Önemli Bir Endüstriyel Hammaddemiz. TRONA (Doğal Soda) Prof. Dr. Halis ÖLMEZ Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Transkript

1 Önemli Bir Endüstriyel Hammaddemiz TRONA (Doğal Soda) Prof. Dr. Halis ÖLMEZ Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1. GİRİŞ 1.1. Tanım Trona, tabiatta doğal olarak bulunan soda minerallerinden en yaygın olanıdır. Suda çok kolay çözündüğü için tabiatta hiç mostra vermemekte ve genç Tersiyer havzalarında bulunabilmektedir. Oluşumu çok özel şartlar gerektirir. Başka amaçla yapılan arama çalışmalarında tesadüfen bulunmuştur. Trona, monoklinal ve prizmatik sistemde kristallenen sodyum seskikarbonat hidratın (Na 2 CO 3.NaHCO 3.2H 2 O) doğal ve saf olmayan şeklidir. Cevherin içerdiği organik maddeye bağlı olarak rengi kahverengiden koyu sarıya kadar değişir. Saf numunelerinde ise renk beyazdan şeffafa kadar değişmektedir. Tronanın sertliği; Mohs ölçeğine göre 2,5-3,0, yoğunluğu 2,17 gr/cm 3 'dür. Suda çözünür, asitte köpürür, ısının etkisi ile soda külüne (Na 2 CO 3 ) dönüşür. Tipik bir trona cevherinin bileşimi % 42 Na 2 CO 3, % 33 NaHCO 3, % 14 H 2 O ve % 11 safsızlıklar şeklindedir. Saf trona toplam olarak % 70 Na 2 CO 3 içerir. 1 ton soda külü üretmek için 1,8 ton trona gerekmektedir Oluşum Doğada Tersiyer öncesi trona yataklarına bugüne kadar rastlanmamıştır. ABD'de Wyoming- Green River oluşumu nda görülen trona yatağı ile Çin Wucheng havzasındaki Wulidui oluşumu nda yer alan trona yatağı Eosen yaşlı, Beypazarı Hırka oluşumu nda yer alan trona yatağı ise Orta ve Üst Miyosen yaşlıdır. Bunun yanında çok genç oluşum halinde salamura trona yataklarına (Kenya Magadi gölü, California Searles ve Owens gölü vb) da rastlanmaktadır. 2. DÜNYADA TRONA REZERVLERİ 2.1. ABD Trona Yatakları İlk trona minerali ABD'de Wyoming Eyaleti nin Green River havzası nda petrol sondajları yapılırken bulunmuştur. Dünyanın bilinen bu en büyük fosil yatakları toplam dünya

2 rezervinin % 95'ini temsil eder. Toplam jeolojik rezerv 115,6 milyar tondur. Bunun 68,7 milyar tonu trona, 46,9 milyar tonu ise ara katmanlı trona veya trona ve tuz yatağıdır. Ekonomik olarak işletilebilir trona rezervi 23 milyar tondur. Wyoming trona havzasından yılda yaklaşık olarak 17 milyon ton trona üretilmekte ve çıkarılan bu tronanın tamamı yaklaşık 11 milyon ton doğal soda külüne dönüştürülerek kendi iç ihtiyaçlarının yanı sıra başta sanayileşmiş Avrupa ülkeleri olmak üzere dünya pazarlarına satılmaktadır. Wyoming'deki bu işletilebilir rezervler, 1998 yılı talep seviyesinde ABD iç tüketiminin ihtiyacını 2120 yıl, dünya pazarının ihtiyacını ise 610 yıldan daha fazla bir süre karşılayabilir. ABD'deki bir başka trona kaynağı da Kaliforniya eyaletinde bulunan Searles ve Owens gölleridir. Kaliforniya Owens gölünde % 82 tenörlü yaklaşık 50 milyon ton rezerv olduğu tahmin edilmektedir Türkiye Trona Yatakları Ülkemizde 1979 yılında, Ankara'ya 100 km. uzaklıkta bulunan Beypazarı ilçesinin km kuzeybatısında MTA Genel Müdürlüğü nce yapılan kömür sondajları sırasında dünya nın bilinen ikinci en büyük fosil trona yatağı bulunmuştur. Beypazarı trona yatağı nda % 87 tenörlü 200 milyon ton jeolojik rezerv mevcuttur. Rezervin % 33 ü Elmabeli bölümünde, % 67 si ise Arıseki bölümünde yer almaktadır. Saha işletilmek üzere 1983 yılında ETİBANK a devredilmiştir. Bu yataklara ilave olarak yine Ankara nın Kazan ve Sincan ilçelerinde bulunduğu son günlerde açıklanan yaklaşık 650 milyon ton trona rezervleriyle Türkiye toplam olarak 900 milyon ton civarında işlenebilir trona yataklarına sahiptir ve dünyada ikinci sırada yer almaktadır yılından itibaren Türkiye de yılda 2 milyon ton kadar trona üretilmekte ve Beypazarı Tesislerinde işlenerek 1 milyon ton doğal soda külü elde edilmektedir Diğer Yataklar Çin'de Henan eyaletinde Nanyang bölgesi ve İç Moğolistan'da 220 milyon ton işletilebilir trona rezervi mevcuttur. Diğer bir trona rezervi de Kenya'nın Magadi gölünde olup Doğu Afrika nın en büyük soda rezervine sahiptir. Bu göllerde % 94 tenörlü 4 milyar ton rezerv ile % 17 tenörlü büyük miktarlarda salamura mevcuttur. Meksika'da San Cristobal Ecatepec'teki Texcoco göl yatağı, ortalama % 7 sodyum karbonat derişimi ile 180 milyon ton kullanılabilir soda külü içerir. Botswana Sua Pan'daki göl yatağı da bu sınıftandır. Tüm bu yatakların haricinde Çad, Etyopya, Nijer, Güney Afrika Cumhuriyeti, Tanzanya, Uganda, Bolivya, Brezilya, Kanada, Hindistan, Pakistan, BDT ve Venezuela'da doğal sodyum karbonat yataklarının varlığı bilinmektedir. Dünyada doğal soda külü üretimine elverişli toplam olarak 25 milyar ton kadar işletilebilir rezerv mevcuttur (Tablo 1).

3 Tablo 1. Dünyada soda külü üretimine elverişli işletilebilir trona rezervleri (milyon ton) Ülkeler ABD Türkiye Botswana Çin Meksika Tanzanya Kenya Diğer Genel Toplam İşletilebilir Rezerv ABD, Türkiye ve Çin dünyada işlenebilir fosil kaynaklı trona rezervleri açısından ilk sırada yer alan ülkelerdir. Diğer yatakların neredeyse tamamı sodyum karbonatlı göl yataklarıdır ve doğal soda külü elde edilmesi çok zor ve uzun bir süreç gerektirmektedir. Genel olarak trona cevheri soda külüne dönüştürülerek kullanıldığından aşağıda soda külü hakkında bilgi verilmiştir. 3. SODA KÜLÜ 3.1. Tanım ve Sınıflandırma Soda külü (Na 2 CO 3 ) beyaz, kristalik, higroskopik (nem çekici) bir tozdur. Soğuk suda ılımlı olarak çözünür (15 C'de 14 g/100 g su). 33 C'de çözelti ağırlığının yaklaşık % 30'u kadar (32 g/100 g su) çözünebilir. Erime noktası 851 C dir. Soda külü farklı iki yoğunlukta hafif soda külü ve ağır soda külü olarak üretilir ve satılır. Ağır soda külünün dökme yoğunluğu 0,96-1,06 g/cm 3 arasında değişir. Ağır soda külü üretimi, hafif soda külünün hidrasyonu ile sağlanır. Ağır soda külü düşük toz ihtiva eden serbest akışlı bir maddedir, cam ve demir çelik endüstrilerinde kuru olarak kullanılmaktadır. Hafif soda külünün ise dökme yoğunluğu 0,51-0,62 g/cm 3 arasında değişir. Daha ince taneli ve daha az serbest akışkanlıdır. Düşük sıcaklıklarda çabuk çözündüğünden deterjan ve çeşitli kimyasalların üretiminde kullanılır. Soda külü gerek üretim gerekse tüketim bakımından kimya sanayiinde asit ve amonyaktan sonra gelmekte ve dünya kimya sanayiinde geniş bir yer kaplamaktadır Soda Külü Üretimi Günümüzde soda külü üretiminin yaklaşık % 70'i sentetik yoldan, % 30'u ise doğal yoldan (tronadan) gerçekleştirilmektedir.

4 a) Sentetik Soda Külü Üretimi Sentetik soda külü üretimi (Solvay Süreci, Solvay Prosesi) hammadde olarak tuz (NaCl) ve kireçtaşı (CaCO 3 ) kullanılır. Sodyum klorür salamurası amonyak (NH 3 ) ve karbondioksit (CO 2 ) ile doyurularak amonyum bikarbonat (NH 4 HCO 3 ) elde edilir. Amonyum bikarbonat da tuz ile reaksiyona girerek sodyum bikarbonat (NaHCO 3 ) ve amonyum klorüre (NH 4 Cl) dönüşür. Sodyum bikarbonatın ºC de kalsinasyonu ile hafif soda külü elde edilir. Amonyum klorür içeren çözelti, amonyağın geri kazanılması için kireç (CaO) ile reaksiyona sokulur. Bu arada atık olarak kalsiyum klorür (CaCl 2 ) ele geçer. Yüksek derişimlerde kalsiyum klorür ve sodyum klorür içeren atıklar Solvay soda külü tesisleri için büyük bir problem olmaya devam etmektedir. b) Doğal Soda Külü Üretimi Doğal soda külü üretimi tronadan çıkılarak gerçekleştirilmekte olup bu üretimde en çok bilinen yöntemler Monohidrat ve Seskikarbonat Süreçleridir. Monohidrat süreci Seskikarbonat sürecinden daha yeni olup günümüzde geniş olarak kullanılmaktadır. Bu süreçte nihai ürün ağır soda külüdür. Monohidrat süreci, basit olarak, trona cevherinin kalsinasyonunu takiben elde edilen saf olmayan sodanın saflaştırılmasından ibarettir. Seskikarbonat sürecinde ise kırılmış trona bir seri çözücü tankından geçirilerek doymuş ana çözelti haline getirilir, berraklaştırılır, filtrelenir, deriştirilir; vakum kristalizörlerinde buharlaşmaya tabi tutulur ve 40 C'ye kadar soğutularak çöktürülür. Çökelen seskikarbonat kristalleri seperatörlerle ana çözeltiden ayrılır ve 200 C'de döner kalsinasyon fırınlarında ayrıştırılarak sodyum karbonat elde edilir Soda Külünün Tüketim Alanları Soda külünün pek çok kullanım alanı mevcut olmakla beraber en fazla cam sanayiinde hammadde olarak kullanılır. Bunun dışında kimya sanayiinde sodyum tripolifosfat, sodyum silikat, sodyum kromat, sodyum dikromat, sodyum bikarbonat, sodyum karbonat peroksihidrat, sodyum seskikarbonat, sodyum heksasiyanoferrat, klor monoksit gibi çeşitli kimyasalların üretiminde; deterjan sanayiinde, su tasfiyesinde, baca gazı desülfürizasyonunda, selüloz ve kâğıt sanayiinde, alümina üretiminde, sondaj çamurlarında, galvaniz kaplama banyolarında, kurşun rafinasyonunda, bakır flotasyon konsantrelerinden tellür'ün geri kazanılmasında, rafine diatomit üretiminde, fotoğrafçılıkta, brom üretiminde, hidrojen sülfürün geri kazanılmasında, döküm kumlarında, tekstil sanayiinde kullanılmaktadır. Cam endüstrisi dünya soda külü tüketiminde % 52'lik bir payla en önemli kullanım alanı durumundadır. Cam üretiminde 1 ton cam üretimi için yaklaşık 200 kg. ağır soda külü tüketimi gerekir. Bunu % 22 gibi bir payla kimya sanayii ve % 11 lik bir oranla da sabun ve deterjan sanayii takip eder (Tablo 2).

5 Tablo 2. Dünya soda külü tüketim yüzdeleri % Cam 52 Kimyasallar 22 Deterjanlar 11 Baca gazı desülfürizasyonu 3 Pulp ve kağıt 2 Su arıtma 2 Diğer kullanma alanları 8 Toplam 100 Dünya soda külü tüketimi 1991 yılında 31 milyon ton civarında olmuştur. Dünyanın bazı ülkelerinde 1991 yılı soda külü tüketimi Tablo 3'te verilmiştir. Tablo 3. Dünyanın bazı ülkelerinde soda külü tüketimleri (bin ton) Ülkeler 1991 Yılı Tüketimi ABD 6405 BDT 4085 Çin 3858 Almanya 1553 Hindistan 1553 Japonya 1478 Fransa 1400 İngiltere 1244 Bulgaristan 850 İtalya 674 Güney Kore 532 Türkiye 385 Diğer Ülkeler 7073 TOPLAM Dünya Soda Külü Pazarının Durumu Dünya soda külü pazarı daha ziyade tekel durumundaki iki üretici grubun gün geçtikçe artan ve yeni boyutlar kazanan rekabetine sahne olmaktadır. Bahsedilen iki ana üretici grubu; Amerikan doğal soda külü üreticilerinin kurduğu ANSAC (American Natural Soda Ash Corporation) ve Batı Avrupa soda külü üretim kapasitesinin % 63'ünü elinde bulunduran Belçika kökenli Solvay et Cie'dir. ABD'li üreticiler, doğal soda külünün sentetik soda külüne nazaran birim maliyetler açısından sahip olduğu büyük avantajı kullanarak kendi sentetik soda külü tesislerini kapatırken, dünyanın diğer pazarlarından da sentetik soda külünü

6 silme stratejisini benimsemiş görünmektedirler. Ancak en büyük engelleri, Wyoming gibi, ana tüketim ve daha önemlisi ana ihraç limanlarından çok uzak bir bölgede üretim yapılıyor olmasıdır. Green River'ın Meksika Körfezi'ndeki ana ihraç limanı Port Arthur'a uzaklığı yaklaşık 5000 km'dir. Avrupa da ise trona yatakları bulunmadığından doğal soda külü üretimi yapılmamakta, yüksek maliyetli sentetik soda külü üretimi yapılmaktadır. Avrupa da Batı Avrupa pazarının % 63'ünü kontrol eden Solvay in 8 Avrupa ülkesine dağılmış 10 üretim tesisinde yılda 6,36 milyon ton sentetik soda külü üretilmektedir. Bu üretim kapasitesi ile Solvay dünyanın en büyük üreticisi konumundadır. Dünya soda külü pazarının büyüklüğü 36 ülkede gerçekleştirilen yaklaşık 35 milyon tonluk üretim ile 3,5 milyar dolar kadardır. Bu pazarın % 70 ini sentetik olarak üretilen soda külü, % 30 unu da ABD de ve kısmen Meksika da trona dan üretilen doğal soda külü oluşturmaktadır. Yani dünyada doğal sodanın (Trona) yaygın olarak bulunamaması ülkeleri sentetik soda üretimine zorlamıştır. Dünya soda külü talep, üretim ve satışlarında önümüzdeki yıllarda da artışlar olacağı ve bu artışların ise daha çok cam sanayiinde yoğunlaşacağı değerlendirilmektedir. Sentetik soda külü üretiminin daha yüksek maliyeti ile çevreye olan olumsuz etkileri sonucunda bu tesislerin kapatılmakta olması da dikkate alındığında Beypazarı Trona Projesinin geleceği ve pazar payının çok önemli olacağı ortaya çıkmaktadır Soda Külü ve Türkiye Türkiye'de soda külü üretimi yapan tek kuruluş Mersin Soda Sanayii AŞ'dir. Solvay süreci ile kaya tuzundan sentetik olarak soda üretimi gerçekleştirilmektedir yılı üretim kapasitesi ton/yıl olup kapasitenin tamamı kullanılmakta, bazı yıllar kapasitenin de üzerinde üretim yapılmaktadır. Bölgedeki kaya tuzu rezervleri işletmenin yaklaşık 100 yıl ihtiyacını karşılayacak kapasitededir. Soda külü ülkemizde sentetik olarak üretilmekle beraber Beypazarı ve Kazan trona yataklarının üretime geçmesi ülkemiz ekonomisine büyük katkılar sağlayacak, Türkiye deterjan ve cam üretimini ucuza getirerek dünya pazarlarında daha avantajlı duruma gelebilecektir. Türkiye nin 2000 yılı toplam soda külü tüketimi ise 412 bin tonun üzerindedir. Soda külünün ülkemizdeki kullanım alanları sektör bazında Tablo 4'te verilmiştir.

7 Tablo 4. Soda külünün Türkiye'de kullanım alanları Kullanım Alanı % Cam sanayii 57,0 Tekstil sanayii 6,0 Sabun, deterjan ve temizlik maddeleri 10,0 Kâğıt sanayii 0,7 Fiberglas + seramik sanayii 3,4 Yiyecek ve ilaç sanayii 3,0 Deri sanayii 0,5 Yem sanayii 0,5 Diğerleri 1,3 TOPLAM 100,0 4. TRONA MACERAMIZ Ülkemizdeki trona madeni 1979 yılında MTA nın Ankara Beypazarı bölgesinde yürüttüğü kömür arama çalışmaları sırasında tesadüfen bulunmuş, yapılan rezerv çalışmalarının ardından dünya Trona Kartelini oluşturan ABD menşeli FMC Wyoming Corporation ve Belçika menşeli Solvay grupları Etibank ile görüşmelere başlamışlardır arası tam 14 yıl süren fizibilite çalışmaları sonunda söz konusu şirketler trona için çıkartılamaz, uygulanabilir değil şeklinde rapor vererek, yani ülkemizi tam 14 yıl boyunca oyalayarak meydanı terk etmişlerdir. Eti Holding 1998 yılında yerli firmalarla kurulacak bir ortaklık yoluyla bu madenimizden doğal soda külü üretiminin sağlanması, iç ve dış satım yapılması yönünde bir karar alarak ihaleye çıkmış ve Park-Bayındır Grubu ihaleyi kazanmıştır. 23 Eylül 1998 tarihinde, ihale şartnamesi kapsamında Trona madenini çıkarmak, işletmek ve pazarlamak amacıyla Eti Soda AŞ kurulmuştur. Eti Soda AŞ 18 Mayıs 2001 tarihinde fizibilite çalışmalarını tamamlamış, çıkartılamaz denen trona madeni çıkartılmış ve trona madenini işleyerek doğal soda külüne dönüştürecek olan Beypazarı Tesisinin temeli 30 Mayıs 2004 tarihinde atılmıştır. Bu proje ile yaklaşık 300 milyon dolarlık bir yatırımla, yılda ortalama 2 milyon ton trona rezervi işlenmesiyle 1 milyon ton doğal soda külü elde edilerek, 30 yılda ülkemize 4,2 milyar dolarlık bir katma değer kazandırılmış olacaktır. Ülkemizde kurulan, yıllık 1 milyon ton üretim hacmindeki bu tesis ile Türkiye, dünyanın ikinci büyük doğal soda külü üreticisi durumuna gelmiştir. Trona ve tronadan elde edilecek doğal soda külü açısından Türkiye nin pek çok avantajı bulunmaktadır. Öncelikle Türkiye nin trona yatakları rezerv büyüklüğü açısından dünyada

8 ikinci durumdadır. Dünya işletilebilir trona rezervinin % 3,5 kadarı Türkiye'dedir. Ayrıca Beypazarı ndaki trona rezervleri % 87 tenörlüdür. Yani oldukça zengin yataklardır. Bu durum, Türkiye doğal soda külünün kalitesini yükseltmektedir. Diğer bir önemli avantaj ise ülkemizde trona rezervlerinin bulunduğu noktanın ulaşımı ile ilgilidir. ABD de dünyanın en büyük Trona rezervlerinin bulunduğu Wyoming eyaleti coğrafi konum olarak ABD topraklarının tam orta noktasında yer almaktadır. Yani, üretilen soda külünün önce demiryolu ile çok uzun mesafede bulunan bir Amerikan limanına, oradan denizyolu ile Avrupa ya ve Avrupa da da hammaddeye ihtiyaç duyan üretim tesislerine üçüncü bir taşıma aracıyla ulaştırılması gerekmektedir. Bu da taşıma maliyetlerinin bir anda üçe dörde katlanması demektir. Oysa Türkiye nin coğrafi konum olarak Avrupa, Ortadoğu, Orta Asya ve Afrika pazarlarına yakınlığı, Türkiye nin ürettiği doğal soda külünü çok daha ucuz maliyetlerle pazarlayabilmesi anlamına gelmektedir. Doğal soda külü pazarının yüzde 25 ini oluşturan Avrupa, Ortadoğu, Asya ve Afrika pazarında Türkiye daha avantajlı olacaktır. Ayrıca Beypazarı tronasının Cl ve SO 4 oranlarının düşük olması ve diğer istenmeyen safsızlıkların bulunmaması, özellikle yassı cam ve krom kimyasallarında kullanılan soda külünde tercih nedeni olacaktır. Kenya Magadi tronasından elde edilen soda külü içinde bulunan safsızlıkların (sodyum florür, sodyum klorür ve sodyum sülfat gibi) çok yüksek olması nedeniyle Beypazarı sodasının piyasada aranan ürün olacağı tahmin edilmektedir. Beypazarı Trona Projesi nin önemli avantajlarından biri de sıvı ve katı atıklarda çevreye zarar verecek herhangi bir maddenin bulunmamasıdır. Bölgedeki, özellikle Kazan daki zengin trona yataklarının bir an önce ve geniş bir şekilde değerlendirilmesi maksadıyla Eti Soda AŞ yanında diğer şirketlerin de devreye sokulması avantajlarımızı daha da artırabilir. Ağır kimya sanayiinin en önemli ana mallarından birisi de bilindiği gibi sudkostiktir (sodyum hidroksit, NaOH). Tuzun elektrolizi ile elde edilen sudkostiğin gelecekte tronadan üretilmesi ve uzun vadede tronadan elde edilecek sudkostiğin elektrolitik sudkostiği tamamen ikame edebilmesi ülkemiz için oldukça yararlı olacaktır. 5. SONUÇ Dünya soda külü pazarı incelendiğinde yüksek düzeyde bir rekabet, kapasite fazlalığı, yaygın fiyat kırma ve klordan kaçışın etkisi gibi dört ana olgu ilk anda göze çarpmaktadır. Önümüzdeki yıllarda soda külü talebinin gelişimine iki temel faktörün etki etmesi beklenmektedir. Bu iki temel faktör ülkelerin ekonomik büyümesi ve klor-alkali sektöründeki yapısal değişiklerdir. Son birkaç yıldır kloralkali sanayiinde görülen bazı yapısal değişiklik işaretleri soda külünün geleceğini çok yakından ilgilendirmektedir. Klor-alkali endüstrisinde adi tuzdan (NaCl) klor üretiminde kostik soda (sodyum hidroksit, NaOH)) yan ürün olarak elde edilmektedir. Yani klor ve kostik sodanın üretimi birbiriyle bağımlıdır. Dünya sodyum oksit

9 ihtiyacını ise kostik soda ve soda külü beraberce karşılar. Çevre kirliliği nedeniyle polivinilklorür (PVC) kullanımının nispeten düşmesi ve klorun en çok kullanıldığı kloroflorohidrokarbon (CFC) üretiminin ozon tabakasına yaptığı olumsuz etki nedeniyle büyük oranda azalacak olması, klor tüketimini baskı altına almakta, bu alanlarda klordan kaçış eğilimi artmaktadır. Bu nedenlerden dolayı dünyada klor-alkali tesisleri kapanmaya ve kostik soda temininde yaşanan sıkıntı, kostik soda fiyatlarını artırmaya başlamıştır. Bu durumda önümüzdeki dönemde iki alternatifin çözüm olarak ortaya çıkacağı düşünülmektedir. Bu iki alternatif kostik soda yerine soda külü kullanımı ve soda külünden kostik soda üretimidir. Kâğıt-selüloz ve alüminyum sanayiilerinde kostik soda yerine soda külü kullanımı mümkündür. Kireç-soda süreciyle soda külünden kostik soda üretimi uzun zamandır bilinen ve bazı yerlerde kullanılan bir yöntemdir. Bunun daha da yaygınlaşması beklenmektedir. Bunun yanında doğrudan tabii sodadan (trona) çıkılarak kostik soda üretimi amacıyla da tesisler kurulmaya başlanmıştır. Görülüyor ki klordan kaçışın etkisiyle kostik soda üretiminde meydana gelmesine kesin gözüyle bakılan azalma soda külü talebini artırıcı yönde bir etki yapacaktır. Özellikle trona yataklarına sahip üreticiler yatırım planlarını bu yeni faktörü de göz önüne alarak yapmaktadırlar. Bütün bu gelişmeler bütünüyle göz önüne alındığında görülmektedir ki, tronadan soda külü üretimi sadece nispeten karlı bir yatırım olmaktan öteye üreticiler-üretim yerleri-pazarlar boyutları itibariyle stratejik bir konu durumundadır. Ülkemizin trona minerallerinin dünya çapındaki mevcut stratejik konumunu güçlendirmek açısından, Beypazarı ve Kazan trona projelerinin gerçekleştirilmesi daha da önemli hale gelmiştir. Bu kapsamda büyük pazarlara yakınlık, düşük maliyetli ve kaliteli üretim imkânı, yeterli rezerv miktarı, dünya ölçeğinde bir kapasite, büyüyen iç pazar talebi, ürün farklılaşması imkânı gibi stratejik faktörlerin iyi değerlendirilmesiyle üretilecek doğal soda külümüz dünya pazarında iyi bir yer alabilir. Sayılan bu faktörlerin yanı sıra zamanında pazara girişin de büyük bir önem taşıdığı unutulmamalıdır. Trona Cevheri