Kalabalik Göklerde Uçarken

Transkript

1 Kalabalik Göklerde Uçarken Bu makalenin orjinalinin (1997) her hakki Paul Klemond' a ( pkushga@kurious.org ) aittir. Yazinin inglizce orjinaline adresinden ulasabilirsiniz. Üzerinde yalniz basiniza yelken yapabileceginiz bir dag olmasi muhtesem bir tecrübe olabilir. Ama çogumuz yukarida bizimle beraber birkaç uçus arkadasimiz olmasini tercih ederiz. Bunun tam tersi sekilde, bazi yarisma pilotlari, ayni termigi paylasan yogun uçucular grubu ile uçmayi severler. Ama çogumuz ari kovani gibi kalabalik uçucular arasinda uçmaktan çok keyif almayiz. Yamaç parasütü diger heryerde oldugu gibi kuzey bati Pasifik ' te de gitgide popüler hale gelmekte. Benim uçtugum ana bölgede (Washington' daki Tiger dagi) bu kalabalik yüzünden ciddi sorunlarin ortaya çiktigini görüyoruz. Bazi yelken kanat pilotlari bu gölgede çok uzun senelerdir uçuyorlar, ve bu sebepten dolayi yamaç parasütü güruhu onlarda bir "isgal edilmislik" duygusu uyandiriyor. Uzun vadede yeni uçus bölgeleri bulmamiz gerektigi kesin, ama kisa vadede gerilimi azaltacak bazi çözümlerde mevcut. Öncelikle bazi problemleri büyüteç altina alalim. Bunlardan bir kismi sizin uçus bölgenizde de mevcut olabilir: 1. Havada çarpisma itimali ayni hava sahasinda daha çok hava aracinin uçmaya baslamasi ile gittikçe artar. Son derece gerilimli ve hiç eglenceli olmayan birseydir. 2. Sikistirma: Diger bir kaç uçucu, sizi uçtugunuz bölge ile kendi aralarinda sikistirirlarsa durum son derece stresli olabilir. 3. Termik uçusu ve Yelken uçusu: Termik uçan pilotlar ve yelken yapan pilotlar ayni saha içinde birbirleriyle çakisan trafik sablonlarinda uçmaya baslayinca tansiyon artmaya baslar. 4. Yelken Kanatçilar ve Yamaç Parasütçüler: Gitgide daha çok, çesitli seviyedeki yamaç parasütçüleri, yelken kanatçilar ile ayni hava sahasini paylastikça ortamda sinirler gerilmekte. Dayanisma ve uyumlu uçus, bazi yelken kanat pilotlari ve yamaç parasütü pilotlarinin farkli düsünce yapilarindan ve ayni zamanda kullandiklari farkli hava araçlarinin içerdikleri farkli özelliklerden dolayi zor olabilir. 5. Inis sikistirmasi: Inis sahasi, ayni anda birden fazla hava araci inis yapmak üzere alçalmaya basladiginda tehlikeli bir sekilde küçükmüs gibi gözükmeye baslar. 6. Kalkis Adabi/Etiketi: Farzedin ki rüzgar kuklasinin (wind dummy) yükselisini gören 20 pilotun hepsi de su anda kalkmak istiyor. Ama palyaçonun teki kanadini en öne sermis ve üstelik henüz kanadina bagli bile degil. 7. Kalkis ve inis pistinde bagirmak ve hatta siddet uygulamak: Bazi pilotlar kalabalik mekanlara alisiktirlar, bazilari ise degildir ve onlara hiçte eglenceli gelmez. Pilotlar, diger pilotlari suçladikça gerilim artar. Kimse de suçu üstlenmekten hoslanmaz. Sonuçta ortaya çikan magara adami davranislari hiçbir sekilde kabul edilebilir degildir. Bu ve benzeri problemler dünyanin heryerinde ortaya çikiyor. Bu problemler uçmayi daha stresli ve daha az keyif alinir hale getirmenin yaninda, yaralanmalar, ölümler gibi tehlikeli sonuçlar, ya da kisinin o bölgede uçus hakkinin alinmasi gibi tatsiz durumlarla sonuçlanabilir. Öyleyse bu konuda ne yapabiliriz? Benim bir kaç fikrim var. (Umarim sizde dergiye yazacaginiz cevaplarla kalan bosluklari doldurursunuz) Tavir: 1. Herkes uçmaktan KEYIF ALMAK için burada. Ülkemizi, ya da onurumuzu korumuyoruz, hosça vakit geçiriyoruz. Öyle ise asiri ciddilesmeyin. 2. Tecrübemiz ya da uçtugumuz hava tasiti ne olursa olsun uçus mekaninda hepimiz ayni

2 imtiyazlara sahibiz. (Bazi uçus mekanlari için pilotlar mantikli minimum sartlara sahip olmalidirlar) 3. Ise pilot dostlariniza saygi duyarak baslayin. Onlarinda güvenlik konusuna en az sizin kadar önem verdigini varsayin. Yanlis olabilme ihtimalinizi düsünün ve olaylari tartisirken sakin olmaya çalisin. Kavga gürültü zihinleri kapatir, saygi ve dayanisma ise açar. Direk savunmaya geçmek yeni birsey ögrenebilme ihtimalinizi ortadan kaldirir. Sadece kendi bakis acinizin "tek dogru" oldugunu ise hiçbir zaman varsaymayin. 4. Her zaman pür dikkat olun. Gidin ve uçarken aldiginiz o keyifli hisleri tatmin edin, ama herseyden öte uçus esnasinda her zaman alarmda ve etrafinizda olanlardan tamamen haberdar olun. Uçuyorsunuz, uçmak sorumluluk ve farkindalik gerektirir. 5. Hiç bir zaman daha yüksege çikma arzunuz, güvenligin yerini almasin. 6. Zihinsel hazirlik: Kendinizi ileride olabilmesi ihtimali olan sorunlari tahmin etmek için zorlayin, ve olasiliklari planlayin. Bu, isler hizla ters gitmeye baslayinca panik yasamanizi engeller. Her an kendinize "Eger olursa ne yaparim acaba?" sorusunu sorup cevaplamaya çalisin (10 metre üstümdeki yamaç parasütü aniden bastiriciya yakalanirsa ne yaparim acaba? Ya soldan asimetrik yerse? Ya sagdan yerse? Ya su pilot dönüsüne beni görmeden devam ederse ne yaparim acaba? gibi...) Beceriler: 1. Yeni bir mekanda uçarken, o mekanin minimum kosullarini saglayana kadar bir egitmenin telsizi esliginde uçun. Bu kurali atlayarak baskalarinin hayatini tehlikeye atmayin. 2. Dönüslerinizi temiz yapin. Bunun manasi, kafanizi aracinizi döndüreceginiz yöne çevirip iyice bakmaniz demektir. Sadece 90 derece çevirip bakmaniz yeterli degil, derece arkaniza bakip dönusünüzün bir kazaya yol açmayacagina emin olun. Dönüs hakki sizde olsa bile! 3. Kurallari ögrenin ve kurallara uyun: Ana Kural, Yelken Kurali, ve Termik Kurallari. (Bkz: Hava Paylasimi Kurallari) 4. Etrafiniza olanlarin farkinda olun. Hayatiniz her an etrafinizdaki hava araçlarinin nerede olduguna, ne yöne gittiklerine, ve ne hizda gittiklerine bagli. Etrafiniza bakin, ve kendinizi ona göre ayarlayin. Hazirliksiz yakalanmayin. 5. Diger pilotlarla göz göze gelin. Diger pilotlar onlari gördügünüzü ve yapacaklari hareketi tahmin edebildiginizi bilmek isteyeceklerdir. 6. Erken, ve Farkedilir tepki verin. Eger yol hakki sizin degilse yol verme manevralarina baslamak için son dakikayi beklemeyin. Dereceli olarak dönmeye çalisin, aniden degil. Digerlerine ne yapacaginiza dair fikir, ve güzergahlarini rahatça degistirmeleri için zaman verin. Yelken kanatlar, yamaç parasütlerinden daha hizli uçarlar - Eger biz yamaç parasütçüler, yelken kanat pilotu geçis hakkina sahipken yol vermekte gecikirsek, yelken kanat pilotu kazayi önlemek için yol vermek durumunda kalir. Ve dogal olarak karsinizda kizgin bir yelken kanat pilotu bulursunuz. Kendinize düsen görevi yerine getirin ve erken yol verin. Yelken Kanatlara karsi Yamaç Parasütleri Yelken Kanat pilotlari ve Yamaç Parasütü pilotlari ayni hava sahasini paylastiklarinda bazi sorunlarla karsilasirlar. Hatta bazi durumlarda "sorun" kelimesi devede kulak kalabilmekte. Bazi temel farklari anlamak ve bazi kötü aliskanliklari düzeltmek çatismalari ve tansiyonu azaltacaktir. Yelkenciler ve yamaççilar arasindaki büyük farklar: hiz, dönüs hizi, hava tasiti büyüklügü ve pitch kontroludur. simdi bunlari daha detayli inceleyelim: Tandem ve yarisma uçuslari bir yana, keyif için uçan çogu yamaç parasütçüsü birbirlerine son derece yakin hizlarda uçarlar. Göreceli olarak çok dar bir çerçevede hizlari degisir ve birbirlerini çok ender geçerler. Bu yüzden çogu yamaç parasütü pilotu birini geçme esnasinda olusabilecek risklerin farkinda olmayabilir.

3 Yelken kanat pilotlari çogunlukla yamaç parasütü pilotlarindan daha hizli uçarlar. Bu durum, yamaç parasütü pilotlari ile uçuslarda, yelken kanat pilotlarini sürekli "birini geçmek zorunda kalmak" durumuna düsürür. Geçme eylemini yapan pilot, geçilmekte olan pilottan daha fazla dikkat göstermek durumundadir ve daha fazla sorumluluk tasir. Yamaç parasütleri genellikle dönüse daha yavas girer, ve dönüs eylemini daha yavas gerçeklestirirler. Bu hiz ve dönüs farkliligi çogunlukla yamaç parasütü pilotunun, yelken kanat pilotunun güzerganindan çikabilmek için tepkiyi gerekli hizda verebilecegi yanilsamasina kapilmasina yol açar. Sonuçta bazi yamaç parasütü pilotlari kendini, yelken kanat pilotunu çarpismayi engellemek için gerekli tüm manevralari yaparken seyrederken bulur. Bu adil olmayan, ve varligini çogu kereler gördügüm bir durum. Yamaç parasütü pilotlari daha saygili uçabilmek, yapabileceklerini yapmak, ve özellikle çarpismalardan kaçinmak için gerekli manevralari yapabilmek için yukarida bahsettigimiz noktayi çok iyi kavramalilar. Yelken kanat pilotlarida bu farkliliklarin bilincinde olmak ve yamaç parasütü pilotlarindan sadece bir yelken kanat ile yapilabilecek manevralari beklememek durumundalar. En kötü yamaç parasütü pilotlari "yol hakki" kurallarini bir köseye atip uygulamama kadar ileri götürüyorlar durumu. Kismen, bu manevralarin hakkini vermek bayagi bir ileri görüs yetenegi gerektirdigi, ve yol vermeye alistiklarindan çok daha erken baslamalari gerektigi için. Bazilari bunu kaldiriciya bodoslama girmek için bahane olarak bile göstermekte. Bu kabul edilemez ve kesinlikle degistirilmesi gereken bir tavirdir. Diger bir fark: Yelken kanatlarinin pitch kontrolü vardir, yamaç parasütlerinin ise gerçekte böyle bir kontrolü yoktur. Bu, ayni hava sahasini paylastiklari ve çarpismalardan kaçinmak gerektigi zaman, yelken kanadi pilotlarina bir miktar daha özgürlük, seçenek ve dolayisi ile daha fazla sorumluluk vermektedir. Son fark: Tandem yamaç parasütü uçuslarinda kullandigim hava tasitim 10 küsur metre yüksekliginde kocaman birsey. ayni termigi paylasan yelken kanatlari pilotlarinin birbirine çok yakin uçtuklarini ve bundan çok keyif aldiklarini çogu kez gözlemledim. Ayni termige bu tandem aracini sokmaa kalktiginizda ortami biraz karistiracaginiz süphesiz. Bu yüzden genellikle baska termikler varsa onlari tercih ediyorum, eger yoksa birbirimizin farkinda ve dikkatli bir sekilde termigi beraber kullaniyoruz. Bir seçim hakkimiz var: Kabile mantigini kullanip birbirimiz hakkinda sikayet edebiliriz, ya da ortama uyum saglayip durumu en iyi sekilde degerlendirmeye çalisip keyif alabiliriz. Eger baska bir hava tasitini daha iyi anlamak istiyorsaniz, her iki aracida kullanan ve bunu tutkuyla yapan biri ile diyalog kurun. Benim herkes açik bir teklifim var. Belli bir seviyedeki her yelken kanat pilotuna tandem yamaç parasütü ucusu teklif ediyorum. Ücretsiz! Bunun bana, biraz daha fazla anlayis, ve uçus esnasinda biraz daha saygi olarak geri dönecegini umarak. Hava Paylasimi Kurallari Ana Kural: Hiç bir pilotu, çarpismayi önleyecek manevrayi onun yapmasi için zorlamayin. Yol hakki her kimin olursa olsun seçeneklerinizi açik tutun ve çarpismayi siz engellemeye çalisin. Sirt/Dinamik/Yelken Uçuslari için Kurallar: 1. Sirti/Yamaci sag tarafina almis olan pilot yol hakkina sahiptir.

4 2. Sirttan/Yamactan uzaklasmak üzere dönüse baslamis olan pilot yol hakkina sahiptir. 3. Sizden yükseklik olarak asagida olan tüm pilotlar yol hakkina sahiptir. 4. Her yöndeki tüm hava tasitlariyla araniza en az 15 metre kadar mesafe koyun. 5. Geçis: UYARI: Bu kural uçtugunuz mekanlara ve kulandiginiz hava tasitina göre degisebilir! Yeni bir mekanda uçus yapmadan önce oradaki yerel protokolü ögrenin. Bazi uçus mekanlarinda daha hizli uçan tasitlar geçisleri disaridan (sirttan/yamactan uzakta) yapmalidirlar. Geçmekte oldugunuz kisinin sirttan/yamactan uzaga dogru dönmesi ihtimaline her zaman hazirlikli olun, aniden karsilasabilirsiniz. Diger uçus mekanlarinda hizli tasitlar geçisleri içeriden (sirt/yamac ile geçeceginiz aracin arasindan) yaparlar. Termik Kurallari: 1. Sizden yükseklik olarak asagida olan tüm pilotlar yol hakkina sahiptir. 2. Termige ilk giris yapan pilot dönüs yönünü belirler. Saat yönünde, ya da saatin tersi yönünde. 3. Insanlar farkli yönlerde dönüyorlarsa (mesela basta birbirinden ayri olan termikler birlestiginde) esnek olun. Çogunluk ne yapiyorsa uymaya çalisin ve yönünüzü sik sik degistirmeyin. Genel Kurallar: 1. Yolunuz baska bir pilotla kesisirse, ve o pilot sizin saginizda ise yol verin. 2. Kafa kafaya çarpisacak bir güzergahta iseniz, saga dogru kirin (saga dogru dönün) Bu ayni Amerika' da araba kullanmak gibi. Sizin gidis yönünüz her zaman size dogru karsidan gelmekte olan trafigin sagindadir. Gezginlere not: Bazi ülkelerde bu kurallarda farkliliklar olabilir. Roma' da Romalilar' in nasil uçtugunu ögrenin! Termik Kurallarina karsi Yelken/Sirt/Dinamik Uçus Kurallari: Termik dönen ve sirtta yelken yapan pilotlarin yolu kesistigi zaman, kim yol hakkina sahiptir? Bazi uçus mekanlari hem yelken yapmaya hem de termik dönmeye müsaittir.eger bir termige giris yapabiliyor, ve içinde iken genel trafigi bozmadan 360 derece ya da S tipi dönüsler yapabiliyorsaniz devam edin yaptiginiza. Eger ortam çok kalabaliksa birakin ve yapmayin. Eger diger pilotlar termik dönüyorsa sirt/yamac yelkeni yaparak aralarina aniden dalmayin. Etrafinizdaki havaya ve hava tasitlarina uyum saglayin. Eger ana termik kaynagi ya da ana kaldirici kaynagi bölge çok kalabaliksa yeni bölgeler ve kaldiricilar kesfetmeye çalisin. Bazen tanidik olmayan bir bölgeyi incelemek ve bastiriciya yakalanma riski daha iyidir. Kalkis Adabi/Etiketi: 1. Baskalari beklemede ise, ana kalkis noktasindan, ve top-landing noktalarindan uzakta bir yerde kanadinizi hazirlayin, ve baglantilarinizi yapin. Bunu yaptiktan sonra kanadinizi toparlayip ana kalkis noktasinda, kalkmak üzere hazir bekleyen digerlerinin arasinda yerinizi alin. (Yamaç parasütü pilotlari: kanadinizi harness a baglamis durumdayken kanadi sermek için yardima ihiyaç duyarsaniz yardim istemekten çekinmeyin) 2. Kanadinizi serer sermez kalkis hamlesi yapmayin. Baskalarinin sizden biraz yer açmanizi istemeleri durumunda kanadinizi toparlayip onlara da biraz yer acin. 3. Hazirliklarinizi yaparken "top-landing" yapan pilotlari görürseniz onlarin top-landing yapacaklari noktalardan uzak durmaya çalisin. Top-landing yapilmasinin sebebi bazi durumlarda "aciliyet ve zorunluluk" olabilir.

5 Inis Hakkinda: 1. Kalabalik Saatler: Kalabalik olmasi ihtimali olan saatleri tahmin etmeye çalisin. Eger havada çok kalabalik bir kanat güruhu varsa, küçük bir inis noktasinin, herkes ayni anda inmek isterse, ne kadar ürkütücü olabilecegini düsünün. Bazen inis sirasinda kalabaliga yakalanmamak için kaldiriciyi erken terketmek daha akillica olabilir. 2. Dikey Mesafe: Alçaldikça etrafiniza bakinin. Sizinle ayni seviyede baska hava araçlari varsa, sizden ne kadar uzakta olurlarsa olsunlar inise yaklastikça sizi sikistirma ihtimalleri son derece yüksektir. Eger diger pilotlarin alçalis hizi sizinkinden farkli degilse bir manevra ile alçalis hizinizi arttirip digerleri ile araniza dikey mesafe koymaya çalisin ve bunu erken yapin! Eger hizli alçalma yöntemleri hakkinda bilginiz yoksa, egitmeninizle bu konuyu mutlaka konusun. 3. Inis Alanini Paylasin: Biraz sinirleri gerebilir ama bazi durumlarda baskalari ile ayni anda inis yapmak durumunda kalabilirsiniz. Bu durumda sakin olun. Çogu uçus mekani standard inis sablonuna sahiptir. Degil ise "Standard,hava araci inis prosedürü" tercih edilmelidir. 4. Her yönünüze bakinin. Istemeden de olsa baskasinin yolunu keserek bir kazaya yol açabilirsiniz! Büyük ihtimalle yan yana ineceksiniz, diger pilota bir miktar yer açin. Bir çok dönüsler içeren bir inis sablonu yerine uzun düz bir çizgide alçalmayi tercih edin. (Bu yöntem en kolay, inis alani üzerinde rüzgar yükseklik degistikçe hizinda bir farklilik göstermiyorsa (wind-gradient) uygulanabilir. Bu konuyu egitmeninizle konusun!) 5. OLASILIKLAR: Genel olarak, belirlenmis inis alanina inmeye çalisin. Ama inis alani kalabalik gözüküyor ve sizi huzursuz ediyorsa ya da güvenli gözükmüyorsa zorlamayin. Sonuç olarak alternatif inis noktalari düsünün ve bunu son dakikaya birakmayin, hala seçenekleri degerlendirebilecek noktadayken planlayin. Önceden yürüyerek bu olasi inis alanlarini inceleyin, nereleri güvenli, nereleri degil belirleyin. Acil durumlarda nereye inebiliyorsaniz oraya inin. 6. Inis alanini Terk Edin: Iner inmez, kanadinizi güvenli bir sekilde toparlayin ve inis yapilan bölgeden çikarak, inmek üzere hazirlanan diger arkadaslariniza mümkün olan en genis inis alanini saglamaya çalisin Bütün bu yazilanlar uygulamaya deger yöntemler. Ama bir uçus mekani sonuçta ayni anda ancak belli sayida pilota hizmet edebilir. Eger kalabaliklasma kazalara yol açmaya basliyorsa o uçus mekaninin "minimum uçus becerisi kriterlerini" arttirmak gerekebilir. Bu yöntem ilk etapta adil gözükmeyebilir ama güvenligi en çabuk saglayacak mantikli çözüm oldugu gibi, bir çok uçus alani tarafindanda uygulanan bir yöntemdir. Bu soruna çözüm olabilecek bir sey daha var. Yakin çevrede yeni uçus mekanlari açmak. Ben su anda, Seattle Washington yakininda, iki yeni uçus sahasini kullanima açmak için çalisiyorum Rattlesnake dagi, ve McDonald dagi. Daha çok bölge demek daha az kalabalik, farkli manzaralar ve ana uçus sahanizi uçulmaz konumda birakan yöndeki rüzgarlar gibi farklilik gösteren hava kosullarinda uçus yapabilmek demektir.