AVRUPA BİRLİĞİ İLE MÜZAKERE SÜRECİNDE TÜRKİYE DE ÖDEME KURULUŞLARININ YAPILANMASI º. Fatih Feramuz YILDIZ

Transkript

1 AVRUPA BİRLİĞİ İLE MÜZAKERE SÜRECİNDE TÜRKİYE DE ÖDEME KURULUŞLARININ YAPILANMASI º Fatih Feramuz YILDIZ 1. Giriş Avrupa Birliği (AB) ile müzakere sürecinin konuşulduğu şu günlerde, en önemli ve en sorunlu konuların başında tarım sektörü gelmektedir Yılı Ulusal Programı nda öncelikli olduğu için Ödeme Kuruluşları konusunda her kafadan bir ses çıkmaktadır. Ancak, hiç kimse somut bir öneri getirmemekte veya çözüm yollarını ortaya koyamamaktadır. Bu çalışmada ise kolayca ulaşılabilecek literatür bilgileri sadece özet olarak geçilmiş olup, Türkiye de gelişmelere değinilmiş ve alternatifler üzerine önerilerde bulunulmuştur. Ödeme Kuruluşları (Paying Agencies), Avrupa Tarımsal Garanti ve Yönverme Fonu (FEOGA) tarafından karşılanan tarım politikaları ödemelerinin uygulanmasından sorumludurlar. Bu bağlamda Ödeme Kuruluşları, ödemeye konu olacak faaliyetlerin piyasa düzenlerine uygunluğunu, ödemelerin doğru olarak yapılıp yapılmadığını, muhasebe kurallarına ve belge düzenine tam olarak uyulup uyulmadığını kontrol eder. Üye ülkelerde Ortak Tarım Politikası nın (OTP) yürütülmesi için ayrılan finansmanın kullanılmasını sağlayan Ödeme Kuruluşları; doğrudan gelir desteklerini, ihracat geri ödemeleri, müdahale alımlarını, kırsal kalkınma önlemlerine ilişkin ödemeleri, balıkçılıkla ilgili destekleri ve ulusal destekleri yerine getirmekle görevlidirler. 2. Ödeme Kuruluşlarının Yapısı Ödeme Kuruluşlarının bünyelerinde olması gereken 5 temel birim; (i) ödeme yapmaya yetkili birim (banka işlevi), (ii) ödemelerin yönetimi ile ilgili birim, (iii) muhasebe birimi, (iv) iç denetim (teftiş) birimi ve (v) teknik hizmetler birimi olarak sıralanabilir. Ödeme yapmaya yetkili birimin yerine getirdiği hizmetler ile teknik hizmetler başka bir kuruma devredilebilir ancak iç denetim ve ödemelerin yönetimi fonksiyonları mutlaka Ödeme Kuruluşlarınca yapılmalıdır. AB, İç Denetim Birimi üzerinde önemle durmaktadır. Hesap denetimini gerçekleştirecek olan bu birimin, ödeme kuruluşunun diğer faaliyetlerinden ayrı, bağımsız olarak denetim görevini º Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Türktarım Dergisi, Sayı: 163, s.34-37, 2005, Ankara AB Uzman Yardımcısı (Gıda Müh., MBA), Tarım ve Köyişleri Bakanlığı - Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı ( Ödeme Kuruluşu Alt Çalışma Grubu Başkanı) fyildiz@tarim.gov.tr

2 gerçekleştirmesi ve etkin bir muhasebe ve uluslararası düzeyde kabul edilmiş kontrol standartlarını karşılayan bir mali raporlama sistemini kullanması gerekmektedir. 7 Temmuz 1995 tarih ve 1663/95 sayılı AB Komisyon Tüzüğü ne göre, üye devletler tarafından akredite edilen Ödeme Kuruluşlarının sayıları Komisyon a danışıldıktan sonra üye devlet tarafından belirlenir. Komisyon, akreditasyon sürecinin uzun zaman alması ve zor olması nedeniyle aday ülkelerin tek bir Ödeme Kuruluşu oluşturmalarını önermektedir. Yetkili Otorite : Her üye devlet bünyesinde Ödeme Kuruluşları ile ilgili olarak yetkili bir otorite oluşturulur. Yetkili Otorite (Competent Authority), Ödeme Kuruluşlarının akreditasyonunu vermek, izlemek ve gerektiğinde geri almaktan sorumlu bir organdır. AB üyesi ülkelerde genellikle Tarım Bakanlığı yetkili otorite olarak seçilmiştir. Ancak Fransa da Maliye Bakanlığı ile Tarım Bakanlığı yetkili otorite görevini paylaşmışlardır. Bu da birçok soruna yol açmaktadır. Romanya da ise sadece Maliye Bakanlığı yetkili otorite olup, çok yanlış bir yaklaşımla, tarımla ilgili karar vericilerin dışlandığı gözlenmektedir. Sertifikasyon Kurumu : Sertifikasyon Kurumu (Certifying Body), yıl içerisinde gerçekleştirilen hesap denetimine dayalı olarak Ödeme Kuruluşlarının FEOGA ya ilişkin yıllık hesaplarını sertifikalandırmakla sorumludur. Sertifikasyon Kurumunun, teknik yeterliğe sahip olan ve Koordinatör Kurum ile Ödeme Kuruluşlarından bağımsız bir kurum statüsünde olması gerekmektedir. Tüm üye devletler, AB Komisyonu na yıllık hesapları sunarken, Sertifikasyon Kurumu tarafından hesapların tam, doğru ve gerçek olduğunu onaylayan bir sertifikayı da sunmak durumundadırlar. Herhangi bir sebepten dolayı Sertifikasyon Kurumu, Ödeme Kuruluşunun yıllık hesaplarını sertifikalandırmazsa (onaylamazsa), bu durum Yetkili Otorite tarafından akreditasyonun geri çekilmesi ile sonuçlanabilir. Yetkili Otorite, Sertifikasyon Kurumunu belirlerken üç seçeneğe sahiptir. Birincisi direkt olarak Maliye Bakanlığı ndaki bir birimi bu iş için görevlendirmek, ikincisi başka bir kamu kuruluşunu (Sayıştay, Hazine, vs.) seçmek ve son seçenek olarak ihaleye çıkıp özel bir denetim firmasından faydalanmak. Koordinatör Kurum : AB üyesi bir ülkede birden fazla ödeme kuruluşu olması durumunda, AB ye sunulacak tüm verileri ülke çapında toplamakla sorumlu bir Koordinatör Kurum (Coordinating Body) oluşturulması gerekmektedir. AB Komisyonu, mutat raporlar ve verilerin iletilmesi gibi konularda sadece bu Koordinatör Kurum ile muhatap olur, direkt olarak Ödeme Kuruluşları ile ilişkiye geçmez. Ayrıca Koordinatörün Kurum, bir Ödeme Kuruluşuna

3 akreditasyonun verilmesi ya da akreditasyona sahip bir Ödeme Kuruluşunun akreditasyonunun devam ettirilmesi veya geri alınması hususunda, Yetkili Otoriteye öneride bulunabilir. Delege Organlar : Bir Ödeme Kuruluşu, ödeme dışındaki tüm fonksiyonlarını devredebilir; ilgili kurum, kuruluş ve özel şirketlere, organizasyonlara dağıtabilir. Üretici örgütleri de bu Delege Organlardan olabilir. Sorumluluk Ödeme Kuruluşunda kalmak kaydı ile Delege Organlar, belli bir ürün veya bölge için ödeme kuruluşu gibi faaliyet gösterirler. Ancak burada unutulmaması gereken nokta; her ne kadar ödeme kuruluşu, fonksiyonlarını delege edip dağıtsa bile bu fonksiyonların yerine getirilmesinden ve işlerin yürütülmesinden sorumludur. Delege Organların iç denetim birimlerinin, Ödeme Kuruluşlarının spesifik kurallarına ve Komisyonun denetim yöntemlerine göre değil de, ulusal kanunlara ve milli mevzuata göre hareket etmelerinden dolayı bazı sıkıntılar meydana gelmektedir. Bir diğer problem ise delege edilen fonksiyonlarda, raporların ve geri bildirimlerin gecikmesidir. Akreditasyon : Yetkili Otorite, seçilecek olan Ödeme Kuruluşlarının uyması gereken akreditasyon kriterlerine karar verir. Bu akreditasyon kriterleri çerçevesinde Ödeme Kuruluşları belirlenir. Bu kriterlerin çizildiği çerçevenin dışına çıkan bir Ödeme Kuruluşu, Yetkili Otorite tarafından uyarılır ve gerekirse akreditasyonu geri çekilir. Herhangi bir kurumun Ödeme Kuruluşu akreditasyonun geri alınması durumunda, o kurum bir daha asla Ödeme Kuruluşu olamaz. Geçici akreditasyon ise bir Ödeme Kuruluşunun tüm kriterleri karşılamadığı durumlarda uygulanır ve genellikle sistemin uygulamaya konulduğu ilk yıllarda kullanılır. Sertifikasyon Kurumu, Ödeme Kuruluşlarının yapılarını ve hesap denetimlerini inceleyerek Yetkili Otoriteye bir sertifika ile birlikte sunar. Sertifikasyon Kurumunun raporu doğrultusunda işlem yapan Yetkili Otorite ödeme kuruluşunu akredite eder. Herhangi bir kurum, Ödeme Kuruluşu olarak görev yapabilmek için AB Komisyonu tarafından da akredite edilmelidir. Yetkili Otorite, akreditasyon ile ilgili tüm işlemleri, kendi bünyesinde belirlediği bir çalışma ekibi (akreditasyon organı) vasıtası ile gerçekleştirir. 3. Türkiye de Ödeme Kuruluşu Çalışmaları Türkiye de Ödeme Kuruluşu konusundaki çalışmalar, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı nın (DİATK) koordinasyonunda yürütülmektedir. DİATK bünyesindeki AB uzmanlarının öncülük ettiği ve Yatay Konulara Uyum Çalışma Grubu bünyesinde yer alan Ödeme Kuruluşu Alt Çalışma Grubu, 2003 Yılı Ulusal Programı nda yer alan 25 AB tüzüğünün Türkçe ye çevirisini tamamlamış olup, milli

4 mevzuat taslağı hazırlıklarına başlanmıştır. Bu arada, AB Komisyonu nun isteği üzerine Kırsal Kalkınma ve Ormancılık Çalışma Grubu ile işbirliği içerisinde bir proje fişi hazırlanmış ve Komisyon un görüşlerine sunulmuştur. Buna göre, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde, özerk bir Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansı oluşturulması gündemdedir. Hali hazırda tekrar gözden geçirilmekte olan proje fişiyle, eşleştirme (twinning) ve teknik destek yardımıyla birlikte, ekipman ve yazılım desteğinin de alınması planlanmaktadır. Türkiye İçin Alternatifler : Eğer ülkemizdeki çalışmaların biran önce meyve vermesini ve belli başlı bazı sonuçlara ulaşılmasını istiyorsak, öncelikli olarak Yetkili Otorite konusunda karar vermek durumundayız. Müzakereler başladığında çok geç kalmış olabiliriz. Romanya da müzakereler başlamadan önce Ödeme Kuruluşları konusunda çalışan tek kurum olan Tarım Bakanlığı, müzakereler başladığında diğer devlet kurumları tarafından yalnız bırakılmıştır. Nihayetinde, üç sene süren uzun tartışmalar sonucunda Romanya Maliye Bakanlığı, Ödeme Kuruluşları konusunda tek Yetkili Otorite olmuştur. Şimdilerde ise tüm tarım sektörü, Maliye Bakanlığı nın aşırı malî disiplin içinde yürüttüğü politikalardan dolayı sıkıntı içindedir. Benzer kavgalar, Fransa da yaşanmakta olup, Yetkili Otorite görevi Maliye Bakanlığı ile Tarım Bakanlığı arasında paylaşılmaktadır. Bu da bir çok sorunu beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, hiç vakit kaybetmeden Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Yetkili Otorite olarak seçilmelidir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının yetkili otorite işlevini yürütebilmesi için bir çalışma ekibi belirlenmeli ve bu ekibin ileride akreditasyon organı olarak çalışması için şimdiden bir planlama yapılmalıdır. Türkiye için tek bir Ödeme Kuruluşunu tavsiye eden AB Komisyonu Uzmanları, AB içerisinde bu yönde bir eğilim oluştuğunu kaydetmektedirler. Örneğin, Fransa da ürün bazında 13 tane Ödeme Kuruluşu mevcut iken bu sayı 8 e düşürülmektedir. İleride sadece 3 tane Ödeme Kuruluşu olması planlanmaktadır. Hatta daha da ileri gidilerek, gelecekte sadece tek bir Ödeme Kuruluşu olması gündeme getirilebilir. Fon akımının takip edilmesi açısından daha faydalı gibi görünen bu sistemde, tarımsal politikalar ve çiftçi hakları açısından sorunlar oluşabilir. Ödeme Kuruluşlarının birleştirilmesi ile bazı ürünlerin geri plana düşmesi ve dolayısıyla zaman içerisinde tasfiye olması tehlikesi baş gösterebilir. Özellikle stratejik ürünler açısından istenmeyen durumlar ortaya çıkabilir. Ayrıca, birleşen Ödeme Kuruluşları içerisindeki bazı personelin dışarıda kalması ile o personelin uzmanlaştığı ürün grubu veya tarımsal destek sistemi hakkında bilgi ve tecrübe kaybı oluşabilir.

5 Tüm bunları birlikte göz önüne alınırsa; Türkiye için, Polonya daki sisteme benzer bir şekilde iki ayrı ödeme kuruluşu düşünülebilir: Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü nün (TMO) müdahale alımlarından ve ihracat geri ödemelerinden sorumlu Ödeme Kuruluşu olması ve yeni kurulacak olan Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansı nın (SAPARD Ajansı benzeri bir Kırsal Kalkınma Ajansı yapısına uygun olarak) ise DGD ve kırsal kalkınma önlemlerinden sorumlu Ödeme Kuruluşu olması planlanabilir. Eğer ayrı iki Ödeme Kuruluşu yerine tek bir Ödeme Kuruluşu tercih edilecekse; bu tek Ödeme Kuruluşu nun merkez yönetiminde, bu farklı faaliyetlerden sorumlu ayrı ayrı ana ofisler düşünülebilir. Ancak Türkiye gibi büyük bir ülkede tek bir Ödeme Kuruluşunun başarılı olacağını söylemek çok güçtür. Hatta bana göre, özellikle ilk başlardaki geçiş döneminde iki ayrı Ödeme Kuruluşu bile yetmeyebilir ve özellikle TMO nun yürüteceği faaliyetler çerçevesinde bazı görevlerin Delege Organlara bırakılması bile düşünülebilir. Zaman içerisinde daha net bir durum oluştuğunda veya AB nin tarım politikalarında değişiklikler olduğunda Ödeme Kuruluşlarının bünyesinde mutlaka reorganizasyona gidilmesi gerekecektir. Birden fazla Ödeme Kuruluşu olduğunda ayrıca bir Koordinatör Kurum belirlemek gerekmektedir. Her ne kadar ilgili AB tüzüklerine göre bir Ödeme Kuruluşu kendi görevlerini aksatmamak şartıyla, aynı zamanda Koordinatör Kurum olarak çalışabiliyor olsa da; Türkiye gibi geniş bir coğrafyaya ve dağınık ürün grubuna hitap edecek olan Türk Ödeme Kuruluşlarının her iki görevin altından başarıyla çıkmaları pek mümkün görünmemektedir. Bu nedenle, tüm aksi görüşlere rağmen ayrıca bir Koordinatör Kurum belirlemek bence faydalı olacaktır. Bir diğer mesele de DPT nin öncülüğünde kurulan Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA) ile Kırsal Kalkınma Ajanslarının (KKA) farklı yapılar olduğunun bilinmemesidir. Maalesef BKA lar ile KKA lar arasındaki yapısal farklılıkları bilinmemesinden dolayı bu iki örgütlenme sıklıkla birbirleriyle karıştırılmaktadır. Aslında başka bir makale konusu olacak bu hususta söylenmesi gereken tek şey; gerek AB fonları, gerek AB Programları, gerekse örgütsel yapı ve proje işleme süreci olarak birbirinden çok farklı olan bu iki tür ajans yapısının, AB içerisinde farklı politikalara hizmet ettiğidir. BKA lar AB Bölgeler Politikasının hayata geçirilmesi için faaliyet gösterirken, KKA lar ise OTP nin uygulanmasında sorumlu olup üyelikle birlikte Ödeme Kuruluşlarına dönüşmektedirler. Oysa BKA lar için böyle bir dönüşüm süreci sözkonusu değildir.

6 4. Türkiye İçin Öneriler Bana göre Türkiye de iki ayrı Ödeme Kuruluşunun oluşturulması, daha uygundur. Şu aşamada, eski üyeler (AB-15) yerine yeni üye olan 10 ülkeyi örnek almak gerekir. Polonya nın Türkiye ile olan benzerliği düşünüldüğünde, TMO ve Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansı nın, Ödeme Kuruluşlarına dönüştürülmesi önerilebilir. Yapılması gereken ilk şey, Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansı nın kurulmasıdır. Yukarıda bahsi geçen proje fişiyle, SAPARD Ajansı benzeri bir yapıda kurulacak olan bu ajans, yeni 10 üye ülkede olduğu gibi ileride Ödeme Kuruluşuna dönüşecektir de SAPARD Programı yerine yürürlüğe girecek olan IPA Programı çerçevesinde, IPARD Ajansı şeklinde çalışacak olan bu yapılanma sayesinde, üyelik öncesi fonlardan özellikle de kırsal kalkınmaya yönelik proje desteklerinden faydalanmak mümkün olacaktır. Bir diğer alternatif olan TMO nun yapısında da biran önce re-organizasyona gidilmelidir. Özerk ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na bağlı olarak yapılanması gereken TMO bünyesinde bazı değişiklikler olmalıdır. İlk akla gelen örnek, Araştırma ve Planlama Koordinasyon Dairesi Başkanlığı altında faaliyet gösteren AB Mevzuat Uyum ve Koordinasyon Şubesinin acilen geliştirilerek daire başkanlığına dönüştürülmesidir. İyi derecede yabancı dil bilgisine sahip yetenekli genç beyinler, AB uzman yardımcısı olarak bu yeni daire başkanlığında istihdam edilmelidir. Benzer uygulamalarla re-organizasyon sürecini tamamlayan TMO, OPD deki tüm ürünler için müdahaleden sorumlu Tarım Ürünleri Piyasa Düzenleme ve Ödeme Kuruluşu na dönüşmelidir. Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı kurulması yönündeki kanun tasarısı içinde bağlı kuruluş olarak kurulması öngörülen Kırsal Kalkınma Genel Müdürlüğü ise kırsal kalkınma politika ve stratejilerinin uygulanmasını, çiftlik yönetimi ve modernizasyonunu, kırsal miras, kırsal kültür ve geleneklerin korunmasını, kırsal turizmin canlanmasını, çevre koruma faaliyetleri ve ülke toprakları ile ilgili etüt, haritalama ve sınıflandırma işlemlerini koordine etmek ve gerekli işleri yürütmekle görevli olabilir. Ancak, Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansı nın özerk ve ayrı bir yapıda kurulması gerektiği akıllardan çıkarılmalıdır. Bu bağlamda bu yeni ajansın, Kırsal Kalkınma Genel Müdürlüğü içerisinde bir daire başkanlığı şeklinde çalışmasını düşünmek yanlış bir yaklaşımdır.

7 TMO nun yaşayacağı re-organizasyon sürecine paralel olarak, Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansı da üyelik öncesi yeni bir re-organizasyona gitmeli ve Kırsal Kalkınma Destekleme ve Ödeme Kuruluşu olarak akredite edilmelidir. Eğer siyasi otorite tek bir Ödeme Kuruluşu olmasına karar verirse, ki benim kişisel düşüncem 2 ayrı ödeme kuruluşu olmasından yanadır, bu iki ayrı yapı (TMO ve Kırsal Kalkınma Ajansı) mutlak surette birleştirilmelidir. 5. Sonuç Tüm bu anlatılanları özetleyip sıraladığımızda, kısa, orta ve uzun vadede bazı sonuçlara ulaşabiliriz. Ancak bunları değerlendirirken, önümüze konan kısıtları da göz önüne almalıyız. Kısa Vadede ( ): 1. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Kanun Tasarısı, son gelişmeler ve yukarıda sıralanan alternatifler doğrultusunda yeniden geçirilmeli ve Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı kurulmasına yönelik kanun çıkarılmalı (2005). 2. Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansı nın kurulmasına dair ayrı bir kanun tasarısı hazırlanmalı (2006). 3. SAPARD Ajansı benzeri bir yapıda kurulan bu ajans, IPA Programı çerçevesinde IPARD Ajansı olarak akredite edilerek çalışmalarına başlamalı (2007). Orta Vadede (2007 Üyelik) : 4. Ödeme Kuruluşlarının yasal dayanağı oluşturulmalı ve bu yönde ayrı bir kanun hazırlanmalı (2008). 5. Ödeme Kuruluşları konusunda nihai bir karar verilmeli ve eğer tek bir ödeme kuruluşu olacaksa IPARD ajansı ile TMO nun birleştirilme süreci başlatılmalı (2009). 6. Eğer birden fazla Ödeme Kuruluşu olmasına karar verilmişse, TMO nun reorganizasyondan geçerek, müdahale alımları ile ihracat geri ödemelerinden sorumlu özerk bir Ödeme Kuruluşuna dönüşmesi sağlanmalı. Uzun Vadede (Üyelik Sonrası) : 7. Eğer tek bir Ödeme Kuruluşu olmasına karar verilmişse, TMO ve IPARD Ajansı nın birleşmesiyle oluşturulan Tarım ve Kırsal Kalkınma Ödeme Kuruluşu akredite edilmelidir.

8 8. Eğer iki ayrı Ödeme Kuruluşu olacaksa, TMO nun Tarım Ürünleri Piyasa Düzenleme ve Ödeme Kuruluşu olarak ve IPARD Ajansı nın da Kırsal Kalkınma Destekleme ve Ödeme Kuruluşu olarak akredite edilmeleri sağlanmalıdır. Şekil 1. Ödeme Kuruluşlarının Genel İşleyişi ve Kurumsal İlişkileri TARIM ve KIRSAL KALKINMA BAKANLIĞI (Yetkili Otorite) AB KOMİSYONU Çalışma Ekibi (Akreditasyon Organı) SERTİFİKASYON KURUMU KOORDİNATÖR KURUM (IACS dahil) BANKA veya Ulusal Fon TMO (Müdahale Alımları ve İhracat Geri Ödemeleri) KIRSAL KALKINMA UYGULAMA ve ÖDEME AJANSI (Kırsal Kalkınma, DGD, Balıkçılık Destekleri ve Ulusal Destekler)

9 Şekil 2. Kırsal Kalkınma Uygulama ve Ödeme Ajansının Yapısı (Üyelikten önce) Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı AB Komisyonu İzleme Komitesi Sekretarya YÖNETİM KURULU Sertifikasyon Kurumu IPA Program Koordinatörlüğü IPARD Ajansı BAŞKANI ULUSAL FON (Yetkili Otorite) Seçim Komitesi Başkan Yardımcısı İhale Komitesi Uygulama Birimleri Her bir tedbir için Alt Komiteler İhale Birimi İç Denetim İnsan Kaynakları Hukuk Müşavirliği Eğitim IPA Programları Uyum Başkan Yardımcısı Yolsuzlukla Mücadele Basın ve Halkla İlişkiler Bilgi İşlem ve IACS Ödeme Birimleri Muhasebe Bölü mü Teknik Servis ve Kontrol Finansal Yönetim Uygulama Ofisleri (Uygulamadan Sorumlu Yerel Ofisler) Ödeme Ofisleri (Ödemelerden Sorumlu Yerel Ofisler) Başvuru Sahipleri (Çiftçiler, Şirketler, Belediyeler, vs.)

10 Kaynakça 1. Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı, Ankara, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Avrupa Birliğine Giden Yolda Türk Tarımı, Yayın No:2, Ankara, YILDIZ Fatih Feramuz, AB de müdahale ve Ödeme Kurumları, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Tarım ve Mühendislik Dergisi, sayı , Ankara, 2004, s AB Internet Erişim Sayfası, 5. AB Komisyonu Türkiye Temsilciliğinin Internet Erişim Sayfası, 6. AB Komisyonu Genişleme Genel Müdürlüğü TAIEX Ofisi Internet Erişim Sayfası, 7. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Internet Erişim Sayfası,