DENETIM DUNYASI. Denetime Hazır mıyız? Denetim Kültürü Nasıl Oluşacak? Denetim Skandalları DENETİM RİSKİ DENETİM KALİTE TFRS-TMS T.D.S.

Transkript

1 DENETİM MUHASEBE STANDARTLAR KALİTE DENETİM RİSKİ TFRS-TMS T.D.S. UYUM DENETİM KALİTE Denetim riski ile Muhasebe standartları ve Denetim Standatları Kalite Denetimde Tek Gerçek DENETIM DUNYASI Yıl:1 Sayı:2 Denetime Hazır mıyız? Şirketlerimiz bağımsız denetime ne kadar hazır? Denetim Kültürü Nasıl Oluşacak? Meslek Mensuplarımız Denetime Ne kadar Hazır Denetim Skandalları Denetim mesleğinde görülen ve ülkemizde de görülmesi olası skandallar

2 2 SECTION NAME Bağımsız denetim günümüzde ülkelerin ekonomilerinin gelişmesinde hazırlanan mali tabloların uluslararası ilişkilerde kabul görmesinde önemli bir rol üstlenir hale gelmiştir. Uluslararası ihalelerin hemen hepsinde bağımsız denetimden geçmiş mali tabloların sunulması istenmektedir. Diğer mali tablolar bu tip ihalelelere başvuruda elenme sebebi sayılmakta ve itibar görmemektedirler. Benzer bir şekilde uluslararası kredi kuruluşları bağımsız denetimden geçmemiş mali tabloları kabul etmemekte ve bir kredilendirme sürecinin başlayabilmesi için öncelikle mali tabloların bağımsız denetimden geçmesini temel şart olarak görmektedir. Bütün bu gelişmeler mali tabloların bağımsız denetiminin önemini arttırmaktadır.»» s.12 Bağımsız denetim konusunda Kamu Gözetim Kurumu tek yetkili kamu otoritesi olmalıdır. Aksi halde bağımsız denetim sektörününün gelişmesi için uygun ortamın sağlanması mümkün olmayacaktır. Ayrıca SMMM kökenli bağımsız denetçileri ile YMM kökenli bağımsız denetçiler arasında ayrımcılık yapılmaması da gerekmektedir. Özellikle bir grup lehine haksız rekabet sayılabilecek avantajlar kamu otoritelerince sağlanmamalıdır. Bağımsız denetim konusu ülkemizde aceleye getirilmiş konulardan birisidir. Bağımsız denetim ile ilgili eğitim konusuna yeterli önem verilmeksizin çözülebilecek bir husus olarak görülmüştür. Bağımsız denetim kousunda uzman denetçiler yetiştirebilecek eğitim kurumlarına ve eğitim programlarına ihtiyaç bulunmaktadır. Bağımsız denetim konusunda eğitim çalışmaları yok denilecek kadar azdır. Denetim kalitesinde birinci unsurun bağımsız denetçinin bilgi ve deneyimi olduğu söylenir. Geçiş dönemi adı altında tek bir bağımsız denetim raporu dahi düzenlememiş, hiç çalışma kağıdı hazırlamamış meslek mensuplarına bağımsız denetçilik yetkilerinin verilmesi bağımsız denetim kalitesinin düşmesine neden olmaktadır. Bağımsız denetçilere geçiş dönemi için belge verilmesinde kolaylıklar tanınsa bile eğitimleri konusunda taviz verilmemelidir. Aksi halde yabancı ülkelerde sıklıkla görülen bağımsız denetim skandallarının ülkemizde de görülmesi kaçınılmaz bir hal alacaktır. Bağımsız denetim uygulamaları konusunda hazırlıksız olan şirketlerimiz bağımsız denetimin kendilerine kazandıracaklarını da bilmedikleri için yeni bir yasal angarya veya mali külfet olarak algılamaktadırlar. Bu sebeple de bağımsız denetime gereken önemi vermemektedirler. Bağımsız denetim kültürünün yaygınlaşması için bağımsız denetime yeni tabi olan şirketlere öncelikle bir adaptasyon eğitimi vermekte büyük fayda olacaktır. Bu şirketlerin bağımsız denetimi kavraması bağımsız denetim kalitesinin artması yönünde de önemli etkiler yapacaktır. Ayrıca bağımsız denetim faaliyeti sırasında bağımsız denetçilerin denetlenen firmadan neler bakledikleri konusunda da firmalar bilgi sahibi olacaklarından olası yanlış anlamaların önüne geçilebilecektir.»» s.5 Bağımsız denetim yetki belgesini 15 yıllık kıdem şartlarını taşımadığı için alamayan meslek mensupları sınava girmektedir. Sınavı kazanmaları halinde bağımsız denetim şirketlerinde bağımsız denetim tecrübesi kazanarak ancak bağımsız denetçi olabilmektedirler. Bağımsız denetçilerin 5 yılda bir meslek içi eğitimden geçmeleri zorunludur. Ancak henüz bu konuda bir alt yapı oluşturulmamıştır. Eğitim konusu en önemli sorundur.»» s.14»» s.07»» s.19

3 SECTION NAME 3 IÇINDEKILER Bağımsız denetim şirketlerinin kuruluşları sıkı kurallara bağlanmıştır. Bağımsız denetim şirketi kurmak ve KGK dan lisans almak için gereken formalitelerin çokluğu, bu konuda yeterli yönlendirmelerin yapılamaması kurumun telefonlarının sürekli meşgul olması şirket sayısının belli bir rakamda kalacağını göstermektedir. Ne kazanılacağı netleşmeden şirket kurup yetki almak pek cazip gelmemektedir.»» s.12 Bağımsız denetim şirketleri düzenli olarak şeffaflık raporu hazırlamak ve en azından internet sitelerinde ilan etmek zorundadırlar. Bazı şirketlerin bu ilanları yapmadığı biliniyor.»» s.19»» s.4 Bağımsızlık ve tafasızlık bu meslek için olmazsa olmaz bir şarttır. Bu konuda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Bağımsız denetim konusunda ülkemizin özellikle Bağımsız Devletler Topluluğu üyesi ülkelere örnek olma, ABD menşeeili şirketlerin ülkemizde kazandıkları etkin rolü kazanma misyonu bulunmaktadır. Ülkemizin jeopolitik konumu çevre ülkelere bağımsız denetim hizmeti ihracını kolaylaştırmaktadır. Özellikle aynı kültürü paylaştığımız ülkelerde ülkemiz denetim şirketlerine büyük ilgi bulunmaktadır.»» s.7 DERGI 4 Bağımsız Denetime Hazır mıyız? Şirketlerimiz bağımsız denetime ne kadar hazır? Yıldan yıla bağımsız denetime tabi şirketlerin sayısı artmaktadır. Ayrıca ön denetim diyebileceğimiz Anonim Şirketlerin denetimi de gündemdedir. 7 Denetim Riski Nedir? Her denetim faaliyeti doğası gereği bir risk taşır. Denetçinin mali tablolar hakkında yanlış görüş bildirmesi olarak denetim riskini tanımlayabiliriz. 8 Muhasebe Mesleği ve Denetim S.M.M.M. Selçuk GÜLTEN ile muhasebe ve denetim mesleklerinin geleceğine yönelik öngörü ve görüşleri üzerine yaptığımız ropörtajdır. 11 TMS/TFRS Uygulaması TMS ve TFRS uygulamalarının sizlere sağlayacağı faydalar konusunda kısa bir bilgilendirme TDS Lere Uyum Türkiye Bağımsız Denetim Standartlarına uyum hem denetim şirketleri hem de denetçiler için çok daha önemli bir hale gelmiştir. TDS lerin resmi gazetede yayınlanması ile başlayan süreç hızla devam etmektedir. 14 Bağımsız Denetimde Kalite Bağımsız denetçiler için sundukları hizmetin kalitesinin arttırılması hem rekabet avantajı sağlamakta hem de denetim risklerini azaltmaktadır. Bağımsız denetim kalitesini etkileyen etmenler üzerinde genel bilgiler verilmeye çalışılmıştır. 16 Bağımsız Denetim Skandalları Bağımsız denetimde yaşanan uluslararası skandallar hakkında kısaca bilgi verilen bir bölümdür. Bu bölümde çeşitli şirketlerde yaşanan denetim skandalları ele alınmıştır. Business Magazine April 2011

4 4 SECTION NAME Bağımsız denetim olgusu günden güne önem kazanmakta ve şirketlerin uluslararası ihalelere katılmalarında, uluslararası finans kuruluşlarından kaynak sağlamalarında veya uluslararası ortaklıklar kurma gibi işlemlerde bağımsız denetimden geçmiş mali tablolar önem kazanmaktadır. Bağımsız denetime tabi olan şirketler bu konuda yeterince bilgi sahibi olmadıkları için bağımsız denetime ekstra bir mali külfet gibi bakmaktadırlar. Bağımsız denetime tabi olan şirketlere bağımsız denetimin firmaya sağlayacağı imkanlar anlatılmalıdır. Böylece bağımsız denetime ilk defa geçen firmalarda hem bağımsız denetim bilinci oluşturulmuş hem de bu firmalara bağımsız denetimin önemi açıklanmış olacaktır. Ancak ülkenmizde bağımsız denetime tabi olan firmalara yönelik bir bilgilendirme faaliyeti bulunmamaktadır. Çoğu zaman firmanın bağımsız denetime tabi olup olmadığını kendisinin dahi bilmediği sıklıkla görülmektedir. Bağımsız denetime tabi firmalar bağımsız denetimin amacını yeterince kavrayamayınca denetim sürecine tepki gösterebilmektedir. Bağımsız denetim sürecinde yapılması gerekenler, denetlenen firmanın yükümlülükleri firmaya açıklanmalıdır. Denetlenen firmalar genelde muhasebe birimlerinin bağımsız denetim süreciyle ilgili işlemleri tamamlayacaklarına inandıklarından yönetsel sorumluluklarının farkında olmamaktadırlar.

5 SECTION NAME 5 BAĞIMSIZ DENETIME HAZIR MIYIZ? HAZIRLIK Denetlenen firmalar bağımsız denetim ile ilgili işlemleri muhasebe birimlerinin sorumluluğuna bıraktıklarından çoğu zaman denetim sürecine ilişkin pek çok sorundan haberdar olmamaktadırlar. Yasal yükümlülükleri yerine getirme amaçlı olarak bağımsız denetime yaklaştıkları için Genel olarak bağımsız denetime tabi olacak firmaların yönetici ve ortakları bağımsız denetimi yeni bir gider kalemi olarak düşünmektedirler. Özellikle de Yeminli Mali Müşavirle tam tasdik sözleşmesi yaptıran bağımsız denetime tabi olacak firmalar iki denetime ne diye ihtiyacım var demektedirler. Bağımsız denetimin vergi odaklı olmadığını bu firmalara anlatmak çok zor olmaktadır. Bağımsız denetim vergi odaklı olmadığından mali tabloların işletmenini gerçek faaliyet sonuçlarını yansıtıp yansıtmadığını araştırır. Bağımsız denetimde temel amaç mali tabloların mali tablo kullanıcılarına doğru bilgi vermesini sağlamaktır. Mali tabloların doğru olması halinde ekonomik karar alma birimleri kendi kararlarını denetim bir kanuni prosedür olarak görmektedirler. Bağımsız denetimin mali tablolarda yer alan hata ve hileleri tespit edebileceği, şirketin mali tablolarını ikinci bir kez gözden geçirme anlamı da taşıdığı için şirkete bir değer kattığı gibi özellikleri tam olarak anlayamayabilirler. daha sağlıklı ve düzgün olarak alabileceklerdir. Böylece kaynak israfı önlenecek hem firma, hem devlet hem de kamuoyu bağımsız denetimden fayda sağlamaktadır. Bağımsız denetim skandallarında görülmüştür ki bir denetim sürecinin savsaklanması devasa kuruluşları batma noktasına getirebilmektedir. Yatırımcılar, kredi kuruluşları ve devlet milyarlarca dolara zarara uğrayabilmektedir. Bağımsız denetim esasen vergi için hazırlanan bilanço ve gelir tablosunun denetiminden çok uluslararası muhasebe standartlarına uygun hazırlanmış mali tabloların denetimi için yapılır. Ülkemizde yeni Türk Ticaret Kanunu uluslararası muhasebe standartlarına uygun mali raporlama yapma zorunluluğu 1Bağımsız denetim için önce etkin bir iç kontrol ve muhasebe sistemi oluşturulmalıdır. Kurumsallaşma yolunda adımlar atılmış olmalıdır. 2Şirket ortak yönetici ve personelleri bağımsız denetim konusunda hiç değilse belirli bir farkındalık sahibi olmalıdır. Bağımsız denetimin yasal bir zorunluluktan çok bir ihtiyaç olduğu anlaşılmalıdır. 3TFRS/TMS uyumlu mali tablo hazırlama kültürü işletmede bulunmalıdır.

6 6 SECTION NAME getirmiş olmasına rağmen ülkemizin henüz yeterince hazır olmaması nedeniyle bir süreliğine bu hususu ertelemeyi uygun görmüştür. Ancak uluslararası piyasalardan borçlanılmak istenilmesi durumunda ululslararası finans ve kredi kuruluşları uluslararası muhasebe standartlarına uygun ve bağımsız denetimden geçmiş mali tablolar istemektedirler. Günümüzde uluslararası şirket evlilikleri, satın alma ve devralmalar arttığından bağımsız denetimden geçmiş ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun mali tablolar istenmektedir. Uluslararası muhasebe standartlarına uygun mali tablo hazırlayabilen işletmelere ülkemizin bankacılık sektörü de güvenmekte ve finansman olanakları sağlamaktadırlar. Bağımsız denetimden geçmiş mali tablolara bağımsız denetimden geçmemiş mali tablolara göre daha çok güvenilmektedir. Bu sebeple bağımsız denetim işinin sözleşmesinin yapılması sırasında denetlenen firmalara eğer firma ilk kez bağımsız denetime tabi olmuş ise mutlaka kısa açıklamalar yapılmalıdır. Bağımsız denetime öteden beri tabi olan bankalar, borsada işlem gören şirketler, enerji şirketleri gibi şirketler bağımsız denetime ilk tabi oldukları yılları anlatırken ilk başta yaşadıkları şimdi ise gülüp geçtükleri pek çok küçük olayın nasıl bir problem gibi görüldüğünü anlatırlar. Elbette yeni bir yaklaşıma hemen adapte olmak kolay değildir. Uluslararası muhasebe standartları konusunda dahi geçiş uygulamalarının uzun bir süre alacağı gözükmektedir. Bağımsız denetim sektöründe yer alan denetim firmaları bağımsız denetime tabi olmuş bir firmanın denetimini üstlendiklerinde önceki yılı denetleyen deneçi ile (müşteri firmanın onay vermesi halinde) görüşürler. Daha önce hiç bağımsız denetime tabi olmamış bir firmanın denetiminde ise önceki denetçi olmadığından daha titiz davranılması gerekmektedir. Mali tablolar karşılaştırmalı olarak iki dönem halinde sunulduğundan önceki döneminde en azından açılış bakiyelerinin doğruluğunu tespit etmek amacıyla denetlenmesi gerekir. Bağımsız denetim gibi batıda uzun yıllar sonucu gelişen ve belli bir seviyeye gelen sisteminin birden bire ülkemizde uygulanabilmesi elbette mümkün değildir. Geçiş dönemi denilen bu ara dönemde bağımsız denetim sektörünü, bağımsız denetim şirketlerini ve bağımsız denetçileri güçlendiren düzenlemeler yapılmalıdır. Uzmanlar, bağımsız denetçi lisansı alacak meslek mensuplarının sayısının maksimum civarında olacağını öngörmektedirler. I ARI

7 SECTION NAME 7 DENETİM RİSKİ NEDİR RİSK KAVRAMI Bağımsız denetçiler için itibar ve güven her şeyden önemlidir. Hatalı bir denetim raporu yazarak itibarının zedelenmesini, üstelik tazminat davaları, cezalar gibi hukuki yaptırımlarla yüzleşmekte bağımsız denetçiler için büyük bir olumsuzluktur. Şimdi tepenin üzerindeki iki arkadaştan birisi bağımsız denetçi olsun ve oraya helikopterle gelsin. Geliş rotası ve bulunduğu yer kesinlikle ağacın arkasındaki fili görmesine izin vermesin. Muhasebeci ise filin yanından geçerek yoldan yürüyerek o tepeye tırmansın ve yolda yürürken fili görmüş olsun. Şimdi örneğimizde muhasebeci de bulunduğu noktadan ağacın arkasındaki fili göremesin. İşte bağımsız denetçinin mali tablolarda yer alan önemli hata, hile ve usulsüzlükleri görememe ihtimaline denetim riski adı verilir. Denetim riski, mali tablolarda önemli yanlışlıklar olduğu halde, denetçinin mali tabloların doğru olarak sunulduğu sonucuna varması ve mali tablolar hakkında olumlu görüş bildirmesi olasılığıdır. Kısaca denetçinin ağacın arkasındaki fili görememesi ve fil yok diye rapor yazması ihtimaline denetim riski diyebiliriz. Her denetim faaliyeti mutlaka bir denetim riski taşır. Kaliteli denetim faaliyetlerinde, genellikle denetim riskinin çok daha düşük olduğu kabul edilir. Bağımsız denetçinin denetim riskini azaltabilmesi için denetim tekniklerini etkin bir şekilde kullanması ve standartlara uyması gerekir. Bağımsız denetim sürecinde bağımsız denetçiler denetim riskini azaltabilmek için bir takım planlamalar yaparlar. Böylece denetim riskini azaltacak denetim tekniklerini daha koordineli olarak uygulama sahasında kullanırlar. Denetim riski bağımsız denetçinin tamamen kendi kontrolünde olan unsurlardan oluşmaz. Yapısal riskler gibi denetlenen firmanın yapısından, içinde bulunduğu sektörden kaynaklanan riskler de vardır. Ayrıca firmanın etkin bir iç kontrol sisteminin bulunmaması denetçinin bağımsız denetim riskini arttırır. Kurumsallaşma sürecinde önemli yollar almış bir firmanın denetimi ile klasik bir aile şirketinin denetimi aynı riskleri taşımaz. Denetçiler denetim riskini göz önünde bulundururlar. Bağımsız denetçiler bulgu riski, ortaya çıkarma riski adını verdiğimiz risk düzeyini etkileyerek toplam denetim riskini azaltmaya çalışırlar. Eğer riskin büyük olduğunu düşünüyorlarsa daha ayrıntılı denetim teknikleri kullanılar ve detaylı bir inceleme yaparlar. Böylece denetim riskini optimal düzeyde tutmaya çalışırlar. Business Magazine April 2011

8 8 SECTION NAME MUHASEBE MESLEĞI VE DENETIM? RÖPORTAJ Bağımsız denetim muhasebe mesleğinde önemli açılım getirmiştir diyen Sayın S.M.Mali Müşavir Selçuk GÜLTEN ile bağımsız denetim ve muhasebe konularında yapmış olduğumuz röportajımız şu şekildedir. Uluslararası Mali Danışmanlık, adli muhasebe ve denetim kounlarında uzmanlaştığınız ve özellikle de ülkemizde nadir görülen konularda çalıştığınız görülmektedir. Böyle spesifik konuları seçmenizin özel bir nedeni var mıdır? Son yıllarda artan bildirge ve formlar, angarya sayılabilecek uygulamalar, haksız rekabet, tahsilat sıkıntısı gibi sorunlar muhasebe mesleğine gönül verenlerde bir bıkkınlık oluşturmuştur. E defter, E fatura gibi uygulamalar TFRS gibi yenilikler meslektaşları bir yarış içine sokmuştur. Denetim ise bu anlamda yeni ve olumlu bir açılım getirmiştir.

9 SECTION NAME 9 SPESIFIK ALANLARDA UZMANLAŞMANIZIN NEDENLERI? Öncelikle muhasebe mesleğinin bilinmeyenlerine duyduğum ilgi beni bu alanlara itmiştir. Yapmış olduğum işte sayılı bir kaç kişiden biri olmak hem rekabet avantajı sağlamakta hem de müşterinin sizi arayıp bulmasına neden olmaktadır. Mesleğe yeni başlayanlara tavsiyem mutlaka bir alanda uzmanlaşmalarıdır. Hatta bir kaç meslek mensubu bir araya gelip farklı farklı alanlarda uzmanlaşırlarsa daha başarılı olabilirler. BAĞIMSIZ DENETIM MESLEĞININ GELECEĞINI NASIL GÖRÜYORSUNUZ? Öncelikle bağımsız denetim muhasebe mesleğinin bir dalı ayrı bir meslek gii görmemek gerekir. Muhasebe meslek mensubu olmadan bağımsız denetçi olunması mümkün değildir. Bağımsız denetim ülkemizde çok sınırlı bir kesim için 1980 lerden bu yana uygulanmaktaydı. Şimdi yaygın olarak uygulanacak. Böyle olunca da pek çok şirket bağımsız denetimle ilk defa karşılaşacak. Bağımsız denetçiler, klasik muhasebe mesleğini ifa edenlere göre daha fazal bir gelire sahip olacaklardır. Yani mesleğin geleceğinin bağımsız denetimde olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bugünün bağımsız denetçilerine bir bağımsız denetim şirketi kurmalarını tavsiye eder misiniz? Bağımsız denetimi şirketi kurmak uzun ve yorucu bir iş. Şimdiden şirketlerini kurarak KGK dan lisans alıp denetim yapabilecek hale gelmeleri elbetteki faydalı olacaktır. Geçiş dönemi olması dolayısıyla sorumlu ortak baş denetçi olmaksızın denetim şirketi kurulması bugün için mümkün. Ancak den itibaren denetim şirketi kurmak için mutlaka deneyimi olan bir sorumlu ortak baş denetçi gerekecek. c E DEFTER E FATURA GİBİ UYGULAMALAR MUHASEBE MESLEĞİNİ NASIL ETİKLER? ,00 TL ciroyu aşan firmaların e defter e fatura uygulamalarına 2016 yılında zorunlu olarak geçecek olması muhasebe bürolarının iş yükünü arttıracak. Sürekli takip yapamayan müşterilerinin e defter e fatura gibi taleplerine cevap veremeyen muhasebe büroları müşteri kaybedeceklerdir. Bazı muhasebe bürolarının kapanması dahi beklenmektedir. Muhasebe bürolarının da yeni şartlara göre hızlı bir dönüşüm sürecine girmesi gerekiyor. ASMMMO NUN ÇALIŞMALARINI NASIL BULUYORSUNUZ? Yeni yönetimle beraber oda faaliyetlerinde hızlı bir ileriye gidiş gözükmesine rağmen mesleğimizin sorunları tek bir odanın çabalarıyla çözümlenebilecek boyutta değildir. Eğitim çalışmaları, ATO da meslek mensuplarına oda açmaları gibi çalışmaları takdirle izliyorum. Elbette yapılacak daha çok iş var. Bağımsız denetçi odaları kurulması yönündeki düşünceleriniz? Mesleğimizin temel sıkıntısı sorunların çözümünde birlikte hareket edememizdir. YMM-SMMM ayrımı, Bağımsız Denetçi-SMMM ayrımı gibi ayırımlar, mesleki siyaset işin içine girdiğinde hızlı bir ayrışma içine giriyoruz. Oysa sorunlarımız ortak, sorunları çözecek mercilere birlikte baskı yapabilmesi, dertlerimizi iletebilmeliyiz. Yeni bir oda yapılanmasının sorunları çözebileceğine inanmıyorum. Sadece denetçi odaları denetçilerin sorunlarını daha derli toplu ifade edebilirler. Ancak zaten şu an var olan bağımsız denetçi dernekleri gibi sivil toplum örgütleri de sorunlarını iletilmesi noktasında aktif çalışmaktadırlar. Kısaca yeni Bağımsız Denetçi Odası kurulmasının mesleğimizdeki ayrışmayı ve bölünmüş yapıyı arttıracağına inanıyorum. IÇ DENETIM, ADLI MUHASEBE GIBI ALANLARDA ÇALIŞMAK ISTEYEN- LERE ÖNERILERINIZ? İç denetim ve adli muhasebe konuları ülkemizde henüz yeni sayılırlar. Bütün şirketlerde iç denetim örgütlenmesi göremiyoruz. İç denetimin faydaları şirket yönetici ve sahiplerinin kolayca anlayabileceği şekilde ifade edilirse bu alanları çok daha hızlı gelişebileceğine inanmaktayım. Ne yaparsanız yapın mutlaka karşı tarafın anlayacağı bir şekilde teknik terimlere boğulmadan konuyu ifade edebilmek gerekir. Şirket kurtaran kararlar, şirketinizin doktoru gibi ilgi çekici ve kolay akılda kalıcı ifadelere başvurulması halinde başarı daha kolay elde edilebilir. Business Magazine April 2011

10 10 SECTION NAME KGK NIN YETKILERININ TÜRMOB GIBI KURUMLARA VERILMESI HAKKINDAKI GÖRÜŞLERINIZ? TURMOB mesleki üst kuruluşumuz. Ancak KGK gibi etkin bir kamu kuruluşu niteliğinde olduğunu söylemek çok zor. Üstelik TURMOB yönetiminin çok adilhane ve demokratik olarak seçildiğini de söyleyemeyiz. Yönetiminin YMM ağırlıklı olması, son seçimlerinde bir grubun sırf YMM başkan adayı yok diye seçimlerine katılamaması gibi olaylar TÜRMOB cephesinde atılması gereken çok adım olduğunu göstermektedir. Özellikle bağımsız kurumların denetim alanında etkin olduğunu gördüğümüzde KGK tipi bir yapılanmanın hem Avrupa Birliği 8 nolu yönergesine uygun olduğunu hem de olumlu olduğunu söyleyebiliriz. TÜRMOB bu işi yapamaz demek istemiyorum ama henüz KGK nın tüm yetkilerinin TÜRMOB a devredilmesi için erken olduğuna inanmaktayım. İlerdie elbette KGK sadece izleme ve gözetim görevlerini ifa eder bir hale gelecektir. BAĞIMSIZ DENETIMDE DÖRT BÜYÜKLER DENILEN YABANCI BAĞLANTILI ŞIRKETLERLE NASIL REKABET EDILEBILIR? Denetim şirketinin büyüklüğü veya yabancı ortaklı, yabancı isimli olmasından çok yapılan denetim işinin kalitesine odaklanılırsa elbette başarı kendiliğinden gelecektir. Bağımsız denetimde hizmet kalitesini arttırmak ve yerel düşünerek küresel oyuncu olma stratejilerinin çok başarılı sonuçlar doğuracağına inanmaktayım. Büyük denetim şirketleriyle mücadele etmenin yolu hizmet kalitesini arttırarak kurumsallaşma sağlamaktan geçmektedir. Kurumsallaşma ve hizmet standartlarını yukarıya çıkarma, markalaşma bağımsız denetim sektöründe firmaları kolaylıkla zirveye taşıyabilir. Esas olan rakiplerden korkmadan mücadele etmektir. BAĞIMSIZ DENETIM SINAVLARINA HAZIRLANAN MESLEKTAŞLARA TAVSIYENIZ? Sınavla belge almak, sınav sonrası bağımsız denetim şirketlerinde çalışarak stajı tamamlamak bağımsız denetçi olacak meslektaşlarımıza bu alanda önemli bir bilgi biriki kazandırmaktadır. Sınavsız belge alan bağımsız denetçilere göre sınavla belge alan bağımsız denetçilerin daha başarılı oldukları görülmektedir. Sınava hazırlık kitapları alarak ve özellikle de geçmiş yıllarını sorularını çözerek soru ve konu odaklı çalışmalarını tavsiye ederim. Yeterince çalışılınca her sınav başarılır. SON OLARAK BAĞIMSIZ DENETIMLE ILGILI SÖYLEYECEKLERINIZ NELERDIR? Bağımsız denetim sektöründe asgari ücretleri gösteren bir tarifenin yanılanması gerekmektedir. Ayrıca sektörde sıklıkla görülen bağımsız denetim yanı sıra tam tasdik, danışmanlık gibi yan hizmetler verme uygulamalarına son verilmelidir. Bağımsız denetim şirketlerinin işi sadece bağımsız denetim olmalıdır. Denetledikleri firmaya denetim süreci boyunca ekstra hizmetler vermeleri denetçi bağımsızlığını olumsuz etkileyebilir. SON OLARAK YENİ KİTAP ÇALIŞMALARINIZDAN BAHSEDER MİSİNİZ? Yurtdışı ve Yurtiçi Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Muhasebesi Uygulmaları ve Adli Muhasebe Uygulamaları Sayın İlyas KOCAER le beraber yazdığımız iki kitap ıyayınlanmıştır. Bağımsız denetçilerden gelen talepler doğrultusunda bağımsız denetim uygulama rehberi ve E defter E Fatura Uygulamaları üzerine iki adet kitap çalışmamız devam etmektedir.

11 SECTION NAME 11 TMS/TFRS UYGULAMASI BILGI NOTU TMS/TFRS Mali tablolar vergi bazlı yerine bilgi bazlı oluşturulacak. Hazırlanan mali tablolar uluslararası alanda geçerli hale gelecekler. Dünyanın herhangi bir yerindeki bir muhase meslek mensubu kendi diline çevrildiğinde mali tablolarınızı okuyup anlayabilecektir. Finansal Durum Tablosu Kar Zarar Ve Diğer Kapsamlı Gelir Tablosu Nakit Akım Tablosu Özkaynaklar Değişim Tablosu ve dipnotlar. MALI ANALIZ KOLAYLIĞI TMS ve TFRS bazlı mali tabloların hazırlanma ilkeleri tüm Dünya için aynı olduğundan mali tablolar bankalar, idareler ve yatırımcılar tarafından daha kolay anlaşılacak ve analiz edilecektir. Mali tablolarınız uluslararası kredi kuruluşlarında ve uluslararası ihalelerde geçerli hale gelecektir. YÖNETSEL BILGI Bugüne kadar olan muhasebe sadece vergi ve devlet içindir anlayışı yerine muhasebe yönetsel bilgi ihtiyacına cevap verecek şekilde yapılanacaktır. Böylece şirketiniz ile ilgili maliyet bilgileri, stratejik kararlar alma gibi noktalarda muhasebe yeterli olacaktır. Şirketiniz ile ilgili birleşme, devir gibi stratejik kararlarınızda muhasebe size daha fazla bilgi sağlayabilecektir. Business Magazine April 2011

12 TMS/TFRS 2015 Seti 12 SECTION NAMEFINANSAL RAPORLAMAYA ILIŞKIN KAVRAMSAL CERCEVE TFRS 1 TÜRKIYE FINANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ ILK UYG TFRS 2 HISSE BAZLI ÖDEMELER TFRS 3 ISLETME BIRLESMELERI TFRS 4 SIGORTA SÖZLESMELERI TFRS 5 SATIS AMACLI ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDU TFRS 6 MADEN KAYNAKLARININ ARASTIRILMASI VE DEGERLENDIRI TFRS 7 FINANSAL ARACLAR: ACIKLAMALAR TFRS 8 FAALIYET BÖLÜMLERI TFRS 9 (2010 Versiyonu) FINANSAL ARACLAR TFRS 9 (2011 Versiyonu) FINANSAL ARACLAR TFRS 10 KONSOLIDE FINANSAL TABLOLAR TFRS 11 MÜSTEREK ANLASMALAR TFRS 12 DIGER ISLETMELERDEKI PAYLARA ILISKIN ACIKLAMALAR TFRS 13 GERCEGE UYGUN DEGER ÖLCÜMÜ TFRS 14 DÜZENLEMEYE DAYALI ERTELEME HESAPLARI TMS 1 FINANSAL TABLOLARIN SUNULUSU TMS 2 STOKLAR TMS 7 NAKIT AKIS TABLOLARI TMS 8 MUHASEBE POLITIKALARI, MUHASEBE TAHMINLERINDE DEGI TMS 10 RAPORLAMA DÖNEMINDEN (BILANCO TARIHINDEN) SONRAK TMS 11 INSAAT SÖZLESMELERI TMS 12 GELIR VERGILERI TMS 16 MADDI DURAN VARLIKLAR TMS 17 KIRALAMA ISLEMLERI TMS 18 HASILAT TMS 19 CALISANLARA SAGLANAN FAYDALAR TMS 20 DEVLET TESVIKLERININ MUHASEBELESTIRILMESI VE DEV. Y TMS 21 KUR DEGISIMININ ETKILERI TMS 23 BORCLANMA MALIYETLERI TMS 24 ILISKILI TARAF ACIKLAMALARI TMS 26 EMEKLILIK FAYDA PLANLARINDA MUHASEBELESTIRME ve RA TMS 27 BIREYSEL FINANSAL TABLOLAR TMS 28 ISTIRAKLERDEKI VE IS ORTAKLIKLARINDAKI YATIRIMLAR TMS 29 YÜKSEK ENFLASYONLU EKONOMILERDE FINANSAL RAPORLA TMS 32 FINANSAL ARACLAR: SUNUM TMS 33 HISSE BASINA KAZANC TMS 34 ARA DÖNEM FINANSAL RAPORLAMA TMS 36 VARLIKLARDA DEGER DÜSÜKLÜGÜ TMS 37 KARSILIKLAR, KOSULLU BORCLAR VE KOSULLU VARLIKLAR TMS 38 MADDI OLMAYAN DURAN VARLIKLAR TMS 39 FINANSAL ARACLAR: MUHASEBELESTIRME VE ÖLCME TMS 40 YATIRIM AMACLI GAYRIMENKULLER TMS 41 TARIMSAL FAALIYETLER TMS/ TFRS uygulamaları önümüzdeki 5 yılda muhasebe mesleğinde en sık konuşulan konular arasında olacaktır.

13 ULAMASI SECTION NAME 13 RULAN FAALIYETLER LMESI T.D.S LERE UYUM SIKLIKLER VE HATALAR I OLAYLAR ARDIMLARININ ACIKLAMASI PORLAMA MA Bağımsız denetim standartlarına uyum sağlamak ve denetim sürecinde etkin bir şekilde standartları uygulamak bağımsız denetçiler için çok önemlidir. Bağımsız denetim standartları bağımsız denetçilerin her gün yüzyüze kaldıkları sorunların çözümünde yol gösterirler. Bağımsız denetim standartlarının uygulamasına yönelik kitap, makale ve tez çalışmaları yok denilecek kadar azdır. KGK tarafından yayınlanan ve esasen uluslararası denetim standartlarının bir çevirisi olan metin harici bağımsız denetçilerin ulaşabileceği kaynaklar sınırlıdır. Üstelik metin bir tercüme olduğundan okunduğu zaman kolay anlaşılamayacak bir yapıdadır. Bağımsız denetim standartlarının uygulamasına yönelik eğitimlerde ülkemizde oldukça sınırlıdır. Ancak yine de bağımsız denetçiler BDS leri öğrenmelerini tavsiye ederiz. Bağımsız denetim standartlarını bilmek bir bağımsız denetçi için büyük bir kazanımdır. Ancak bir bağımsız denetçi için en büyük kazanç bağımsız denetim standartlarını denetim sürecinde eksiksiz uygulamaktır. Bağımsız denetçiler bağımsız denetim sürecinde bir takım konularda kararlar alırlar. Örneğin denetlene işletmenin bazı hareketleri denetim faaliyetlerini sınırlandırabilir veya denetlenen firmada yönetimin de karıştığı ciddi hile, yolsuzluk gibi eylemlerin olduğuna dair bir takım deliller varsa bağımsız denetçi ne yapacaktır. Bağımsız denetimden çekilmeli midir? Eldeki mevcut delillerle yönetimin karıştığı düşünülen hile yolsuzluk olayı için Cumhuriyet Savcılığı na suç duyurusunda mı bulunulmalıdır? Bağımsız denetçi bu tip kararları alırken bağımsız denetim standartlarına bakmak zorundadır. Aksi halde bağımsız denetçinin yanlış kararlar alması olasıdır. Bağımsız denetimde bağımsız denetim standartları denetim sürecinin başından sonuna kadar bağımsız denetimle ilgili hususlarda düzenlemeler içermektedir. Bağımsız denetim standartları ile muhasebe standartlarının karıştırıldığı veya aralarındaki ilişkinin netlik kazanmadığı da görülür. Muhasebe standartları finansal tabloların hazırlanması sırasında etkiliyken bağımsız denetim standartları mali tabloların denetiminde etkilidir. Bağımsız denetimde uygun finansal raporlama çerçevesi kavramı içinde muhasebe standartlarını düşünmek gerekir. Business Magazine April 2011

14 14 SECTION NAME BAĞIMSIZ DENETIMDE KALITE MAKALE Temel amaç müşteri memnuniyetidir. Sunulan hizmetten faydalananlar beklentilerinin ötesinde fayda sağlamıyorlarsa kalite yoktur. Amaca uygun rapor hazırlanmalıdır. Bağımsız denetim raporları istenilen amaca uygun değilse kaliteden söz etmek mümkün değildir. Imrenme ve örnek alma duygusu oluşturma. Bağımsız denetim raporları rakip denetim şirketleri tarafından örnek alınmıyorsa kalite yoktur. Denetim etiğine uyum. Bağımsız denetçi ne kadar iyi olursa olsun etik dışı hareketleri varsa kalite derecesinin yüksekliğinden söz edilemez. Takip eden yıllarda çalışma. Denetlenen firma denetçi rotasyonu haricinde sizden ayrılmıyor ve sizi başkalarına tavsiye ediyorsa kalite vardır. egitim konusuna verilen önem. Denetim şirketinin çalışan ve ortaklarına yönelik eğitim faaliyetleri yoksa kaliteden söz edilemez. Similasyon ve Ekip Uyumu. Denetim şirketi denetim ekiplerine yönelik similasyonlar yapmıyor ve ekipler uyumsuzsa kalite çok azdır. Calışma Kağıtları. Bağımsız denetim standartlarına uygun detaylı çalışma kağıtları ve denetim kanıtları yoksa denetim kalitesi de yoktur. Organizasyon yeteneği. Denetim süreci dikkatli planlanıp programlanmamışsa denetimin kaliteli olarak ifa edildilğinden söz edilemez.

15 SECTION NAME 15 Pazarlık Avantajı. Denetim hizmetiniz izleyen dönemde fiyat pazarlığında size bir avantaj sağlamıyorsa yapılan işin kalitesini tekrar değerlendirmek gerekir. Fiyat düzeyi. Denetim hizmeti için çok düşük fiyatlar verilmişse, birden çok iş tek fiyatla yapılıyorsa denetim kalitesi de az olacaktır. Tanınırlık. Denetim sektöründe yer alan şirketler ve denetçiler sizin firmanızı denetim kalitesiyle tanıyorlarsa çok yol almışsınız demektir. Tebrikler. Denetlenen şirketin çalışan ve yöneticileri denetim çalışmalarınızı övüyorsa ve sizden denetim kalitesiyle ilgili bilgiler soruyorsa kalite vardır. Personel temin imkanlarının artması. Firmanızda çalışmak için denetçi, denetçi yardımcısı ve stajer denetçiler büyük istek gösteriyorsa kalite vardır. Sürekli iyiye gitme. Kalite sürekli iyiye doğru gidişin adıdır. Her geçen gün biraz daha ileriye gitmiyorsanız gerçek bir kaliteniz yok demektir. Değişim İhtiyacı Kalite ve değişim ihtiyacı birbirinden ayrılmaz. Sürekli olarak olumlu yönde değişim denetim kalitesi için gereklidir. Alışkanlıklar Denetim firmanız alışkanlıklar yerine prosedürler ve talimatlarla hareket ediyorsa kurumsallaşma sağlamışsa kalite de vardır. Ozümseme. Kaliteye sadece anlık bir olay olarak bakarsanız kaliteyi elde edemezsiniz. Denetim kalitesi bir kültürün ifadesidir.

16 16 SECTION NAME BAĞIMSIZ DENETİM SKANDALLARI INCELEME Dünyada yaşanan muhasebe ve denetim skandallarına ilişkin bazı vakalar şu şekildedir; Enron Vakası: Gaz dağıtımı, enerji alım-satımı ve teslimatı, plastik ve benzeri sektörlerde faaliyet gösteren Enron şirketi, en meşhur denetim skandalının patlak verdiği firmadır li yılların başında çok büyük bir finansal güce kavuşmuştur. Bu vaka da şirket genelde olan durumun tam tersine kendisini olduğundan daha karlı göstermiştir. Denetim şirketi de bu durumu fark edememiş mali tabloları hakkında olumlu rapor düzenlemiştir. Şirket, denetim raporlarının yatırımcıların kararlarında önemli bir etkiye sahip olduğunu bildiğinden finansal tablolar aracılığıyla karlarını olduğundan fazla göstererek borçlarını gizlemiş ve bu şekilde karmaşık bir mali yapı oluşturmuştur.(symes ve Süer; 2004: 114). Enron un kazançlarını yükseltmek için muhasebe kayıtlarında çok sayıda karmaşık işlem yapmış, üstelik çok meşhur bir denetim firması tarafından denetlenmesine rağmen bu durum zamanında kamuoyuna açıklanamamıştır. Diğer yandan raporda denetim şirketi, bazı kusurlu işlemleri tespit etmesine rağmen şirket hakkında olumlu görüş bildirmiştir (Özbirecikli; 2006: 13). Parmalat Vakası: Temel gıda ve süt ürünlerini üretip satan şirketin, iştirak ettiği şirketlere usulsüz kayıtlar ve işlemlerle gelirlerini ve finansal değerlerini aktarması sonucu oluşan bir denetim skandalıdır. Şirketin döneminde elde ettiği 14.2 milyar Euro luk finansal kaynağını; iştirak yatırımlarına, şirketin faaliyetlerinin dışında yer alan offshore şirketlere yasadışı şekilde aktardığı tespit edilmiştir. Bu usulsüzlükler sonucunda şirket 2003 yılında iflasını açıklamıştır (Göçen; 2010: ). Worldcom Vakası: Telekomünikasyon sektöründe faaliyet gösteren ve büyük bir Pazar payına sahip olan şirket, masraf kalemlerini varlık hesaplarına aktararak, şirket gelirlerini 3.8 milyar dolar olduğundan yüksek göstermiştir. Enron vakasında olduğu gibi kendisini karlı göstermek isteyen şirket, hat çekme maliyetlerine ilişkin tutarların bir kısmını düzenli olarak varlık hesaplarına kaydetmiştir. Denetim firması ise şirketin denetim raporlarında şirket/denetçi arasında önemli bir görüş ayrılılığı yaratacak herhangi bir uyuşmazlığın olmadığına yer verilmiştir (Özbirecikli; 2006: 9). Xerox Vakası: Yazıcı ve fotokopi makineleri üretimiyle ilgilenen 2001 dönemine ilişkin ABD Sermaye Piyasası Kurulu tarafından incelenmiştir. Bu dönemde şirketin mali kayıtlarında büyük tutarlarda usulsüzlük ve manipülasyon tespit edilmiştir.

17 SECTION NAME 17 Bağımsız denetimde kalite, bağımsız denetçilere etik eğitimi verilmesi ve bağımsız denetim sektöründe görülen haksız rekabet, asgari ücret tarifesinin olmaması gibi sorunlar bağımsız denetim skandallarının zeminini hazırlamaktadır. Yine bağımsız denetim firmasının şirketin gerçek gelirlerini olması gerekenden usulsüz olarak 6 milyar dolar fazla gösterdiğini ortaya çıkaramamıştır. Waste Management: Denetim firması şirketin tüm finansal tablolarının yanlış olmasına rağmen denetim raporunu olumlu görüş şeklinde düzenlenmiştir. Şirketin gelirlerinin olduğundan %12 fazla gösterilmesine rağmen denetim firması bunu tespit etmiş olmasına rağmen görmezden gelmiştir. İşletme borsada işlem gören hisselerinin değerinin düşmemesi için mali tablolarını %12 şişirilmiş olarak sunmuştur. Sunbeam: Şirketin mali tablolarında birden çok hesap kalemi ile oynanarak hem gelirleri arttırılmış hem de bir takım fonları şirket dışına kaçırılmıştır. Denetim firması şirketin, yönetim değişikliğine gittiği dönemde fonlar oluşturduğunu görememiş ve bu fonlar ile gelirin gereksiz yere artışını sorgulamamıştır. Şirketi denetleyen denetim firması pek çok hesap kaleminin hatalı olduğu mali tablolar için olumlu görüş beyan etmiştir. Cendant: Şirketin kendi fiili yönetiminde olan şirketlere bu şirketlerin bağımsız denetime tabi olmamaları nedeniyle gelirlerini transfer etmiştir. Ayrıca giderlerini de olduğundan az göstermiştir. Böylece beyan ettiği gelirler ve giderler arasında bir denge kurabilmiştir. Ancak denetim şirketi ise bu kadar planlı yapılan usulsüzlükleri ve fon kaçırma hareketlerinin hiç birisini tespit edemeyerek olumlu rapor düzenlemiştir. Ülkemizde de benzeri denetim skandalları görülmektedir. Ancak denetim skandalları fazla duyulmamaktadır. Son yıllarda yaşanmış olan İmar bankası, Çukurova Elektrik, Kepez Elektrik, gibi kurumsal hile skandalları, kara para aklama ve kaçakçılık, kayıt dışı ekonominin büyüklüğü vb. pek çok unsurun Türkiye de deadli denetim mesleğine olan ihtiyacı gözler önüne serdiği ve bu nedenle Adli Denetim uygulamasının Türkiye açısından da önemli bir görevi yerine getireceği ve mesleki hilelerin tespit edilmesi ve önlenmesinde etkili olabileceği düşünülmektedir(taner Karausta ve Adnan Dönmez 2013:61). Geçiş dönemi adı altında 15 yıllık kıdemi olan meslek mensuplarına yeterli eğitim verilmeksizin belge verilmiş olması ve kurulan bağımsız denetim şirketlerinin kalitelerinin henüz sorgulanmaması ülkemizde bağımsız denetim skandalı yaşanması riskini arttırmaktadır. Meslek içi zorunlu eğitimlerin beş yılda bir yapılacak olması ve henüz bu eğitimler konusunda yetkili eğitim kurumlarının bulunmaması bağımsız denetim skandalı yaşanması olasılığını arttırmaktadır. Bağımsız denetim sektöründe görülen haksız rekabet, asgari ücret tarifesinin olmaması gibi olumsuzluklar da bu riski arttırmaktadır. Muhasebe meslek mensuplarına etik konusunda eğitim verilmekle birlikte henüz bağımsız denetçiler için bağımsız denetim etiği eğitimleri de hiç başlamamıştır. Bağımsız denetimde kalite konusu nda seminer konferans veya diğer çalışmaların olmaması da ayrıca düşündürücüdür. Görüldüğü üzere yaşanan bütün skandallarda denetim şirketlerinin de rolü bulunmaktadır. Bağımsız denetime olan güven bu dönemde azalmış olup, bağımsız denetimin kalitesinin arttırılmasına yönelik bütün ülkeler önlemler almaya başlamışlardır. Business Magazine April 2011

18