MİLLİ GELİR VE MARJİNAL TÜKETİM EĞİLİMİ

Transkript

1 MİLLİ GELİR VE MARJİNAL TÜKETİM EĞİLİMİ Bu çalışmayı yapmamızın amacı; marjinal tüketim eğilimi ve milli gelir arasında bir ilişkinin olup olmadığını göstermektir. Gelişmiş olan ülkelerde kişi başına düşen gelir daha fazla olmasına rağmen tüketim oranları gelişmekte olan ülkelere göre daha düşüktür. Ülke ekonomilerinin kalkınmasında iç tasarruf oranlarının yüksek olması oldukça önemlidir. Gelişmekte olan ülkelerin en büyük problemlerinden biri bu tasarruf oranlarının düşük olmasıdır. Bu durumda hedeflenen büyüme için gerekli kaynaklar dış borçlanma yoluyla sağlanmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde tasarruf oranlarının düşük olmasının sebebi bilinçsiz tüketim midir; yoksa kişilerin ancak zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacak gelir düzeyine sahip olmaları mıdır? Bu konuya öncelikle kavramları açıklayarak başlayalım: Milli Gelir; bir ülkede belirli bir dönemde üretilen mal ve hizmetlerin net parasal değeridir. Marjinal Tüketim Eğilimi (MPC); bir tüketicinin net gelirinde oluşan artışın harcamalarına ne derece etki ettiğini gösteren bir parametredir. İki şekilde hesaplanabilir. Birincisi; tüketimdeki artış miktarının net gelirdeki artış miktarına bölünmesiyle bulunur. İkincisi ise tüketimin net gelire göre türevinin alınmasıyla bulunur. Keynesyen iktisada göre spekülatif para talebi yoktur ve kişiler elde ettikleri net gelirlerini tüketim ve tasarruf olmak üzere iki şekilde kullanırlar. Bu bağlamda tüketimden sonra kalan para tasarruflar için kullanılır. Marjinal tüketim eğilimi 1 ile arasında değer alır. Yani tüketimin artması tasarruflarda aynı oranda azalmayı getirir. Gelişmekte olan ülkelerde marjinal tüketim eğilimi yüksek olduğu için kısa vadede hedeflenen büyüme tüketim üzerinden sağlanabilir. Ancak bu büyüme tam kapasiteye ulaşana kadar devam eder. Uzun vadede ise büyüme için iç tasarruf gerekir. Gelişmiş olan ülkelerde gördüğümüz üzere büyüme

2 milyon kişi kişi başı milli gelir ( bin dolar) için gerekli olan finans kaynağının önemli bir kısmını iç tasarruflar oluşturur. Tabi ki burada tasarrufların yatırıma dönüşebilmesi de önemlidir. Bu konuyu açıklamakta benzer gelir düzeylerine sahip ülkelerin karşılaştırılması bize doğru mesajı vermesi açısından daha sağlıklı olacaktır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden iki tanesini inceleyerek aradaki bağlantıyı kurmaya çalışacağız. HOLLANDA KİŞİ BAŞI MİLLİ GELİR HOLLANDA NÜFUS HOLLANDA

3 GYSH (trilyon dolar) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 HOLLANDA 1, BÜYÜME (%) HOLLANDA

4 milyon kişi kişi başı milli gelir (bin dolar) - MEKSİKA KİŞİ BAŞI MİLLİ GELİR MEKSİA NÜFUS MEKSİKA

5 1,4 GSYH (trilyon dolar) 1,2 1,8,6 MEKSİKA,4, BÜYÜME(%) MEKSİKA

6 Bu ekonomilerin benzer olduğunu temel makroekonomik göstergelerini karşılaştırarak göstermiş olduk. Yukarıda görüldüğü gibi benzer ekonomiler alt başlıklarda da benzer sonuçları veriyor. Şimdi de bu ekonomilerin tasarruf ve yatırım oranlarını inceleyerek bu farkların yatırım ve tasarruflara ne derece etki ettiğini inceleyeceğiz. ULUSAL TASARRUFLAR (% GSYH) HOLLANDA MEKSİKA Tasarruf davranışını; gelir, belirsizlik ve demografi unsurlarının belirlediği söylenebilir. Türkiye de yıllar itibariyle tasarruf oranlarında genel bir eğilim olarak gerileme görülmektedir. Türkiye döneminde gelirin ortalama olarak %21,8 ini tasarruf ederken 2 yılı sonrasında tasarruf oranları %2nin altına gerilemiş oldu ve 26 yılı itibariyle %16 olarak gerçekleşmiştir. Son yıllarda yoğun sıcak para girişinin dövizi ucuzlatması nedeniyle ithalatta görülen artış, Türkiye nin tüketime dayalı olarak büyümesi sürecini başlatmış ve tasarrufların gerilemesine yol açmıştır. (Türkiye Ekonomi Kurumu, Nısfet Uzay, Kasım 212)

7 Tasarruf davranışları gelir artışına iki şekilde tepki verir: Mutlak gelir hipotezine göre tasarruf gelir düzeyinin istikrarlı bir fonksiyonudur ve reel gelir arttıkça, gelirin daha yüksek bir oranı tasarruf edilmektedir yapılan çalışmalarda mutlak gelir hipotezinin gelişmiş ülkelerin tasarruf davranışlarını gösterdiği görülmüştür. Sürekli gelir hipotezi geliri sürekli ve geçici unsurlarına ayırarak incelemiş ve geçici gelirin tasarruf eğiliminin 1 olduğunu önermiştir. Sürekli gelir hipotezi, bireyin elde ettiği gelir kadar gelirin türünün de, yani gelir dağılımının ya da gelir dağılımında ortaya çıkabilecek değişmelerin de tasarruflar üzerinde etkili olabileceği görüşünü beraberinde getirmiştir. Hazırladığımız grafiklerde de görüldüğü üzere, yılları arasında gayri safi yurt içi hasıla iki ülkede de artış eğilimindedir. Ancak Almanya bu artışa tasarruf oranlarında da bir artışla karşılık verirken Türkiye de gelirde gözlenen artış tasarruf oranlarında bir artışa neden olmamıştır. Bu durum yukarıdaki hipotezlere örnek teşkil etmektedir. ÖZEL NİHAİ TÜKETİM HARCAMALARI (% GSYH)(CARİ FİYATLARLA) HOLLANDA MEKSİKA

8 Tasarrufların fazla tüketimin az olduğu ülkelerin gelişmiş ekonomiler olduğunu gördük. Bu ekonomiler kişi başı gelirin yüksek olmasından dolayı zorunlu ihtiyaçları karşıladıktan sonra tasarruf yapmaya elverişlidir. Ancak gelişmekte olan ülkelere baktığımızda bu durumun tam tersi şekilde seyrettiğini görürüz. Bu ekonomilerde zorunlu ihtiyaçlar gelirin büyük bir kısmını oluşturduğundan tasarruf oranlarının düşük olduğunu görüyoruz. Gelişmiş olan ülkelerde harcanabilir gelirin yüksek olmasının devletin yürüttüğü sosyal politikalarla da ilişkisi vardır. Örneğin Almanya da her çocuk için ailelere maaş verilmesi, çocuk sahibi olan ailelere kira yardımı yapılıyor olması, doğumdan önce çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılamak için aileye yüklü miktarda para verilmesi çocuk sahibi olduktan sonra harcanabilir gelirde büyük bir düşüşe neden olmamasını sağlamaktadır. Ayrıca kişi işsizse ya da asgari ücretle çalışıyorsa kiranın yarısı devlet tarafından karşılanmaktadır. Türkiye de ise bu yardımların gelişmiş ülkelere göre çok daha düşük olması kişilerin tüketimlerinde büyük bir artışa sebep olur. Örnek olarak,213 yılının ilk yarısı için çocuğu olan memurlar 184,59 lira doğum yardımı ödeneği alabiliyor. 72 nci ay dahil olmak üzere -6 yaş grubunda yer alan çocuklar için 36,9 lira, diğer çocuklar için de ayık 18,46 liralık çocuk yardımı yapılıyor. Yapılan tüketimlerin sektörel dağılımı aşağıdaki gibidir.

9 HANE HALKI HARCAMALARI DAĞILIMI (%) Yıllık Özel Tüketim Harçamaları(tl) Almanya Tükiye

10 Yıllık Toplam Tüketim Harcamaları 67,914 28,392 Tüm verirli inceledikten sonra asıl konumuz olan marjinal tüketim eğiliminin yüksek ya da düşük olmasının zorunlu tüketimlerden mi yoksa gelir düzeyindeki farklılıklardan mı kaynaklandığı sorusunu cevaplamaya çalışalım. Hollanda için Marjinal Tüketim Eğilimi; Tüketim Harcamaları Kişi Başı Milli Gelir 21 18,54 4, ,35 43, ,33 43, senesi için Marjinal Tüketim Eğilimi: ΔC / ΔY =,81 / 1,35 =,6 212 sensi için Marjinal Tüketim Eğilimi: ΔC / ΔY =,2 /,46 =,43 ( Ortalama eğilim,5 civarındadır. ) Almanya için Marjinal Tüketim Eğilimi: Tüketim Harcamaları Kişi Başı Milli Gelir 21 22,62 39, ,1 41, ,22 43, senesi için Marjinal Tüketim Eğilimi: ΔC / ΔY = 1,39 / 2,76 =,5 212 sensi için Marjinal Tüketim Eğilimi: ΔC / ΔY = 1,21 / 1,81 =,66

11 ( Ortalama eğilim,6 civarındadır. ) Türkiye için Marjinal Tüketim Eğilimi: Tüketim Harcamaları Kişi Başı Milli Gelir 21 11,4 16, ,55 17, ,33 18, senesi için Marjinal Tüketim Eğilimi: ΔC / ΔY = 1,15 / 1,77 =, sensi için Marjinal Tüketim Eğilimi: ΔC / ΔY =,78 /,58 = 1,34 ( Ortalama eğilim,9 civarındadır. ) Sonuç olarak; Gelişmiş ülkelerde marjinal tüketim oranlarına bakıldığında bu oranların gelişmekte olan ülkelere göre ciddi anlamda düşüktür. Ancak veri olarak incelediğimizde gelişmiş ülkelerdeki vatandaşların tüketim harcamalarının ve kişi başı milli gelirin daha yüksek olduğunu görüyoruz. Yani gelişmiş ülkelerde marjinal tüketim eğiliminin düşük olmasının sebebi kişilerin az harcamaları değil, zorunlu tüketimlerinin harcanabilir gelir içindeki oranının düşük olmasıdır.

12 KAYNAKÇA 1. sım211_.pdf 2.Türkiye Ekonomi Kurumu / Nısfet Uzay Kasım Filimi esvik_geliyor