transmisyon cıvatalarına genellikle bir güç iletimi söz konusu oluğunan verimin yüksek olması istenir. Üçgen profilli vialara profil eğimi neeniyle sürtünme irenci arttığı için µ =tan ρ = µ cos ( α/ ) verim azalır. Bu neenle üçgen profil uygun eğilir.

3 TRANSMİSYON CIVATALARI Üçgen profilli viaların aımlarının küçük olması eksenel hareketin yeteri kaar çabuk olmasını engelleiğinen üçgen profil tercih eilmez. Aynı çapta büyük aımlı üçgen profil ise cıvata kesitini zayıflatacağı için uygun eğilir. Bütün bu sebepler ikkate alınığına trapez, testere veya kare profiller tercih eilmekteir.

4 TRANSMİSYON CIVATALARI

5 TRANSMİSYON CIVATALARI Civata somun sistemi hareket bakımınan sınıflanırılırsa; Somun sabit, civata önme ve öteleme hareketi yapar. Civata sabit, somun önme ve öteleme hareketi yapar. Civata önme hareketi, somun öteleme hareketi yapar. Somun önme hareketi civata öteleme hareketi yapar.

6 Yapı bakımınan bağlama ve transmisyon cıvataları arasına fark yoktur. Fakat yukarıa belirtilen sebepleren olayı üçgen profilli olmazlar. Çalışma prensibi bakımınan bağlama ve hareket cıvataları arasınaki tek fark transmisyon cıvatalarına somun ile cıvata arasınaki hareketin yük altına yapılmasıır. Bu neenle transmisyon cıvatalarının çalışma prensibi bağlama cıvatalarının sıkma prensibine benzer. Ancak buraa cıvataya tatbik eilen moment, bir önürme momenti ve (F) kuvveti e ön gerilme kuvveti eğil, nominal kuvvet veya yüktür.

7 TRANSMİSYON CIVATALARI Hareket cıvatalarına uygulanan önürme momenti, somun ve cıvata işleri arasınaki sürtünme momenti ve yataklama sistemineki sürtünme momenti olmak üzere iki irenç momentini yenen bir momenttir.

8 Bağlama cıvataları için ele eilen sıkma momenti hareket cıvataları için yazılırsa Cıvata işleri arasınaki sürtünme momenti; M s F tan / h ' F Yataklama sistemineki sürtünme momenti; M sü 1 F o

9 Cıvata veya somun hareketi kuvvet yönüne ise ' / s h F tan F M ' / s h F tan F M Cıvata veya somun hareketi kuvvet yönüne ters ise Keni kenine kilitlemeli sistem söz konusu ise / s h F tan F M

10 Verim hareket kuvvet yönüne ters ise tan tan( ) hareket kuvvet yönüne ise tan( ) tan kilitlemeli sistem söz konusu ise 1 h

11 DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR Transmisyon civatalarının stroku s = n. zo.h n Civatanın evir sayısı Zo Vianın ağız sayısı h Vianın hatvesiir

12 DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR Çok küçük hareketlerin söz konusu oluğu ayar işlemlerine ince hatveli vialar kullanılabilir. Ancak bunlar zayıf vialarır. Bu sakıncayı önlemek için iferansiyel vialar geliştirilmiştir. Bu cıvatalar yönleri aynı fakat hatveleri farklı seri haline iki viaan meyana gelmekteir. Somunlaran biri hareketli iğeri ise sabittir. Cıvatanın her önüşüne somunlar birbirine yaklaşır veya uzaklaşır. s = h1 - h s = h - h1 1 no'lu somunun hatvesi büyük ise 1 no'lu somunun hatvesi küçük ise İntegral (bileşik) cıvatalar ise hatveleri aynı fakat yönleri farklı iki viaan meyana gelirler. s = h1 + h

13 DİFERANSİYEL VE BİLEŞİK CIVATALAR

14 HESAPLAMA PRENSİPLERİ em 1 AK ç B 3 1 s 1 ç 1,3F A Boyutlanırmaa s / 3 /16 M 4 / F Mukavemet Hesabı Aşınma Hesabı em 1 em 1 p 4 Fh zh m p 4 z F p

15 Şekileki kriko ile F=0kN luk bir yük kalırılacaktır. a) Gerekli momenti bulunuz. b) Sistemin verimini bulunuz. c) Krikonun stroku H 0 =00mm oluğuna göre somuna kaç evir yaptırmak gerekir? Dönüş yönü hangi yöne olmalıır? μ =0,14

16 Cetvelen Tr 16x4 için 1 =11,5mm =14mm h=4mm Tr 1x3 için 1 =8,5mm =10,5mm h=3mm Gereken moment=üst via-somun sürtünme momenti+alt via-somun sürtünme momentinen oluşur. Somunu çeviriğimize, üst via 4 mm yukarı çıkıp, somun ise 3 mm aşağıya inecektir. Üst via-somun arasınaki sürtünme momenti Kuvvet ve hareket ters yönlü oluğunan, M tan M s s1 F h tan N mm / F bulunur. h 5,10 0 ' ' 0,14 ' 8 0

17 b- Verim toplam alt. üst tan ( ).( 1 tan( ) h ) 0,137 c- Diferansiyel vialar için s=h 1 -h =4-3 =1mm 00 evir s.g.yönüne

18 Alt via- somun ile arasınaki sürtünme momenti Alt tarafta hareketli olan kısım somunur. Somun kuvvet yönüne hareket ettiği için otoblokaj var mı bakılır. tan ' M s M s h F tan 3.10,5 5,10 otoblokajvar, Bu neenle / 500 Nmm 0 ' 0, N mm bulunur. ' 8 0

19 Şekile vialı bir el mengenesi gösterilmiştir. A viası tek ağızlı kare profilli ve sağ yönlüür. A viasının ış çapı 14 mm ve hatvesi 4 mm ir. Via işleri arasınaki sürtünme katsayısı 0,1 olup B tablasına gelen kuvvet 5000N, tablo sürtünmesi için yarıçap 8 mm ve sürtünme katsayısı 0,1 oluğuna göre a- El ile via önürme kolunun ucuna 100 N luk kuvvet tatbik eiliğine göre L kolunun uzunluğu neir? b- Bu mengene sıkıştırılıp bırakılırsa keni kenine çözülür mü? c- Sistemin verimi neir?

20 a- El ile via önürme kolunun ucuna 100 N luk kuvvet tatbik eiliğine göre L kolunun uzunluğu neir? b- Viaya el ile uygulanan moment M s =F EL.L Toplam moment Cıvata hareketi kuvvet yönüne ters oluğunan 0 Ms F..tan F.. t h 14 1mm tan h M s tan L 110,5 mm 6, ,057 5,71 0,1 5, ,1.8 0 L.100

21 b- Bu mengene sıkıştırılıp bırakılırsa keni kenine çözülür mü? c- Sistemin verimi neir? tan tan( ) , ,1. 1 0,87 %9

22 Şekileki tel germe tertibatına A kolu sol, B kolu sağ viaır. C parçası çevrilerek germe veya boşaltma yapılmaktaır. =16mm; 1 =13,55mm, h=mm ir. a)germe tertibatı ile 9000N luk bir kuvvet ile germek için C parçasına uygulanması gereken önürme momenti ne kaarır?(μ=0,1) C parçası solan bakılığına ne yöne önürülmeliir? b) tertibatın verimi neir?

23 via-somun arasınaki sürtünme momenti, Kuvvet ve hareket ters yönlü oluğunan, M tan M stoplam stoplam / h x F tan F h 0, , ,8 N mm bulunur. ' tan! cos 30 ' 6,586 0 C somunu saat göstergesi yönüne önmeliir.

24

25 a- Zımba ucunun aşağıya inmesi için el kolunun saat ibrelerinin önme yönüne (üstten bakıyoruz) çevrilmesi gerekir. 1 evireki ilerleme s=h 1 -h =8-6,5 =1,5mm 1 evire 1,5mm aşağıya inerse 6mm inmesi için 6/1,5=4 evir yapması gerekir.

26 b- Saçta elik açmak için gerekli kuvvet F K.A F K...s ,7 an Bu kuvveti ele etmek için sürtünme momentini yenecek bir momenti el koluna uygulamalıyız. Dıştaki via(a) kuvvet yönüne ters içteki kuvvet yönüne hareket ettiğinen toplam moment aşağıaki şekile yazılır. M ST = M S1 M ç = M S -M S M st F A tan B F tan F. L A B kol

27 A1 tan B1 tan 60mm A B mm 6,5.34,75 A B 60, ,5 3,4 0 56mm 34,75 mm 0 0,1 5,71 56 MsT 9801,7 tan F.1000 kol,6 5,71 tan3,4 5,71 F kol 34,75 46,95aN 46956aNmm

28 c- F.h..M ST 9801,76.1, , A ve B parçaları tek parça olsa ii yalnız A viasına verilen moment söz konusu oluru 56 MsT 9801,7 tan,6 5, ,8aNmm 40037,8 F.1000 F 40,037 an kol kol F.h..M SA 9801, ,8 0,311