Kur an-ı Kerim I. Hafta 10 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ. Yrd.Doç.Dr. Alican DAĞDEVİREN

Transkript

1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Kur an-ı Kerim I Hafta 10 Yrd.Doç.Dr. Alican DAĞDEVİREN Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır 2011 Sakarya Üniversitesi

2 ÜNİTE10 İklâb İÇİNDEKİLER İklâb İklâbın tanımı İklâbın faydası Tecvidin hükmü Yasin ve Mülk Surelerinde iklab örneklerinin tespiti HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; ü İklâb kavramını tanımlayabilecek, ü İklâb kuralını uygulayıp gösterebilecek, ü İklâbın tanımını Arapça ve Türkçe olarak yapabilecek, ü İklâbın uygulanışını, faydasını ve hükmünü açıklayabilecek, ü Sakin nun yada tenvinden sonra iklâb yapmak için gereken harfi, elifbanın diğer harfleri arasından ayırıp seçebilecek, ü İklâb konusu ile ilgili yeterli bilgi sağlayabileceksiniz. ÖNERİLER Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce; Ders videosundaki tecvid bölümünü izleyiniz. Ders videosundaki iklâb bölümünü dikkatlice dinleyiniz ve yüksek sesle tekrar ediniz. 2

3 10.1. İKLÂB İklâbın Tanımı İklâb İklâb sözlükte, bir şeyi değiştirmek, bir halden başka bir hale çevirmek ; 1 bir harfi, diğer bir harfin yerine koymak demektir. 2 Tecvid ilminde ise; 3 ا لا قلا ب ه و ق لب الن ون الس اك ن ة ا و الت ن و ين م يم ا خ ال ص ة و ا خ ف او ه ا ع ن د ا لب اء ب غ ن ة Sakin nûn veya tenvini tam bir mîme çevirmek ve bâ'dan önceki bu mîmi ğunne ile ihfâ etmektir diye tarif edilir. Sakin nûn veya tenvinden sonra bâ harfi gelirse iklâb olur. 4 İklâb aynı kelimede de, iki ayrı kelimede de icra edilebilir: 5 ع ل يم ب ذ ات الص د ور ي ن ب وع ا ق ل م ن ب ي د ه ض ر ب ا ب ا لي م ين و م ا ي ن ب غ ي م ن ب ي وت ك م ا ذ ان ب ع ث م ن ب ن ي ا د م ذ ه اب ب ه İklâbda; sakin nûn veya tenvin tam bir mîme çevrilir, bu mîm harfi de ğunne yapılarak ihfâ edilir. 6 Burada mîmin ihfâsından maksat gizlenmesi değil, ihfa-i şefevî de olduğu gibi mahrecinin zayıflatılmasıdır. 7 İklâbda sakin nûn ve tenvinin gerçek ve tam bir mîme dönüşümü söz konusu 8 olduğundan, iklâb yaparken dudakların kapanması zorunludur. Bu sebeple ihfâ yapar gibi dudaklar açık bir halde iklâb yapılamaz İklâbın Faydası İklabın iki unsuru olan sakin nûn yada tenvin ile bâ harfleri birbirinden farklı iki noktadan telaffuz edilmektedirler. İklab uygulaması ile mahrec ve sıfatlarında ortaklık bulunan mîm ve bâ harfleri tek noktadan telaffuz edilmiş olur. Dolayısıyla gerek mîm gerek bâ harfinin mahrecinin dudak olması sebebiyle iklâb yapmak, telaffuzda bir kolaylık sağlar Yesûî, Müncid, s Muhammed Mekkî, Nihaye, s. 122; Husarî, Ahkâmu Kırâati l-kur âni l-kerîm, s Karabâşî, Tecvid, s. 12. Mekkî, Keşf, I, 165; İbn Bâziş, İknâ, I, 257; Ebû Şâme, İbrâz, II, 74; Suyûtî, İtkân, I, 300; Aliyyü l- Kârî, Mineh, s. 48; Muhammed Mekkî, Nihaye, s. 122; Zihni, Kavlü s-sedîd, s. 77. Mekkî, Keşf, I, 165; İbn Bâziş, İknâ, I, 257; Ebû Şâme, İbrâz, II, 74; Muhammed Mekkî, Nihaye, s Ebû Şâme, İbrâz, II, 74; Zihni, Kavlü s-sedîd, s Husarî, Ahkâmu Kırâati l-kur âni l-kerîm, s Bkz. İbn Bâziş, İknâ, I, 257. Ebû Şâme, İbrâz, II, 74. 3

4 İklâb İklâbın Hükmü Kıraat imamlarının ittifakı olduğu için 10 iklâbın hükmü vaciptir. 11 İklâbın süresi, bir elif miktarından fazla, iki elif miktarından azdır Mekkî, Keşf, I, 165; İbn Bâziş, İknâ, I, 257; Şâtıbî, Hırzü l-emânî, s Muhammed Mekkî, Nihaye, s Karaçam, Kur an-ı Kerim in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, s

5 İklâb YASİN VE MÜLK SURELERİNDE İKLAB ÖRNEKLERİNİN TESPİTİ Yasin Suresindeki İklab Örneklerinin Tespiti رة 36 1 و ا ا ن ا 2 ا ا 3 اط 6 ن ؤ ا ر ا ر 5 ا ا 4 ا ا 7 ا ن ا ل ا ا ا ذ ن ن 8 و ا ا و ا ون 9 و ا ء ء ا ر ا م ر ن ة و ا ه ا 10 ا ر ا ا و 11 ا ا و ا و ا ر و ء ا ه 5 ا م 12

6 ا 13 ا ذ ا ر ن ا ء ا ذ ا ب İklâb و ا ب ا ا ز ا ا ا ن 14 ا ا ا ر ا 15 ن ا ا ن ا ء ا ل ا و ا ا ن 16 و ا ا غ ا 17 ا ا ا 18 ا اب و ا ا ذ ا م ن 19 و ء ا ا ر ل م ا ا ا 20 ا ا ا ا و ون 21 و ا ا ي و ا ن 22 ء ا د و ا ا ن د ن ا و ون 23 ا ا ذ ا ل 24 ا ا ن 25 اد ا ل 27 ا و ر 26 ن 6

7 İklâb ا ن 28 ء و و ا ه ا 29 ا و ا ة ذ ا ون ة ا د ر ل ا ا ؤ ن 30 ا و ا ا ا ون ا ا ن 31 و ا ن ون 32 و ا ا ر ض ا ا و ا ن 33 و ت ه و ا 34 ن ا و ب و ا ا ا ون 35 ن ا ي ا ز و اج ا ر ض 36 و ا ا ا ر ذ ا و ا و ن 38 ا ا ذ ي 37 و ا ن ا ا ن 39 و ا ر ه ز ل د ن ا ر ك ا و ا ا ر و ن 40 7

8 41 و İklâb و ا ا ذ ر ا ا ن ر 43 ا ون و 42 و ا ن ن و ا ا ا و ا ذ ا 44 ا و 45 و ا ا ت ر ا ا 46 ن و ا ذ ا ا ا ر ز ا ل ا وا ا ا ا ء ا ا ا ن ا ا ل 47 و ن ا ا ا ن د 48 ون ا و ا ة و ن 49 ن و ا ا ن 50 و ا ر و ا 51 ن ر ا اث ا ذ ا ذ ا ة و ا ا 52 ا ن ن ق ا و ا و ا ا و ن و م 53 ون ن 54 8

9 İklâb ا ن ا ب ا ا م ن 55 و ا ز و ا ل م ا ر ا ن 57 ن و 56 ر ب ر 58 و ا ز وا ا م ا ا ن 59 ا ا ا 60 و ا ن ا و ا اط ا د م ا ن وا ا ن ا و 61 و ا ا ا ا ن 62 ه ا ون 63 ا ا م ون 64 ا م 65 و ن ا ا ر و ا و ا ا ء ا ا ا اط ون 66 و ء ا ا و ن 67 و ه ا ا ن و ا ه 68 و ن ا ا 70 ا ل ا و ن ر 69 ذ و ا ن 9

10 İklâb 71 و ذ ن ا ا و ا ا ا و ر و ن 72 و و ر ب ا ون ن و ا وا د ون ا ا ون 75 و ون و ون ا 77 ذ ا ه ا ن ا 76 ا و ن 78 ر و م ا ل و ب و ا ي ا ا و ل ة و 79 ا ي ا ا ر ا ذ ا ا ون 80 ا و ا ي ا ات و ا ر ض ه ا ذ ا ا ر اد ا ا 81 ق ا ا و ا ن د ر ا ن ل ن 82 ن ا ي ه ت ء و ا ن 83 10

11 İklâb Mülk Suresindeki İklab Örneklerinin Tespiti 67 سورة ال م ل ك ت ب ار ك ال ذي ب ي د ه ا لم لك و ه و ع ل ى ك ل ش ي ء ق دير 1 ا ل ذي خ ل ق ا لم و ت و ا لح ي وة ل ي ب ل و ك م ا ي ك م ا ح س ن ع م ل ا و ه و ا لع زيز ا لغ ف ور 2 ا ل ذي خ ل ق س ب ع س م و ات ط ب اق ا م ا ت ر ى في خ لق الر ح م ن م ن ت ف او ت ف ار ج ع ا لب ص ر ه ل ت ر ى م ن ف ط ور 3 ث م ار ج ع ا لب ص ر ك ر ت ي ن ي ن ق ل ب ا ل ي ك ا لب ص ر خ اس ي ا و ه و ح سير 4 و ل ق د ز ي ن ا الس م ا ء الد ن ي ا ب م ص ابيح و ج ع لن اه ا ر ج وم ا ل لش ي اطين و ا ع ت د ن ا ل ه م ع ذ اب الس عير 5 و ل ل ذين ك ف ر وا ب ر ب ه م ع ذ اب ج ه ن م و ب ي س ا لم صير 6 ا ذا ا لق وا فيه ا س م ع وا ل ه ا ش هيق ا و ه ي ت ف ور 7 ت ك اد ت م ي ز م ن ا لغ ي ظ ك ل م ا ا لق ي فيه ا ف و ج س ا ل ه م خ ز ن ت ه ا ا ل م ي ات ك م ن ذير 8 ق ال وا ب ل ى ق د ج ا ء ن ا ن ذير ف ك ذ ب ن ا و ق لن ا م ا ن ز ل الل ه م ن ش ي ء ا ن ا ن ت م ا ل ا في ض ل ال ك بير 9 و قا ل وا ل و ك ن ا ن س م ع ا و ن ع ق ل م ا ك ن ا في ا ص ح اب الس عير 10 11

12 ف اع ت ر ف وا ب ذ ن ب ه م ف س ح ق ا ل ا ص ح اب الس عير 11 ا ن ال ذين ي خ ش و ن ر ب ه م ب ا لغ ي ب ل ه م م غ ف ر ة و ا ج ر ك بير 12 İklâb و ا س ر وا ق و ل ك م ا و اج ه ر وا ب ه ا ن ه ع ليم بذ ات الص د ور 13 ا ل ا ي ع ل م م ن خ ل ق و ه و الل طيف ا لخ بير 14 ه و ال ذي ج ع ل ل ك م ا لا ر ض ذ ل ول ا ف ا م ش وا في م ن اك ب ه ا و ك ل وا م ن ر ز ق ه و ا ل ي ه الن ش ور 15 ء ا م ن ت م م ن ف ي الس م ا ء ا ن ي خ س ف ب ك م ا لا ر ض ف ا ذ ا ه ي ت م ور 16 ام ام ن ت م م ن ف ي الس م ا ء ا ن ي ر س ل ع ل ي ك م ح اص ب ا ف س ت ع ل م ون ك ي ف ن ذير 17 و ل ق د ك ذ ب ال ذين م ن ق ب ل ه م ف ك ي ف ك ان ن كير 18 ا و ل م ي ر و ا ا ل ى الط ي ر ف و ق ه م ص ا ف ات و ي قب ض ن م ا ي م س ك ه ن ا ل ا الر ح م ن ا ن ه ب كل ش ي ء ب صير 19 ام ن ه ذ ا ال ذي ه و ج ن د ل ك م ي ن ص ر ك م م ن د ون الر ح م ن ا ن ا لك اف ر ون ا ل ا في غ ر ور 20 ام ن ه ذا ال ذي ي ر ز ق كم ا ن ام س ك ر ز ق ه ب ل لج وا في ع ت و و ن ف ور 21 ا ف م ن ي م شي م ك ب ا ع ل ى و ج ه ه ا ه د ى ا م ن ي م شي س و ي ا ع ل ى ص ر اط م س ت قيم 22 ق ل ه و ال ذي ا ن ش ا ك م و ج ع ل ل ك م الس م ع و ا لا ب ص ار و ا لا ف د ة ق ليل ا م ا ت ش ك ر ون 12

13 23 ق ل ه و ال ذي ذ ر ا ك م ف ي ا لا ر ض و ا ل ي ه ت ح ش ر ون 24 و ي ق ول ون م ت ى ه ذ ا ا لو ع د ا ن ك ن ت م ص اد قين 25 ق ل ا ن م ا ال ع ل م ع ن د ال ل ه و ا ن م ا ا ن ا ن ذير م بين 26 13

14 İklâb ف ل م ا ر ا و ه ز لف ة سي ي ت و ج وه ال ذين ك ف ر وا و قيل ه ذ ا ال ذي ك ن ت م ب ه ت د ع ون 27 ق ل ا ر ا ي ت م ا ن ا ه ل ك ن ي ال ل ه و م ن م ع ي ا و ر ح م ن ا ف م ن ي جير ا لك اف رين م ن ع ذ اب ا ليم 28 ق ل ه و الر ح م ن ا م ن ا ب ه و ع ل ي ه ت و ك لن ا ف س ت ع ل م ون م ن ه و في ض ل ال م بين 29 ق ل ا ر ا ي ت م ا ن اص ب ح م ا و ك م غ و ر ا ف م ن ي اتيك م ب م ا ء م عين 30 14

15 İklâb ÖZET Sakin nûn yada tenvinden sonra "bâ" harfi geldiğinde "iklâb" olur. İklâbda; sakin nûn veya tenvin tam bir mîme çevrilir, bu mîm harfi de ğunne yapılarak ve mahreci zayıflatılarak okunur. İklâbda sakin nûn ve tenvinin gerçek ve tam bir mîme dönüşümü söz konusu olduğundan, dudaklar açık bir halde iklâb yapılamaz. Çünkü mim harfinin telaffuzunda dudakların kapanması zorunludur. İklâbın hükmü vaciptir. Uygulama süresi ise, bir elif miktarından fazla, iki elif miktarından azdır DEĞERLENDİRME SORULARI 1. İklâb yapmanın faydası için aşağıdaki seçeneklerden hangisi en uygundur? a) güzel bir "nûn" telaffuz etmek b) gunne yapmak c) telaffuz kolaylığı sağlamak d) makam yapabilmek için uygun yeterli süre sağlamak e) hiçbiri 2. İklâb, Arapça olarak en doğru hangi seçenekte tanımlanmaktadır? ا لا قلا ب ه و الن ون الس اك ن ة ا و الت ن و ين م يم ا خ ال ص ة و ا خ ف او ه ا ع ن د ا لب اء ب غ ن ة (a ا لا قلا ب ه و ق لب الن ون الس اك ن ة ا و الت ن و ين ن ون ا خ ال ص ة و ا خ ف او ه ا ع ن د ا لب اء ب غ ن ة (b ا لا قلا ب ه و ق لب الن ون الس اك ن ة ا و الت ن و ين م يم ا م ش د د ا و ا خ ف او ه ا ع ن د ا لب اء ب غ ن ة (c ا لا قلا ب ه و ا ظه ار الن ون الس اك ن ة ا و الت ن و ين خ ال ص ة و ا خ ف او ه ا ع ن د ا لب اء ب غ ن ة (d ا لا قلا ب ه و ق لب الن ون الس اك ن ة ا و الت ن و ين م يم ا خ ال ص ة و ا خ ف او ه ا ع ن د ا لب اء ب غ ن ة (e 3. İklabın uygulama süresi kaç eliftir? a) dört elif b) üç elif c) iki elif d) bir buçuk elif e) bir elif 4. Aşağıdaki harflerden hangisi "sakin nun yada tenvin"den sonra geldiğinde "sakin nun yada tenvin"in "mîm" olarak okunmasını sağlar? 15

16 İklâb م (a ن (b ب (c ي (d و (e 5. İkâbın hükmü için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) farz b) vacip c) sünnet d) müstehap e) mendup CEVAP ANAHTARI 1.)C 2) E 3) D 4) C 5)B KAYNAKLAR 1. Aliyyü l Kârî (ö. 1014/1606), el-minehu l-fikriyye Şerhu l-mukaddimeti l-cezeriyye, Mısır: Şirketü ve Matbaatü Mustafa el-babî el-halebî ve Evlâdihi, 1327/ Dağdeviren, Alican, İlâhî Mesajın Sunumu Açısından Kur ân da Sorular ve Cevaplar, İstanbul: Yeni Akademi Yayınları, 1. Baskı, Ebû Şâme, Abdurrahman b. İsmail (ö. 665/1267), İbrâzü l-meânî min Hırzi l-emânî fi l-kırââti s-seb li l-imâmi ş-şâtıbî, Thk. Mahmûd b. Abdilhâlik Muhammed Câdû, Medine: el-câmiatü l-islâmiyye, 1413/1993., el-mürşidü l-vecîz ilâ Ulûmin Tetealleku bi l-kitâbi l-azîz, Thk. Tayyar Altıkulaç, Beyrut Dâru Sadr, 1395/ İbn Bâziş, Ebû Cafer Ahmed b. Ali (ö. 540/1145), Kitâbü l-iknâ fi l-kırââti s-seb, Thk. Abdülmecîd Katamiş, Beyrut: Dâru l-fikr, 1. Baskı, 1403/ İbn Cezerî, Ebu l-hayr Muhammed b. Muhammed (ö. 833/1429), en-neşr fi l-kırââti l-aşr, Thk. Ali Muhammed ed-debbâğ, Mısır: Matbaatü Mustafa Muhammed, ts. 6. Karabaşî, Şeyh Abdurrahman, Tecvid, İstanbul: Şirketü Sahafiyye-i Osmanî Matbaası, 1309/ Karaçam, İsmail, Kur ân-ı Kerim in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi Vakfı Yayınları, ts. 8. Mekkî b. Ebî Talib, Ebû Muhammed (ö. 437/1045), el-keşf an Vücûhi l-kırââti s-seb ve İlelihâ ve Hicecihâ, Thk. Muhiddin Ramazan, Beyrut: Müessesetü r-risâle, 8. Baskı, 1401/ Muhammed Mekkî, Nasr, Nihâyetü l-kavli l-müfîd fî İlmi t-tecvîd, Thk. Ali Muhammed ed-dabbâğ, Mısır: Matbaatü Mustafa el-bâbî el-halebî ve Evlâdihi, 1349/