CLAUSEWITZ VE STRATEJ

Transkript

1 CLAUSEWITZ VE STRATEJ

2 CLAUSEWITZ VE STRATEJ Bolko von Oetinger Tiha von Ghyczy Christopher Bassford Çeviren Zülfü Dicleli

3 ISBN , The Boston Consulting Group, Inc. Orijinal ad ve yay nc s : Clausewitz on Strategy, Wiley Türkça yay n haklar John Wiley & Sons International Rights, Inc. taraf ndan sa lanm flt r. Optimist Yay nlar Telefon: Faks : e-posta: bilgi@optimistkitap.com Optimist yay n no. : 182 Konu : fl ve yönetim Yay na haz rlayan : Cemal Engin Bas m Düzelti Düzenleme Bask ve cilt : fiubat 2010, stanbul : Fevzi Gölo lu : Selim Talay : Acar Bas m ve Cilt San. Tic. A.fi. Beysan San. Sit. Birlik Cad. No: 26 Acar Binas Haramidere - AVCILAR / STANBUL Tel: Faks:

4 BOSTON CONSULTING GROUP STRATEJ ENST TÜSÜ Bruce Henderson 1963 y l nda The Boston Consulting Group u kurdu unda, ifl dünyas nda strateji konusu henüz pek araflt r lm fl de ildi. Askeri stratejinin ilkeleri uzun zamandan beri oldukça iyi gelifltirilmifl, hatta jeopolitik alana aktar lm fl olmakla birlikte, ifl hayat nda rekabet avantaj konsept ve dili henüz formüle edilmemiflti. Bizler BCG olarak bu konseptin 1960 lar n bafl nda ortaya ç kar lmas ve o zamandan bu yana olan gelifliminde oynad m z rolden gurur duyuyoruz. Stratejinin s n rlar n daha da öteye götürme yolunda bir ad m daha atabilmek için Bolko von Oetinger in yönetiminde Strateji Enstitüsü nü kurduk. Strateji Enstitüsü stratejinin do as n araflt r r. Bizim inanc m za göre strateji bir tak m cesur ad mlar ve bunlar n hatas z uygulanmas n n birlefliminden olufluyor. Bu cesur ad mlar n alt nda yatan stratejik öngörüleri ararken Strateji Enstitüsü dikkatini çok daha genifl sahalara yöneltmekte ve ço u zaman ifl hayat ndan oldukça uzak disiplinlerde filizlenen fikirleri de araflt rmaktad r. Enstitü, stratejik düflünme konusunda verimli bir fikir de ifl tokuflunu gelifltirmek üzere s k s k önde gelen akademisyenler ve ifl dünyas ndaki profesyonellerle iflbirli i içinde çal flmaktad r. Karfl l kl etkileflim ifl ve akademi dünyalar aras nda ve farkl akademik disiplinler aras nda sa l kl bir iflbirli ine temel olmaktad r.

5 Strateji Enstitüsü araflt rma sonuçlar n makale ve kitaplar yoluyla herkesle paylaflmay tercih ediyoruz. Bu bizim ilk kitab m z. Y llar içerisinde sizlerle birçok yeni öngörü ve fikri paylaflmaya devam etmek istiyoruz ve bunun gerek ifl dünyas nda gerekse toplum yaflam nda strateji konseptinin geliflmesine ve genifllemesine katk da bulunaca - n umuyoruz. Carl W. Stern The Boston Consulting Group, Inc. Baflkan Ocak 2001

6 Ç NDEK LER Bafllang ç 9 Girifl 11 stikrars zl n Kökenleri 13 fl Hayat Savafl De ildir 14 Zamandaki ve Zihinlerdeki Benzerlik 15 Clausewitz le Buluflmak 17 Tarihte Clausewitz 22 Düflünür Olarak Clausewitz 29 Günümüzde Clausewitz 40 Marie von Clausewitz: Öndeyifl 51 Strateji Dehas 57 Coup d Oeil 59 Dehan n Hizmetinde Teori 69 Stratejinin Alan 83 radelerin Çat flmas 85 Sürtünme 89 Stratejide Düflünce 99 Taktik ve Strateji 101 Basit, Ama Kolay De il 107 Sald r ve Savunma 113

7 Stratejinin Unsurlar 125 Stratejinin Dinami i 139 Stratejinin Erdemleri 159 Moral Kuvvetler 161 Ordunun Erdemleri 165 Komutan n Moral Erdemleri 173 Stratejinin Gayesi 181 Notlar 187 Boston Consulting Group Strateji Enstitüsü taraf ndan yay mlanm fl olan Clausewitz ve Strateji nin bu çevirisi Almanca baskısından (Clausewitz Strategie Denken, Carl Hanser Verlag: Münih, 2001) ngilizce çevirisiyle (Clausewitz on Strategy, John Wiley & Sons: New York, 2001) karfl laflt r larak yap lm flt r. Clausewitz metninin paragraf sonlar nda verilen sayfa numaralar flu bask ya aittir: Vom Kriege, Hinterlassenes Werk des Generals Carl von Clausewitz, Werner Hahlberg (ed.), Ferdinand Dümmlers Verlag, 19. bask : Bonn, Bu metnin yan s ra Savafl Üzerine nin ngilizce çevirisi de dikkate al nm flt r. On War, Michael Howard ve Peter Paret (ed.), Princeton University Press: Princeton, Clausewitz metninin bütününün Türkçe çevirisi için bak. Carl von Clausewitz, Savafl Üzerine, H. Fahri Çeliker (çev.) Özne Yay nlar : stanbul, 1999.

8 BAfiLANGIÇ Aral k ay nda bir gece. Etraf buz kesiyor. Toprak donmufl. Kar ya- yor. Burnunun önünü görmek mümkün de il. Tarih, 27 Aral k Litvanya. Çekilmekte olan Napolyon kuvvetlerini izleyen bir Rus birli i. Birlik gecelemek için bir ormanda kamp kurmufl. Orman n kenar nda nöbetçiler yerlerini alm fllar. Önlerinde boflluk uzan yor. Gece yar s, kaputuna s k s k ya sar lm fl bir Rus subay, çad r ndan ç k p nöbetçinin yan na yaklafl yor, onunla birkaç kelime konufltuktan sonra orman geride b rak p karanl kta gözden kayboluyor. Düflman Prusya kral n n 1806 da Jena ve Auerstadt savafllar nda yenik düflmesinin ard ndan Napolyon un yan nda savaflmak ve flimdi de Frans zlara artç l k yapmak zorunda kalan Prusya birlikleri fazla uzakta olmamal. Bir kaza n refakatindeki Rus subay fazla yürümek zorunda de il, yolu en çok yar m saat sürüyor. Sanki orada olduklar n biliyormufl gibi, tam da düflman Prusya birli inin nöbetçilerinin üstüne do ru gidiyor. Prusyal nöbetçiler kar n alt ndan birdenbire karfl lar na ç kan Rus subayla refakatçisini yakal yorlar. Rus a orada ne arad n soran nöbetçi subay flaflk nl k içinde kal yor. Albay üniformas içindeki Rus subay silahs z, mükemmel Almanca konufluyor ve komutan General Hans Yorck von Wartenburg la konuflmak istedi ini söylüyor. Nöbetçiler onu generale götürüyorlar. Yorck, gördüklerinden kuflkuya kap l yor ve öfkeleniyor: Rus asl nda Rus de il, Prusyal bir subay. Napolyon un ordusunda sa- 9

9 10 CLAUSEWITZ VE STRATEJ vaflmamak için Prusya ordusunu terk etmifl ve gönüllü olarak Rus ordusuna kat lm fl. Ad Carl von Clausewitz. Clausewitz Rus birli inin komutan general için önemli bir görev yerine getiriyor: Napolyon un yan nda savaflmak zorunda olan Prusya birli inin komutan n taraf de ifltirmeye ikna etmeye çal fl yor. Berlin de Clausewitz e karfl bir soruflturma yürütülmekte oldu u için, General Yorck vatan haini durumuna düflmek istemiyor, ama karfl karfl ya oldu u ikilem tam da bu: Bir yanda Prusya kral na karfl ç kmak durumunda kalmak var, bir yanda da yarars z bir savafl sona erdirmek. Yorck o gece bir karar veremiyor. Clausewitz Rus kamp na geri dönüyor. Bir sonraki gece karanl kta gene ayn yolculuk yap l yor, ama bu kez bir k zakla. Yorck Ruslar n daha üstün oldu una art k inanm yor, çünkü Frans z komutan n mesajlar kendisine Rus hatlar - n aflarak ulafl yor. Clausewitz Yorck a Rus genelkurmay n n bir yaz - s n gösteriyor; yaz da Ruslar n muazzam bir kuvveti harekete geçirdi i belirtiliyor. Bütün bunlar bir blöf mü, yoksa Prusya birli inin sonuna m iflaret ediyor? Yorck, Bunun do ru oldu u konusunda namusunuz üzerine yemin edebilir misiniz? diye soruyor Clausewitz e. Clausewitz yaz daki niyetin do rulu una kefil oluyor, ama orada tasvir edilen ad mlar n yaflama geçirilip geçirilmeyece i konusunda ayn fleyi yapamayaca n belirtiyor. Çünkü ekselanslar n n da bildikleri gibi, savaflta ço u zaman, bütün iyi niyetinize ra men kendinize önceden çizmifl oldu unuz hatt n gerisinde kal rs n z. 1 Clausewitz in dürüstlü ünden etkilenen Yorck taraf de ifltirir. Ertesi sabah, 30 Aral k 1812 günü, Tauroggen yak nlar ndaki bir de irmende, bir k sm Frans z, bir k sm Rus birliklerinde görev yapmakta olan Prusyal subaylar bir araya gelirler. Aralar nda Tauroggen Anlaflmas n imzalarlar Prusya birlikleri tarafs zl n ilan eder. Yorck anlaflma metnini kral na flu sözlerle yollar: Majesteleri, bir yanl fll k yapt msa, gönüllü olarak kafam ayaklar n z n önüne atmaya haz r m. 2 Kral anlaflmay onaylar, Prusya Fransa dan ayr l r. Napolyon un sonu bafllam flt r.

10 G R fi Bu bölümde yay nc lar, bu kitab niçin okumak zorunda oldu u ve mümkün olan en büyük yarar elde etmek için nas l okumas gerekti i konusunda okuru ikna etmek için her çabay gösterirler. Eserin yazar, teoriye olan sevgisini pratik konusundaki keskin duygusuna feda etmeyerek, hayranl k uyand r c bir irade gücü sergileyen ola anüstü bir düflünür olarak tan t l r. Okura, stratejinin son çözümlemede ak ll olman n yeni yollar n 3 aramaktan baflka bir fley olmad n n gösterilmesi amaçlan r.

11 12 CLAUSEWITZ VE STRATEJ Teorik düflünceler gelifltirmek için, son derece yüksek bir istikrars zl kla belirlenen bir de iflim döneminden daha elveriflli bir zaman olamaz. Bugün ekonomide tam da böyle bir dönem yafl yoruz. Prusyal savafl filozofu Carl von Clausewitz in ( ) stratejiye iliflkin temel görüfllerini gelifltirdi i dönemdeki politik durum için de ayn fleyi söyleyebiliriz. Bugün birçok düflünür, t pk Clausewitz gibi, tamamen düzensiz bir çevrede bu çevreye iliflkin düzenli bir düflünce aray fl içinde. Ama elde ettikleri flöhret ço u zaman pek k sa vadeli oluyor; gelifltirdikleri teoriler daha ilk olayda yalanlan nca istihzayla karfl lan yorlar. Böyle nahofl bir kaderden kaç nabilmesi için, teorinin istikrars zl - n özünü kavrayabilmesi ve dikkate almas gerekiyor. Savafl Üzerine, Clausewitz in 1832 de yay mlanm fl olan bu opus magnum u, hiçbir zaman ne alaya al nmaya ne de unutulmaya aday oldu. Bugün ise modern flirket stratejicileri taraf ndan dikkate al nmay hiçbir zaman olmad kadar hak ediyor. Çünkü bu eser, düzensizlik dönemlerinde düflünceye yeni bir düzen vermek ve istikrars z bir çevrede bile kendilerini kan tlayan kal c stratejiler gelifltirmek gibi, hiç de kolay olmayan bir görevi baflar yla yerine getirmifltir. Carl von Clausewitz in kiflili i de eseri kadar sayg y hak eder. Eserine, günümüzde de etkisini sürdüren ikna gücünü ve iç tutarl l - n kazand ran fley, Clausewitz in somut fikirlerinden çok savundu- u de er ve inançlard r. Yaz lar nda ve çevresindeki olaylar ve mesleki ya da kiflisel iliflkisi olan insanlar hakk nda düflündüklerinde kendi kiflisel özellikleri de yans r. Yaz lar, mesle inde ola anüstü kazan mlar elde etmek isteyen her birey için esinlendiricidir. Özellikle düflüncelerine s n r getirilmesine karfl gösterdi i direnç, günümüzde ifl hayat nda yer alan herkese örnek olmal d r. Son olarak vurgulamak gerekir ki, Clausewitz hem özel hem de mesleki hayat nda, zaferi ve yenilgiyi tatm fl, tutku dolu bir insand ve düflünceleri de bunlardan etkilenirdi.

12 G R fi 13 ST KRARSIZLI IN KÖKENLER T pk Bastille a hücumun Frans z Devrimi nin çok daha derin gerçekli i için oldu u gibi, modern teknoloji de günümüz ekonomisindeki hiç de daha az devrimci olmayan de iflim için öze iliflkin bir önem tafl maz. Bir devrimin as l gerçekli i hiçbir zaman gözle görülebilir yeniliklerin toplam ndan ibaret de ildir; bu gerçeklik daha çok bireyin geliflmesinin önündeki s n rlar yok etmeyi vaat etti i için birçok insan harekete geçiren merkezi bir fikirde ifadesini bulur. Ama bir fikir çok say da insan n enerji ve hayallerini aç a ç karacak kadar güçlü bir yank y ancak ender tarihsel durumlarda bulur. Bu gibi durumlarda bireysel çabalar bütün insanl k için elle tutulabilir olan ortak bir amaç halinde billurlafl r. Günümüzde ekonomide ve iflletmelerde gözlenen de iflim daha birçok gerileme döneminden geçecektir. Muhtemelen yavafllayacak, dirençlerle karfl laflacak ve öngörülemez yönlere sapacakt r. Ama bu de iflimin temelinde yatan fikir daha internetin, hatta bilgisayar n icad ndan çok daha önce genifl bir yank uyand rm flt. Bu fikrin ilerlemesini durdurmak art k mümkün de ildir. Bu fikir, insanlar n tek bafllar na ya da gruplar halinde ekonomik özerklik elde edebilecekleri ve bunu koruyabilecekleri fikridir. Bununla ilgili olarak, Marksist terminolojiyle konuflursak, üretim araçlar n n muazzam bir yeniden da l m ndan ve bir zamanlar Marksist teorinin geliflmesine as l itkiyi sa lam fl olan ekonomik koflullar n tasfiyesinin son aflamas nda bulundu umuzdan söz edilebilir tarihin bir cilvesi. Baz iflah olmaz Marksistleri oldukça k zd racak olsa da Marksist elefltiriye en iyi yan t getiren s n f savafl de il, bizzat ekonomi olmufltur. Bugün tan k oldu umuz yeniden da l m yeni teknoloji olmaks z n söz konusu olamazd. Ama hayallerin biçildi i kumafl teknoloji de ildir, hayaller her zaman özgürlüklerle ilgilidir. Ekonomide, maddenin hal dönüflümüne denk düflen, derin bir dönüflüm döneminde yaflamakta oldu umuz konusunda genifl bir görüfl birli i var. Bu görüfl birli i asl nda ekonomiyi ve insanlar n hayal

13 14 CLAUSEWITZ VE STRATEJ gücünü biçimlendiren devrimci bir fikrin var oldu una iliflkin az çok ifade edilmifl bir kabule dayan yor. Böyle bir dönemde hiç kimse gelecek konusunda iddiaya girmeyi göze alam yor ve her türlü hakl l k iddias ve kural bir süre için geri çekiliyor. Ama bu dönüflümü harekete geçiren ve onu öngörülemez k lan öncelikle teknoloji de il, ekonomik iliflkilerini yeniden tan mlayan ve bu yaparken yeni teknolojilerden yararlanan insanlard r. Bu dönüflüm birkaç y l içinde tamamlanacak de ildir, daha onlarca y l sürebilir. Bu süre içinde artan say da yeni teknoloji, ifl modeli ve hatta ulusal ekonomiler için yeni modeller ortaya ç kacakt r. Geleneksel ekonomik aktörlerin ve kurumlar n sahneden silindi ine ve sanki sihirli bir elin yerlerine yenilerini geçirdi ine tan k olaca z. Böyle bir dönemde sadece kendi deneyimine güvenmek baflar - n n önünü kesecektir. Yönetim aletleri daha gelifltirilir gelifltirilmez eskiyecek, klasik nas l-yapmal k lavuzlar ise en iyi durumda antika folklor kadar çekici olacakt r. Ama baflar l stratejiler gelifltirmek için gerekli yap tafllar hiçbir zaman olmad kadar bol olacakt r: tutkulu giriflimciler, cesur fikir ve bulufllar, yetenekli insanlar ve yenilikleri geleneksel s n rlara ald rmadan yarat c l kla yaflama geçirme yetene i. Böyle zamanlar hakiki stratejiciye s n rs z imkânlar sunar. Böylesi dönüflüm zamanlar ndan korkuya kap lmak bir yana sevinç duyan hakiki stratejici en çok Carl von Clausewitz in eserinden yarar sa layacakt r, çünkü Savafl Üzerine de söz konusu olan, sürekli yenilenmenin kavramsal tohumlar n kendi içinde tafl yan bir strateji felsefesidir. Bu felsefede mant ksal analiz, tarihsel ba lam duygusu, psikolojik anlay fl ve sosyolojik bilgiler iç içe geçerek stratejik düflünce ve davran fl n kapsaml bir anlat m n olufltururlar. Clausewitz in felsefesi stratejinin bir dogma haline gelmesine izin vermez, tam tersine devrimci zamanlar için bir strateji anlay fl n temellendirir. fi HAYATI SAVAfi DE LD R fl hayat savafl de ildir. Ekonomik rekabette çarp flman n s cakl n vurgulamak için zaman zaman baflvurulan karfl t yöndeki iddia, hofl

14 G R fi 15 görülebilir bir gazetecilik abartmas ndan baflka bir fley de ildir. fl hayat ile savafl birçok ortak unsura sahiptir, ama onlar harekete geçiren farkl ve ba daflt r lamaz kuvvetler ve ortaya ç kard klar sonuçlar temelinde, bütün zamanlar için ayr olgular olarak kalacaklard r. fl hayat n toplumun yarar na de er yaratmaktan ve bireyin toplumda üretici faaliyet gösterme arzusundan ayr düflünmek mümkün de ildir. Bu, günümüzde her zamankinden daha geçerlidir. Geleneksel olarak büyük örgütlerin damgalar n vurmufl oldu u ifl hayat, piyasan n gerilimlerine aç k olan ve ekonomik ba ms zl k isteyen yarat c kifliler için bir sahne haline gelmifl bulunuyor. Savafllarda bunlara benzer hiçbir fley yoktur. O nedenle savafl n yasall klar n ifl hayat na aktarmay veya tersini denemeyi ak ldan bile geçirmemek gerekir. Çünkü böyle bir fleyin sonucu gerçekli in tümden çarp t lmas olur ve bunun kimi semantik sohbetler ve ihmal edilebilir genellefltirmelerden öte bir yarar olmaz. Bu denli büyük bir çarp tman n nedeni, ifl hayat nda (örne in müflteriler gibi) ve savaflta (örne in düflman n imha edilmesi gibi) di er alanda hiçbir flekilde bir benzeri olmayan unsurlar n var olmas d r. fl dünyas n n temsilcilerine bu kitab sunarak biz de ayn yanl fl yap yor ve okurlar m z biraz önce kap lmamaya ça rd m z çabaya kendimiz destek sa l yor olmuyor muyuz? Clausewitz in seçilmifl ve yeniden bir araya getirilmifl fikirlerini gündeme getirirken, okuru bunlara gerek savafltan gerekse ifl hayat ndan soyutlayarak yaklaflmaya yöneltmek istiyoruz. Çünkü bu soyutlamayla okur yaln zca birinden di erine aktar labilir olmakla kalmayan, ayn zamanda her ikisini birbirine ba layan fleyi bulabilir strateji. ZAMANDAK VE Z H NLERDEK BENZERL K Savafl üzerine bir eserde ilk bak flta oldukça flafl rt c gelse de, Clausewitz kendisine kulak vermeye haz r her ça dafl yöneticiye aç k ve net bir flekilde seslenmektedir. Kuflkusuz günümüz okurlar n n dilini konuflmamaktad r. Ama çok daha de erli bir fleyi baflarmaktad r: Yöneticilerin zihnine seslenebilmektedir. Bu zihinsel benzerlik o kadar

15 16 CLAUSEWITZ VE STRATEJ aç k hissedilmektedir ki Clausewitz in savafl dilini modern ifl hayat - n n diline çevirmek hiç de zor olmazd, ama böyle kaba bir giriflim hem okura yap lm fl bir sayg s zl k, hem de yazara karfl ifllenmifl bir kabahat olurdu. 19. yüzy l Prusya s n n askeri-felsefi bir eserinin 21. yüzy l ifl hayat n n stratejik düflüncesini zenginlefltirmesi nas l mümkün olabilir? Aradan geçen bu kadar zaman içinde bu eserin de erini kaybetmemifl olmas, yaklafl k 200 y ll k toplumsal dönüflümlere ra men geçerlili ini korumas nas l söz konusu olabilir? Ve nas l olur da savafl ile ifl hayat aras ndaki esasl farkl l klara ra men günümüzün ça dafl yöneticisi için bir anlam tafl yabilir? Bu sorular n yan t basittir: Tafl yabilir, çünkü Clausewitz in gördükleri, yaflad klar, düflünce ve davran fllar özünde, bizim bugün de karfl karfl ya bulundu umuz ayn olgulara dayanmaktad r. Clausewitz bir yöneticinin zihnine hitap edebilir, çünkü onunla çok benzer bir flekilde düflünmektedir. Ama durun biraz! Bir an için yeni teknolojiler, küresel sermaye piyasalar, devlet düzenlemelerinin kald r lmas, internet, iktisap ve birleflmeler, giriflimci meydan okumalar, sanal para ve yo un ve flafl rt c de iflikliklere yol açan benzer çalkant l olgularla dolu bu ekonomik dönüflüm döneminde baflar l bir iflletmeyi yöneten ça dafl ifl liderini gözümüzün önüne getirelim. Askeri ifllerde bu gerçekliklerin hiçbiri söz konusu de ildir, hele bizim hayalimizde romantik sahnelerle, fl k davran fllarla ve saraylar n ihtiflam yla birlefltirdi imiz 19. yüzy l Avrupa s nda. Ama bu nezaket, incelik ve romantik duygusall k yüzeyinin alt nda benzersiz bir altüstlükle belirlenen bir Avrupa gerçekli i yat yordu; kökeninde, yükselmeye çal flan genç Prusya ile geçirdi i iç dönüflümle istikrars zlaflan ve öngörülebilir olmaktan ç kan güçlü Fransa aras ndaki çat flman n bulundu u bir altüstlük. ttifaklar n nefes kesici bir h zla ba tlanmas, bozulmas ve tekrar imzalanmas, bir yandan da o zamana kadar hayal bile edilemeyen ekonomik ve insani kaynaklar bir araya getiren ulus devletin muzaffer yükselifli buna ekleniyordu. Napolyon un Grand Armée si Rusya seferine ç kt - nda kifliden daha fazlayd. Fransa n n nüfusu o tarihten bu yana çok yavafl artm flt r (1800 y l nda 26 milyon olan nüfus günü-

16 G R fi 17 müzde 60 milyondur), ama bugün karfl laflt r labilir bir silahl kuvvet kurulmak istense, binlerce kilometrelik böyle bir sefer için en az 1 milyon kifli gerekirdi. Bu, flafl rt c bir askeri giriflimdi ve o nedenle bugün de hakl olarak hayranl kla an lmaktad r. Bu kadar muazzam bir orduyu toplamak, silahland rmak, e itmek, beslemek ve harekete geçirebilmek için bütünüyle yeni yöntemler, teknolojiler ve örgütlenme biçimlerinin gelifltirilmesi gerekiyordu. (Fransa n n Rusya ya düzenledi i 1812 seferinin gerçekleflebilmesi için önce Frans z fabrikatör Nicolas Appert in 1810 da, besinler için konserve kutular n icat etmesi gerekiyordu.) Daha önce de birçok çat flma ve savafl yaflanm flt, ama böyle büyük bir kararl l k ve yenilikçilikle ve geleneksel oyun kurallar tümden göz ard edilerek yürütülen bir sefer daha hiç olmam flt. nsanl k bugün oldu u gibi o gün de çalkant l, hatta kaotik diyebilece imiz bir de iflimle karfl karfl yayd. CLAUSEWITZ LE BULUfiMAK Clausewitz, daha hayat n n çok erken bir döneminde, tam da kariyeri yeniden iyi bir geliflme göstermeye bafllad nda, 51 yafl nda koleraya kurban gitti inde, bütün zihinsel enerjisini adad eserini henüz tamamlayabilmifl de ildi. Ölümünden sonra, taslaklar bir düzene sokarak yay mlamak kar s Marie von Clausewitz e (k zl k ad Kontes Brühl) kald. Marie, Clausewitz le romantik mutlulukla dolu ve Prusya toplumunda iyi bilinen bir yaflam geçirmiflti ve savafl n özünü araflt rma çabalar nda ona yetenekli bir entelektüel yoldafl olmufltu. Sonunda kitap Savafl Üzerine (Vom Kriege) ad yla 1832 y l nda yay mland. Kitap k sa süre içinde bir klasik haline geldi ve o tarihten bu yana Bat kültürünün bafl yap tlar ndan biri olarak kabul edilir. Çok kifli taraf ndan at fta bulunulan, ama çok az okunan bu kitab insanlar n ço u derin anlaml kazan mlar yla tan flmadan, sadece kulaktan dolma bilgilerle tan r. Clausewitz in savafla iliflkin so ukkanl analizini yanl fl anlayan birçok elefltirmen taraf ndan bu eser, s n rs z fliddetin kutsanmas olarak mahkûm edilmifl ve kötü gösterilmifltir.

17 18 CLAUSEWITZ VE STRATEJ Clausewitz in Yaflam nda Aflk Clausewitz 1831 de bir Prusya ordusunun kurmay baflkan olarak Polonya da bulunuyordu. Prusya birlikleri Polonyal lar n Rus iflgal kuvvetlerine karfl ayaklanmas n izliyorlard. Ayn zamanda Polonya da bafl göstermifl olan ve bat ya do ru yay lan dehflet verici kolera salg n na karfl bir tampon bölge oluflturuyorlard. Clausewitz kar s na s k s k ayr nt l ve sevgi dolu mektuplar yaz yordu. 29 Temmuz 1831 tarihli mektubu, çok ilginç bir flekilde, sanki ölece ini biliyormufl gibi kaleme al nm fl son bir vedalaflma gibidir: Bugün Rus ordusunun Varflova ya do ru harekete geçti i haberi geldi. E er öyleyse endifleyle beklemekte oldu um son büyük karar an - na fazla kalmad demektir. E er ölürsem, sevgili Marie, bu benim mesle imde ifller böyle oldu u içindir. Yeni bafllang ç yapman n fazla olana kalmam fl bir hayat için çok yas tutma. Budalal k öne ç k - yor ve nas l hiç kimse koleraya karfl mücadele edemiyorsa, buna da karfl ç kam yor. Budalal a kurban gitmek hiç olmazsa koleradan ölmekten daha az ac verici. nsan hükmünü ne kadar hor görerek bu dünyadan ayr ld m anlatmam mümkün de il. Bu hastal k ç lg nca yay lacak ve sa kalmam hiçbir flekilde mümkün görünmüyor; yani kaybedilecek fazla bir fley yok. Ne var ki senin için daha fazla fley yapamam fl olmak beni derin ac lara gark ediyor, ama bu benim suçum de il. Sad k mele im, bana hayatta sa lam fl oldu un destek için sana teflekkür ederim. Ah, seni ilk gördü üm anda, Bafllad her taraf m titremeye, Sanki bir mele in huzurundaym fl m gibi; Ve kalbim bafllad çocukça bir duaya: Oyalan, sevgili yabanc oyalan buralarda, Al kopar beni hayat n f rt nalar ndan Götür gözlerinin güzel bak fl içinden Hayat n huzur dolu bar fl na! Dostça verdin bana elini, Ve bir mele in koruyucu refakatinde

18 G R fi 19 K vr larak gidiyor yolumuz hayat n içinde Ve yükseliyor ruhumuz göklere. Bu m sralar hat rlad n m? Birleflmemizin bafllang c nda bu m sralar vard. Sonunda da onlar olmal. Sevgili mele im, daha iyi koflullarda tekrar görüflünceye kadar seni hasretle kucakl yorum. 4 Carl von Clausewitz Marie von Clausewitz Bu elefltirmenler söz konusu ça n neredeyse bütün düflünürlerinin (Kant ve Rousseau d fl nda) bar fl de il savafl normal durum olarak kabul etti ini görmezden gelmektedir. Savafl Üzerine afl r felsefi, çeliflkili ve bütününde zor anlafl l r olmakla da elefltirilmifltir ve bu elefltiriler pek de haks z say lmaz. Öte yandan kitap tekrar tekrar at flara kaynak olarak kullan lmaktad r.hatta bir keresinde onu okumam fl kifliler taraf ndan bu kadar çok at fta bulunulan bir baflka eser olmad da ileri sürülmüfltü. En çok at fta bulunulan sözler her seferinde insan gerçekten flafl rtacak kadar etkili deyifller olsa da ( Savafl politikan n baflka araçlarla sürdürülmesinden baflka bir fley de ildir cümlesini hepimiz duymufluzdur), onun eserinden al nt lar n rasgele kullan lmas bizi Clausewitz in düflüncesinden, ölümünden bu yana geçen 170 y l n yapabil-