ÇALIŞMA ORTAMI. İş Sağlığı Güvenliği. Çalışma Ortamının Belgesi: İş Cinayetleri Almanağı 2013

Transkript

1 ÇALIŞMA ORTAMI İş Sağığı Güveniği İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 135 ISSN Temmuz - Ağustos 2014 İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ ERGONOMİ İŞ HİJYENİ ÇEVRE TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ ÇOCUK EMEĞİ KADIN SOSYAL POLİTİKA NÜFUS SOSYAL HEKİMLİK Çaışma Ortamının Begesi: İş Cinayeteri Amanağı 2013 İnsanığın Bugününe Çocukarın Yaşam Koşuarı Üzerinden Bakmak Onar da Çıraktı : İshak Akpınar Yanız Çaışma ve İş Güveniği Topu Yaşanıan Aanarda Su Sorunu Değer süeyman usta Taşyürek de ben de onayıyorum. Gökte Aranırken Derginin rengi bu kez yavru ağzıeğitimbiimci: İsmai Yerde Buunan oacak. Koay gesin. Her şey için çok teşekkürer. O Bizden Biri : Herkese Müzik Gürhan Prof. Eduard YAVRU AĞIZI RENK BASKI Hakkı Tonguç Zuckmayer İki Dakika Düşün : Tehikeyi Tanıyaım Hurda Aüminyumarın Bayaanması ÇALIŞMA ORTAMI Yıı. 2 n 3. Yıı ü n sü nın 22 ü t i Çaışan Çocukara Vefa Borcu nuzu nst rtamı E ek a O Ödemek İster misiniz? Temmuz Fiş -ıağustos şm Ça

2 İş Sağığı Güveniği Çaışma Ortamının Begesi: İş Cinayeteri Amanağı 2013 Denizcan KUTLU* Sorumuar sorumuukarını yerine getirsin, işçi hayatı bu kadar değersiz ve ucuz omasın. Adaet Arayan İşçi Aieeri T ürkiye de çaışma iişkierinin sağık, güvenik ve çevre boyutu ihma ediegemiştir. Hükümeterin yanı sıra sendika ve demokratik kite örgüterinin de konunun önem ve aciiyetini yıara dayaı oarak yeterince kavradığını söyemek pek mümkün gözükmemektedir. Yukarıda aıntıadığımız çağrının çaışma yaşamına dönük bütünükü bir karşıığı yasa yapıcı tarafından yerine getiriememiş ve farkı kademeerdeki kamu otoriteeri sorunu çözememiştir. Öte yandan, konunun muhatabı oması bekenen, sendika, demokratik kite örgüteri ve akademiyi de içerecek şekide, duyarı kamuoyunun, konunun kiteseeşebimesini başarıı bir biçimde yerine getirebidiğini söyemek de çok oanakı gözükmemektedir. Buna karşın özeike, 2000 i yıarın, bu aanda önemi geişmeerin yaşandığı bir dönem oduğunu söyemek sanırız yanış omayacaktır. Einizde tuttuğunuz dergi ve yayıncısı Fişek Enstitüsü nü de içerecek şekide, TTB, TMMOB ve kimi sendikaar, konunun önemini çeşiti patformarda daha güçü bir biçimde die getirmiştir. Ayrıca yine bu dönemde, çeşiti işkou ve sektöreri de içerecek şekide odukça önemi biimse çaışmaar yapımış; çeşiti bir araya geişer ve örgütüüker ouşturumuştur. Ancak bunun arkasında yatan nedenere odakanıdığında, gene oarak kendiiğinden geişen bir biinç düzeyini deği, Türkiye yi Avrupa da 1.; dünyada ise Hindistan ve Rusya dan sonra 3 üncü yapan iş kazaarı/iş cinayeteri ogusunun varığını görmekteyiz i yıarda Türkiye de çaışma iişkieri değerendiriecekse, konunun işçi sağığı boyutunun emek tarihi açısından kara bir dönem oarak yazıacağı görümektedir yıarı arasında, iş cinayeterinde yaşamını yitiren 10 binden faza, 2012 yıında öen en az 878 ve 2013 te ise öen en az 1235 işçi, bu kara tabonun nice göstergeeri oarak emek tarihindeki yererini amıştır. 13 Mayıs 2014 te Soma da yaşanan maden faciası ve yaşamını yitiren 301 işçi, tabonun kara renginin üzerine kömür karası ie bir kat daha çekmiştir. Şimdiden 2014 yıında iş cinayeterinde yaşamarını yitiren işçierin sayısının 2013 ü geride bırakacak biçimde 1000 in çok üstüne çıkacağı tahmin ediebiir. Burada, kitap tanıtım köşesine konuk edeceğimiz, İş Cinayeteri Amanağı 2013 ün Sunuş kısmında, 2012 yıı amanağına, Böye bir amanağa bir daha ihtiyaç duyumamasını umut ediyoruz temennisi ie başanıdığı anımsatısa da, özeike Soma sonrası Türkiye de, İş Cinayeteri Amanağı nın, üsteik daha da hacim kazanarak yayın hayatına devam edeceği anaşııyor. Madayonun bir yüzünde bu geişmeer yaşanırken, diğer yüzünde ise, çaışma iişkierinin sağık, güvenik ve * Ankara Üniversitesi SBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü, Arş. Gör. çevre boyutunu merkeze yereştiren kimi örgütenmeerin, çaışmaarın, yayınarın ve etkinikerin, buruk da osa sevindirici bir geişim gösterdiği de gözemenmektedir. İşte İş Cinayeteri Amanağı 2013 bu yayın ve çaışmaar arasındaki anamı ve önemi yerini adı. 1umut Yayınarı nca basıan ve Adaet Arayana Destek Grubu tarafından hazıranan kitap, pek çok destekçisi ie önemi öçüde, iş cinayeterinde yakınarını yitiren aieerin adaet arayışı sürecinin bir ürünü oarak beiriyor. Nitekim, Aieerin Adaet Mücadeesinden Kesiter ve Vicdan ve Adaet Nöbeti başıkı böümer, yaşamarını yitiren işçierin aieerinin 2013 yıındaki mücadeesini begeiyor. Amanak, sunuş ve aieerin sesenişini içeren iki böümün ardından, 2013 yıında yaşanan iş kazaarını begeeyen bir böüme devam ediyor. Bunarı, İş Kazası Durumunda Ne Yapımaıdır?, Mesek Hastaığı Nedir?, Aieerin Adaet Mücadeesinden Kesiter, Vicdan ve Adaet Nöbeti ve son oarak Sektörden Röportajar başıkı böümer iziyor. Önemi bir çaba: Begeeme 2013 yıında yaşanan iş kazaarını begeeyen böüm, yaşanan kazaarı ayar temeinde, gün gün serimemesi nedeniye odukça dikkat çekici. Bu begeer ışığında beiri değişkener bakımından bir nice dağıım da çıkartımış. Buna göre, 2013 yıı için öümü iş kazaarının ayara göre dağıımına bakıdığında, özeike yaz ayarında yükseen bir eğiim gözemenmekte. Bunun inşaat sektörünün cananması ve çoğunuka trafik kazası biçiminde yaşanan mevsimik tarım işçierinin topu iş kazaarı nedeniye yıara dayaı gene eğiim ie uyumu oduğu söyenebiir. Kitapta, iş kazası ve mesek hastaığı sonucu yaşamını yitirenerin yaş gruparına göre yıarını içeren bir dağıımı da sunuuyor yıı için de benzer bir veri buunmakta; burada birikmenin esas oarak yaş araığında oduğu görüüyor te iş kazaarında öenerin işkoarına göre dağıımı da begeenmiş durumda. İnşaat ve yo; tarım ve orman; taşımacıık; ticaret, büro, eğitim ve sinema; maden dikkat çeken işkoarı arasında. İ bazında bakıdığında ise, iş kazaarının en çok yaşandığı i oarak İstanbu açık fark ie öne çıkıyor. Kitap, iş kazası durumunda ne yapıması gerektiği ie igii bigiendirici bir böüm ie devam ediyor. Bunun odukça önemi oduğunu düşünüyoruz; çünkü gerçekeşme biçimi ie itibarıya büyük bir sosya haksızık oarak yaşanan iş kazaarına iişkin sosya hakarımız konusunda bigienmeye gereksinimimiz var. Kitapta yer aan bir diğer böüm, İş ve Mesek hastaıkarı Uzmanı İbrahim Akkurt ie yapımış bir söyeşi, mesek hastaıkarı konusunda kapsamı bir bigiendirmeyi içeriyor. Bunu kot kumama işi ve etrafında ouşan öümü mesek hastaıkarı ie igii yine Akkurt ie yapımış bir söyeşi iziyor. 2 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

3 İş Sağığı Güveniği 3 Şubat 2011 tarihinde Ostim-İvedik de aynı gün meydana geen 2 ayrı patamada 20 işçi hayatını kaybetti, 43 işçi yaraandı. (İş Cinayeteri Amanağı 2013, sayfa 208) Adaet arayışı... İş kazaarında yakınarını yitiren aieerin adaet mücadeesinden kesiter sunan bir sonraki böümde ise, söz konusu mücadee çoğunuka oay ve davaar temeinde sunuuyor. Davutpaşa, BEDAŞ işçisi Erkan Keeş, Ostim- İvedik patamaarı, Van-Bayram Ote, Esenyurt çadır yangını, set işçisi Sein Erdem, Zongudak/Kozu ve Karadon, Muğa/Mias-Güük, Eren Eroğu, Afşin-Ebsitan Termik Santrai Göçüğü, ev işçisi Fatima Ada, Adana Kozan baraj faciası, Erzurum/Aşkae TEDAŞ oay ve davaarı, oayara igii gazete kupüreri ie de begeenerek adaet mücadeesinin gündemeri oarak anatııyor. Kitapta, yıdönümeri ve anmaarın ardından, her ayın ik Pazar günü saat te Gaatasaray Meydanı nda tutuan Vicdan ve Adaet Nöbeterine de yer veriiyor. Yaşanan her bir iş cinayeti çerçevesinde tutuan nöbeter ve bu tutuan kimi nöbetere igii uusa basında yer aan röportajar kitabın sayfaarına taşınmış durumda. Bu noktada, neden bu nöbeteri tuttukarına iişkin Adaet Arayan İşçi Aieerine sözü bırakmanın daha anamı oduğunu düşünüyoruz: Hayatını kaybeden yakınarımıza karşı vicdani sorumuuğumuzu yerine getirmek, kaybettiğimiz yakınarımızın istatistikten ibaret omadıkarını hatıratmak, ekmek paraarını kazanırken, patronarın kâr hırsı, devet kurum ve görevierinin denetimsiziğinden doğan ihma sonucunda hayatarını kaybettikerini, umutarı, hayaeri, sevdikeri oduğunu anımsatmak için bir aradayız. Kitapta son oarak, enerji, ev işçiiği, inşaat, tersane, maden, tarım işkou ve sektörerini içerecek şekide, aanın temsicieri ie gerçekeştirien söyeşier yer aıyor. İş Cinayeteri Amanağı 2013, bu içerik ve yapısı ie Türkiye de üretim ortamı ve çaışma yaşamının öüm ve hastaık üreten doğasını begeeri ve bizzat bu öüm ve hastaıkarı deneyimerin ve onarın yakınarının dii ve sözü ie ortaya koyuyor. Bu çaışmayı ve bu çaışmayı yaratan adaet arayışını, geeceğin öümsüz ve hastaıksız üretime katıma koşuarının ouşumunun önemi bir parçası oarak değerendirmek yerinde oacaktır. 11 Mart 2012 de Esenyurt ta Marmara Park AVM inşaatında çaışan işçiere barınmak için kuandrıan çadırarda meydana geen yangında 11 işçi yanarak hayatını kaybetti. (İş Cinayeteri Amanağı 2013, sayfa 216) ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos

4 Çocuk Haber İnsanığın Bugününe Çocukarın Yaşam Koşuarı Üzerinden Bakmak ILO nun (Uusararası Çaışma Örgütü) yeni yayınadığı bir rapora göre, insanarın tarım, inşaat, maden, fuhuş, ev hizmeteri ve daha birçok işte zora çaıştırıması, kürese öçekte yıık miyar doar kazanç bırakan bir sektör haine gemiştir. Bu kazanç, zora çaıştırıan 20.9 miyar insanın sırtından ede edimektedir. Bu sömürüye uğrayan insanarın 5,5 miyonu 18 yaşın atındaki çocukardır. Topam sayının % 55 i kadınar ve kız çocukardan ouşmaktadır. Sömürünün en yoğun oduğu böge Asya-Pasifik (% 56) bögesidir. Bunu Afrika (% 18), Latin Amerika ve Karayiper (% 9), Avrupa Biriği ükeeri ve diğer geişmiş ükeer (% 7), orta, güneydoğu ve doğu Avrupa ükeeri (% 7), Bağımsız Deveter Topuuğu na dahi ükeer (% 7) ve Orta Doğu (% 3) izemektedir. (1) Taner AKPINAR * çocuk bahsinde bie, çocuğun özgü durumu deği, uusa birtakım önceikerin ön panda tutuduğu görümektedir. Örneğin, Hoanda da, sığınmacı çocukarın bu ükede kamaarına yöneik oarak yapıan af niteiğindeki (amnesty) yasa düzeneme, türü gerekçeere birçok çocuğu kapsam dışı bırakmakta, doayısıya bu çocukarın ükeyi terk etmeye zoranmaarı gündeme gemektedir. Kapsam dışında bırakıan çocukar arasında bu ükede dünyaya gemiş oanar bie buunmaktadır. Bu durum, çocukarın, haihazırda içinde buundukarı beirsiziğe ek oarak, geecekerini de beirsizeştirmektedir. (3) Başka bir örnek oarak, Avustraya da yüzerce çocuk, kaçak göçmen konumuna koyuarak, bir merkezde, son derece oumsuz koşuarda aıkonumaktadır. (4) Resim adresinden aınmışır. Fas ta en düşük evenme yaşı yasa oarak 18 omasına karşın, on yı önce yapıan bir yasa, mahkeme kararıya eviiğin çocuğun yararına oduğu düşüncesinin hakim oduğu durumarda 18 yaşın atındaki çocukarın evenmesine izin verimektedir. Bu yasanın yürürüğe girdiği 2004 yıında, 18 yaş atı kız çocuk evi iken, yasanın uyguandığı dönem boyunca süreki artmış ve 2013 yıına geindiğinde bu sayı omuştur. (2) Sömürü ve istismar habereri, yoğun oarak, az geişmiş bögeere özgü gibi gözükmesine rağmen, geişmiş bögeer de bu tür sorunardan istisna değidir. Aradaki teme fark, az geişmemiş bögeerde sömürünün doğrudan, kaba ve görünür omasına karşın, geişmiş bögeerde doayı, inceiki ve üstü örtük omasıdır. Geişmiş bögeerde, Resim, adresinden aınmıştır. Bireşmiş Mieter kaynakarı bigiere göre, Ukrayna da devam eden çatışmaar nedeniye, üke geneinde on bin kişinin yererinden edidiği tahmin edimektedir. Yerinden edienerin üçte birinin çocukar oduğu tahmin edimektedir. Bu insanarın yer değiştirmeerinin daha doğrusu değiştirmek zorunda kamaarının nedeneri arasında güvenik tehdidi, etnik kökeneri ya da inançarı nedeniye zuüm görmeeri ve gazeteci ve insan hakarı aktivisti omaarı sayımaktadır. (5) * Yrd.Doç.Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü Resim haber.so.org.tr/spor/breziyada-dunya-kupasi-icin-sokak-cocukar adresinden aınmıştır. 4 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

5 Çocuk Haber Resim, adresinden aınmıştır. Breziya da Dünya Kupası futbo turnuvası başamadan önce, ükenin imajını kötü göstermemek için sokakara terk edimiş çocukarın ödürüdüğü yönünde güçü iddiaar gündeme getirimektedir. Bu iddianın sahibi Danimarka ı gazeteci Mikke Kedorf dur. Bir sivi topum kuruuşu adına çaışan Avusturya ı Hannes Veik ise, bazı çocukarın da, görüntü kiriiği yaratmasın diye, karakoarda tutuduğunu ve buraarda çocukara eektroşok uyguandığını ieri sürmektedir. (6) Resim, adresinden aınmıştır. Resim, www. unama.unmissions.org/portas/unama/images adresinden aınmıştır. Resim, adresinden aınmıştır. Nepa de yoksu aieer, çocukarına eğitim verieceği vaadiye kandırıarak, çocukarını bir süreiğine sahte yetimhaneere göndermektedirer. Bu çocukar, Nepa e geen turisterden para sızdırmak için kuanımaktadır. Sahte yetimhaneerin sahiperi, çocukar için düzenenen yardım kampanyaarında topanan büyük miktararda paraara konmaktadırar. Bu, hıza büyüyen bir sektör haini amıştır. (7) Güney Sudan daki çatışmaar, bögedeki yaşam koşuarını son dere kötüeştirmiş durumdadır. Bireşmiş Mieter, yüzbinerce çocuğun açık, başta koera omak üzere sagın hastaıkar ve öüm riskiye karşı karşıya oduğunu rapor etmektedir. 50 bin çocuğun yetersiz besenmeye bağı oarak öebieceği ve 5 yaşın atındaki 740 bin çocuğun da gıda güveniğine sahip omadığı ifade edimektedir. Birçoğunun, haihazırda, yabani ot yiyerek hayatta kamaya çaıştığı beirtimektedir. (8) Bireşmiş Mieter in Afganistan hakkındaki bir raporuna göre, 2013 yıında yaşanan çatışmaarın sonucunda 545 çocuk ödürümüş ve çocuk da yaraanmıştır. Çocukarda yaraanma ve öüm vakaarı bakımından 2012 yıındaki veriere bir kıyasama yapıdığında 2013 yıında % 42 ik bir artış omuştur. (9) Türkiye de, Emniyet Gene Müdürüğü ne bir konuda ihbarda buunanar 25 bin TL ik ödüün sahibi oacak. Bu ödü kayıp çocukarın buunması için Türkiye de çocuk kayıp Bunarın i yaş arasındayken, 779 u 0-12 yaş arasındadır. Kayıp çocukarın büyük çoğunuğu Sosya Hizmeter ve Çocuk Esirgeme Kurmu ndan kaçan çocukardır. Kayıp çocukarın ü kızdır. (10) Çocukarın uğradığı sömürünün bu binbir türü, insanığın bugün uaştığı medeniyetin düzeyini anamak bakımından en başta dikkate aınması gereken göstergedir. Kaynakar (1) ILO (2014), Profits and Poverty: The economics of forced abour, pubic/---ed_norm/---decaration/documents/pubication/ wcms_ pdf (2) com/2014/05/131594/underage-marriage-increases-inmorocco-minister-of-justice/ (3) chidrens_ombudsman_pubishes.php (4) asyum-seekers-and-refugees/nationa-inquiry-chidrenimmigration-detention-2014 (5) (6) (7) (8) asp?newsid=47821#.u5ysfnj_uo- (9) (10) asp ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos

6 Çocuk Emeği ONLAR DA ÇIRAKTI : İSHAK AKPINAR Z or bir çocukuğum odu. Şimdi düşünüyorum o bedei ödemeseydim, ne atöyemin ustabaşısı ourdum. Ne de iki kızımın geeceğine bu kadar güvene bakabiirdim. 12 yaşında köyümden çıktım. O zamandan beri hep çaışıyorum. Önce çırak, sonra usta oarak... Ankara-Şerefikoçhisar Yağmurhüyüğü Köyü ndenim. Atı kardeşiz, üç kız, üç erkek. En küçükeri benim. Babamın yüz dönüm toprağı var; haa kendisi işer. Buğday, arpa eker. Köyde kasak, hangi birimize yetecekti. Ama babamın daha az çocuğu osaydı, beki köyde bize bir geecek oabiirdi. İkokuu bitirince 12 yaşında yoara düştüm. Önce İzmir'e gittim. Abaarımdan biri oradan evenmişti. Onun yanına yereştim ve bir demir doğrama ateyesine çırak girdim. Abamın dört çocuğu vardı; kocası sokakarda hurda topardı. İşimde rahat omama karşın, evde rahat edemedim. Ankara'ya abierimin yanına gedim; bekar evinde kamaya başadık. Kapı kapı doaşıp çırak isteyen oup omadığını sormaya başadım. Kimse çırak istemiyordu. Sonunda, çırak arıyor musunuz? diye sormaktan vazgeçtim; Kaynakçı arıyor musunuz? demeye başadım. Şimdi çaıştığım işyerinin patronu Mustafa Amca, Ge dedi. Yanında bir çok kaynakçı ustası çaışıyordu; ben de bir şey bimiyordum. Ama yüzemedi. Çaışmaya başadım. Ustaardan çok dayak yedim. Bu üç-dört yı sürdü. Ustaar, hoyrat ve kaba insanardı; ben bunca yıık ustabaşıyım, ne bir çaışana ne de kendi çocukarıma fiske vurdum. Ama Mustafa Amcanın beni çok koadığını ve tüm yaşamımı çekiir hae getirdiğini söyemeiyim. Ama ben de çok sabrettim. Niye sabrettim? Durumumuz yoktu; imkanımız yoktu; mecbursun. Sonuçta katanmaktan başka çarem yoktu. Siyah renki ucuz astik çarık benzeri ayakkabıar (Gisavet denir) giyerdik. Şimdi çocukar ayakkabı beğenmiyorar. Çok faza ebisem omadı; neredeyse hem aynı gömek pantoonara gider geirdik. Çırakığımda hiç iş kazası geçirdiğimi anımsamıyorum. Ama bir kez az daha ağır bir şekide yaraanıyordum. Mustafa Amcamın oğu Mehmet Abiye birikte iki kişi, ağır demir direkeri youn karşı tarafında hurdaık oarak kuandığımız açık araziye götürüyorduk. O gün de Büyük Sanayi'nin yakınarında pazar kurumuştu. Bir pazar arabası geip, bizim demir direğe taktı ve direği savurdu. Direk kafamın hemen yanından hıza geçti ve diğer çaışan arkadaşımızın yüzüne-omuzuna çarptı. Ömedi ama kafasında ve omuzunda kırıkar odu. Çok çekti. Köyde okuma oanağımız yoktu. Babamın beni içede okutma niyeti de yoktu. Ama amca oğuarımdan birisi, 6 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

7 Çocuk Emeği okumayı akına koymuştu. Hurda kağıt topadı; ne iş buduysa onu yaptı. Okumak için sonuna kadar direndi. Sonunda diş hekimi odu. Yanızca kendini kurtarmadı; bütün kardeşerinin okumasını sağadı. Her biri iyi yerere gedier. İşte böye, bir evden okuyan biri çıktı mı herkesi kurtarıyor. Benim kızarımın biri 4 yaşında, diğeri 1,5 yaşında... Kız erkek ayırt etmeden okumaarı gerektiğine inanıyorum. Okuyan insanın dünyası daha farkı ouyor; en azından konuşmasını biiyor. Ben de çocukarım için en iyisini istiyorum. Onar için çaışıyorum; onara benim yaşadıkarımı yaşatmayacağım. Evendikerinde de ezimeerini istemiyorum, kendi ayakarının üzerinde duracakar. ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos

8 İş Sağığı Güveniği Yanız Çaışma ve İş Güveniği Mustafa TAŞYÜREK* Yaşamak için çaışıyorsan, çaışacağım diye kendini ödürmenin anamı yok 20. yüzyıın en büyük fiozofarından Tuco (1) İ şyererinde risk değerendirmesi yapıırken göz önüne aınması gereken tehike(er)den biri de, yanız çaışma dır. Basına yansıyan, ya da tanık ounan, öüm, sakatanma veya işyerinde büyük tahribata sonuçanan bazı (iş) kazaar veya ciddi oayar inceendiğinde, aka ik geen ana veya kök neden yanız çaışma oduğudur. Yanız çaışımaması gereken iş veya durumara igii, bugün yürürükte omadığı söyenen İşçi Sağığı ve İş Güveniği Tüzüğü nde (m.505); kuyu veya diğer yeratı tesiserinde yapıacak bakım ve onarım işerinde;., tecrübei ve usta işçier çaıştırıacağı, bunara uygun kişise koruma teçhizatı verierek ve tecrübei bir veya birden faza gözemci görevendirieceği, (m.510) tehikei gaz,buhar veya siserin meydana geebieceği tank veya depoar içinde yapıacak bakım ve onarım işerinde; iş süresince tank veya depo ağızarında bir gözemci buunduruacağı, ayrıca (m.513) dışarıdan temizenemeyen büyük depoara işçierin girmesi gerektiği haerde.. depo ağzında, işin süresince bir gözemcibuunduruacağı beirtimiş(ti). Kısaca kapaı aan ya da kısıtı çaışma aanarında yanız çaışımayacağı yasa oarak tanımanmış(tı). Beiri zamanarda, bazı çaışanarın (görevierin) tek başına çaışması kaçınımazdır. Örneğin, esnek çaışma döneminin başında ve sonunda, tatierde ve gece boyunca ve hafta sonarında. Peki bu yanız çaışma yasa ve güveni mi? İş Sağığı ve Güveniği Yönetimine çaışanar tarafından sık sık bu soruar soruur ya da iş sağığı ve güveniği görevieri (İşyeri Hekimi, İş Güveniği Uzmanı vb.,) bu soruyu sorar. (Bu sorunun) tek bir yanıtı yoktur. Bu risk değerendirmesi buguarına bağıdır ama geneike yanıt; (prosedür/taimatar, eğitim, denetim, koruyucu ekipmanar vb. kontro önemeri amak koşuu ie) evet oacaktır (2,3). Ükemizde ve İngitere gibi çoğu ükeerde Çaışma Mevzuatında (yürürükte oan yasa, tüzük, yönetmeik vb.'nin tümü) işyererinde tek başına (yanız) çaışma konusunda, yasa oarak, gene bir yasakama yoktur (4). İş Sağığı ve Güveniği Kanunu (m.4) işverenere, meseki riskerin önenmesi, eğitim ve bigi verimesi dahi her türü tedbirin aınması, organizasyonun yapıması, gereki araç ve gereçerin sağanması, sağık ve güvenik tedbirerinin değişen şartara uygun hae getirimesi ve mevcut(var oan) durumun iyieştirimesi için çaışmaar yapma yükümüüğü getirmiştir. Ayrıca işyeri yönetiminin; riskerden kaçınmak, çaışma şeki ve üretim metotarının(yöntemerinin) seçiminde özen göstermek, özeike tekdüze çaışma ve üretim temposunun sağık ve güveniğe oumsuz etkierini önemek, önenemiyor ise en aza indirme (m.5) zorunuuğu vardır (5). * Kim. Müh., İş Sağığı+İşetme Yönetimi Biim Uzmanı Çaışma Bakanığı Eski İş Güveniği Müfettişi ( ) İş Güveniği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikaı) Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Denetim Kuruu Üyesi Tek başına çaışan ie kastedien nedir? Bir kişi işyerinde kendisine verien görevi yaparken yanız oduğunda; (tek başına) çaışan başka biri tarafından görüemediği veya işitiemediğinde, başka bir çaışan (veya gözetmen, amir) tarafından ziyaret edieceğini bekemediği, hiçbir yakın ve doğrudan denetimin omadığı zaman(ki); yapıan çaışmaar yanız / tek başına çaışma oarak kabu edimektedir (2,6,7). Diğer bir ifade ie; yanız işçier yakın ya da doğrudan denetimi omadan kendi başarına çaışmak durumunda oan çaışanardır. Yanız çaışanın açık bir tanımı yoktur, ancak bu konuda bir çok örnek vermek oasıdır: Örneğin; (hemen aka geener) v Taksi sürücüeri v Kurum personei, sosya hizmet uzmanı, v Eektrik /Bakım Onarım işçieri v Aci serviser, öze güvenik görevieri, v Çiftik/ormancıık/bahçe işçieri v Ev bakım yardımcıarı, temizeyicier v Laboratuvar çaışanarı v Sayaç okuyucuar, kargo tesimatçıarı, postacıar, v Hemşireer, sağık ziyaretçieri v Park görevieri v Dükkan /Büfe ve hizmet sektörü çaışanarı v Kanaizasyon/kamu çaışanarı v Uaşım işçieri v Kamyon /TIR sürücüeri, v Sütçüer, Emakçıar, v Satış temsicieri, haşere kontroöreri, v Doktorar vb. Yanız çaışma ya veriebiecek diğer örneker ise; uzak bir iş sahasında, bir binanın uzak bir böümünde ve normade yoğun oan bir iş yerinde tek başına çaışma anamına geir. Yanız çaışmaya evde çaışma geneike dahi edimez. Yanız çaışanar ne gibi (hangi tür) tehikeere maruz kaabiirer? Yanız çaışanarın karşıaşabieceği tehikeer şunardır : Kazaar veya iş den kaynakanan aci durumar, gereki ik yardımın yetersiz sağaabieceği durumar. Ani hastaıkar Dinenme, hijyen ve refah (çay, kahve vb.) oanakarının yetersiz sağandığı durumar. Hak veya davetsiz kişierden fizikse şiddet (4). Çaışanarın mesekerine göre karşıaşabiecekeri tehikeer şu şekide özetenebiir: 8 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

9 İş Sağığı Güveniği Yanız Çaışanarın Karşıaşabieceği Tehikeer (8,9,10) Çaışanar Taksi sürücüeri Kurum personei, sosya hizmet uzmanı, sağık ziyaretçi Eektrik /bakım işçieri (çaışanarı) Aci servis(er), öze güvenik personei Çiftik/ormancıık/bahçe işçieri Ev bakım yardımcıarı, temizeyicier our Laboratuvar çaışanarı Sayaç okuyucuar, dağıtıcıar, posta işçieri Hemşireik personei (görevieri) Park görevieri Dükkanı / hizmet sektörü çaışanarı Kanaizasyon / kamu çaışanarı Taşımacıık / Uaşım işçieri Tehikeer Tek başına çaışma her zaman bir sorun mudur? Tek başına çaışma her zaman tehikei omasa da, diğer şartar var oduğunda tehikei oabiir. Bu gibi durumarın riskinin yüksek veya düşük oması işin türüne, yerine, kamuoyu ie etkieşime, veya bir aci durumun sonuçarına, iş kazaarına, yaraanmaara vb., bağıdır. Her durumun kendine göre ayrı ayrı değerendirimesi yapımaıdır (4). Kötü niyeti müşterier, yo öfke, şiddet, soygun, yo kazaarı Kötü niyeti / şiddeti hasta / müşteri / akraba,ağır kadırma tehikeeri Eektrik şoku, tökezeme takııp düşme, kesiker, düşme, kaza, kapaı aanar Taciz, şiddet, soygun, trafik tehikeer, kazaar, biyoojik tehikeer, düşme,yanıkar, toksik maruziyet Hayvan sadırı, hava durumu, makine kazaarı, kimyasaar Düşme(er), yaraanma, ağırık kadırma, çöp taşımaktan kaynakanan yaraanmaar, enfeksiyonar, kimyasaar, şiddet, soygun Kimyasa aşırı maruz kama, biyoojik ajanar, fizikse tehikeer, yangınar Hayvan sadırı, küfürü müşterier, şiddet, soygun, kazaar Kadırma yaraanmaar, küfürü hastaar, iaç kuanımı, soygun, şiddet Hırsızık, şiddet, istismar, araç duman Hırsızık, şiddet, istismar, kadırma ve taşıma yaraanmaarı Kapaı aanarda, zehiri gazar, biyoojik tehikeer, kayma ve düşme Suistima, öfke, şiddet, soygun, yo kazaarı, direksiyon başında uykuya damak Yanız çaışmasaardı kurtuabiirer miydi? Soruyu yanıtamadan önce örnek oarak birkaç haberi inceeyeim: Ouşan Durum (Vaka) 1: Bakım ve Onarım İşeri, 10 Haziran 2010 Resim 2: Motor ie kaput arasında can veren usta İstanbu Pendik te iş makineeri bakım servisinde asfat siindirinin motor böümünde çaışan 27 yaşındaki Yusuf Orakçı'nın üzerine motor böümünü kapatan kaput bir anda düştü.. Kaput ie motor arasında sıkışan taihsiz işçi oay sırasında serviste başka kimse omadığı için sesini kimseye duyuramayınca...arkadaşını teefona arayarak yardım istedi. Yiğitcan Anı da oayı haber aır amaz itfaiye ve 112 aci servis ekiperini arayarak oay yerine gönderdi. Kısa sürede servise geen ekiper Yusuf Orakçı'nın cansız bedeniye karşıaştı (11). Resim 1: Ustasının üzerine motor kaputu düşen siindir ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos

10 İş Sağığı Güveniği Ouşan Durum (Vaka)2 : Vagonara tek başınacevher yükeyen kepçe operatörü, 03 Eyü 2011 Gaziantep in İsahiye içesinde, vagona cevher yükemesi yapan kepçe operatörü Murat Doğanyımazın (24), yükü kontro etmek için e frenini çekmeden kepçeden indi(ği) tahmin edimektedir. Ancak M.Doğanyımaz ın başı, hareket eden kepçe ie vagon arasına sıkıştı. Feci şekide can veren Murat Doğanyımaz ın cesedini TCDD saha görevieri budu (12,13). Resim 5: Saha kontroü sırasında fark edien yanız çaışan kepçe operatörü (13) Ouşan Durum (Vaka) 3 : Hareketi ekipmanarda bakım ve onarım ; 01 Haziran 2014 Resim 3: Vagonara kepçe ie cevher yükenen rampa (13) Kepçe operatörü oarak çaışan Murat Doğanyımaz, sabah saaterinde Çamıca Mahaesi TCDD yükeme sahasında Diyarbakır Ergani İçesi ne gidecek oan demir cevherini vagonara yükemeye başamış (14), Resim 6- AEL Açı havza Afşin-Ebistan Linyit İşetmeeri'nde (AEL) açık havzada taşeron firmaya bağı oarak görev yapan 24 yaşındaki Mehmet Ai Çanka adı işçi, bant yoarından birinde hasar (yırtık)oduğu ihbarıya hasarın oduğu bögeye sevk edidi. Bant yoarına sıkıştığı ve ezidiği (ya da yerde hareketsiz hade buunduğu (15,16) ) ieri sürüen Mehmet Ai Çanka, yakaşık yarım saat sonra vardiya çaışanarı tarafından (hayatını kaybettiği) fark edidi. Bunara benzer birçok örnek veriebiir. Ne Yapmaı? Yukarıda beirtien (ve benzer) ciddi oayar inceendiğinde bu insanar eğer yanız çaışmasaardı kazanın sonucu öüme sonuçanacak kadar ciddi omayabiirdi. Resim 4: Vagon ie kepçe arasında sıkışan kepçe operatörü (13) douuk seviyesini kontro etmek amacıya vagona yanaştırdığı kepçeden e frenini çekmeden inerek ön tekerine basan Doğanyımaz ın başı, hareket eden kepçe ie vagon arasına sıkışmış (14). Burada ezierek feci şekide can veren Murat Doğanyımaz ın cesedini TCDD saha görevierinin kontroü sırasında fark etmiştir (14). Oası ise yanız çaışmaktan kaçınımaıdır! Kişinin tıbben, fizikse ve ruhsa (menta) oarak tek başına çaışmaya uygun oup omadığı araştırımaıdır (3). Çaışan iki ya da daha faza kişi oursa, herhangi bir şey oması hainde birbirine yardım edebiir. Yanız çaışıması gereken durumar için asgari gerekiiker aşağıda verimiştir: Yanız çaışan; gün boyunca nerede oacağını birisine söyemei. Nerede oduğunu / oacağını ve ayrıca you harita üzerinde işaretemei ve haritayı temas kurduğu kişiye vermei. 10 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

11 İş Sağığı Güveniği Daima bir cep teefonu ya da tesiz taşınmaı Yanız çaışanın temas kurduğu kişi (beirenmiş kişi) ie düzeni oarak temasa geçmei Ormanda yanız çaışanar daima bir uaşım aracı buundurmaıdır Araç daima bögeden hıza ayrıabiecek şekide park edimei Diğer tüm güvenik prosedürerine dikkate uyumaıdır (17). Kuruuşarın / şirketerin yanız çaışma poitika ve prosedürü omaıdır. Hazıranacak yanız çaışma prosedüründe ;yöneticierin ve çaışanarın sorumuukarı açıkça tanımanmaıdır.tüm yanız tek başına- çaışmaarda; Yanız çaışanı izeme için atanan igii kişi[veya otomatik sistemin] Yanız çaışanarın konumu; Raporama zamanarı veya uzak bir sahaya tahmini varış ve ayrıma zamanı (raporama sıkığı, risk ve konum değişikikerine bağı oarak beirenmeidir); İetişim bigieri ve Seyahat/araç ayrıntıarı (özeike aci durum yardımı gerekmesi hainde önemidir). Yanız çaışmaya iişkin riskeri hafifetmek için bir aci durum taimatı yer amaıdır (18). Yanız Çaışmanın Yasakandığı Durumar İş Güveniği Uzmanarının göreverinden biri de (İş Güv.Uzm.Gör.Yet.Sor.&EH Yön.m:9.ç.4) gereki yererde kuanımak amacıya iş sağığı ve güveniği taimatarı ie çaışma izin prosedürerini hazırayarak işverenin onayına sunmak ve uyguamasını kontro etmek dir. Bu bağamda, yukarıda sadece birer örnek oarak beirtien durumarın omaması, maddi ve manevi kayıparın yaşanmaması için ; iş izini prosedürerinin ouşturuacağı ve yanız çaışmanın en azından işyererinin bir prosedürü oarak yasakanabieceği, en az diğer bir kişinin buunmasıgereken, diğer bir ifade ie tek başına (yanız) çaışana izin verimeyecek bazı yüksek riski faaiyeter (durumar, etkiniker) vardır ve bu durumara aşağıdakier örnek oarak veriebiir. Risk değerendirmesi denetim seviyesinin beirenmesine yardımcı omaıdır. Enaz bir kişi(nin daha)buunmasıgereken bazıyüksek riski faaiyeteri vardır (3). Yapıacak iş yardım çağırmak için ikinci bir kişi gerektirecek kadar ciddi bir kazaya neden oabiecek, usa uygun (maku) öngörüebiir bir risk oduğu yererde yanız başına çaışma yapımamaıdır. İşyerinin risk değerendirme ekibince yapıan risk değerendirmesinde yanız çaışımaması beirtimiş oan işerde yanız çaışmaya izin verimemeidir (19). Bazı iş(er) tek başına yapıamaz. 1. Kapaı Aanara Giriş; Tank, menho, boru, kanaizasyon, kanaar, tavan boşukarı, kapaı bodrum odaarı ve doğa havaandırmanın yetersiz oduğu diğer aanarda dahi omak üzere, bazı yerer kapaı aanardır. Kapaı aan çaışmaarında, oası bir kurtarma durumunu organize edecek, dışarıda duran bir gözetmene (gözemciye) gereksinme vardır. Şeki 2: Kapaı ortam yanız (20) 2. Düşme durdurucu sistemerin ve iskeeerin kuanımı (yüksekte çaışma) ; Merdiven kuanımı (emniyeti bir şekide bağanmamış / sabitenmemiş, ikinci bir kişinin tutmasını gerektiren). 3. İskee Montajı Güveni kuanımı konusunda yeteri eğitimi amamış oanar beirenmiş bazı tehikei makinaarı kuanamazar (19,21). Şeki 1: Kapaı ortamda yanız çaışanın sonu (20) Şeki 3 : Yüksekte çaışmada aınabiecek önem çaışan ve gözetmeni (20) ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos

12 İş Sağığı Güveniği 4. Canı eektrikse ietkener üzerinde veya yakınında çaışma Eektrik işeri veya canı ietkenerin yakınında yapıacak çaışmaarda en azından iki kişi gerekidir. Eektrik (güç) hattı tehikeeri nin oduğu yererde (Bir canı ietim (güç) hattı yakınında herhangi bir böümünün veya yükünün canı eektrik hattına temas etmesi oası oan taşıt, vinç veya benzer ekipman kuanma da) yanız çaışımamaıdır. 5. Bir yangın gözcüsünün gereki oduğu (kaynak, taşama, kesme vb.) sıcak işer(de); Örneğin taşama, kaynak veya kesme gibi sıcak iş yaparken çıkan kıvıcım işin yapıdığı yerin 10,7 m uzağına kadar oan aan içinde herhangi bir maddeyi tutuşturabiir. Şeki 4 : Kaynakçı ve gözetmeni (gözcüsü) (22,23) 6. Görüşün engeendiği; bir araç, vinç, mobi ekipman, benzer mazeme taşıma ekipmanı (forkift gibi) kuanıırken operatörerin gideceği you tam ve açıkça göremediği / göremeyeceği durumarda. 7. Mazeme Güvenik Bigi Formunda (MGBF) açıkandığı gibi, hızı hareket edebien etki gösteren, akut toksik madde (mazeme) nin kuanıdığı yerer. 8. Kendinden hava besemei (tüpü) veya bir hava kaynağından hava besemei tam yüz maskesinin kuanımasının gereki oduğu işer 9. Su u ortamda çaışma ; Boğuma tehikesi oan işer 10. İş Sağığı ve Güveniği Risk Değerendirme Yönetmeiğine göre içerisinde çaışanarın da oduğu bir ekipçe hazıranan risk değerendirmesinde birden faza kişi gereki görümüşse (24). 11. Bazı yüksek riski makinaara yapıan çaışmaarda yanız çaışımamaıdır. Örneğin; Deme, ezme, darbe (Ör: Hidroik ve pnömatik güç preseri), kesme (Ör: ağaç işeme makinaarı) veya makasa kesme giyotin makinası, sapama veya deme riski oan tehikei makinaarın (Ör: meta freze makinaarı) kuanımı. Aşındırıcı disker, bazı gıda hazırama ekipmanarı (hamur karıştırma makinaarı, patates soyma/yontma makinaarı, yüksek hızı gıda santrifüjer ve karıştırıcıar / sıvıaştırıcıar, diimeme makinaarı), pastik işeme makineeri vb.) (19,21). 12. Araçara patayıcı taşıyanar, zirai mücadee iaçaması yapanarda yanız çaışmamaıdır (25). Şeki 5 : Kaynak kıvıcımının erişebieceği uzakıkar (22,23) Eğer kıvıcımarın gitme oasıığı oan bir yeri gözcürahatıka göremeyecek ise birden faza gözcüye de gereksinim oabiir. Yanız çaışan takip sistemi Yanız çaışmanın kaçınımaz oduğu işer ve işyererinde son çare - yanız çaışan takip sistemi kuruabiir. Sistem, tesiz ve teefonarın çaışmadığı, tehikei işerin yapıdığı, aynı anda birden çok aanda (tüm vardiyaarda) yanız başına çaışan personein durumu ve konumunun gerçek zamanı oarak izenmesine oanak sağayabiir. Personein üzerinde taşıdığı çeşiti sensöreri oan takip çipi sayesinde, tesiserde kuruan radyo aıcı ve vericieri ie çaışanar izenebimektedir. Böy- Şeki 6 : Kaynak işinde ikinci gözcü (22,23) Resim 7-a : Yanız çaışma takip sistemi araçarı 12 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

13 İş Sağığı Güveniği Resim 7-b : Yanız çaışma takip sistemi araçarı eike oası bir tehike veya kaza anında (hareketsizik, darbe, düşme) devreye girecek oan aarm sistemiye personein yeri (en faza 10 metre hata ie) beirenerek hıza müdahae ediebiir. Sisteme, persone gereksinme hainde üzerindeki vericinin düğmesine basarak yardım taebinde de buunabiir (26). Working Aone Safey, Controing the Risks of Soitary Work, Deveoped by the Division of Occupationa Safety & Heath (DOSH) February, 2010 (27,28). Sonuç ve Önerier (Yukarıda özetendiği gibi) tek başına çaışmanın yüksek riski oduğu işerde, tek başına çaışmanın / çaıştırmanın kısıtanması / yasakanması sadece işyeri risk değerendirme ekibi ninkarararına (inisiyatifine) bırakımamaıdır.hangi işerin yanız yapıamayacağı yönetmeikerde açıkça beirtimeidir. Kaynakar 1. Serdar Devrim, Homo ergaster omayı reddener bireşin, Hürriyet, İnsanKaynakarı, , s ;wap pdf/guidance-one-working.pdf ega,-is-it-safe Detay/Kepce_operatorunun_inanimaz_oumu. htm?articeid= htm#ixzz36wqdozzo corporateresponsibiity/ sohacr/turkish/suppier-requirements-one-working.pdf %2520WORKING_tcm _tcm pdf index_htm 21. safety/one_working_guidance_and_standard.pdf pdf/guidance-one-working.pdf hsu/information/oneworking/oneworking.pdf Ne yapımaı? 1. Çaışma patformunun korkuuğu 100 cm yüksekiğinde omaıdır. Patform zemininden 47 cm yüksekikte ara korkuuk, patform zemininde 15 cm de topuk evhası omaıdır. 2. Patformdan işçi çaışırken dagınıka ya da mazemenin itmesiye aşağıya düşmemesi için merdiven çıkışını kendiiğinden Patform Açıkıkarında Kendiiğinden Kapanan Güvenik Kapıarı (Sef Cosing Safety Gate) vb. omaıdır. 3. İşçiere iş ekipmanarının güveni kuanıması, bakım ve onarımı konusunda eğitim verimeidir. 4. Çaışanara gürütünün işitme duyusuna etkieri ve buna karşı aınabiecek önemer ve kuak koruyucuarının uygun kuanımı konusunda İSG eğitimi verimeidir. 5. Çaışanara kuak koruyucusu verimei ve çaışma sırasında bunarı kuanmaarı sağanmaıdır. 6. Kuandığı baret yüz siperiki omaı ve koruyucu/ güvenik gözüğü kuanımaıdır. 7. İşe giriş ve periyodik sağık muayeneerinde, yüksekte çaıştırıacağı göz önüne aınmaıdır. 8. Patforma koay çıkmak - inmek için her iki tarafta e tutacağı omaıdır. 9. Bayaama makinasının aci durdurma butonarından biri patform atında kamıştır. Koay uaşıabiecek yere de aci durdurma butonu iave edimeidir. 10. İş ekipmanarı bütün koruyucuarı yerinde omadan çaıştırımamaıdır. 11. Patform devrimemesi için sabitenmeidir. > Sayfa 23 ün yanıtı İKİ DAKİKA DÜŞÜN ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos

14 Su ve Yaşam TOPLU YAŞANILAN ALANLARDA TEMİZ SU SORUNU Su, herhangi bir ticari ürün deği, tersine korunması, sakanması ve niteiği gereği öze önem verimesi gereken bir mirastır. (AB Direktifi, 98/83/EC, 18 Eyü 2000) İ şyererinde ya da topuca barınıan aanarda (şantiye, ote vb) içme ve kuanma suyununsağıkı kıınması büyük önem taşımaktadır. Suya buaşan hastaıkardan başayarak, kimyasa kirenmeden, suyun kaitesinse kadar bir çok etmen temiz su sorununun kapsamındadınr. Yemek ve içmek insan yaşantısının odak noktaarından biridir. İnsanar ağız tadıya çaışmak ister; ne yediği, içtiği onun için çok önemidir. Ama sağıkçıar açısından da, çaışanarın sağığını bozabiecek başıca etmeneri içinde barındıran işevdir yeme-içme. Bu bakımdan, Sağanması, Sakanması, Sunuması ve Besinerin çeşitendirimesi önemidir. Su youya buaşan hastaıkar, yüzyıar boyu dünyada büyük feaketere neden omuş; yüzbinerce insanın canını amıştır. Bu yüzden dünya ükeeri, bu konuda çok duyarı ve dikkatidir. Sagın hastaıkar konusunda, dünya çapında bir bigi ağı kurumasının, aşı çaışmaarı ve kampanyaarı yapımasının nedeni de budur.bir ükede sagın bir hastaık çıkmış sa, hemen yurttaşarını uyararak ziyareterinin engeenmeye çaışıması bundandır. Su youya yanızca hastaıkar deği, zehirenme etkisi yapan kimyas a maddeer de insansara uaşabimektedir. Bu yüzden, topu oarak çaışıan ve yaşanıan yererde, temiz su sunumunun önemi üzerinde durmak, beki de yaşamın en önemi sorununa parmak basmak anamına geir. Su ve yaşam birbirinden ayrımaz ve insanarın da birbirinden kopamayacağının en önemi kanıtıdır. O, sağık gibi bir topumsa tutkadır sanki. Bunun için topumsa düzeyde (gene) aınması gereken önemer vardır. Bunu en iyi tanımayan begeerden biri, İnsani Tüketim Amaçı Suyun Kaitesi Hakkında a3 Kasım 1998 takrih ve 98/83/EC Sayıı Avrupa Biriği Konseyi Direktifi dir. Direktif te beirtien gene ikeerden bazıarı şöyedir : İnsani amaçı suyun kaitesinin insan sağığı için önemini dikkate aarak, zorunu kaite standartarı getirimeidir. Bu tür bir suyun tanımanmasında, gıda sanayiinde kuanıan su da kapsama aınmaıdır. Sağanan suyun içmesuyu kaite standartarına uymasını sağamak için, yüzey ve yeratı suyunun temiz tutumasını sağayacak, uygun su koruma önemeri uyguanmaıdır. Hem mikrobiyoojik hem de kimyasa riskeri öneme dengei biçimde ee aınmaı; insani kuanıma everen öçüter, kamu sağığı gerekçeeri ve riskin * Prof.Dr., Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gene Yönetmeni ve Ankara Üniversitesi Siyasa Bigier Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü - İş Hukuku ve Sosya Güvenik Anabiim Daı Öğretim Üyesi A.Gürhan FİŞEK * değerendirimesi yöntemine uyuarak ouşturumaıdır. İnsani kuanım amaçı suyun kaitesi yere dağıtım sisteminden etkienebiir; bunu önemek için mutaka izeme programarı ouştunrumaıdır. Öçümerin, insanı kuanım amaçı suyun, kuanıcıya sunuduğu noktada derenmesi gerekidir. Böyece ouşturuan öçüter ve izeme programarı, önem ama ikesini teme aır; insani kuanım amaçı suyun yaşam boyu güvene tüketimesini sağayacak biçimde seçimiştir. Bu yüzden yüksek düzeyde sağık koruması sağar. Kirenen suarın, insan sağığı için tehike ouşzurması önenmei; sağanması ve sunuması engeenmeidir. Onarıcı yöntemere, kuraar çerçevesinde ve önceik sorunu kaynağında giderecek önemere verimeidir. Topu yaşanıan ve çaışıan yenrenrde, gıdaarın sunumu ie ana ikeeri, Gıda Maddeerinin ve Umumi Sağığı İgiendiren Eşya ve Levazımın Hususu Vasıfarını Gösteren Tüzük te (RG / 8236) buabiiriz. Bu Tüzük ün 3.maddesi şöye demektedir : Bütün gıda maddeerinin ve bunarın konuduğu kab ve mazemenin bu Nizamnamede gösterien vasıfarı haiz ve temiz buunması mecburidir. Kirenmiş, vasıfarı bozumuş veya vasıfarının kıymeteri azamış, tefessüh etmiş, iğrenç manzaraı, kurtanmış, küfenmiş, içinde patojen bakterier ve para ziter üremiş veya zaranrı mikroparın toksineri buunan veyahut her ne sebepten oursa osun kimyevi maddreere muamee edimiş gıda maddeerinin imai, ihzanı, muhafaza ve satışı yasaktır. Kısa sünre önce yürürükten kadırıan, ama yo göstericiiğini yitirmeyen İşçi Sağığı ve İş Güveniği Tüzüğü nün maddeerinde düzenenen uyarıardan bazıarı şöyedir : İşyererinde, çaışanarın koayıka faydaanabieceği ve Gıda Maddeerinin ve Umumi Sağığı İgiendiren eşya ve evazımın hususi vasıfarını gösteren Tüzük teki tanıma uygun özeikte serin içme suyu buundurumaıdır. Bu uygunuk, mahai resmi makamar ve beediyeer tarafından begeendirimeidir. İçme suyu, gerek taşınmasında ve gerekse kuanımasında, her türü buaşmadan korunmuş omaı ve içine doğrudan doğruya buz atımamaıdır. İçme suyu tesisatı veya kaparı, kuanma suyundan ayrı omaı ve üzerine, İçiecek Su işareti konumaıdır. İşyererinde içme suyu için öze musukar yapımaı ve bu musukarda mümkün oan haerde suyun, aşağıdan yukarıya uygun bir yüksekikte fışkırması sağanmaı; mümkün omayan haerde ve yererde, su içmek için, kişiye öze maşraba veya bardak kuanımaıdır. Karton veya benzeri bardakar kuanıdığı takdirde bunar öze ambaajarında veya temiz bir kutuda sakanmaı; bir kere kuanıan bardakarın atıması için musuğun yanında öze bir sepet buundurumaıdır. İçme suyu tesisatı buunmayan yererde, temiz ve sıhhi içme suyu kaparı sağanmaı ve bunar, 14 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

15 Su ve Yaşam öze sehpaara oturtuup uygun musukar takımaıdır. İçme suyu kaparı, eğierek boşatımamaı veya maşraba dadırıarak su aınmamaıdır. Ağzı açık vari, küp, koca fıçı kapar, kapaksız ve musuksuz oarak kuanımamaıdır. Şehir suyunun veya uygun niteikteki suarın sağanması mümkün omayan haerde, var oan suar, su dezenfeksiyonu usuerine uygun oarak dezenfekte edidikten sonra kuanımaıdır. Yemek araığının eve gidip gemeye everişi omayışı, işyerinin konut aanarından uzak ouşu, uaşım yetersiziği veya yokuğu veya benzeri nedenere yemekerini işyerinde yemek zorunda oan işçier için, işverence rahat yemek yenebiecek niteik ve genişikte bir yemek yeri sağanmaıdır. İşyererinde atık ve birikinti suarın akatığı ve topandığı yerer, öze veya gene bir kanaizasyona veya fosseptiğe bağanmaı ve buraar, uygun bir kapak ie örtümeidir. Bu kapak, günde en az bir kere bo su ie yıkanıp ve sızdırmayacak şekide iyice bağanmaıdır. Akış doğrutusunda bir eğim verimei ve koku çıkmasını öneyecek tedbirer aınmaıdır. İşyererinde ve ekentierinde, haşarat, böcek ve kemirici hayvanrarın buunmaması için her türü önem aınmaı: yok edimesi için, gereken ensektisit, rodentisit maddeer kuanımaı; üremeyi koayaştıran koşuar yok edimei; yuvaarı yıkarak bozumaı; uygun araıkara ensektisit uyguaması yapımaı; sinekere karşı kapı ve pencereere te kafes konumaıdır. Yanızca içme suyu (Kutu No.1) deği, yemekerin hazıranmasında, kişise ve evse temizik amaçı kuanma suarı da temiz omaıdır. Bunun için kuanma suyunun (Kutu No.2) ve depoarda (Kutu No.3) beketien suarın da temiziğinden emin ounmaıdır. KUTU NO. 2 KULLANMA SULARININ TEMİZLİĞİ İÇİN KILAVUZ Kaynak suyu mikrobiyoojik açıdan temiz omaıdır. Mikroorganizma ve parazit görümemeidir. Kontro ve izenmesi çok önemidir. Bunun için kuanıan kontro tabosu Kutu No.4 te görümektedir. Kaynak suyu tehikei madde içermemeidir KUTU NO.1 İÇME SULARININ TEMİZLİĞİ İÇİN KILAVUZ Temiz Su Yükümüükeri VAR YOK Suarın sakandığı kapar temiz midir? Kirenmiş, vasıfarı bozumuş, kokuşmuş, kötü görünümü, küfenmiş, bakteri ya da parazit üremiş, toksin ya da kimyasaara buaşmış mıdır? İçme suyu taşınması sırasında buaşmadan korunmuş mudur? Kapağı ve bandroü omayan, menşei beirsiz kaparda ambaajı su aımı engeenmiş midir? İçme suyu sakanması sırasında buaşmadan korunmuş mudur? İçme suyu sunuması sırasında buaşmadan korunmuş mudur? İçme suarının sunuduğu yererde, çevre temiziği sağanmış mıdır? İçme suyuna sunumu sırasında doğrudan buz atımaması sağanmış mıdır? İçme suyu tesisatı ve kaparı, kuanma suyunda ayırımış ve İçiecek Su işareti konumuş mudur? İçme suyu kuanıcıarının, eerinin temiziğinin sağanmış oduğuna özen gösterimekte midir? Sunum sırasında, a) Suyun aşağıdan yukarı fışkırması sağanmış mı, b) Eğer su yukarıdan aşağıya akmaktaysa kişiye öze bardak sağanmış ve bunarı temiz oarak sakanması sağanmış, kuanımış bardakarın atıması için çöp sepeti buundurumakta mıdır? Aynı bardaktan birden faza kişinin içmesi engeenmiş midir? Bardağın içine insan ei değmesi engeenmiş midir? Bardakar yeniden kuanım amaçı yıkanmakta mıdır? İçme suyu kaparındaki suyun eğierek boşatıması, maşrapa dadırıarak aınması, kapaksız ve musuksuz kuanıması önenmiş midir? İçme amaçı şehir suyunun ya da başka kaynakardan sağanan suyun kuanıması hainde, uygun niteikte oduğu düzeni oarak begeenmekte midir? Heaarın su depoarından ve su geçen yererden uzakta yapıması sağanmış mıdır? ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos

16 Su ve Yaşam KUTU NO. 3 SU DEPOLARININ TEMİZLİĞİ İÇİN KILAVUZ Su Depoarında Buunması Gereken Özeiker. VAR YOK Depo, suarın niteikerini değiştirmeyecek, iç yüzeyi fayans ie kapanmış; pasanmaz çeik veya benzeri; su ie temas eden yüzeyeri epoksi gibi maddeere kapı çeik tankardan ouşmakta mıdır? Beiri araıkar.a temiziği ve dezenfektesi yapımakta mıdır? Suyun depoda uzun süre beketimesi engeenmekte midir? Depo içinde, boru ve bağantıarında sızıntı kontrou yapımakta mıdır? Depodan beiri araıkara numune aınarak anaizeri yapımakta mıdır? Dezenfeksiyon (korama) işemi uyguanmış oan su mu sakanmaktadır? Deponun hava sıcakığındaki artışardan etkienmesi önenmiş midir? Depoarın beiri araıkarna suarı boşatııp, temizik dezefektesi yapımakta mıdır? Temiz içme ve kuanma suyunun işyererinde sunumunda, sürdürüebiirik çok önemidir. Geen suyun temiziğinde emin osanız da, dağıtım (sunum) aşamasındaki temiziğinden de emin ounmaıdır. Bunun kontro öçüteri vardır (Kutu No.4). KUTU NO.4 KONTROL İÇİN İZLEME (ANALİZİ YAPILACAK PARAMETRELER) İçme-Kuanma Suarı İçme Suarı Kuanma Suarı Renk Renk Renk Buanıkık Buanıkık Buanıkık Koku Koku Koku Tat Tat Tat İetkenik İetkenik İetkenik Hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) Hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) Hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) Nitrit Amonyum Amonyum Aüminyum Aüminyum Demir Demir Costridium perfringes (sporarı dahi) Costridium perfringes (sporarı dahi) Costridium perfringes (sporarı dahi) E.Coi E.Coi E.Coi Koiform bakteri Koiform bakteri Koiform bakteri Pseudomonas aerugirosa Pseudomonas aerugirosa 22 ve 37 dereceerde kooni sayısı 22 ve 37 dereceerde kooni sayısı * İnsani Tüketim Amaçı Suar Hakkında Yönetmeik (R.G. : 17 Şubat 2005 ve sayı) Ek-2 Tabo-A İşyererinde suyun temiziği, dış faktörere bağanamaz. Her işyerinde yukarıdaki kıavuzarı en az üç ayda bir kontro eden bir görevinin buunması gerekir. Mevzuatımız bu göreviyi tanımamamış omaka birikte, işyeri hekiminin denetiminde, sağık destek eemanı bu görev için biçimiş kaftandır. Bunun omadığı durumarda, ik yardım kurtarma işçieri nden yararanıabiir. Ama her şeyden önce bu çaışmaarın sağık eğitimi ie destekenmesi gerekir. Her ne kadar mevzuatımızda öngörüen işçi sağık eğitimeri arasında buaşıcı hastaıkara mücadee ye yer verimemişse de, işçi desteği omadan temiz su konusunda başarıya uaşıamaz. Son oarak temiz su konusunda söyenmesi gereken, kuanıcıarın temizik kuraarın uymaarıdır : İçien suarın, bir kez kuanııp atıan bardakara içimesi, aynı maşrapadan bir çok kişinin yararanmaması sağanmaıdır. Temizik amaçı kuanıan suarın tek başına temizeyici değeri omadığı, sabuna destekenmesi gerektiği unutumamaıdır. Akan su kir tutmaz gibi boş inançara kapıınmamaıdır. Boş inançara en iyi mücadee, bigi vererek yapıır. Onun için tüm çaışanar, temizik, sağığın korunması, su youya buaşan hastaıkar konuarında süreki oarak aydınatımaıdır. 16 ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos 2014

17 Anımsa Gökte Aranırken Yerde Buunan Eğitimbiimci: İSMAİL HAKKI TONGUÇ Taner AKPINAR * E ğitim, içeriği ve yöntemi bei, zamana ve yere göre değişmez, amacı kendi içinde bir etkinik değidir. Tam tersine, zamana ve yere göre değişen ve beiri topumsa sonuçar ede etmeye dönük bir etkiniktir. Doayısıya, eğitimin içeriği, uaşımak istenien topumsa sonuçara göre kurguanmaktadır. Nasreddin Hoca ya atfedien ve verii doğa koşuarında gerçekeşmesi oanaksız oan, göden yoğurt ede etme çabası hakkındaki kısa hikaye, umutarın asa yitirimemesi gibi bir ana fikre sahip oduğu şekinde yorumansa da, bu tür kör ümitere bağanmak biimseik ve akıa bağdaşmayan, beyhudeikten öte bir şey değidir. Bundan kasıt, umutu ounmaması gerektiği değidir. Yaşam umuttan önce bitmei denir. Her zaman umutarı korumak gerek, ancak, umutar gerçek üstü bekentier üzerine kurumamaı, aksi hade, umutarın boşa çıkması ve sonucun hüsran oması kaçınımazdır. Türkiye de, eğitim konusunda, kimi zaman, benzeri yönde, beyhude çabaara ve boş bekeyişere giridiği omuştur. Bunu böye söyerken, amacımız geçmişi bugünün koşuarı üzerinden ideaize edip eeştirmek deği, yanızca ogusa gerçekikere vurgu yapmaktır. Osmanı moderneşmesi çabaarı çerçevesinde ortaya çıkan batıcıık/batııaşmacı yakaşımın, öykünüen batıya benzeme younda topumsa dönüşümün sağanması noktasında ik müdahae edien aanardan biri eğitim omuştur. Kurumaya çaışıan Darüfünun vb eğitim kurumarı aracıığıya Batııaşmanın gerçekeşeceği gibi bekentier içine girimiştir. Batının, benzenimek istenien konumuna nası gediğine iişkin tarihse ve topumsa koşuar ve süreçer görmezden geinerek, yüzeyse ve kısmi bir batı takitçiiği you ie batııaşma çabasına girişimiştir. En azından, varıan nokta burası omuştur. Cumhuriyet kuruduktan sonra da, eğitim sorunu en önceiki oarak çözüm buunması gereken sorunarın başında geiyordu. Cumhuriyet kurumuştur kurumasına ama bu, yeni topumsa düzenin doğrudan ve mekanik oarak nihai biçimini adığı anamına gememektedir. Nihai noktaya uaşmak için, büyük ve kökü birtakım topumsa dönüşüm süreçerinden geçmenin zorunu oduğu çok iyi biiniyordu. Eğitim sistemi, bu süreçte, dönüşümün en teme aracı oacaktır. İmparatoruk kaıntısı eğitim kurumarı, Cumhuriyete birikte koayıka ortadan kadırıarak, bu kurumar, ait odukarı zaman diimine ve bu zamanda geçeri topumsa yapıya iade edimiştir. İmparatoruk kaıntısı eğitim kurumarı ne reaya yerine yurttaşık statüsü kazanan geniş hak kesimeri için uygun bir eğitimi verebiirdi ne de yeni düzende kurumak istenien ekonomik yapının gerekerine uygun eeman yetiştirebiirdi. Bununa birikte, ede yeni düzene uygun ne hazır bir eğitim sitemi ne de ouşturuacak bu sistemi hayata geçirecek hazır maddi koşuar vardı. Yeni bir eğitim sistemi kurmak için daha 1921 de bir Eğitim Kongresi düzenenmiştir Anayasası ie parasız, kamusa iköğretim herkes için zorunu hae getirimiştir. Eğitim konusunda daha birçok yasa ve kurumsa düzeneme yapımıştır. Bundan başka, Batıı ükeerden, özeike de Amerika Bireşik Deveteri ve Amanya dan uz- * Yrd.Doç.Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü manar davet edierek, onarın yardımına da başvurumuştur. Ancak, bütün bu yapıanar, gerçekeştirmek istenien topumsa dönüşümü sağayacak yeni eğitim sisteminin ouşturuabidiği anamına gememektedir. İçeride yapıan yasa ve kurumsa düzenemeer kurguanan bir eğitim sisteminin yapısa ve sistematik parçaarı oarak deği, bazı pragmatik sorunarı çözmek için hayata geçirimiş uyguamaardır. Örneğin, Miet Mekteperi, hakın okur-yazar hae getirimesi gibi çok aci bir sorunu çözmeke birikte, bu, yanızca işin ABC si düzeyinde teme bir adımdır. Bunun gibi, Hakeveri aracıığıya, haka, Atatürk ikeeri ve Cumhuriyet in değereri aşıanmaka birikte, bu proje de, maddi topumsa dönüşüme iişkin bir içerikten yoksun oduğu için, bu haiye ideaist bir adım oarak kamaktadır. Batıı uzmanarın önerierine geince, bunar, Türkiye nin topumsa koşuarını anamaktan uzak, topumsa gerçekiğe yabancı çözüm önerieri omaktan öteye gidememiştir. Topumsa dönüşümün younun bireyi dönüştürmekten geçtiği savına dayanan bu Batıı önerierin, bu nedene, zaten Türkiye nin özgü topumsa koşuarını kavramak gibi bir derdi yoktu (Kirby, 2010: 35). Dahası, Kirby, geen uzmanarın, soyut akı temsi etmekten uzak, kendi uusa eğitimerinin birer taşıyıcısı odukarını ve Türkiye yi de kendi ükeerinin birer parçası gibi gördükerini beirtmektedir (Kirby, 2010: 55). ÇALIŞMA ORTAMI Temmuz - Ağustos