Metodoloji. Katılımcı Eğitim Teknikleri Yetişkin Eğitimi

Transkript

1 Katýlýmcý Eðitim Teknikleri (Eðiticilerin Eðitimi) KATILIMCI KÝTAPÇIÐI Pratik Öðrenme Ýçin Katýlýmcý Yöntem ve Araçlar Sosyal Güvenlik Kurumunun Kapasitesinin Artýrýlmasý Capacity Building Social Security Institution

2 Metodoloji M M Metodoloji Katılımcı Eğitim Teknikleri Yetişkin Eğitimi Eğiticilerin Eğitimi i

3 Metodoloji M GİRİŞ Eğiticilerin Eğitimi ii

4 Ders Hazırlığı M 1 İçindekiler Modül Başlık Sayfa M1 Ders Hazırlığı 1 M 1.1 Katılımcı Öğretim Teknikleri Giriş 2 M 1.2 Eğitim yoluyla Gelişme Eğitim Gereksinimlerinin Belirlenmesi 4 M 1.3 Öğrenme Nasıl Gerçekleşir? 6 M 1.4 Öğrenme Ortamı 8 M 1.5 Ders HEDEFLERİ ve AMAÇLARI 10 M 1.6 Hedef Grup Profilleri 12 M 1.7 Ders Planlamasına Yönelik Yol Gösterici Notlar 15 M2 Öğretim Teknikleri 1 M 2.1 Uygun Öğretim Tekniğinin Seçilmesi 2 M 2.2 Beyin Fırtınasının Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 5 M 2.3 Rol Oyununun Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 7 M 2.4 Büyük Tartışma Grubunun Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 9 M 2.5 Küçük Tartışma Grubunun Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 14 M 2.6 Soru-cevap Tekniğinin Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 15 M 2.7 Planlanmış Saha Gezisinin Kullanılması için Yol Gösterici Notlar 20 M 2.8 İşaretleme Kutucuğu Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 28 M 2.9 Uygulamalı Vaka Çalışmalarının Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 32 M 2.10 Özet Tekniklerinin Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 36 M 2.11 Eğitmen Konuşmaların Yapılmasıyla İlgili Yol Gösterici Notlar 41 M 2.12 Tepegöz Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 53 M 2.13 Yazı Yüzeylerin Kullanılması için Yol Gösterici Notlar 56 Eğiticilerin Eğitimi iii

5 Ders Hazırlığı M 1 M 1 Ders Hazırlığı Modül Başlık Sayfa M1 Ders Hazırlığı M 1.1 Katılımcı Öğretim Teknikleri Giriş 2 M 1.2 Eğitim yoluyla Gelişme Eğitim Gereksinimlerinin Belirlenmesi 4 M 1.3 Öğrenme Nasıl Gerçekleşir? 6 M 1.4 Öğrenme Ortamı 8 M 1.5 Ders Hedefleri ve Amaçları 10 M 1.6 Hedef Grup Profilleri 12 M 1.7 Ders Planlamasına Yönelik Yol Gösterici Notlar 15 Eğiticilerin Eğitimi 1

6 Ders Hazırlığı M 1.1 Katılımcı Öğretim Teknikleri Giriş Bu modül etkili öğretim yapabilmek için grup eğitimi ve öğretimi alıştırmalarının nasıl yapılacağı konusunda açıklayıcı bilgiler içermektedir. Bu alıştırmalar katılımcıların katılımını ve kendi öğrenmelerinde aktif bir rol üstlenmelerini sağlar. İnsanlar yaparak, uygulayarak ve katkıda bulunarak öğrenirler. En üst düzeyde öğrenme, ancak katılımcıların öğrenme sürecini sevmesiyle mümkündür. Eğer öğrenme aktif olursa hem katılımcı hem eğitmen için eğlendirici olur. Sosyal Güvenlik ve Sağlık uygulamaları aktif ve pratik uygulamalar gerektirebilir. Eğer, gıda sektörüne yönelik bir Hijyen Eğitimi düzenlerseniz, bu eğitimin, daima uygulamaya dönük durumlarla bağlantılandırılması gerekir. Açıklanan tekniklerden bazıları pratik bilgilerinin kullanılmasını sağlamakta ve böylece öğrenmenin gerçek hayattaki durumlara ve sorun çözmeye yönelik kullanılması sağlanmaktadır. Yeni beceriler gerçek hayattan örneklere ve durumlara uygulanırsa, anlama olgusu derinleşir ve güçlenir. Gıda çalışanları için Hijyen Eğitimi gibi sektörel eğitimlerin pekçoğu kısa derslerle öğretilmektedir. Bu tür yoğunlaştırılmış eğitimlerde katılımcıların mümkün olan en kısa sürede etkili öğrenme ortamına alışması gereklidir. Bu, katılımcıların rahat ortamlarda, dersin başında tartışmaları sağlanarak ve derse katkıda bulunmaları teşvik edilerek başarılabilir. Uygulamalı çalışma alanlarını ziyaret etmek de bir öğrenim yöntemidir. Ancak bu ziyaretlerin insanlara azami düzeyde faydalı olacak şekilde önceden organize edilmesi gerekir. Her türlü iyi eğitim kapsamlı bir hazırlanma sürecini gerektirir ve burada derslerin en iyi şekilde nasıl hazırlanabileceğine dair faydalı öneriler sunulacaktır. Görsel yardımcı materyallerin en etkin ve faydalı şekilde kullanımı da ayrıntılı şekilde açıklanacaktır. İlerleyici, canlı ve etkili bir dersin içeriğini hazırlama konusunda eğitmen olarak sizlere yardımcı olacak bilgiler adım adım verilecektir. Öğrenmenin gerçekleşip gerçekleşmediği her zaman kontrol edilmelidir, bu hem katılımcıların hem de eğitmen olarak sizlerin yararınadır. Bazı yanlış anlamaların olduğunu görmek için sınav sonuna kadar beklemek kaynak israfından başka birşey değildir. Bunun için düzenli kontrol yöntemleri açıklanacaktır. Ayrıca sürekli olarak güncelleme yoluyla değişiklikler ve iyileştirmeler yapılabilmesi için derslerin etkililiğini saptama ve değerlendirme yolları da verilecektir. Çalışma hayatında gerçekleştirilen eğitimler çok kapsamlı bilgilerle doludur. Bu beceri ve teknikler, öğrenmek isteyen insanlara uygulamalı ve pratik bir şekilde öğretilmelidir. Unutmayınız ki, sizin bildiklerinize henüz sahip olmayan insanlar, bildikleriniz karışısında kendilerini zayıf hissettikleri için karşınızda oturuyorlar. Eğiticilerin Eğitimi 2

7 Ders Hazırlığı M 1.1 Bu kitapçığın tüm bölümlerinde yer alan ders planları bu beceri ve kavramları öğretmeye dönük faydalı tekniklerden bahsetmektedir. Bu bilgileri yapılması zorunlu olan işler olarak değil siz eğitmenlere faydalı olabilecek bir rehber olarak görmelisiniz. Bazı teknikler özellikle bazı durumlarda faydalıdır. Bu modülde hangi tekniklerin nasıl kullanılması gerektiğiyle ilgili yol gösterici bilgiler verilecektir. Lütfen bu tekniklerle ilgili bilgileri dikkatlice okuyunuz. Bütün etkili teknikler gibi bu tekniklerin de kapsamlı şekilde hazırlanması ve iyi kullanılması gerekir. Teknikleri kullanabilmek için denemeler yapınız, bunları kullanarak kazanacağınız güven, bu teknikleri sevmenizi sağlayacağı gibi öğrencileriniz de bu tekniklerin sağlayacağı faydaları seveceklerdir. Eğiticilerin Eğitimi 3

8 Ders Hazırlığı M 1.2 Eğitim Yoluyla Gelişme Süreç 1. Hedef departmanın veya grubun belirlenmesi 2. Gerçek eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi 3. Söz konusu gereksinimleri karşılayacak özel eğitim programlarının tasarlanması 4. Eğitimi gerçekleştirecek eğitmenlerin seçilmesi 5. Eğitim programının izlenmesi ve değerlendirilmesi, eğitim gereksinimlerinin düzenli olarak gözden geçirilmesi Eğitim sürecinde yer alan insanlar Katılımcılar genellikle yarı zamanlı veya hizmet içi eğitimin bir parçası olarak bir konuyu toerik veya pratik durumda öğrenmek isteyen yetişkin veya genç insanlardır. Ancak daha genel bir bağlamda düşünülürse katılımcı öğrenim gören herkestir denebilir. Eğitmenler katılımcı bağlamında düşünüldüğünde, resmi öğretim sıfatına sahip olan ve resmi bir öğretim kurumunda çalışan kişilerdir. Eğitmenler yetişkin veya mesleki bağlamda düşünüldüğünde, resmi sıfatı olmadığı halde iş hayatında ve çalıştığı sektörde deneyim kazanmış konu uzmanı kişiler eğitmenlerdir, örneğin bir sosyal güvenlik uzmanı. Bu durumda eğitmenlerin, çalışan arkadaşlarına bilgi aktarmak için gerekli olan iletişim ve metodoloji becerilerini göstermeleri elzemdir. Genellikle bu kişilerin eğitim ve bilgi aktarımı teknikleri konusunda temel bir eğitim almış olmaları gerekir. Bu kişiler aynı zamanda öğreticiler veya kolaylaştırıcılar olarak da tanımlanabilir ve dönemler halinde işyerinde çalışanlara eğitimler verirler. Eğitim koordinatörü bu kişi eğitim organizatörü olarak adlandırılabilir ve eğitmenlerle katılımcıları uygun bir mekanda buluşturmakla sorumludur. Ayrıca bu kişilerin eğitim dönemi için lojistik, organizasyonel veya ders programıyla ilgili düzenlemeleri de yapmaları gerekebilir. Kalifiye olsun veya olmasın bu kişilerin eğitim sağlayıcı olması da muhtemeldir. Hedef Kitle (potansiyel katılımcılar, bunların yöneticileri, birimleri veya kuruluşları) Her kuruluşta kalitenin ve verimin artırılması iyi yönetim, yeterli talimat, uygun çalışma ortamı ve sahip olunan gerekli becerilerle mümkündür. Bunu başarmak için herkes eğitime ihtiyaç duymaktadır ve duymaya devam edecektir. Belli bir yaşa veya mevkiye ulaştıktan sonra eğitimin gerekli olmadığı fikri çok yaygın olmakla birlikte yanlıştır. Eğitim İhtiyaçları Bireyler veya gruplar önemli eğitim ihtiyaçları olduğunu genellikle kabul etmezler. İnsanlar kendi isteklerini ifade edecektir ancak belirtilen istekler insanların gerçek ihtiyaçları değildir. Eğiticilerin Eğitimi 4

9 Ders Hazırlığı M 1.2 Genelikle de yöneticiler kendi personeli için eğitim yolları ararken aslında kendi eğitim gereksinimlerini göz önünde bulundurmazlar. Eğitim ihtiyaçlarının profesyonel olarak belirlenmesi ve aşağıdaki bileşenleri kapsaması gereklidir: Eğitim Koordinatörü ve Eğitmenler Organizasyon yöneticisi veya müdürü Katılımcılar Prosedürler Hedef kitle, yöneticiler ve diğer personelle görüşmeler rahat ve dostane bir ortamda, tercihen iş yerinde gerçekleştirilmelidir. Görüşmelerde aşağıdaki hususlardan emin olmanız gerekmektedir: İlgili çalışma süreci iyi anlaşılmıştır. Eğitim gereksiniminin belirlenmesi tehdit olarak değil fırsat olarak görülmektedir. İnsanlar nasıl çalıştıklarını düşünmeye ve hem başarılı oldukları hem de zorluklarla karşılaştıkları alanları ifade etmeye teşvik edilmiştir. Eğitim Programları Programlar eğitmenlerin veya eğitim sağlayıcıların tercihlerini yansıtmak yerine katılımcıların (iç müşterilerin) spesifik gereksinimlerini karşılayacak şekilde tasarlanmalıdır. Eğitmenlerin Güvenilirlik sağlamak için eğitmenlerin ilgili alanda deneyime, gerekli coşkuya ve bireylerarası iletişim becerilerine sahip olmaları gerekir. Ayrıca derse hazırlık ve dersin sunumu da çok önemlidir. Gözden geçirme ve değerlendirme Eğitim programlarının değerlendirilmesi zorlu ama gerekli bir süreçtir. Ayrıca eğitim gereksinimleri düzenli aralıklarla gözden geçirilerek güncellenmelidir. Eğiticilerin Eğitimi 5

10 Ders Hazırlığı M 1.3 Öğrenme Nasıl Gerçekleşir? Becerilerinizi nasıl öğrendiniz? Muhtemelen öğrendiklerinizin çoğunu uygulama sırasında yani bir işi yaparken ve pratiğe dökerken edindiğinizi kabul edeceksinizdir. Bir insanın birşey öğrenmesine yardım ederken öğrenme etkinliğinin en büyük kısmının uygulama sırasında gerçekleşeceğini unutmamalısınız. Katılımcılara işi anlatırsınız, işin nasıl yapılacağını gösterirsiniz, dikkatlerini işin tüm önemli yönlerine çekersiniz ancak öğrenme etkinliğinin çok büyük kısmı onlar işi yaparken gerçekleşir. Sizin rolünüz onların işi doğru yapıp yapmadıklarını kontrol etmektir ve onlar adına öğrenme sürecini kolaylaştırmaktır. Bu olgu şematik olarak şu şekilde gösterilebilir: Eğitmen %10 Anlatım Eğitmen %20 Gösterim Öğrenci %70 Uygulama Her türlü beceriyi edinmek için gerekli öğrenmenin %10 u anlatılanları dinleyerek, %20 si gösterilenleri izleyerek, %70 i ise işi yaparak gerçekleşmektedir. Katılım Neden Önemlidir? Öğrenme aktif bir süreçtir. Bilgi ve beceriler uygulamayla edinilir, eğitim ise bunun gerçekleşmesini sağlar. Katılım olgusu, insanlara bir sınıf ortamında yaparak öğrenme fırsatını sunar. Bunun sonucunda yeni becerinin edinilmesi daha çabuk ve daha etkili şekilde gerçekleşir. Aktif olmak ve eğitime dahil olmak katılımcılarınız için motive edici ve zihin uyarıcıdır. Eğitim süreci katılımcıları ne ölçüde kapsarsa katılımcılar da öğrendiklerini uygulamaya dökmeye o ölçüde istekli olurlar. Katılımcı Eğitim Tekniklerinin planlanmış ve yapılandırılmış şekilde kullanılması; Yeni becerilerin işte uygulanma olasılığının düşünülmesi için fırsat verecektir, Çok büyük oranda düşünce derinliğini teşvik edecektir, Grup üyelerinin birbirleri üzerinde olumlu ve yapıcı bir etkide bulunmalarını sağlayacaktır, Eğiticilerin Eğitimi 6

11 Ders Hazırlığı M 1.3 Eğitmenlere öğrenme sırasında gerekli destek ve rehberliğin sağlama fırsatını verecektir, Katıllımcılara takdir etme fırsatını verecektir, Katılımcılara birşeyler başarmakta oldukları hissini verecektir, Katılımcılara işi yaparken ihtiyaç duyacakları becerileri geliştirme fırsatı verecektir. Eğiticilerin Eğitimi 7

12 Ders Hazırlığı M 1.4 Öğrenme ortamı hem katılımcılar hem de eğitmenler için önemlidir. Mekan ve düzenlemeler gerçekleştirilen faaliyetlerin kabul edilebilirliğini etkileyecektir. Teçhizatın, kaynakların, sunum ve demonstrasyonların kalitesi dersin insanların gözündeki değerini ve kalitesini etkiler. Bunun önemi yetişkin eğitimi söz konusu olduğunda özellikle artar. Verimli çalışabilmek için insanların bulundukları ortamda kendilerini rahat hissetmeleri gerekir. İçecek (çay, kahve, su), kantin ve tuvalet gibi temel ihtiyaçlara cevap veren ve ulaşım, tesisler gibi mekanla ilgili konularda bilgi veren imkanlara ulaşabilmek herkes tarafından takdir edilecektir. Eğitimlere katılan çalışan insanların eğitim süresince kendi özel gündemleri ve ulaşılacak amaçları olabilecektir. Bu kişiler iş arkadaşlarıyla bağlantı kurmak veya eğitim yapılan yerde bulunan katılımcılarla veya diğer personelle bağlantı kurma fırsatını değerlendirmek isteyebilirler. Dolayısıyla gün boyunca özel imkanlara, örneğin telefon ve internete ulaşmak isteyebilirler. Herkesin biraz da olsa hareket etmesi ve zihninin canlı kalması için 45 dakikalık dersten sonra kısa molalar (10-15 dakikalık) planlayınız. Molalar aynı zamanda katılımcıların derste edindikleri yeni bilgilerin yerleşmesini sağlar. Yemek amacıyla veya mekan değişikliği için verilen daha uzun molalar katılımcılar tarafından diğer katılımcılarla fikir alışverişinde bulunmak için kullanılabilir. Eğiticilerin Eğitimi 8

13 Ders Hazırlığı M 1.4 Düşünceler Mekanlar ve tesisler birbirinden çok farklı olabilir ancak ilerleme sağlamak daima mümkündür. Mekan & Konfor Mevcut mekan acaba Işık Işıkların seviyesi acaba Ses Ses seviyesi acaba Sıcaklık Sıcaklık acaba Kontrol Listesi + insanların kolayca hareket etmesine olanak veriyor mu? faaliyetlerde ve grup düzenlemelerinde değişiklik yapmaya olanak veriyor mu? anlatılan veya gösterilen tüm bilgilere erişilmesine olanak veriyor mu? konforlu mu, gereksiz sorunlardan uzak mı? planlanmış olan faaliyetler için uygun mu? gün ışığındaki değişikliklerden, örneğin güçlü güneş ışığından veya karanlıktan önemli ölçüde etkileniyor mu? istenen amaca uygun mu istenmeyen seslerden (gürültüden) etkileniyor mu? yapılması istenen faaliyete uygun mu? makul derecede sabit ve kontrol edilebilir mi? Havalandırma Havalandırma acaba Oda düzeni Mevcut oda düzeniyle acaba mekanda boğucu bir hava olmamasını sağlıyor mu? istenmeyen seslere yol açmadan farklı koşullara uyabiliyor mu herkes yeterli yere sahip mi, derse tamamen katılabiliyor mu? faaliyetlerde değişiklik yapmaya olanak veriyor mu? değişik eğitim yöntemleri uygulanabiliyor mu? Görsel materyaller Mevcut görsel materyaller acaba dikkat dağıtacak şeyler, örneğin pencereden görünen manzara, kapının açılıp kapanması vb. asgariye indirilmiş mi? eğitim konusuna uygun mu? (Konuyla ilgisiz posterler/afişler veya gereksiz teçhizat, örneğin kullanılmayacak olan bir duvar saati veya projeksiyon aleti dikkati ciddi ölçüde dağıtabilir.) Eğiticilerin Eğitimi 9

14 Ders Hazırlığı M 1.5 Ders Hedefleri Ders yaparken sonuçta öğrenme etkinliği olmasını istersiniz. Öğrenme etkinliğinin gerçekleşip gerçekleşmediğini anlamanın yolu ise hedef grup üyelerinin önceden yapamadıkları birşeyi artık yapabilir olmalarını görmektir. Yaptığınız tüm eğitim faaliyetleri hem eğitmeni (sizi) hem de katılımcıları (hedef grubunuzu) kapsar. Her iki tarafın da eğitim sürecinde oynayacağı bir rol vardır ve dersi ayrıntıyla planlamadan önce bu rolleri belirlemeniz size çok yardımcı olacaktır. Eğitmenin rolü eğitim hedefini yazmak şeklinde tanımlanabilir. Hedefler dersinizin yönünü belirleyecektir. Hedef belirlemek için kendinize sormanız gereken iki soru vardır: 1. Dersimin konusu nedir? 2. Neden hedef grubumun bu konuyu öğrenmesini istiyorum? (Grup yeni bilgi ve becerileri nasıl kullanacak?) Bu iki soruya vereceğiniz cevaplar dersinizin hedefini oluşturacaktır. Örnek olarak aşağıdaki hedefleri inceleyiniz: 1. Konu Anahtar eğitmenleri hedef grup profili geliştirmeye teşvik etmek Hedef Eğitmenlerin dersleri özel hedef gruplara daha uygun hale getirilecek şekilde planlayabilmelerini sağlamak 2. Konu Gıda sektörü çalışanlarına mutfakta yemek yaparken kullanılacak hijyen ve sanitasyon ilkelerini anlatmak Hedef Katılımcıların bu ilkeleri gelecekteki derslerde mutfakta uygulamalarını sağlamak Eğitim hedefleri örnekleri yazarak pratik yapınız. (Konu olarak çok iyi bildiğiniz birşeyi seçiniz). Eğitim Hedefi: Eğiticilerin Eğitimi 10

15 Ders Hazırlığı M 1.5 Ders Amaçları Öğrenme amacı, eğitim sonucunda katılımcının yapabileceği şeyi tanımlayan ifadedir. Öğrenme etkinliğinin gerçekleşip gerçekleşmediğini anlamanın yolunun hedef grup üyelerinin eğitim öncesinde yapamadıkları birşeyi artık yapabilir olmalarını görmek olduğunu unutmayınız. Amacınızı her dersin planlanmış bir sonucu olmalıdır ilkesine göre düzenleyiniz. Bu sonucun dersinizin amacına uygun olup olmadığını kolaylıkla görebilirsiniz. Amacınız, ders planınızın önemli bir başlangıç noktasını teşkil etmektedir. Katılımcılarınızdan neler beklediğinizin bilincinde olarak dersinizi planlamaya başlarsınız o derse yönelik olarak çok olumlu bir yaklaşım benimsemiş olursunuz. Belirlediğiniz amaç sayesinde dersinizi değerlendirmeniz de mümkün olur. Amacınızı yazmak suretiyle katılımcılarınızdan beklediklerinizi de ifade etmiş olursunuz ve aşağıdaki hususları değerlendirme imkanına kavuşursunuz: katılımcılarınızın kaydettiği ilerleme katılımcılarınızın nihai performansının kabul edilebilirliği öğretim yöntemlerinizin etkililiği Eğer katılımcılarınızın iyi ilerleyemediğini veya beklediğiniz performansı göstermediğini düşünüyorsanız öncelikle kendi performansınızı ve öğretim yöntemlerinizi gözden geçirmeniz gerekir. Öğrenme amaçlarınızı ilk yazışınızda hedef grubunuzdan olması gerekenden çok fazla şey bekleme eğiliminde olduğunuzu farkedeceksiniz. Unutmayın ki değerlendirdiğiniz kişi bir eğitmen olarak kendinizsiniz. Örnek olarak aşağıdaki amaçları inceleyiniz: 1. Katılımcılar ders boyunca kendileri için ayrıntılı hedef grup profilleri yazacaklardır. 2. Gıda sektörü çalışanları genel hijyen ve sağlık, personel hijyeni, işyeri ve ekipman hijyeni, ürün hijyeni konularında şirket politikalarını açıkça ortaya koyan bir hijyen uygulama planı hazırlayacaklardır. Eğitim amaçları örnekleri yazarak pratik yapınız. Bir derse başlarken hedef ve amaçlarınız hedef grubunuza yazılı olarak açıklanmalıdır. Eğiticilerin Eğitimi 11

16 Ders Hazırlığı M 1.6 Hedef Grup Profilleri Sizin derslerinize, konferanslarınıza, demonstrasyonlarınıza, çalıştaylarınıza, beceri eğitimi derslerinize veya kısa derslerinize katılan insanlar sizin hedefinizdir. Bu etkinliklere grup halinde katılan insanlar ise hedef grubunuzu oluştururlar. Grup eğitimi derslerinizi planlamaya başlamadan önce hedef grubunuzu ne kadar iyi tanırsanız gruptaki insanların eğitimine katkıda bulunma oranınız ve olasılığınız artacaktır. Hedef grup profili ise eğitim verdiğiniz gruptaki insanların genel fotoğrafını veren özelliklerin bir listesi olarak tanımlanabilir. Hedef grup profilleri size derslerinizi planlarken yardım eder ve aşağıdakilerin gerçekleşmesini sağlar: Hedef grubunuza hem teknik hem de sosyal anlamda uygun mesajlar verirsiniz. Bu mesajları verirken uygun öğretim yöntemlerini kullanırsınız. Bu öğretim yöntemlerini destekleyecek uygun yardımcı öğretim materyali kullanırsınız. Derslerinizi planlarken hedef grup profillerini aşağıdaki hususlarda karar vermek için kullanmanız mümkün olacaktır: Mesajınız basit mi yoksa biraz daha teknik mi olmalıdır? Mesajınızı en iyi şekilde verecek öğretim yöntemleri hangileri olmalıdır? (Örneğin sınıfta ders anlatmak mı, tartışma yapmak mı, demonstrasyon yapmak mı yoksa kağıt dağıtmak mı?) Hedef grubun en iyi şekile anlayabileceği yardımcı öğretim materyalleri hangileri olmalıdır? (Örneğin resimler mi, yazılar mı, modeller mi, oyunlar mı, durum çalışmaları mı yoksa gerçek çalışmalar mı?) Bir hedef grup profilini oluşturan özellikler ortak başlıklar halinde gruplandırılabilir. Bu ortak başlıklar şunlardır: Sosyal durumla ilgili bilgiler Okul ve eğitim bilgileri İş deneyimi Kişisel özellikler Eğiticilerin Eğitimi 12

17 Ders Hazırlığı M 1.6 Hedef Grup Profilleri Aşağıda bu ortak başlıklar altında ele alınabilecek kimi özelliklerin örnekleri verilmiştir: Sosyal Durumla İlgili Bilgiler yaş, cinsiyet, medeni durum doğum yeri, ev adresi topluluktaki sorumluluğu Okul ve Eğitim Bilgileri eğitim durumu yabancı dil, kelime dağarcığı İş Deneyimi deneyim, beceriler iş tanımı, yapılan iş alınan eğitimler Kişisel Özellikler tutumlar, sabit fikirler motivasyon, beklentiler ilgi alanları, sorumluluklar Unutmayın! Hedef grubunuzu tam olarak tanımanız ve anlamanız, öğrenmeyi daha etkili hale getirmenize ve buna göre eğitiminizi planlamanıza yardımcı olur. Eğiticilerin Eğitimi 13

18 Ders Hazırlığı M 1.6 Hedef Grup Profilleri Hedef Grup:... Sosyal Durumla İlgili Bilgiler erkek/kadın : yaş : evli/bekar : doğum yeri : ev adresi : topluluktaki sorumluluğu : Okul ve Eğitim Bilgileri eğitim durumu : yabancı dil : kelime dağarcığı : İş Deneyimi iş tanımı : yapılan iş : alınan eğitimler : deneyim : beceriler : Kişisel Özellikler tutumlar : sabit fikirler : motivasyon düzeyi : beklentiler : ilgi alanları : sorumluluklar : Eğiticilerin Eğitimi 14

19 Ders Hazırlığı M 1.7 Ders Planlamasına Yönelik Yol Gösterici Notlar Giriş Ders programının etkili olması sadece ve sadece öğretim tekniklerinin zamanlamasının ve seçiminin dikkatlice düşünülmesine bağlıdır. Ders programı hazırlarken hesaba katılması gereken ve aşağıda belirtilen birkaç farklı nokta daha vardır. 1. Öğrenme ortamını eğitmen yaratır. 2. Yeni bilgiler verilmeden önce düşünme etkinliği teşvik edilmelidir. 3. Grup kimliği kısa süre içinde kurulmalıdır (tartışma grupları kullanınız). 4. Tartışma gruplarındaki insanlar arasında anlaşma sağlanmalıdır. 5. Kavramlar sadece eğitmen ile katılımcı arasındaki ilişkiden ziyade katılımcıların kendi aralarındaki etkileşimle objektif olarak incelenmelidir. 6. Grubun düşüncelerinin görsel olarak sunulması da çok önemlidir. 7. Her katılımcının katkısı grup ve eğitmen tarafından takdir edilmelidir. 8. Ders programının bütününü canlı kılmak için küçük grup başarısı kullanılmalıdır. 9. Eğitmenin derse sağlayacağı katkının zamanlaması grubun ihtiyaçlarına uygun olmalıdır. 10. Eğitmenin sağlayacağı geri bildirim grubun düşüncesini onaylamalı, yorumlamalı ve geliştirmelidir. Yukarıda belirtilen bu on hususu gerçekleştirmek için aşağıdaki yapı önerilmektedir: Programın Yapılandırılması 1. Amaçların Belirlenmesi Net olmayan genel bir cümle yerine kesin yargıları olan ders amaçları listesi çıkarmak önemlidir. Yazdığınız her alt-amaç ana içerik alanının bir parçasını oluşturur. 2. Hedef Kitlenin Belirlenmesi Grubun gerçek ihtiyaçlarının saptanması çok önemlidir. Bu ihtiyaçlar grup üyelerinin ne bildikleri ve ders sonucunda ne öğrenecekleri üzerine kurulmalıdır. Eğiticilerin Eğitimi 15

20 Ders Hazırlığı M 1.7 Hedef Kitlede yer alan ana başlıklar şunlardır: Yaş İş Deneyim türü ve süresi Katılımcıların şu anda yapabileceği şeyler ve ders adıyla ilgili bildikleri şeyler 3. Teçhizat Listesi Gerekli teçhizatın tam listesi ders sırasında sıkıntı yaşanmasını çok büyük oranda engelleyecek ve çok büyük bir profesyonellik havası kazandıracaktır. 4. Dersin Yapılandırılması Her program aşağıdaki şartların gerçekleşmesini sağlamalıdır: Tüm konuşmalardan sonra grup haline gelinerek bir çeşit katılım sağlanmalıdır Grup ilişkileri erkenden kurulmalıdır Bir sonraki dersle ilgili daima bir bağlantı kurulmalıdır Konuşma ve yapma arasında bir denge kurulmalıdır Öğleden sonraki derslerden en iyi şekilde yararlanılmalıdır Katılımcıların öğrendikleri ve işlerine geri döndüklerinde uygulayacakları şeyleri gözden geçirmeleri için uygun fırsatlar sunulmalıdır. 5. Konuşmacılardan En İyi Şekilde Faydalanma Ders programının dışarıdan konuşmacıları gerektireceği durumlar olacaktır. Bu durumlarda aşağıdaki hususlar tavsiye edilmektedir: Konuşmacıya, katılımcılara dağıtılan kağıtların kapsamını ve faydasını söyleyiniz Konuşmanın kısa, amaca uygun ve içerikli olmasını sağlayınız Katılımcıların düzeyini ve dinleyici türünü (ve sayısını) belirtiniz Konuşmacıyı sorulardan faydalanmaya teşvik ediniz (geribildirim) Gayrıresmi ortam yaratılması ve dinleyiciye adaptasyon sağlanması için çalışınız Eğiticilerin Eğitimi 16

21 Ders Hazırlığı M 1.7 Programda Ne Yapılacağına Karar Verilmesi Programda yer alan amaçlardan her biri için aşağıdaki hususları düşünmeniz gerekir: 1. Bilgiyi nasıl sunacaksınız? 2. Bu bilgiyi kullanarak nasıl uygulama yapacaksınız? 3. Yapılan yanlışları nasıl düzelteceksiniz? Bunun yanında aşağıdaki öneriler de program boyunca katılımcıların faaliyetlerinde değişiklik yapılması fırsatı yaratabilir: Akşam programı Giriş Tartışma grubu Konuşma + Soru & Cevap Alıştırma veya Özet 15 dakika 20 dakika 30 dakika 40 veya 10 dakika Yarım günlük program Giriş 10 dakika Tartışma grubu 20 dakika Amaç 1 Konuşma + Soru & Cevap 30 dakika Alıştırma 40 dakika Beyin Fırtınası 10 dakika Konuşma + Soru & Cevap 30 dakika Amaç 2 Planlanmış Ziyaret veya Alıştırma 40 dakika Özet/Eylem planı 30 dakika Tam günlük program Giriş 15 dakika İşaretleme kutucuğu 20 dakika Amaç 1 Konuşma + Soru & Cevap 30 dakika Alıştırma 40 dakika Beyin Fırtınası 10 dakika Konuşma + Soru & Cevap 30 dakika Amaç 2 Öğle yemeği Eğitim ziyaretleri 45 dakika Tartışma grubu 29 dakika Konuşma + Soru & Cevap 30 dakika Amaç 3 Alıştırma 60 dakika Özet/Eylem Planı 30 dakika Eğiticilerin Eğitimi 17

22 Ders Hazırlığı M 1.7 Planlama Formatı Ders Adı: Amaçlar: Tabloda örnek zaman ve kullanılması gereken eğitim teknikleri yer almaktadır. Oturum adı Zaman İçerik Eğitim teknikleri Giriş 9:20 Konuşma Eğitimin faydaları 9:25 10:30 Tartışma grubu Eğitmenin görevi 10:00 10:30 Konuşma ve Soru & Cevap Kahve Konuşmayla ilgili grup çalışması Konuşma Analiz ihtiyacı Grup çalışması 10:45 11:50 Gruplaşma 11:30 12:00 Konuşma ve Soru & Cevap 12:00 12:15 Tartışma grubu İnsanlar neden öğrenmek ister? Sonuçlar 12:15 12:30 Özet Öğle yemeği Beceri analizi yöntemi 2:00 2:15 Beyin fırtınası Bir araç olarak beceri analizi 2:15 2:45 Konuşma ve Soru & Cevap Grup çalışması 2:45-3:30 Gruplaşma Çay Dersin bitirilmesi 3:30 3:45 Özetleme tekniği Eğiticilerin Eğitimi 18

23 Ders Hazırlığı M 1.7 Kayıt Formu Tarih Zaman No Başlık İçerik Eğitmen Yorumlar Eğiticilerin Eğitimi 19

24 Öğretim Teknikleri M 2 M 2 Öğretim Teknikleri Modül Başlık Sayfa M2 Öğretim Teknikleri 1 M 2.1 Uygun Öğretim Tekniğinin Seçilmesi 2 M 2.2 Beyin Fırtınasının Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 5 M 2.3 Rol Oyununun Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 7 M 2.4 Büyük Tartışma Grubunun Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 9 M 2.5 Küçük Tartışma Grubunun Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 13 M 2.6 Soru-cevap Tekniğinin Kullanımı Konusunda Yol Gösterici Notlar 14 M 2.7 Planlanmış Saha Gezisinin Kullanılması için Yol Gösterici Notlar 19 M 2.8 İşaretleme Kutucuğu Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 27 M 2.9 Uygulamalı Vaka Çalışmalarının Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 31 M 2.10 Özet Tekniklerinin Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 34 M 2.11 Eğitici Konuşmaların Yapılmasıyla İlgili Yol Gösterici Notlar 38 M 2.12 Tepegöz Kullanımı için Yol Gösterici Notlar 50 M 2.13 Yazı Yüzeylerin Kullanılması için Yol Gösterici Notlar 53 Eğiticilerin Eğitimi 1

25 Öğretim Teknikleri M 2.1 Uygun Öğretim Tekniğinin Seçilmesi Kullanabileceğiniz eğitim/öğretim teknikleri aşağıda sıralanmıştır: Büyük tartışma grubu Küçük tartışma grubu Beyin fırtınası Rol oyunu İşaretleme kutucuğu tartışması Soru cevap tekniği Resimli konuşma Uygulamalı durum çalışması Planlanmış ziyaretler Özet tekniği Bu liste çok kapsamlı bir liste değildir. Öğretim için size yardımcı olabilecek başka teknikler olabileceği gibi bazi kişiler bu listedeki tekniklerin başka isimler taşıyan değişik varyasyonlarını kulanabilmektedir. Bütün katılımcı teknikler öğrenmeyi hem katılımcı hem de eğitmen için daha aktif ve eğlenceli hale getirerek daha etkili kılmak için tasarlanmıştır. Bu yolla katılımcılar dinleyip not almaktan çok derse katılmaya istek duyarlar. Bazı katılımcı teknikler belli zamanlar için uygundur. Aşağıda bu tekniklerin nasıl ve ne zaman kullanılacağına dair yol gösterici bilgiler bulunmaktadır: Başlama teknikleri, Bir grubu dersin başında bir faaliyetle ısındırmak amacıyla kullanılabilir Grup içinde tanışıklığı kısa sürede sağlar ve utangaç kişilerin gecikmeden katılımda bulunarak kendilerine güven sağlamalarına olanak verir. Eğitmene katılımcıların sahip olduğu deneyimin kapsamını gösterir Grup içinde ders konusunun önceden bilinmesini ve anlaşılmasını sağlar Eğitmenin kısa sürede öğretimin hangi düzeyde olması gerektiğini tespit etmesini sağlar Eğiticilerin Eğitimi 2

26 Öğretim Teknikleri M 2.1 Başlama teknikleri arasında: Kendini tanıtma tekniği İşaretleme kutucuğu tartışması Büyük tartışma grubu Beyin fırtınası yer alır. Yön değiştirme teknikleri Dersin yönünü değiştirmek için kullanılabilir Dikkatin yeni veya farklı bir konuya çekilmesini sağlar Moladan sonra zihnin tekrar konsantre olmasını sağlar Ortaya çıkan bir sorundan, örneğin kavga veya kazadan sonra eski duruma geri dömnek için kullanılabilir. Yön değiştirme teknikleri arasında: Beyin fırtınası Büyük tartışma grubu Küçük tartışma grubu İşaretleme kutucuğu tartışması Soru ve cevap yer alır. Anlamayı derinleştiren pratik teknikler Eğer katılımcılarınıza yeni birşey öğreneceklerini vaat ederseniz bu teknikler onlara yeni bir beceri kazandıklarını kanıtlamak için işinize yarayabilir Bu teknikler dersteki öğrenmeyle canlı, gerçek ve uygulamalı durum arasında bağlantı kurar Öğrettiklerinizin içeriğinin yerinde olup olmadığını gösterir Öğrettiklerinizin değerinin teyit edilmesini sağlar Katılımcılara yeni becerilerini uygulamaları için güven verir Eğitmene yanlış anlamaları ve hataları düzeltme fırsatı verir. Anlamayı derinleştiren pratik teknikler arasında: Uygulamalı durum çalışması Soru ve tartışma Planlanmış ziyaret Rol oyunu yer alır. Eğiticilerin Eğitimi 3

27 Öğretim Teknikleri M 2.1 Taahhüt kazanma tekniği Öğretimden sonra katılımcılardaki değişikliği ölçebilmemiz gerekir Öğretimden sonra katılımcılar yeni becerilerini uygulamaya koyacaklarına dair söz vermelidir Eğer katılımcılar değişmeye söz verirse ve verdikleri sözü yazarlarsa sözlerini tutmaları %80 daha muhtemeldir. Örnekler: uygulama kararlılığı eylemde bulunma niyeti ileri düzey becerileri kullanmaya söz verme yeni teknikleri kullanmaya söz verme Taahhüt kazanma tekniklerine örnek olarak Eylem Planları gösterilebilir. Bu eylem planları aşağıdaki şekillerde olabilir: Size... nın en faydalı olan yönünü yazınız.... nın sonucunda yapacağınız iki şeyi yazınız.... nın sonucunda gerçekleştireceğiniz bir değişikliği yazınız. Eylem Planları form halinde hazırlanabileceği gibi katılımcılardan taahhütlerini bir kağıda yazmaları da istenebilir. Eylem Planlarının eğitmenler için değil katılımcılar için olduğunu unutmayınız. Bu planlar daha sonra toplanmamalıdır, bunun yerine katılımcılardan yazdıklarının örneklerini okumaları istenebilir. Eğiticilerin Eğitimi 4

28 Öğretim Teknikleri M 2.2 Beyin Fırtınası nın kullanımı konusunda yol gösterici notlar Giriş Beyin fırtınası, kısa bir süre içinde bir grup insandan çok sayıda fikir alma yoludur. Bu teknik kendi kullanım alanlarında yani yenilik ve sorun çözme alanlarında çok faydalı bir tekniktir, ancak aynı zamanda da çok iyi bir eğitim tekniğidir. Teknik 1. Amaçlar Bir konu hakkında geniş kapsamlı ve özgürce düşünmeyi teşvik etmek Grubun konunun hem genişliğini hem de ayrıntılarını görmesini sağlamak Gruptaki herkesi katılmaya teşvik etmek Eğitmene grubun deneyimi hakkında bir fikir vermek Bir tartışmaya veya bir konuya giriş niteliğinde olmak En kısa süre içinde ve mümkün olan en üst düzeyde deneyimlerin, eğitimlerin ve fikirlerin paylaşılmasını sağlamak Bir oturumu canlandırmak katılımı artırmak 2. Hazırlık Teçhizat: Yazı tahtası, tepegöz cihazı veya boş kağıt (bunlardan birinin seçimi bilgilere art arda başvurmak gerekip gerekmediğine bağlıdır). Grup büyüklüğü: Gruptaki kişi sayısını 6-20 arasında olması gerekmektedir. Zaman: Bir konunun başlangıcında; Normalde dersin başında kullanılmaz, çünkü fikirler çok yavaş ilerler. Etkinlik 3-4 dakika sürmeli ve sonuçta 60 farklı fikrin bulunduğu bir liste ortaya çıkmalıdır. 3. Beyin fırtınası oturumunun yönetilmesi Yazı tahtası, tepegöz cihazı veya boş kağıt üzerine konuyu yazınız yazının görünür bir şekilde kalmasını sağlayınız. İnsanların akıllarına gelen her ne olursa olsun bir veya iki kelimelik fikirlerini söylemelerini isteyiniz. Katılımcılardan özgürce düşünmelerini ve kimi fikirlerin başta aptalca görünebileceği konusunda endişelenmemelerini isteyiniz. Eğiticilerin Eğitimi 5

29 Öğretim Teknikleri M 2.2 Katılımcılardan kendilerinin veya başkalarının fikirleriyle ilgili yargı ve yorumlarını belirtmek için oturumun sonunu beklemelerini isteyiniz. Katılımcılardan sürekli olarak fikir üretmelerini isteyiniz. Katılımcılara diğer katılımcıların fikirlerinden hareketle de fikir geliştirilebileceğini hatırlatınız. Belirtilen fikirleri okunaklı şekilde hızla yazıp numaralandırınız. Hiçbir fikrin atlanmadığından emin olunuz. Bazen fikirlerin akışını sağlamak için kendiniz de fikir belirtiniz. Fikirlerin listesini görünür bir yerde tutunuz, böylece yazılmış olan fikirlerden hareketle yeni fikirler doğması sağlanabilir. Oturum tıkanırsa konuyu katılımcılara tekrar hatırlatınız. Konuyla ilgili yeterli miktarda fikir elde ettiğinizi hissettiğinizde oturumu sona erdiriniz, bundan sonra çok uzun süre devam etmek anlamsızdır. Katılımcılardan önerileri okumalarını ve ortaya çıkan genel resme bakmalarını isteyiniz. Liste tamamlandığında elde edilen bilgiler bir konuşma veya konferans ya da topluluk veya grup toplantıları için çok faydalı olabilecektir. Özet Beyin fırtınası, derste katılımcıları motive etmek veya belli bir oturumu canlandırmak için kullanılan mükemmel bir yöntemdir. Herkesin katılımı sağlanmakta, insanlar düşünmeye sevkedilmektedir. İnsanların katkıları bir araya getirildiğinde konunun genişliği de hemen ortaya çıkmaktadır. Eğitmen için beyin fırtınası etkinliği çok yararlıdır, çünkü bu sayede katılımcıların toplam bilgisi ve deneyiminin türü ve ölçüsü hakkında bilgi sahibi olabilmektedir. Bu, katılımcıların gerçek ihtiyaçlarının ortaya çıkarılmasını ve eğitmenin onlara yönelik yaklaşım geliştirmesini sağlaması bakımından çok önemlidir. Eğiticilerin Eğitimi 6

30 Öğretim Teknikleri M 2.3 Rol Oyunu nun kullanımı konusunda yol gösterici notlar Amaç: Bu faaliyetin amacı katılımcılara ilgili ana karakterlerin yerine geçebilecekleri bir durumu mini bir oyun halinde canlandırmaları için fırsat verir. Bu durum olayı farklı perspektiflerden görmek için yarı-gerçek bir fırsat verir ve bireysel sorunların ve ihtiyaçların daha geniş kapsamda anlaşılmasına imkan tanır. Rol oyunu ayrıca mizah ve farklı bir eğitim ortamı sağlayabilir. Dersin düzenlenmesi: Not: Eğitmen dersin yönetilmesi konusunda çok önemli bir role sahiptir! 1. Sahne dekorunun kurulması rol oyununun gruba açıklanması ve ardından oyun un kısaca tarif edilmesi. (Anahtar nokta 1 eğitmen tarafından önceden yazılı bir özet hazırlanmalıdır.) 2. Rollerin kişilere dağıtılması. Bu kişilere oynayacakları rollere dair yazılı bilgiler verilecektir. (Anahtar nokta 2 oyuncuların birbirlerine ait bilgileri görmemekeri gerekmektedir.) 3. Dinleyiciler arasından yazılı, sesli veya görüntülü olarak not alacak olan kaydediciler in belirlenmesi. 4. Oyunculara görevlerini planlamaları için kısa bir süre tanınması (Anahtar nokta 3 dinleyiciler de dahil tüm grubun sürece dahil edilmesi, her bir oyuncu ya bir katılımcı grubu tahsis edilmesi.) 5. Rol oyunu gerçekleşir, tartışmaların kesintiye uğramadan, özgürce gelişmesine izin verilir (Anahtar nokta 4 rol oyunu için zaman limiti belirlenir, örneğin 15 dakika.) 6. Oyuncular için kısa bilgilendirme oturumu (Anahtar nokta 5 idnleyicilerden uzakta yapılmalı ve eğitmen tarafından yönetilmelidir. Oyuncuların serinlemesini ve rollerinden kurtulmalarını sağlar.) 7. Kayıt görevlilerinin verdiği yazılı kayıtlar veya görsel işitsel raporları kullanarak dersi tüm grupla birlikte (dinleyiciler + oyuncular ) gözden geçiriniz. 8. Dersin sonuçları kaydedilir grup tartışmalarının ardından poster kısmına geçilir (Anahtar nokta 6 rol oyununun kapsadığı durumla ilgili olarak belli sonuçlara ulaşılmış olması önemlidir) Eğiticilerin Eğitimi 7

31 Öğretim Teknikleri M 2.3 Rol oyunu örnekler: İşletme sahibi ve banka müdürü iş kredisiyle ilgili tartışma yapıyorlar. Restoran sahibi ve müdürü ürün planlama toplantısı yapıyorlar. Bazı İlave Notlar Katılımcılarınızın neden rol oyununu kullandığımızı anlamış olduklarından emin olunuz. Rol oyununun kullanılmasının sebepleri aşağıda sıralanmıştır: Katılımcıların zaten öğrenmiş oldukları bir konuyu daha iyi anlamalarını sağlamak Farklı bilgi ve becerileri birleştirmek Öğrenilen bilgilerin uygulamadaki halini görmek (Grubunuzdan Rol Oyununu ne zaman kullandıklarıyla ilgili örnek vermesini istediğinizde, bu örnekleri not halinde yazmak iyi bir fikir olabilir). Eğiticilerin Eğitimi 8

32 Öğretim Teknikleri M 2.4 Giriş Büyük Tartışma Grubu nun kullanımı için yol gösterici notlar Büyük tartışma grubu son yıllarda çok yaygın olarak kullanılan bir katılımcı öğrenim tekniği haline gelmiştir. Bu tekniğin kullanımında önemli oranda deneyim kazanılmıştır. Aşağıdaki notlar eğitmen için en önemli olabilecek noktaları içermektedir. Bu yöntemin dersin başında mı yoksa daha ileri bir zamanında mı kullanılması gerektiğiyle ilgili bazı farklar ortaya çıkmıştır. Bu notlar, başka şikilde ifade edilmemesi durumunda, girişte (ilk saatte) kullanılan büyük tartışma grubuna yöneliktir. Bu teknik aşağıdaki başlıklar halinde incelenecektir: 1. Amaçlar 2. Hazırlık 3. Brifing 4. Eğitmenin Rolü 5. Geri bildirim. Girişte kullanılmayan büyük tartışma grupları 6. Yapılması ve yapılmaması gerekenler 1. Amaçlar ve Faydalar Amaçlar Gerilimi azaltmak ve çalışma ilişkileri kurmak Dikkati konuya yöneltmek Fikirlerin paylaşarak tutumları ve bilgileri değiştirmek Etkileşim yaratmak Bir sonraki ders için temel oluşturmak Dersleri bağlamak Erken başarı sağlamak Faydalar Katılımcıların kendi yerlerinde kalmalarını sağlar Rahatlık verici bir gürültü yaratır Eğitmenler katılımcıları çok iyi şekilde gözlemleyebilir Herkes katkı sağlayabileceğinin farkına varır Diğer gruplardaki konuşmalardan fikirler yakalanabilir Eğiticilerin Eğitimi 9

33 Öğretim Teknikleri M Hazırlık Büyük tartışma grubu sorusu net ve özlü olmalı ve mümkünse gerekli eylemi ifade etmelidir, örneğin etkili bir liderde bulunması gereken 8 özellik. İdeal olarak her yeni soru dersten önce test edilmelidir ki istenen cevap elde edilebilsin. Ders başlamadan soruyu tahtaya veya kağıda yazarak sorunun görünmesini engelleyiniz. Kalem ve kağıt temin ediniz. 3. Brifing Brifinin içeriğinin düzenlenmesi, gekeli şeylerin anlaşılması bakımından önemlidir. Bu anlamda aşağıdaki prosedüre uyulması tavsiye edilmektedir: Amacı ve zamanı belirtiniz. Örneğin 3-4 kişilik gruplar halinde yaklaşık 20 dakika fikirlerimizi paylaşmak için çalışacağız. Ne yapılması gerektiğini belirtiniz, örneğin 8 özellik veya yeteneğin listesi. Yazılı özeti tahtada veya kağıtta gösteriniz. Kayıt yöntemini belirtiniz, örneğin içinizden biri söylenenleri bir kağıda kaydetsin Üçer kişilik gruplar oluşturunuz, gerekirse dördüncü kişiyi ekleyiniz. 4. Eğitmenin Rolü Tartışma esnasında İlk 1-2 dakika grupların yalnız başlarına çalışmasına izin veriniz. Grupların hepsinin soruları anlayıp anlamadığını ve bir kişinin kayıt yapıp yapmadığını kontrol ediniz. Cevapları 2-3 kelime halinde söylemeye teşvik ediniz. Mümkünse 5 dakikalığına sınıftan çıkınız. Tartışmanın sesi ve gruplar arası fikir alışverişi artacaktır. İlerlemeyi sesle ölçünüz. Ses gelmeyen grupları ziyaret ederek düşünmelerine yardımcı olunuz dakika sonra gürültü seviyesi azalınca veya gruplardan bazıları listeyi bitirmek üzereyken büyük kağıttan bahsediniz. Büyük Kağıdın Verilmesi Fikirlerin paylaşılabilmesi için her gruba büyük bir kağıt veriniz. Yazı boyutunu belirtiniz Yazı işiyle uğraşacak kişinin seçimine yardımcı olunuz, grubun diğer üyelerine net ve kısa cevaplar vermelerini öneriniz. Yazım yanlışları konusunda endişelenmemeleri gerektiğini vurgulayınız. Eğiticilerin Eğitimi 10

34 Öğretim Teknikleri M 2.4 Yazarken Gruplara gerekli kelimeleri bulmaları için yardım ediniz, yazı boyutuna uyulduğundan emin olunuz. Yazı yazma işini yapmış olan kişilere teşekkür ediniz. Büyük Kağıtları Geri Bildirim için Asılması Kağıtları grup düzenine göre numaralandırınız. Kağıtları sırayla asınız. Kağıtların okunması için 1-2 dakika ayırınız. 5. Geri Bildirim Amaçlar Ortaya.ikan hususları netleştirmek Bilgileri pekiştirmek ve özetlemek Gruplar arasında etkileşimi özendirmek Yöntem Katılımcıları her kağıtta yer alan konuları belirlemeye davet etmek, eğitmenin bu konuların altını çizmesi Ortak konularla ilgili açıklayıcı soruların grubun daha sessiz duran üyelerine iletilmesi Gruplar arasındaki büyük farkların incelenmesi, açıklama için gruplara soru sorulması Sıra dışı ve tartışmalı cevapların tartışma için gruplara yönlendirilmesi, eğitmenin özetleyici açıklaması Listelerden çıkarılan tüm anahtar kelimeleri eğitmen dahil eder Cevaplarda anahtar noktaların özetlenmesi sonraki derslerle bağlantı kurulması Cevapların doğrulanarak grubun çalışmasından duyulan memnuniyetin dile getirilmesi ve gruba teşekkür edilmesi Sonraki derslerde bağlantı kurmak için büyük kağıtların saklanması Bu kağıtları paket halinde aralarda bakılmak üzere odanın bir köşesine asınız. Mümkünse soruyu veya dersin başlığını kağıdın üstüne yazınız Eğiticilerin Eğitimi 11

35 Öğretim Teknikleri M Ders Başında Kullanılmayan Büyük Tartışma Grubu Etkinliği İkinci ve üçüncü tartışma grubu etkinliklerinde bile asıl prosedür takip edilmessi önemlidir ancak bazı değişiklikler yapılması da mümkündür. Burada amaç grup üyeleri arasındaki etkileşimi, soru sorma etkinliğini vb. artırmaktır. Her oturumda yazma işinin aynı kişiye bırakılmaması gerekmektedir. Grup üyeleri, denge sağlamak için veya uzmanlık alanlarını ayarlamak için yer değiştirebilir. Büyük kağıtlar etkinliğin başında verilebilir. Birden fazla soru kullanılabilir, ama grupların her soruya yeterli zaman ayırması sağlanmalıdır Grupların hazırlanmasını ve açıklık kazandırılması gereken alanlara yoğunlaşmalarını sağlamak için büyük kağıtlar duvara asılmadan önce birbiriyle değiştirilebilir. Noktalara yoğunlaşmak için bir kişi seçip geri bildirim sırasında anahtar noktaları belirleyiniz. 7. Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler Yapılması Gerekenler Kısa ve bilgilendirici açıklamanın net ve anlaşılır olduğundan emin olunuz. Bir kişinin kayıt yapıp yapmadığını kontrol ediniz. Daha sessiz gruplara yardımcı olunuz. Gürültü düzeyini izleyiniz. Büyük kağıtları numaralandırınız. Soruları gruplara dağıtınız. Cevaplardan duyulan memnuniyeti belirtiniz. Etkileşimi teşvik ediniz. Özellikle daha sessiz kişilerle ilgileniniz. Yapılmaması Gerekenler Büyük kağıtları çok erken vermeyiniz. Üçten az veya dörtten fazla kişiden oluşan gruplar kullanmayınız. Bir grubun yaptığı işe yoğunlaşmayınız. Geri bildirimi çok uzun tutarak (en çok dk.) insanları sıkmayınız. Kelimeleri kendi amaçlarınıza uyacak şekilde eğip bükmeyiniz. Tüm cevapları ve yorumları almayınız. Anlaşmazlık sırasında savunmacı bir tutum takınmayınız. Eğitim tekniğini tartışmayınız, tekniğin adından söz etmeyiniz. Eğiticilerin Eğitimi 12

36 Öğretim Teknikleri M 2.5 Küçük Tartışma Grubunun kullanımı konusunda yol gösterici notlar Giriş Küçük tartışma grubu, büyük tartışma grubunun değişik bir halidir. İkisi arasındaki asıl fark gruplamada ve büyük kağıtların asılmasında görülmektedir. Ancak amaçlar ve elde edilen faydalar konusunda benzerlikler mevcuttur. Teknik 1. Amaçlar ve Faydalar Grubun büyük kağıtlara yazmasını önlemek Grup halinde düşünmeyi sağlamanın hızlı bir yoludur, dk.dan çok sürmemelidir. 2. Kısa Bilgilendirme Her aşamanın sıralanışı önemlidir ve bunun için aşağıdaki prosedür tavsiye edilmektedir: Amacı ve zamanı belirtiniz (15-20 dakikadan fazla olmamak üzere). Yazılı kısa açıklamayı tepegöze veya tahtaya yerleştiriniz. Grubu 1-2 dakika tek başına çalışmaya davet ediniz. İnsanların yorulup yorulmadığını anlamak için gürültü seviyesine bakınız. Her gruptan bir kişiyi, bir noktayı belirtmek üzere çağırıp geri bildirim alınız. Bu noktaları büyük kağıda yazınız. Tüm noktalar bitirilinceye kadar grupların etrafında dolaşınız. Sonraki oturumda ilgilenilecek anahtar noktaların altını çiziniz. 3. Eğitmenin Rolü Grubu 1-2 dakika tek başına çalışmaya bırakınız. Katkıları değerlendirmek için odanın etrafında dolaşınız, tüm düşüncelerin dile getirilip getirilmediğinden emin olunuz. Gruplar çalışırken odada dolaşarak fikirlere eklemeler yapınız ve bu fikirlerin yazılıp yazılmadığını kontrol ediniz. Eğitmen tüm grupların katkısını büyük kağıtlara yazacaktır. Gruplardan tüm noktaları alarak geri bildirim alınız. Özet Küçük tartışma grubu 20 dakikadan fazla sürmemelidir. Canlı şekilde yapılmalı, bir sonuca ulaşmalı ve sonraki dersle açık bir bağlantı kurmalıdır. Bir günde 2-3 defadan fazla kullanılmamalı ve gün içindeki zamanlaması iyi seçilmelidir. Eğiticilerin Eğitimi 13

37 Öğretim Teknikleri M 2.6 Giriş Soru-cevap tekniğinin kullanımı konusunda yol gösterici notlar Soru-cevap tekniği, ilk katılımcı öğretim tekniklerinden biridir. Tüm katılımcı tekniklerde olduğu gibi burada da etkinlikte rol oynayan gizli tehlikeler ve anahtar faktörler vardır. Bu yazıda soru-cevap tekniğinin faydaları ve riskleri özetlenmekte ve bu tekniği etkili şekilde kullanmanın yolları önerilmektedir. Teknik 1. Amaçlar ve Faydalar Özel bir grubun deneyimini yakından incelemek Bireylerİin kendi içindeki ve grup içindeki duygu ve düşünceleri belirlemek Daha az katkıda bulunanların desteğini artırmak Dikkat çekmek veya dikkati odaklamak Bakış açılarını netleştirmek Katılımı artırmak Mevcut bilgiyi tespit etmek Anlamayı artırmak Grup tartışmalarını teşvik etmek Gerilimi azaltmak 2. Hazırlık Sorular ve cevaplar mükemmel hale getirildikten sonra öğretim etkinliğinin içinde yer alan bir yaklaşım haline gelir ve sorulacak soruların hazrılanmasından başka çok az hazırlık gerekir. Bu aşamaya ulaşılıncaya kadar aşağıdaki prosedüre uyulması tavsiye edilmektedir: Konuşmaya/derse hazırlanırmışçasına bir öğretim planı yazılması Derse katılanlardan çıkarılabilecek olan görüş veya gerçeklerin altının çizilmesi İstenen cevabı teşvik edecek bir soru hazırlanması Sorunun öğretim planına yazılması 3. Soru Sorma Tarzları Önceden adlandırılmış sorular: Gruptan bir kişinin gereken bilgi ve deneyime sahip olduğunun bilindiği veya ilgili kişinin konun içine çekilmek istendiği hallerde kullanılır. Önce kişinin adı söylenir, sonra soru sorulur. Örnek: Pelin, restoranlar ve gıda güvenliği hakkında ne düşünüyorsun? Genel sorular : Genellikle dikkat bir noktaya yoğunlaştırmak istendiğinde veya eğitmenin bilginin veya deneyimin nerede olduğunu bilmemesi durumunda kullanılır. Gruba bir soru sorulur ve herhangi bir kişi cevap verebilir. Cevap verebilecek olan kişi, bir vücut hareketiyle veya yüz ifadesiyle saptanabilir. Sadece göz teması kullanılarak da bu kişi konuşmaya teşvik edilebilir. Gecikmeli adlandırılmış sorular : Tüm grubu düşündürmek için kullanılır.soru sorulur, saniyelik bir aradan sonra cevap vermesi için bir kişi seçilir. Eğiticilerin Eğitimi 14

38 Öğretim Teknikleri M Sorunun Yapılandırılması Kapalı soru tipi kişilerden veya gruptan bilgi almak için çok faydalıdır, ancak kısa cevap gerektirdiği için tartışma olanağı sağlamaz.. Örnek: Gözetiminizde kaç tane personel var? Yönlendirici soru tipi cevabı karşıdaki kişiden çıkarmaya yöneliktir ve bir bilgiyi kontrol etmek veya sessiz bir kişiyi konuşturmak için kullanılır. Örnek: Ahmet, birlikte çalıştığın personel sayısı üç, değil mi? Bu soru türü duygu ve düşünceleri derinlemesine ortaya çıkarmaz ve evet/hayır şeklindeki bir cevap istenen netlikte bir resim ortaya koyamayabilir. Ucu açık soru tipi bireylerin veya grubun duygu ve düşüncelerinin ortaya çıkarılmasına yönelir. Bu soru tipi daima evet/hayır şeklinde bir cevaptan daha fazlasını gerektirir. Örnek: Canan, Ali nin değindiği son husus hakında ne düşünüyorsun? veya Gözetmenlik işinin en önemli kısımları nelerdir, Hüseyin? Geri yansıtma tipi soru, bir tartışmaya yön vermek ve bir konuyu derinlemesine incelemek için çok faydalıdır. Bu soru tipi sayesinde eğitmen, bir kişinin sağladığı katkıyı kulanarak tartışması istenen ve gereken bir noktaya çekebilir. Canan, biraz önce işten alınan tatmin duygusundan bahsettin, bu yorumu biraz açar mısın? 5. Cevapların Değerlendirilmesi Gruptan bir kişiyi verdiği cevaptan dolayı takdir etmek gerekir. Bunun yolları ise; Evet, Doğru veya Faydalı bir katkı şeklinde bir yorum yapmak, Söylenenleri özetlemek, Cevabı yazmak, İlgili yorumlar eklemektir. Cevabı daha yakından incelemenin yolları ise; Özetleme ve başkasının fikrini almak, Cevabı bir tarafa bırakarak diğer kişilere geçmektir. Her durumda eğitmenin özet yapması, sonuçlar çıkarması ve tartışmanın sebeplerini belirtmesi gereklidir. Soruları değerlendirirken; Grup üyelerinin kullandığı kelimeleri kullanınız, Mümkünse kısa özet yapmayınız, Kastettiğiniz şey... türünden sözler söylemeyiniz, Soru sorma süresini en fazla 5 dakika ile sınırlı tutunuz. Eğiticilerin Eğitimi 15

39 Öğretim Teknikleri M 2.6 Kapalı Sorular Teknik Tekniğin tanımı Örnek Alternatif soru İki cevaptan birisini gerektiren soru sorma Seyahat etmeye karar verdikten sonra Allovello Havayolları şirketini kendiniz mi aradınız? Evet Hayır Seçici bir Üç veya üçten fazla Bu sefer kiminle seyahat ediyorsunuz? cevap gerektiren soru değişik şekilde cevaplanabilecek soru sorma Yalnız Eşimle Eşim ve çocuklarımla Sadece çocuklarımla İş arkadaşlarım/dostlarım/akrabalarımla Bir grupla birlikte Likert Ölçekli sorular Cevap verirken kişinin bir görüşe katılıp katılmadığını ve bunun derecesini belirtebildiği soru Küçük havayolu şirketleri genellikle müşterilerine büyük havayolu şirketlerinden daha iyi hizmet sunar. 1. Kesinlikle katılmıyorum 2. Katılmıyorum 3. Görüş belirtmek istemiyorum 4. Katılıyorum 5. Kesinlikle katılıyorum Eğiticilerin Eğitimi 16

40 Öğretim Teknikleri M 2.6 Kapalı Sorular Teknik Tekniğin tanımı Örnek Anlamsal farklılık İki kutuplu ifadeler içeren bir ölçek yoluyla kişi içindeki duyguların yoğunluğunu ve yönünü seçer Allovello Havayolları nın nitelikleri Büyük X Büyük Küçük Deneyimli Deneyimsiz Modern Demode Önem ölçeği Önem derecesine göre değişik parametreler Bence uçuş sırasında ikram... En önemli şeydir 1 Çok önemlidir 2 Oldukça önemlidir 3 Çok önemli değildir 4 Kesinlikle önemsizdir 5 Değerlendirme ölçeği Herhangi bir özelliğin değerlendirme derecesi Allovello uçuşlarında ikram... Mükemmeldir 1 Çok iyidir 2 İyidir 3 İdare eder 4 İdare etmez (Kötüdür) 5 Eğiticilerin Eğitimi 17