Ramazân. Ramazan Gecelerinin Ziyneti: TERAVİH NAMAZI

Transkript

1 4 RAMAZÂN Haziran 2015 Pazar Ramazân Oruç, savaşta insanı koruyan kalkan gibi, Cehennem ateşinden korur. Hadîs-i şerîf Hicrî Şemsî: 1393 Hızır: 47 Osmanlilar.gen.tr nin Ramazân gazetesidir. Osmanlilar.gen.tr/ramazan Ramazan Gecelerinin Ziyneti: TERAVİH NAMAZI Ramazan ayının en mühim hususiyetlerinden birisi teravih namazıdır. Hazret-i Peygamber ve eshabı kılmış, asırlarca bütün Müslümanlar da onları örnek almıştır. Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci C emaatla kılınan bu namaza kadınlar ve çocuklar da çok rağbet gösterirdi. Orucun değil, Ramazan ın sünneti olduğundan, özürle oruç tutmayanlar da terâvihe devam ederdi. Hele iftarda yemeği ağır kaçıranlar için de, ayrıca güzel bir idman ve hazım vesilesi olurdu. Bir Ramazan gecesi Hazret-i Peygamber mescide kılmış; eshabı da cemaat olmuştur. Dört gece sonra mescide sekiz rek at kılıp, hane-i saadetine çekilip orada tamamlamış; sebebini soranlara da Size farz olmasından korktum buyurmuş; bir başka gece de Übey bin Kâb ın arkasında teravih kılanları görünce tasvip etmiştir. Übey bin Kâb, eshabın içinde Kur an-ı kerimi en iyi bilenlerdendir. Hicrî 14 senesinde Halife Hazret-i Ömer, Bir Ramazan gecesi câmide bu namazı ayrı ayrı gruplar hâlinde kılanları gördü. Bunları toplayıp Übey bin Kâb ı imam olarak önlerine geçirdi. Kadınlara da Temîm Dârî yi imam tayin etti. Görülüyor ki teravih sonradan ihdas edilmiş bir namaz değildir. Kaldı ki, Benden sonra Raşit halifelerimin sünnetine sarılın ve Eshabım gökteki yıldızlar gibidir; hangisine uyarsanız kurtulursunuz hadisleri, sahâbilerin yaptıklarının da delil olduğunu gösterir. İmam Ebu Hanife ye teravih namazı ve Hazreti Ömer den sorulmuş; O da şu cevabı vermiştir: Teravih, kuvvetli sünnettir. Ömer onu kendiliğinden ortaya çıkarma- mıştır. Elindeki bir esasa ve Resulullah aleyhisselâmdan öğrendiği bir bilgiye dayanak emretmiştir. Sonraki halifeler ve sahabiler bu yolda yürümüştür. Günümüze kadar hiçbir itiraz olmamıştır. Ancak içinde Hazret-i Ömer geçtiği için Şia fırkası teravihi sünnet kabul etmemektedir. Arada dinlenilir Teravih yatsıdan sonra kılınır. Vakti imsake kadar devam eder. En son vitir kılınır. devamı 7. sayfada İstanbul namaz vakitleri İmsak : 3:03 Güneş : 5:24 İşrak : 6:18 Öğle : 13:17 İkindi : 17:18 Akşam : 20:48 Yatsı : 22:49 Vakit bilgileri dan alınmıştır.

2 2 Ramazân Büyük Alimler Seyyid Emir Gilâl Seyyid Emir Gilâl hazretleri, Silsile-i aliyyenin on dördüncüsüdür. Hazret-i Hüseyin in soyundandır. Evliyanın meşhurlarından olan Muhammed Baba Semmasi nin talebesi ve Behaeddin-i Buhari hazretlerinin hocasıdır. Çömlekçilik yaptığı için Gilâl veya Külal ismiyle meşhur olmuştur. Her anını İslamiyet e uygun olarak geçirmiş, pek çok kimse onun sohbet ve derslerinde kemale gelmiştir. Annesi şöyle anlatır: Emir Gilâl e hamile iken, şüpheli bir lokma yesem, karın ağrısına tutulurdum. O lokmayı midemden geri çıkarmadıkça, karın ağrısından kurtulamazdım. Bu hâl başımdan üç defa geçti. Sonra hayırlı bir çocuğa hamile olduğumu anladım. Bunun üzerine yediğim lokmaların helalden olmasına çok dikkat edip, ihtiyatlı davrandım. Salih zatlardan biri vefat edeceği sırada, cenaze namazını Emir Gilâl hazretlerinin kıldırmasını vasiyet etmişti. Fakat o, uzak bir yerde bulunuyordu. O zat vefat edince, o beldenin âlimleri toplandı. Onun çağrılması için, bulunduğu yere bir kişi gönderelim dediler. Bunun üzerine orada bulunan Şeyh Sufi; Haberciye lüzum yok, kendisine malum olabilir dedi. Her ihtimale karşı, iki kişi gidip, haber vermek üzere hazırlanmıştı. Tam gidecekleri sırada, Emir Gilâl hazretleri aniden karşıdan gözüktü. Bundan sonra vefat eden zatın cenaze namazını kıldırdı. Oradaki âlimler, bu iş için kendisine nasıl malum olduğunu sordular. O da şu hadis-i şerifleri bildirdi: Kalb, kalbe karşıdır. Mümin, müminin aynasıdır. Her kaptan içindeki sızar. Kerametten sordular. Buyurdu ki: Evliyanın kerameti haktır. Aklen ve naklen caizdir. Bu hususta çok nakiller vardır. Süleyman aleyhisselamın veziri Âsaf ın, Belkıs ın tahtını bir anda Sana dan Kudüs e getirmesi gibi. Bir başka misal; Hazret-i Ömer, bir defasında Medine de, hutbe okurken, İran daki İslam ordusunu görüp, ordu kumandanına; Ya Sariye, dağa yanaş dağa! buyurdu. Uzakta olan kumandan Sariye ve ordunun erleri, bu sesi duyup dağa çekildi. Düşmanın tehlikeli hücumundan korundu. Evliyadan meydana gelen keramet, Peygamber efendimizin mucizesinden dolayıdır. Ölüm hastalığında, talebelerine şöyle vasiyet etti: İlim öğrenerek Muhammed aleyhisselamın yoluna tâbi olmaktan asla ayrılmayınız. Bu, mümin için bütün saadetlerin vasıtasıdır. Her Müslüman erkeğin ve kadının, kendine lazım olan din bilgilerini öğrenmesi farzdır. Bunlar, sırasıyla şu bilgilerdir: İman, Namaz, Oruç, Zengin ise, zekat ve hac, ana-baba hakkını öğrenmek. Allahü teâlânın kendisinden razı olmasını isteyen, anne ve babasının rızasını kazanır. Resulullah efendimiz; Allahü teâlânın rızası, ana babanın rızasını kazanmakla elde edilir buyurdu. Bu bakımdan, ana babanın hakkını gözetmek mühimdir. Sıla-i rahim (akrabayı ziyaret), komşu hakkını gözetmek, lazım olan alışveriş bilgilerini öğrenmek, helali ve haramları öğrenmek lazımdır. Yine buyurdu ki: İhlaslı olunuz. Her işinizi Allah rızası için yaparsanız, kurtulursunuz. İhlassız yapılan amel, üzerinde padişahın mührü bulunmayan geçmez para gibidir. Üzerinde padişahın sikkesi bulunmayan parayı kimse almaz. Üzerine mühür vurulanı ise herkes alır. İhlas ile yapılan az amel, Allahü teâlâ indinde çok amel gibidir. İhlassız yapılan çok amelin ise, Hak katında kıymeti yoktur. Yaptığınız her ibadeti ve işi, ihlas ile yapınız. Böylece Allahü teâlânın rızasını kazananlardan olursunuz.

3 Oruç ve İftar Ramazân 3 Orucu Bozan Şeyler İftar Sofrası İrmik Tatlısı Orucu bozup, yalnız kazâ gerektiren şeylerden bazıları: 1. Hatâ ile bozulursa, 2. Boğaza kar ve yağmur kaçarsa, 3. Zorla bozdurulursa, 4. Burna sıvı ilâç koyarsa, 5. Burna kolonya çekerse, 6. Mukîm iken başladığı orucu, seferde bozarsa, 7. Ud ağacı, amber ile tütsülenip dumanını çekerse, 8. Başkasının içtiği sigara dumanını isteyerek çekerse, 9. Kulağın içine ilâç damlatırsa, 10. Derideki yaraya konan ilâç içeriye girerse, 11. Vücuda iğne ile ilâç şırınga ederse, 12. İsteyerek, zorlayarak ağız dolusu kusarsa, 13. Dişi kanayan veya diş çektiren kimse, ağzındaki kanı yutarsa veya tükürükle eşit miktarda karışık kanı yutarsa, 14. İmsak vakti bittiğini bilmeden yiyipiçerse, 15. Güneş battı zannederek orucunu bozarsa, 16. Dişlerin arasında kalan nohut kadar şeyi yutarsa, 17. Ağrıyan dişini morfin vurdurarak çektirmek zorunda kalan kimse, orucu bozulduğu için yiyip içerse, 18. Abdest alırken boğaza su kaçarsa, 19. Kağıt, taş, pamuk, ot, pişmemiş pirinç... gibi ilâç ve gıda olmayan şeyi yutarsa, 20. Uyurken ağzına su akıtılırsa, 21. Oruçlu olduğunu unutup yediğinde, orucu bozuldu sanarak, bilerek yemeğe devam ederse, 22. Ramazanda imsak vaktine kadar niyet etmeyip, daha sonra niyet etse, öğleden evvel veya sonra, orucunu bozarsa, Bunların hepsinde oruç bozulur ve bayramdan sonra, bir günü için yalnız bir gün kazâ etmek lâzım olur. Malzemeler (4 kişilik): 125 gram irmik 200 gram toz şeker 250 gram süt 90 gram tereyağı 10 gram çam fıstığı Hazırlanışı: Tereyağını orta boy bir tencerede eritin. İrmiği ekleyin. Sürekli karıştırarak 10 dakika boyunca kavurun. Fıstıkları ekleyin. Birkaç dakika daha kavurmaya devam edin. Ateşi kısın. Altın rengini alana dek kavurmaya devam edin. Sütü ayrı bir yerde kaynatıp irmiğe ilave edin. Tencerenin kapağını kapatıp 1 dakika bekletin. Daha sonra kapağını açıp şekerini ekleyin. Birkaç dakika karıştırıp ocaktan alın. İrmik tatlısını ocaktan alır almaz geniş bir kaba aktarın. Bu şekilde soğumaya bırakın. İsteğe göre Antepfıstığı içi ile servis yapabilirsiniz. İftar Duâsı Güneşin battığı iyi anlaşılınca, önce E ûzü ve Besmele okuyup, (Allahümme yâ vâsi al-magfireh igfirlî ve li-vâlideyye ve li-üstâziyye ve lil-müminîne vel müminât yevme yekûmülhisâb) denir. Bir iki lokma iftârlık yiyip, (Zehebezzama vebtelletil-urûk ve sebetel-ecr inşâallahü teâlâ) denir ve yemeğe başlanır.

4 4 Ramazân Ayasofya AYASOFYA EFSANELERİ Ayasofya hakkında Bizans devrinden beri pek çok efsane anlatılmış; Türkler, onda ayrı bir kudsiyet görmüştür. Bu bakımdan Ayasofya yı Osmanlı eseri saymak daha doğrudur. İstanbul un sembollerinden biri olan Ayasofya yı, Roma İmparatoru Constantinus 360 de ahşaptan yaptırdı. Nika İsyanı sırasında (532) yanınca, İmparator Iustinianus kârgir yaptırdı. 537 de ibadete açıldı. Şimdiki bina budur. Aya+Sofia, ilahi hikmet (bilgi) demektir. Bu da Hazret-i İsa nın bir vasfıdır. Rivayete göre Iustinianus, rüyasında bir azizin, kendisine gümüş bir levha üzerinde Ayasofya nın resmini gösterdiğini görmüş; mimar da o gece aynı rüyayı gördüğünü anlatınca, bu manevî işaret üzerine inşaata başlanmıştı. Yegâne Ayasofya bu değildir. Bizans hâkimiyetindeki nice şehirde aynı adı taşıyan mabedler vardır. Ama hiç biri İstanbul daki kadar muhteşem ve meşhur değildir. Bizans zamanında bütün merasimler ve dinî toplantılar burada yapılırdı. Zamanında dünyanın en büyük kubbesine sahip olmakla şöhret bulmuştur. Işık ve ses düzeni muazzam olan bu mabedi görenler, hayranlıklarını gizleyememiştir. XI. asırda Ayasofya yı gezen Rus elçileri, kendilerini gökte zannettiklerini söylemişlerdir. XIII. asırdaki Latin istilâsından sonra Ayasofya harab olmaya yüz tutmuştur. Latin istilasının kumandanı ve 1205 de ölen Venedikli Dandolo nun mezarı da Ayasofya dadır. Türklerin İstanbul u kuşattığı sırada, halk, eski ihtişamından eser kalmamış olan Ayasofya ya sığındı. Dua ederek şehrin manevî koruyucusu Hazret-i Meryem den bir müjde bekledi. Fakat müjde, Türklerin lehine idi. Sultan Fatih, Ayasofya yı kılıç hakkı olarak câmiye çevirdi. 1 Haziran 1453 de ilk Cuma namazı kılındı. Bundan sonra Ayasofya Büyük Câmii veya Fetih Câmii diye anıldı. Türklerin câmiye hizmeti, Bizanslıları bile geçti. Şu anda ayakta durması bile Osmanlılar sayesindedir. Ayasofya hakkında Bizans devrinden beri pek çok dinî hikâye ve efsane anlatılmış; Türkler, kendisinde âdetâ farklı bir kudsiyet görmüştür. Bu bakımdan Ayasofya artık Bizans tan çok, Osmanlı eseri sayılır. Padişahlar ve devlet adamları, Saray ın yakınındaki bu câmide sık sık namaz kılardı. Bilhassa padişahın da katıldığı Ramazan ayının 27. Kadir

5 Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci Ramazân 5 Gecesi ndeki cemaatle teravih namazı çok ihtişamlıydı. Hazret-i Muhammed in doğum günü olan Mevlid Kandili nde okutulan mevlid için de ekseri Ayasofya seçilirdi. Halkın da katıldığı ve herkese tatlı dağıtılan bu merasimler çok ruhaniyetli olurdu. Osmanlılar, Ayasofya yı İstanbul a hâkimiyetlerinin bir sembolü olarak görmüşlerdir de İstanbul müttefikler tarafından işgal edildikten sonra, bazı Rumlar, Ayasofya nın tepesine çan takarak kiliseye çevirmek istemişlerdi. Sultan Vahîdeddin, şahsını korumak için bırakılan 700 kişilik hususî askerleri, Ayasofya etrafında mevzilendirip câmiye çan takmak isteyenlere ateş emrini verdi. Bu da fayda etmezse, binayı havaya uçurmaları için etrafına dinamit döşetti. Bu vesileyle câminin ömrünü bir müddet uzatmaya muvaffak oldu. Her köşesinde bir şifa Efsaneye göre, Ayasofya yapılırken, mimarın oğlu, paydostan sonra inşaat aletlerini beklerdi. Bir melek kendisine görünüp; inşaatın bir an evvel bitmesi için paydos yapan işçileri çağırmaya gönderir. O gelene kadar da malzemeleri bekleyeceğini söyler. Mimar Ignatios, bunu öğrenince, oğlunu geri göndermez ve böylece meleğin ebediyyen Ayasofya da kalmasını temin eder. Ayasofya nın Türkler tarafından fethinden beş gün evvel güya bu melek kanatlanıp göklere yükselmiş; bu da şehrin himayesiz kaldığı ve düşeceği şeklinde tefsir olunmuştu. Bina yapılırken gelen meleğin saklandığı yerin, kalın bakır levhalarla kaplı olduğu halde, asırlarca ziyaretlerin ellerini sürmesi sebebiyle oyulan terler direk olduğuna inanılır. Burası Batı yönünde halkın su sızdığı için Terler Direk adını verdiği ve şifalı olduğuna inandığı bir sütundur. Hastalar, buraya ellerini süre süre sütun oyulmuştur. Müslüman inanışına göre, bina yapılırken buraya Hazret-i Hızır parmağını sokarak mabedin kıblesini, müslümanların kıblesine döndürmek istemiş; birisi bununf arkına varınca da gözden kaybolmuş; mabedin yönü de kıbleden birkaç derece uzak kalmıştır. XVII. asır Osmanlı tarihçi ve seyyahı Evliya Çelebi, Ayasofya nın 361 kapısı bulunduğunu, bunlardan 100 tanesinin tılsımlı olduğunu söyler ve bir de herkesçe görünmeyen kapısından bahseder. Mabedin orta ana giriş kapısının üzerindeki sarı sandukanın, Kraliçe Sophia ya ait olduğu ve dokunulduğunda, zelzele olacağına inanılır. Rumların inanışına göre şehir kuşatma altındayken son âyini idare eden papaz, mihrab duvarına girerek kaybolmuştur; şehir Türklerden geri alınınca buradan çıkıp âyine devam edecektir. Kıble kapısının kanatlarının, Nuh Peygamber in gemisinin tahtalarından yapıldığı söylenir. Eskiden tüccarlar, bu kapının önüne gelerek ellerini sürüp dua etmeden seyahate çıkmazdı. Ayasofya nın güney dehlizlerindeki mermer bir taşın, Hazret-i İsa nın beşiği olduğuna inanılır. Kadınlar, yeni doğmuş hasta çocuklarını buraya koyarak, Allah tan şifa umarlardı. Nefes darlığı çekenlerin, Ayasofya nın içindeki kuyunun suyundan sabah erkenden aç karnına üç kere su içerlerse iyileşeceğine inanılır. Kubbe ortasındaki altın top altında yedi sabah namazı kılıp dua edenlerin, unutkanlıktan kurtulacağı söylenir. Derler ki, Hazret-i Hızır, Ayasofya ya geldiğinde, bu altın top altında ibadet edermiş. Kırk sabah namazını burada kılanların, Hazret-i Hızır ile karşılaşması umulurmuş. Yine rivayete göre, inşaat sırasında kubbeyi tutturmak mümkün olmamış da; melekler, ervah âleminden Hazret-i Muhammed in tükrüğünü alıp, harca karıştırınca kubbe tutmuş. Yeni sayfa 1931 de Amerikan Bizans Enstitüsü, Ayasofya mozaiklerini tamir için İsmet İnönü hükümetinden izin aldı. Bu enstitünün ardındaki isim, Amerikalı işadamı Rockefeller in ortağı Charles Crane, Yunanlılarla savaşı sırasında destek verdiği Reisicumhur dan Ayasofya nın istikbali hakkında söz aldı. O sıralarda imzalanması düşünülen Balkan Paktı için, Yunanlılara bir cemile olmak üzere Ayasofya 1934 de müze yapıldı. Bu iş için kurulan komisyondaki tek Alman, Prof. Eckhard Unger, ibadethane olarak kullanılırsa, câminin daha iyi bakılacağını söylemişti. Böylece Ayasofya, 11 asır kilise, 5 asır câmi olarak hizmet verdikten sonra müze oldu den sonra her sağ iktidar, Ayasofya yı açmayı va detti; ama nedense elinden gelmedi.

6 6 Ramazân Sohbet dinimizislam.com Orucun Farzları Sual: Orucun farzları nelerdir? Orucun farzı üçtür: 1- Niyet etmek, 2- Niyeti, ilk ve son vakitleri arasında yapmak, 3- İmsak vaktinden Güneş batana kadar orucu bozan her şeyden sakınmak. Sual: Oruca niyetin vakti ne zaman başlar? Ramazanda ve nafile oruçlarda niyetin vakti, Güneş battıktan sonra başlar. Son vakti ise, ertesi günü dahve-i kübra vaktine kadardır. Dahve-i kübra vakti, şer î gündüzün yani imsak vaktiyle akşam vakti arasındaki zamanın yarısıdır. Bu vakit, Türkiye de öğleye dakika kadar kalan zamandır. Bu vakit, her şehir için sitesinde vardır. Kaza ve kefaret oruçlarında ise, akşamdan imsak vaktine kadar niyet edilebilir. Ramazanda oruca niyet ederken, akşamdan imsak vaktine kadar (Yarın oruç tutmaya), imsak vaktinden sonraysa (Bugün oruç tutmaya) denir. Yanılıp yanlış söylense de, oruç tutulacak gün bilindiği için mahzuru olmaz. Ramazanda bir aylık oruca toptan niyet edilmez, her gün ayrı ayrı niyet etmek farzdır. Gece yatarken yemeği yiyip veya yemek yemeden niyet edilse, sonra sahura kalkınca yemek yemekte mahzur yoktur. Akşam yemeği yerken niyet etmek iyi olur. Niyetten sonra da, imsak vaktine kadar yiyip içmekte mahzur yoktur. Sahura kalkınca da, daha önce niyet edilmiş olsa da, imsak vaktine kadar yiyip içilebilir. Ramazanda, (Yarın dişim ağrımazsa oruç tutarım, ağrırsa tutmam) diye akşamdan niyet edilse, böyle şüpheli niyetle oruç tutmak sahih olmaz. Niyetin son vaktinden önce, kesin karar vermek gerekir. Oruç tutmak niyetiyle yatmak da niyettir, sahura kalkılmasa da oruca niyet edilmiş olur. İmsak, gecenin bitimi, yiyip içmenin yasak olduğu vaktin başlamasıdır. sitesinde yazılı olan imsak vaktinden önce, yiyip içmeyi kesmeli! Yiyip içmeye ezan okununcaya kadar devam etmemeli. Ezan geç okunursa, suçu müezzine bulmak insanı sorumluluktan kurtarmaz. Türkiye Takvimi ne göre hareket etmeli. Farklı takvim ve imsakiyeler hakkında, sitesinde, Bilgiler kısmında geniş açıklama vardır. Sual: Bozulursa kefaret olmasın diye, Ramazan orucuna imsak vaktinden sonra niyet etmek caiz mi? Caizdir, fakat böyle bir şeye lüzum yoktur. Sual: Ramazanda gece niyet etmeyi unutan ne yapmalı? Öğleye bir saat kalıncaya kadar niyet edilir. Sahura kalkmak niyettir, oruç tutmak niyetiyle yatmak da niyettir, sahura kalkılmasa da oruca niyet edilmiş olur. Beyaz iplik, siyah iplik Sual: Babam oruç tutarken, takvime göre değil, Kur ana göre hareket ediyor. Siyah iplikle beyaz iplik birbirinden ayrılıncaya kadar yiyip içiyor. Ortalık ağardığı için şüpheleniyorum. Doğru mu? Bekara suresindeki, (Beyaz iplik siyah iplikten ayırt edilinceye kadar yiyip için) mealindeki 187. âyetindeki iplikler, gündüzün beyazlığı ile gecenin siyahlığıdır. Âyet-i kerimenin anlamı, (Gündüzün aydınlığı ile gecenin karanlığı, iplik gibi birbirinden ayrılıncaya kadar yiyip için) demektir. Bu âyet-i kerimeyi duyan bir zat, (Ya Resulallah, ben gündüzün geceden ayrıldığını öğrenmek için yastığımın altına bir beyaz iplik ile bir siyah iplik koydum. Fakat gecenin bitişini yine de tespit edemedim) dedi. Bunun üzerine, Peygamber efendimiz, (O iplikler, gündüzün aydınlığı ile gecenin karanlığıdır) buyurdu. Eğer Peygamber efendimiz açıklamasa idi, beyaz ipliğin aydınlık, siyah ipliğin karanlık olduğunu nereden bilecektik? Kur an-ı kerimden anladığımıza uyarak, gencin babası gibi, bilhassa bulutlu havalarda, daha ortalık karanlık diye, güneş doğana kadar yiyip içerdik. Oruçta niyet Sual: Dört mezhebe göre Ramazan orucunda niyetin son vakti nedir? Ramazan orucunda niyetin son vakti, Hanefî de dahve-i kübra denilen, şer i gündüzün yarısı, yani Türkiye için, öğle vaktinden, yaklaşık 70 dakika kadar önceki zamandır. Mesela, İstanbul da 5 Ramazan 1431 Pazar günü, şer i gün, 20:13 4:11 = 16 saat 2 dakikadır. Bunun yarısı 8 saat 1 dakika eder. 4:11 + 8:01 = 12:13 e kadar niyet edilebilir. Öğle ise 13:20 de oluyor. Yani 5 Ramazan tarihinde, öğleye 67 dakika kala niyet edilebiliyor. Diğer üç mezhepte ise, imsak vaktinden önce niyet etmek şarttır. Bu bakımdan, bu üç mezhepte olan ile bu üç mezhepten birini oruçta taklit edenin, imsak vaktinden önce niyet etmesi şarttır. Unutursa veya oruca başladıktan sonra mezhep taklidini gerektiren bir durum olur da, imsak vaktinden önce niyet etmemiş olursa, artık geriye dönme imkânı olmadığı için, orucunu kurtarabilmek maksadıyla, zaruretten dolayı Hanefi mezhebini taklit eder. Çünkü Hanefî mezhebinde imsak vaktinden sonra da niyet caizdir. Oruçta niyeti unutmak Sual: Ramazanda, sahura kalkılıp yemek yendiği hâlde, oruca niyeti unutan ne yapar? Niyet, yarın veya o gün oruç tutacağına karar vermek demektir. Sahura kalkan kimse, ne için kalkmıştır? Oruç tutabilmek için yemek yemeye kalkmıştır. (İmsak vaktine ne kadar var?) demek, (Vakit çıkmadan bir bardak su içeyim) demek gibi şeyler, oruç için niyet sayılır. Yahut akşamleyin veya yatarken yarın oruç tutacağına karar veren de niyet etmiş olur. Bunların hiçbiri olmasa da, sabaha kadar uyuyakalsa da, sabahleyin de niyet edebilir. Güneş doğduktan sonra da niyet edebilir. Hattâ Dahve vaktine kadar da niyet edebilir. [Dahve vakti, her şehir için internet sitemizde vardır.] Öğleye kadar uyuyakalsa veya unutarak niyet etmese, Hanefî de orucu sahih olmaz, ama böyle istisnai durumda İmam-ı Züfer in kavline uyarak öğleden sonra niyet etse veya hiç niyet etmeden oruç tutsa, tuttuğu oruç sahih olur. Bunun gibi hususlar, müctehidlerin ve hak mezheplerin rahmet olduğunu göstermektedir. Mâlikî mezhebinde de niyetsiz oruç sahihtir. Mezhep taklidi ancak böyle ihtiyaç durumunda olur. Hiçbir sebep yokken taklit edilmesi haram olur.

7 Hikâye Ramazân 7 Gayret-i İslâma Ne Oldu? Sultan üçüncü Selîm Han ın Rus savaşında ordu-yı hümâyûna gönderdiği ferman şöyledir: Sizin tereddüt göstermeden ve düşmana mukavemet etmeden terk ettiğiniz toprakları, ecdadımız göğsünü düşmanın top ve tüfeğine siper ederek, düşman karşısında demir yumruk gibi durarak, arslan gibi kükreyerek zaptetmişti. Size ne oldu? Siz onların evlâdları değil misiniz? Bu hâl ne hâldir ki, yüz geri edip memleketi düşmana terk edersiniz. Moskof askeri kraliçeleri olan bir avretin gayreti için, açlığa, susuzluğa soğuğa, sıcağa, yaraya, bereye, kan ve ölüme katlanıp beş yüz senedir cihânı titreten devletimize galebe eder. Fethedüp, ele geçirdiği Türk ve müslüman memleketlerinde akla gelmez facialar yapar. Düşman istilâ ettiği yerlerde, eteğinin ucunu göstermemiş ve niceleri Peygamber evlâdından olan müslüman kız ve gelinlerini esir edip kocalarının, baba ve kardeşlerinin önünde ırzlarına saldırdılar. Yazık, çok yazık! Sizde hiç millet, vatan sevgisi, ırz, namus kaygısı yok mu? Gayret-i İslâm a ne oldu? Ben şehzâde iken, bunları işitip kan ağlardım. Şimdi kalbim parçalanıyor. Dünyâ çabuk geçer ne kadar yaşasak sonunda ölümün pençesinden kurtuluş mümkün değildir. Şimdi düşman elinde esir düşmüş olan kadınlar ve kızlar, ana ve babalarından ayrılmış çocuklar, mahşer gününde yakamıza yapışacaklardır. Ben, kudretim dâhilinde sizlerden hiç bir şey esirgemedim. Bakalım bundan sonra gâzi dilâver kullarım, hepinizden istirhamım gayret kemerini belinize birkaç yerden bağlayıp korkaklık ve alçaklık edenleri kabul etmeyip, İslâm gayretinin tamamlanmasına ve Allahü teâlânın fazlı ile düşmandan intikam almaya ihtimam edesiniz. Benim duâm sizinle beraberdir. Büyüğünüz ve küçüğünüz berhudar olasınız. Allahü teâlâ sizlere yardım ve sizleri muzaffer eylesin. 1. sayfanın devamı: Ramazana mahsus olarak vitir de cemaatle kılınır. Vitirden sonra veya yatsıdan önce de kılınabilir diyen âlimler vardır. Teravih, yatsı cemaatine tabidir. Yani yatsıyı cemaatle kılmamış olanlar toplanıp teravihi cemaatle kılamaz. Ama yatsıyı yalnız kılmış birisi, yatsıyı cemaatle kılanlarla teravih kılabilir. Yalnız da kılınabilir. Teravihin 20 rek at olduğu icma ile sabittir. Sekizinin müekked, gerisinin gayrı müekked olduğunu söyleyen âlimler vardır. Terâvih, tervîhalar demektir. Tervîha, istirahat oturuşudur. Rahattan gelir. Her 4 rekatte bir 4 rekat kılacak kadar dinlenilir. Cemaat ister susar, ister zikreder. Vaktiyle bu arada câmiden çıkıp karşı kahvede bir kahve içip tekrar namaza dönen tiryakiler olurdu. Hatta Şarkta semaver câmide durur; cemaat 4 rekatte bir çay içerek istirahat ederdi. Nasıl yetişeceksin? Teravihin hatimle kıldırılması sünnettir. Eskiden bazı camilerde ilan edilir; meraklısı buraya devam ederdi. Bazı bilmeyenler, bu câmilere denk gelir; hele işi de varsa, neye uğradığını şaşırırdı. Jet imamlar o zamanda vardı. Ama itibar eden yoktu. Meşhur fıkradır: İzzet Molla yı bir iftara çağırmışlar. Vakti gelince konağın salonlarından biri teravih için mescide dönüştürülmüş. İmam öyle süratli kıldırıyormuş ki, zaten şişmen olan, bir de iftarda yemeği fazla kaçıran İzzet Molla nefes nefese kalmış. Bir namaz arasında davetlilerden geciken birisi görülmüş. Kendi kendine Acaba yetişebilir miyim? diyormuş. İzzet Molla A efendi, biz içinde yetişemiyoruz; sen dışarıdan nasıl yetişeceksin? demiş. Osmanlı câmilerinde önce bir tesbih veya münâcat söylenir; ilk 15 günde merhaba, son 15 günde elveda diye başlayan ilahiler okunur, arada salavat getirilir, bitince de başka bir salavat söylenirdi. Sonra müezzinler Havarilerin Rabbimiz! İndirdiğine inandık, Peygambere uyduk; bizi (Cennetine) şahitlerden yaz mealindeki âyeti (Âli İmran: 53) okur, hatta fektübnâ maaşşâhidîn kısmını hep bir ağızdan söylerdi. Cemaat sessizce kısa bir dua yapar, sonra vitre kalkılırdı. Enderun usulü teravih Osmanlılar zamanında sarayda kılınan teravihlerde, musikişinas Enderun ağaları müezzinlik yapar. En az üç müezzin hazır bulunur. Namaz aralarındaki ilahî ve salavatlar, muayyen makamlarda söylenir. Bunu müezzinleri idare eder. Her ilahinin makamı, bir öncekiyle tenasüp içindedir. En son ilahî, ilk ilahî ile aynı makamdadır. Namaza geciken, makamından hangi rek atte olduğunu anlar. Ramazan ın ilk 10 günündeki ilahiler coşkulu, ikinciler rahmet ve mağfiret dileyici, üçüncüler ise hüzünlüdür. Namazda okunan zamm-ı sureler de mana bakımından birbiriyle mütenasiptir. Mesela rahmet âyetleri, tesbih âyetleri veya Hazret-i Peygamber den bahseden âyetler seçilir. Bu saray usulünün İstanbul da yaygınlaşması, XVII. asır başında Itrî ye dayandırılmaktadır. Sarayda terbiye görmüş müezzinler şehrin büyük câmilerinde de bu usulü tatbik ederdi. Tervihalarda da cemaate şerbet ikram edilirdi lerde ortadan kalktı. Bugün bu gelenek, Sultan Aziz in musikişinas oğlu Şehzâde Şevket Efendi nin defterine kaydettiği bilgilerden öğrenilmektedir. İlahilerin makam ile okunmasında zaten beis yoktur. Musiki perdelerine uysun diye âyeti kerimelerin harf ve manalarının değişmemesine dikkat edilir.

8 8 Ramazân Tarih & Medeniyet Bir müstakil dünya TOPKAPI SARAYI Osmanlı padişahlarına dört asra yakın hizmet veren Topkapı Sarayı, Marmara ve Boğaziçi ni aynı anda görebilen ve eskiden şehrin son derece müstesna ve her türlü tabiat güzelliğine sahip bir alanı seçilmiştir. Burası, bir kısım yazarların ifadeleriyle, dünyanın en güzel, en latif ve gönül alıcı yeridir. Yaklaşık yedi yüz bin metrekarelik bir alana yayılan sarayda ilk yapılaşma Fatih devrinde başladı ve sonra gelen her padişahın ilave ettirdiği fevkalade güzel yapılarla muazzam bir saray manzumesi oluştu. Topkapı Sarayı uzaktan seyredildiğinde; eski devir ve günümüz saray modellerinden ziyade, sanki bir mektep ve medreseyi canlandırmaktadır. Gerçekten de bu fonksiyonları dolayısıyla emsallerinden, özellikle ayrılacak, geçmişte ve gelecekte ikinci bir nümunesi görülemeyecektir. Topkapı Sarayı Bâb-ı Hümayun, Bâbüsselam ve Bâbüssaâde denilen üç ana kapı ile dört avlu, harem ve hasbahçelerden meydana geliyordu. Etrafı, sûr-ı sultanî denilen bin dört yüz metre uzunluğunda yüksek bir duvar ile çevrilmiştir. Burası adeta saray değil, müstakil bir dünyadır. Bâb-ı Hümayun dan Bâbüsselam a kadar uzanan dış avlu, her türlü faaliyetin merkezidir. Şikâyeti olanların ve adalet aramaya gelenlerin müracaatlarını sunacakları Deavi Kasrı buradaydı. Hastahanesi, fodla fırınları, sarnıç ve su kuyuları, sim sakalar, hasırcılar, odun ambarı ocakları ve darphanesi ile bu avlu, her gün hummalı bir faaliyetin ve renkli bir hayatın merkezi konumundaydı. İkinci Avlu da yer alan Divanhane (Kubbealtı), önemi dolayısıyla meydana da adını vermiştir. Dört yüz yıl dünya siyasetine buradan yön verilmiştir. Devletlerin, hükümdarların akıbeti burada kararlaştırılmış, savaş ve barış kararları burada alınmış, üç kıtaya yayılan imparatorluğun idaresi buradan görülmüştür. Adeta dünyanın kalbi burada atardı. Divanhane ye gölgesi vuran Adalet Kasrı, burada zulmün ve haksızlığın olmadığını vurgulamaktadır. Nitekim Divanhane nin ön yüzündeki bir kitabede bu husus şöyle vurgulanır. Felekler bu yüce kubbe altından ibarettir, Adalet olmasa bu köhne kubbe ayaklar üzre durmaz. Devlet büyüklerinin geliş ve gidişleri, yeniçerilere ulufe dağıtılması, elçilerin karşılanması gibi olaylar nedeniyle bu meydanın olağanüstü bir önemi bulunmaktaydı. Meydanın diğer önemli binaları mutfaklar, has ahırlar, zülüflü baltacılar koğuşları, namazgâh ve hazine dairesi idi. Enderun a girişi sağlayan Bâbüssaâde kapısı bayram, cülus ve sefer merasimi gibi nice görkemli alaylara şahit olmuştur. Enderun ise, padişahın yaşadığı bir mekân olmanın ötesinde asıl olarak, Osmanlı Devleti nin en yüksek mektebidir. Dünyanın en zeki çocuklarının yaşadığı, eğitim aldığı ve ileride en yüksek mevkilere gelmek üzere yetiştirildiği bir mekânlar manzumesidir. Bu alanın hemen dışında, her biri bir sanat harikası köşkler boy göstermektedir. Lâle Bahçesi de denilen alanda, geleceğin idarecileri sağlam bir bünyeye sahip olabilmek üzere her türlü spor faaliyetlerini icra ederlerdi. Nihayet padişahın validesi, eşleri, çoluk çocuğu ve hizmetlileri ile yaşadığı özel harem bölümü Yıllarca yanlış tanıtılan ve yorumlanan mekânların gerçek yüzü ilmî araştırmalar neticesinde, günümüzde bütün açıklığıyla ortaya çıkmış bulunmaktadır. Harem bölümü de aynen Enderun gibi yüksek bir ilim ve kültür mektebidir. Sancağa çıkarılıncaya kadar şehzadelere ve padişah kızlarına burada eğitim verilirdi. Harem aynı zamanda cariyeler okuludur. Saraya hizmetçi statüsünde alınan güzellik ve ahlâk bakımından seçkin kızlar, burada tam bir saray terbiyesi içerisinde yetiştirilmekteydiler. Bunlar aynı zamanda başta padişah olmak üzere devletin en üst mevkiinde görev alacak olan enderundaki gençlere eş namzedi idiler. Dolayısıyla bir kısmı sarayda padişahın diğerleri ise, İmparatorluğun hemen her köşesindeki yönetici sınıfının haremlerini oluştururlardı te Sultan Abdülmecid, Dolmabahçe Sarayını yaptırıp resmi sarayı buraya taşıyınca, Topkapı Sarayı artık mukaddes emanetlerin ve iç hazinenin korunduğu, belli günlerde padişah tarafından ziyaret edilen bir mekâna dönüşmüştür. 3 Nisan 1924 te ise müze haline getirilmiştir. Günümüzde Osmanlı döneminin zenginliğini, haşmetini ve gücünü yansıtan, hazinelerinin sergilendiği bir mekân olarak varlığını devam ettirmektedir. Dünyanın, en zengin saray müzelerinin başında gelmektedir. Aslında Topkapı Sarayı, neredeyse Osmanlı medeniyetini bir bütün halinde bütün ihtişamıyla ve zarafetiyle gözler önüne sermekte ve bize dillendirmektedir. Fakat onun sadece sergilenen eşyaları görmek için bir müze gibi (değil), tarihi fonksiyonunu da öğrenmek üzere rehber eşliğinde gezilmesinde fayda vardır. Eserin en önemli taraflarından biri, şüphesiz saraydaki hemen her eserin üzerindeki kitâbelerinin hem aslı hem de günümüz Türkçesiyle okuyucuların istifadesine sunulmuş olmasıdır. İşte; tarihinden günümüze Topkapı Sarayı ndaki mekânların, köşklerin, odaların, hücrelerin tarihi fonksiyonları, mimari özellikleri, maksadını ifade eden kitabeleri, sarayda yaşayanların hayat tarzları, hizmet birimleri ve sınıfları ve günümüzdeki konumu ile dünden bugüne sarayın uzun serüveni Ramazân Osmanlilar.gen.tr nin Ramazân ayına mahsus yayınıdır. Bu gazetenin hazırlanmasında; ahmetsimsirgil.com, vehbitulek.com, ekrembugraekinci.com, turktakvim.com, namazvakti.com internet sitelerinden istifade edilmiştir. irtibat@osmanlilar.gen.tr Sayfa düzeni