BAŞKAN DAN. Prof. Dr. Yasin AKTAY

Transkript

1 BAŞKAN DAN Mayıs ayında SDE olarak önemli bir organizasyona imza attık yılında Ankara da 2012 de ise Kahire de gerçekleştirdiğimiz Arap-Türk Sosyal Bilimler Kongresi nin (AT- COSS) üçüncüsünü bu yıl 2-4 Mayıs tarihlerinde Devlet, Toplum ve Adalet başlığı altında İstanbul da gerçekleştirdik. ATCOSS son yıllarda Türk ve Arap akademisyenler arasındaki iletişimin, tanışmanın ve tartışmanın yapıldığı önemli bir platforma dönüşmüştür. Uzun süre birbirinden uzak kalmış Türkiye ile Arap ülkeleri arasında son yıllarda ortaya çıkan siyasi, ekonomik ve sosyal etkileşimin neticesinde akademik dünyanın da ATCOSS üzerinden buna ayak uydurduğunu söylemek mümkün. İstanbul Üniversitesi Kongre ve Kültür merkezinde gerçekleştirilen programa Başbakan Yardımcısı Prof. Dr. Beşir Atalay, Mısır Cumhurbaşkanı Yardımcısı Prof. Dr. Pakinam Sharkawi, Filistin Gençlik, Spor ve Kültür Bakanı Muhammed Elmahdoun ve Arap Ligi Türkiye Misyon Şefi Muhammed El Fatah Naciri katılarak önemli açıklamalarda bulundular. 200 ye yakın akademisyenin katıldığı ATCOSS 2013 ün, bölgede meydana gelen köklü değişimlerin analiz edildiği, bu değişimlerin sosyal ve siyasal dinamiklerinin tartışıldığı özellikle yeni dönemde adalet eksenli bir düzenin nasıl inşa edilebileceğine ilişkin değerlendirmelerin yapıldığı bir sağduyu platformuna dönüştüğünü söyleyebiliriz. ATCOSS taki entelektüel ortamı özet bir şekilde de olsa sayfalarımıza taşıyarak orada konuşulan ve tartışılan konuları sizlerle paylaşmayı amaçladık. SDE Ortadoğu Koordinatörü ve aynı zamanda ATCOSS Koordinatörü olan Doç. Dr. Ahmet Uysal ın III. ATCOSS un Ardından Türk-Arap Akademik ve Kültürel İlişkileri adlı makalesi bize çalışmaların kısa bir tarihçesini sunmakta ve kuruluştaki temel değerleri ve ön kabulleri anlatmaktadır. Prof. Dr. Talip Özdeş in ATCOSS 2013 ve Beklentiler ve bu satırların yazarının ATCOSS 2013 ün Ardından Dünyayı Yorumlamak mı, Değiştirmek mi makaleleri bu bağlamda yer alan çalışmalardır. ATCOSS dolayısıyla Türkiye de bulunan günümüzün önemli Müslüman entelektüellerinden Prof. Bobby S. Sayyid ile son dönemde Ortadoğu da meydana gelen köklü değişim ve bu değişimin geleceği üzerine ilginç tespitlerin yer aldığı bir röportaja da yer verdik. Arap - Türk Sosyal Bilimler Kongresi nde alınan kararların en önemlilerinden biri de Türk dünyasının sadece Türkiye ile sınırlı tutulmamasıydı. Katılımcılar Orta Asya ülkelerini de aramızda görmek istiyordu. Aslında bu sorun uzun zamandır SDE nin gündeminde bulunuyor Mayıs 2013 tarihleri arasında Bişkek te Kırgızistan-Türkiye İlişkilerinin Geleceği başlıklı önemli bir sempozyum gerçekleştirdik. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev in evsahipliğindeki sempozyumun ayrıntılı dökümü daha sonra kamuoyu ile paylaşılacaktır. Ancak bu sayımızda sempozyumun içeriğine dair kısa bir habere ve bazı konuşmacıların açıklamalarına yer veriyoruz. Reyhanlı daki patlamalar, Taksim Gezi Parkı ve Yavuz Sultan Selim köprüsü olayları, devletin ve toplumun bünyesinde hala çözüme tam kavuşturulamamış sorunların varlığını gösteriyor. Bu çerçevede memleket meselelerine kafa yoran herkese daha sağlıklı okumalar yapmak düşüyor. Prof. Dr. Yasin AKTAY

2

3

4 3. ATCOSS ZİRVESİ: ARAP BAHARI SÜRECİNDE ADALET, DEVLET VE TOPLUM SDE HABER Haber: Ahmet ÜNAL, Onur OLGUN SDE ve Kahire Üniversitesi Medeniyet Araştırmaları ve Kültürel Diyalog Merkezi işbirliği ile düzenlenen Arap- Türk Sosyal Bilimler Kongresi nin (ATCOSS) üçüncüsü İstanbul da toplandı. Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay ve Mısır Cumhurbaşkanı Yardımcısı Prof. Dr. Pakinam Sharkawy nin de açılışında bulunduğu zirveye katılan 200 e yakın Arap ve Türk sosyal bilimcisi, uzman ve yazar önemli konularda görüş birliğine vardılar. 4 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

5 Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE) ve Kahire Üniversitesi Medeniyet Araştırmaları ve Kültürel Diyalog Merkezi işbirliği ile düzenlenen Arap-Türk Sosyal Bilimler Kongresi nin (AT- COSS) üçüncüsü İstanbul da toplandı. İstanbul Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi nde 2-4 Mayıs 2013 tarihleri arasında düzenlenen ATCOSS-2013 e Türkiye ve Arap ülkelerinden 200 e yakın akademisyen, araştırmacı ve yazar katıldı. Arap Baharı Sürecinde Adalet, Devlet ve Toplum temasının tartışıldığı kongre 3 ayrı salonda ve 40 ayrı panel şeklinde gerçekleştirildi. Kongrenin açılış konuşmalarını; ATCOSS Koordinatörü Doç. Dr. Ahmet Uysal, İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yunus Söylet, ATCOSS Eşbaşkanı Prof. Dr. Mohammad Soffar, ATCOSS Eşbaşkanı ve SDE Başkanı Prof. Dr. Yasin Aktay, Filistin Gençlik Spor ve Kültür Bakanı Dr. Mohammed Elmadhoun Mısır Cumhurbaşkanı Yardımcısı Prof. Dr. Pakinam Sharkawy T.C. Başbakan Yardımcısı Prof. Dr. Beşir Atalay yaptılar. Ahmet UYSAL: KAYNAŞMA GERÇEKLEŞTİ Üçüncüsünü yaptığımız bu kongre büyük aşamalar kaydetti. İlk başta tanışmalar gerçekleşirken yavaş yavaş kaynaşmalar gerçekleşti. Kültür erbaplarının, aydınların, bilim adamların kaynaşmasına vesile oldu. Eskiden birbirlerini kaynaklardan tanıyan insanların bizzat tanışmaları ve işbirliği kurmalarına vesile oldu. Yunus SÖYLET: TOPLUM HIZLI OLMAMIZI BEKLİYOR Dünya çok hızlı değişiyor ve gelişiyor. Belki de bizler en hızlı değişimin yaşandığı coğrafyada bulunmaktayız. Türk ve Arap toplumlar, birlikte çok uzun bir geçmişe sahiptir ve uzun bir gelecek için de sağlam temeller atmak, planlar yapmak durumundayız. Tarih ve toplumlarımız bizden çok hızlı olmamızı bekliyor. Geçmişte kaybettiğimiz çok önemli zamanları şimdi geri kazanmamız gerekiyor. Bunu da yaparken bu tip toplantılar yapmak, iş birliğine gitmek önemlidir. Bu sayede ortak akıl tesis edebiliriz. Yapacağımız planlarda adalet faktörüne gereken önemi vermeliyiz çünkü adalet temellerine oturmayan bir oluşum süreklilik sağlayamaz. Beşir ATALAY: ATCOSS ARAP BAHARINA PARALEL İLERLİYOR Konuşmasına besmele çekerek başlayan Prof. Dr. Beşir Atalay, 2010 yılındaki ilk ATCOSS toplantısına da ev sahipliği yaptığını hatırlattı. Atalay özetle şunları söyledi: ATCOSS Arap Baharına paralel ilerliyor. Ancak buna uygun neler yapılıyor? Arap ve Türk sosyal bilimcilerin bir araya gelmesi çok önemli. İlk toplantıda, (birbirimizi oryantalistlerin yaptığı çalışmalardan tanımayalım. Birbirimi yüzyüze görüşerek tanıyalım) dedik. Artık birbirimizi tanımaya başladığımıza göre daha fazla şeyler yapmamız gerekiyor. Bizim coğrafyamız sosyal bilimciler için büyük bir laboratuar. Buradaki sosyal bilimciler çok yakın gözle bakıp Arap Baharını yakından incelemeliler. Türkiye de şu an 400 bin Suriyeli mülteci var. Kamplarımızda 200 bin kişi kalıyor. 200 bin de kendi imkanlarıyla kalıyor. Suriye de insanlık dramı yaşanıyor. Bu kongreler bu manada çok önemli. Sosyal bilimcilerin ilgisi önemli ama dert edinilirse önemli. Dinamik olunursa etkili olur. 5

6 Kongrenin artık kendi ortak dergisini çıkarması lazım. Eş başkanlarla da görüştüm. Hakemli bir dergi çıkarılmalı. Türkiye 2012 den beri çok büyük değişimler yaşadı. Ama bu değişimde üniversitelerin payı var mıdır? Bireysel olarak katkısı olabilir ancak akademyanın payı nedir? Çok az bir payı var. Biz ayda en az iki kamuoyu araştırması yapıyoruz. Vatandaşın nabzını iyi tutmaya çalışıyoruz. Ak Partinin mutfağı çok çalışır. Ben bürokratlarımdan çok çalışırım, onlardan daha fazla okumaya zaman ayırırım. Hiç günü birlik bir çalışma yapmadık. Konjonktürel davranmadık. Bugün yaptıklarımız 2002 de hükümet programında yazılıdır. Adaletsizliğin her türü zulümdür. Güçlü bir devlet olabilirsiniz ancak adil olmayan bir devlet çok yaşamaz. Bizim medeniyetimizin temeli adalet üzerinedir. İslam da (adaletle hükmedin, emaneti ehline verin) vardır. Adalet kavramı bizim tarihimizde de çok önemlidir. Siyasetname de bir söz var. 40 yıl Selçuklu devletine vezirlik yapmış Nizam-ül Mülk şöyle diyor: Mülk küfr ile payidar olur ama zulm ile asla. Bunu bir İslam devletinin padişahına söylüyor. Devrimin gerçekleştiği ülkelerde, yeni sistem ve yönetimlerin adil olmasının beklendiğine dikkat çeken SDE Başkanı Aktay şöyle konuştu: Prof. Dr. Yasin AKTAY: ATCOSS ARAP DEVRİMLERİYLE YAŞIT Bugün burada ATCOSS un üçüncüsünü gerçekleştirmek için toplandık. Dört sene kadar önce bu yola girdiğimizde, önümüzde uzun bir yol olduğunu öngörüyorduk. Dünya birbiriyle gittikçe kaynaşıyorken, küreselleşme denilen, uzağı yakın eden süreç bütün hızıyla dünyayı birbirine yakınlaştırıyorken, İslam dünyasında, bilhassa akademisyenler arasında bu yakınlaşmanın aynı hızda bir etkisini görmüyorduk, halende yakınlaşma sağlanmış değildir. Dünyada bir sürü yeni şey gelişiyor, dünyanın her yanında kendi başına çalışmakta olan birçok Müslüman akademisyen, bütün bu olup bitenlere kendi bireysel veya dar grup dünyası içinden yer yer çok da parlak sayılabilecek tepkiler verebiliyor. Ama bu tepkiler belli bir birikim oluşturmuyor çünkü bu tepkilerin her birisi bireysel düzeyde kalıyor, birbirinden kopuk, birbirini beslemeyen atomize düzeylerde kalıyor. Oysa arada güçlü bir bağ olduğunda bu akademisyenler çalışmalarını daha verimli hale getirebilirler. Müslüman akademisyenlerin birbirinden bu kopukluğu küreselleşme denilen sürecin birçok özelliğiyle ciddi bir çelişki arz ediyor. Özellikle Arap ve Türk dünyaları arasında mevcut olan bu eksikliğin çok daha vahim boyutları da vardı. Her iki halkın yıllarca kendi ülkelerinde maruz kaldıkları ulusalcı propagandalar birbirlerine önyargılı bakmalarına yol açıyordu. Araplara, Türkleri sömürgeci, Türklere de Arapları arkadan 6 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

7 vuran hainler gözüyle bakmayı telkin eden yaklaşımlar belirleyici oluyordu. Bu yaklaşımların gerçekle bir ilgisi yoktu, ama iki taraf da çoğu kez diğerinin kendisi hakkında böyle bir algıya sahip olduğunu bile bilmiyordu. Bu bakış açıları bir soğukluğa yol açıyordu belki, ama hiç bir zaman oturup tartışılmıyordu. Oysa dünyamız artık bir iletişim dünyası. Hiç bir şeyin saklı kalmadığı bir dünya. Ulusalcı bakışların Müslüman ülke halklarını birbirine yabancılaştırmak için ustaca sürülmüş bir tezgah olduğunu bugün çok daha iyi anlıyoruz. Arap Baharı aslında tam da Müslüman halkları birbirinden koparan o ulusalcı bakış açılara karşı da bir isyan oldu. Açıkçası sorun sadece Türklerle Araplar arasında değil, ne yazık ki Arap halklarının da birbirlerine karşı çok da olumlu bir bakış açısına sahip olduğu söylenemez. Çünkü başlarındaki diktatörlerin belki de en önemli fonksiyonu bu ülkeler arasında bir dayanışma, işbirliği ve kaynaşma olmasını engellemekti. Birbirine komşu birçok ülke halkı arasında o yüzden anlamsız sorunlar had safhada oluyordu. Oysa Arap Baharı biraz da Müslüman halkların birbirleriyle buluşmalarını, etkileşime girmesini ve aralarındaki sınırları anlamsız hale getirmelerini sağladı. Bugün İslam dünyası artık her geçen gün gerçekten İslam Dünyası olmaya doğru hızla yol alıyor. Açıkçası şimdiye kadar bu dünyanın sadece ismi vardı. Arap uyanışı, bugün İslam dünyasının bir gerçek haline gelmesi yolunda önemli bir aşamadır. Bundan 160 yıl kadar önce Marx, filozofların şimdiye kadar dünyayı yorumlamakla uğraştıklarını, oysa asıl olanın onu değiştirmek olduğunu ifade etmişti. Marx ın sosyal bilimcilere yakıştırdığı bu dünyayı değiştirme rolü birçok sosyal bilimci için ki aralarında Marksistler de vardı, oldukça kafa karıştırıcı gelmiştir. Dünyanın zaten bir gidişatı varsa, bir kaderi varsa, sosyal bilimciler buna ne yapabilir ki? Sosyal bilimciler çevrelerinde olup biten her şeyin tarafsız gözlemcileri mi olmalı, yoksa buna dair bir sorumlulukları olmalı mı? Bugün İslam dünyasında yaşanmakta olan köklü sorunlar karşısında Müslüman sosyal bilimcisi, olup bitenlerin tarafsız bir fotoğrafını çekmekle mi yetinmeli yoksa çektiği fotoğrafın daha iyi olması için toplumuna müdahil mi olmalıdır? Kuşkusuz Marksistlerin bu konudaki cevapları ne olursa olsun, bugün bizim bir lakaytlık içinde davranmamız söz konusu olamaz. Bizim salt bilimselci bir yaklaşımla hareket etmek gibi bir lüksümüz yok. Birinci ATCOSS Ankara da toplandığında henüz Bu Azizi kendini yakmamıştı fakat buna sadece bir hafta vardı. Ondan sonra olaylar hızla gelişti. Biz o toplantıda henüz Arap Baharı süreci başlamamışken, bir sonraki toplantıyı Ortadoğu da Değişimin Hükümet Dışı Aktörleri olarak duyurmuştuk. Gerçekten de hükümet dışı organizasyonlar o kadar belirleyici oldu ki, kısa bir süre içinde bütün Arap dünyasında köklü değişimler meydana geldi. Bu süreç içinde Kahire de topladığımız ATCOSS için şunu söyledik: Sosyal bilim kongresi adeta bir tarihe olay mahallinden canlı olarak tanıklık ediyor. Bu daha önceki sosyologların büyük çoğunluğuyla karşılaştırıldığında büyük bir imkan. Olayları yaşarken kaydını tutmak ve tarihe tanıklık etmek. ATCOSS, yaş itibariyle o yüzden Arap Uyanışı denilen süreçle yaşıt ve bu sürecin sosyal bilimini yapan bir kongre oldu. Ancak tekrarlamak gerekirse, kongre ilk kararlaştırılıp hayata geçirildiğinde Arap devrimleri henüz startını vermemişti. O yüzden bu yıl seçtiğimiz ana konu da, Arap Baharı Sürecinde Devlet, Toplum ve Adalet oldu. Doğrudan pratik bir sorun, baharlarını yaşamakta olan Arap ve Türk toplumlarının önünde sosyal bilimcilerin yardımlarını alabilecekleri en önemli konular. Devrimlerin yaşanmış olması büyük bir 7

8 mükafatsa mükafat, neyse o. O yüzden adalet sadece yargı müessesiyle ilgili bir konu değil, bir varoluş felsefesi, bir hayat tarzıdır. Yargıyla ilgili boyutu kadar davranış tarzlarıyla ilgili bir boyutu da, gelir dağılımıyla ilgili bir boyutu da vardır; adaletin. Aslında adalete değmeyen hiç bir konu yoktur. olay. Ancak bu devrimlerden sonra en acil sorun ortaya çıkıyor: Nasıl bir devlet? Nasıl bir toplum? Kitleler yeni yönetimlerden doğal olarak daha başarılı, daha verimli ve daha adil bir yönetim ister. Çünkü bütün ayaklanmaların en önemli motivasyonu adaletsizliklere karşı duyulan öfke olmuştur. Kötü yönetim, ehil olmayanlara emanetin tevdi edilmesi bir adaletsizliktir. Gerçi diktatörler hiç bir zaman halktan bir emanet almış değildir, o emaneti onlar halka hiç bir zaman sormadan el koydular. Adalet bütün toplumsal hareketlerin en önemli talebidir. Adalet, Müslümanların en hassas oldukları veya olmaları gereken konudur. Bir bakıma Müslüman olmak ile olmamak arasındaki ayırım çizgisi adil olmak ile olmamak arasında çizildiğinde aynı şey yapılmış olur. Şu kadarını söyleyelim, İslam ın özü olan tevhit ve şirk de bir adalet meselesidir, günahlar da yine bir adalet meselesidir. Kendine kulluk ettirenler hadlerini, yani adalet çizgisini aşmış oluyorlar. Kula kulluk edense basitçe kendi kulluk hakkını canının isteğine bağışlamış olmuyor, böyle yapmakla o da hem kendi nefsine hem de başkalarına zulmetmiş, dolayısıyla adaleti çiğnemiş oluyor. Adalet her şeyi yerli yerine oturtmaktır, herkese hak ettiğini vermektir, cezaysa ceza, Aslında devrim sonrası Arap ülkelerinde kurulan bir çok partinin isminde adalet kavramının bulunması hiç de tesadüf değildir. Çünkü devrimler zaten insanların daha adil bir dünya taleplerinden yola çıkar. Dünyanın Avrupa merkezli bir yapılanması adil değil ve çok zalimane sonuçlar üretiyor. Buna karşı dünyanın ademi merkezileştirilmesi gerekiyor. Dünya tarihi diye, dünyanın her tarafında insanlar yine Avrupa nın tarihini okumak zorunda bırakılıyorlar. Dünyanın Avrupa merkezli tarihi adil bir tarih değil, bu tarihin yeniden yazılması gerekiyor. BM Güvenlik Konseyi nde 5 daimi üyenin veto imtiyazına sahip olmaları da hiç adil değil ve yine dünyadaki bir çok katliam, zulüm, haksızlık bu beşinden birinin çıkarıyla uyumlu olduğunda bu adaletsizliği gidermenin hiç bir yolu olmuyor. Bu da hiç adil olmayan durumlara yol açıyor. Buna şiddetle itiraz etmek gerekiyor. Ayrıca dünyanın bütün kaynakları, dünyanın merkezi sayılan o Batı tarafından sömürülmekte, yeryüzünün tabii kaynakları o birinci dünya tarafından tarumar edilmektedir. Bu adaletsizliğe de bir dur demek gerekiyor. Bütün bu konular ATCOSS da Devlet, Toplum ve Adalet başlığı altında ele alınacak konulardan sadece bir kaçı. Bu konular etrafında oluşturulacak güçlü bir farkındalık ve söylemin, İslam dünyası için güçlü bir düşünce iklimi ve havuzu oluşturması en büyük temennimiz. 8 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

9 EL MADHOUN: MÜSLÜMANLAR NAMAZINI MESCİD-İ AKSA DA KILACAK Dr. Muhammed El Madhoun, konuşmasında bir gün Müslümanların Mescid-i Aksa da namaz kılacaklarını belirtti. Mavi Marmara gemisinin Filistin davasının duyurulmasındaki önemine dikkat cekti. Filistin sorununu uluslararası alana taşıyan Başbakan Recep Tayyip Erdoğan a de teşekkür ederek, Gazze ye yapacağı ziyareti heyecanla beklediklerini belirtti. ATCOSS un kuruluşunda Mısır tarafından eş başkanlığı görevinde bulunan Prof. Dr. Pakinam Sharkawy, Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak kongreye katılmaktan duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Sharkawy konuşmasında Kongre nin Arap ve Türk halklarının sosyal, kültürel ve tarihi birlikteliklerinin farkına vararak ilişkilerin yeniden geliştirilmesindeki önemine dikkat çekti. 3 Salon 40 Panel Açılış konuşmalarından sonra katılımcılar, İstanbul Üniversitesi Kongre Merkezi ndeki üç ayrı salonda sabah 3 ve öğleden sonra üç olmak üzere yaklaşık olarak 40 ayrı panel şeklinde oturumda sunum yaptılar. Konuşmalar simültane tercümanlar aracılığıyla Arapça ve Türkçe ye çevrildi. Aralarında Arap ülkelerinde yatırım yapan önemli işadamlarının da bulunduğu katılımcılar, sunumlarında, temsil ettikleri toplumlardaki adaleti tesis noktasındaki tecrübelerini katılımcılarla paylaşarak izleyicilerin sorularını cevaplandırdı. Programda; Ekonomi ve Adalet, Sosyal Adalet ve Azınlıklar, Kurumlar ve Adalet, Küreselleşme ve Adalet, Kent Yaşamında Adalet, Kültür ve Adalet, İslam ve Adalet, Göç ve Sosyal Entegrasyon, İslami Hareketler başlıkları altında oturumlar gerçekleştirildi. Konuşmacılar arasında protokolden ve iş dünyasından önemli isimler de yer aldı. Gençlik ve Spor Bakan Yardımcısı Doç. Dr. Yusuf Tekin Gençlik ve Siyaset konusunda bir sunum gerçekleştirdi. Kuzey Afrika ülkelerinde özellikle ilaç sektöründe önemli yatırımlar yapan Hedef Alliance ın sahibi Ethem Sancak da konuşma- 9

10 cılar arasındaydı. Sancak, Demokrasi ekonomi için olmazsa olmazdır. Batı bunu içselleştirdiği için insanlık tarihinde başarılı oldu. Fakat bizlere despotizmi uyguladılar bir şey üretemez insanlar olduk, bir kul haline dönüştük. Biz özgürlüğü içselleştirmeliyiz. Biz batıdan daha fazla avantajlıyız, bu konuda. 300 yıl önce önümüze konulmuş handikabı aşmalıyız. Kahire yi İstanbul a, Şam ı Kahire ye düşman eden handikabı aşıp, önce ekonomik sonra toplumsal entegrasyonu sağlayarak yeniden ortak kültüre edebilirsek gelecek bizimdir. Uygarlık yeniden bu topraklara, ait olduğu yere dönecektir. Dedi. Kongre de 3. gün Kongre nin son gününde konsept oturumu gerçekleştirildi. SDE Başkanı Yasin Aktay ın başkanlığını yaptığı oturumda, İslamcılık üzerine Türkçeye de çevrilen kitapları olan Bobby Salman Sayyid Çağdaş İslamcılığın Oluşumunda Adalet Söylemi ve Uygulaması, Seifuddin Abdulfetah (Mısır) Bir Sosyal Bilim problematigi olarak Adalet ve Arap uyanışındaki rolü ve Muhammed El-Rashid (Kuveyt) Körfez Ülkelerinde Reformlar ve Arap Devrimlerinin Reformlara ve Dış İlişkilere Etkileri konusunda sunumlar yaptı. Akademik İlişkiler Çalıştayı: Kapanıştan oturumundan önce Akademik İlişkiler Çalıştayı gerçekleştirildi. Çalıştay da, Yüksek Öğretim Sistemlerinin Karşılaştırılması, Türk-Arap Üniversite İşbirliğinin kurumsallaşması, Akademik İşbirliği Önündeki Engeller, Akademik İşbirliği İmkanları, Öğrenci Değişimi, Öğretim Elemanı Değişimi, Ortak araştırmalar, Ortak yayınlar, Ortak tez danışmanlığı, Ortak diploma, Ortak yaz kursları, Ortak kongre, sempozyum, panel, Ortak staj ve uygulama programları, Türk-Arap İlişkilerini Geliştirme Vizyonu konuları görüşüldü. Akademik ilişkiler çalıştayında birçok fırsat ve sorun dile getirildi. Buna göre konuşmacılar şu hususlara temas etti: Türkiye ve Arap dünyası arasında akademik ve kültürel ilişkileri kurmada ve ATCOSS gibi kongreler düzenlemede gerçek bir irade gerekir ve bu irade mevcuttur. Tanışıklık arttıkça tecrübeler ve bilgiler giderek artıyor ve paylaşılmaya başlanmıştır. Araplar Türklerden; Türkler de Araplardan bilgi ve tecrübelerinin paylaşılmasını istiyor. Bu paylaşımların gerçekleşebilmesi için öncelikle birbirimizle daha iyi anlaşabilmemiz gerekmektedir. Bunun için dil faktörü üzerine ne gibi mekanizmalar geliştirilmesi gerekir. Özellikle halen zayıf olan akademik ilişkilerin geliştirilmesi için karşılıklı çabalar gerekmektedir. Bu çabaların çok üst düzey olmasın gerekmemekte, üniversiteden üniversiteye ve akademisyenler arasında olabilmektedir. İki taraf arasında öğrenci değişimi yapılmalıdır ve bu konuda büyük bir eksikliğimiz bulunmaktadır. Öğretim görevlileri değişimi de gerekmektedir ve bu konuda da büyük bir eksikliğimiz bulunmaktadır. Akademik ilişkilerde mevzuat sıkıntıları ve iki anlaşma eksikliği görülmektedir. Türklerin bazı konularda akademik uzmanlıkları oluşmuştur ve Araplar bunlardan yararlanmak istemektedir. Yine bu uzmanlar, Arap dünyasına bulunan değerli akademisyenler ile etkileşim içinde olmalıdır. Tüm konularda işbirliği anlaşmaları sadece sözde kalmamalıdır. Fiile dönüştürebilmek için genel çerçeveleri oluşturulmalı ve somut proje ve uygulamalar düşünülmelidir. Uygulamalarda standartlar oluşturulmalıdır ki yapılan anlaşma uzun soluklu olsun. Tüm bunların yapılması için gerekli istek hem Araplarda hem de Türklerde bulunmaktadır. Ayrı bir komisyon kurularak Türk ve Arap üniversiteleri arasında koordinasyon yapacak bir birimin oluşturulması gereği vurgulanmıştır. Bazı programlar Arap ve Türk üniversitelerinde ortak yürütülebilir, ortak diplomalar verilebilir. 10 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

11 Kapanış Oturumu, Öneriler ve Fırsatlar ATCOSS-2013 ün kapanış oturumunda katılımcıların Kongre ye ilgili beklenti ve önerilerine ağırlıklı olarak yer verildi. Kapanış konuşmaları SDE Başkanı Yasin Aktay, Kahire Üniversitesi Nadia Mustafa, Arap Ligi Türkiye Misyon Şefi Büyükelçi Muhamed El Fatah Naciri, SETA dan Mehmet Özkan, IRCICA Başkanı Dr. Halit Eren adına Fadel Bayat (Irak) ve ATCOSS Koordinatörü Amal Hamada tarafından yapıldı. Nadia MUSTAFA: Elimizde bulunanlardan başlayabilirsek gerçekten bir şeyler gerçekleştirebiliriz. Bizim şimdiye kadar yapmış olduğumuz 3 konferans var. Konferansların kendisi bizzat yeni bir mekanizmadır. Bugüne kadar gerçekleştirmiş olduklarımızı değerlendirmemizi öneriyorum. Özellikle akademisyenler arasındaki iletişimi değerlendirmemiz gerekiyor. Ben bu sene çok fazla genç akademisyenin ve araştırmacının katıldığını gördüm. Bundan dolayı şimdiye kadar yaptıklarımız inceleyip onun üzerinde değerlendirme yapıp geliştirebiliriz. Yeni ve büyük planlardan bahsetmeden önce bunu yapmamız gerekiyor. Belki de o büyük planlarımız bizi bir yere götürmeyebilir. Sadece idari varlıklar oluşturup bizi engelleyebilir. Halbuki biz adım adım hareket etmeliyiz. Ben bunu öneriyorum ve ayrıca öğrenci değişimi üzerinde yoğunlaşmalıyız. Ortak sınırlı projelerin yapılmasını öneriyorum. Önümüzdeki 2 yıl adım adım basit projelerle ilerlemeliyiz. Ta ki dil faktörünü kullanabilen gençler yetiştirdiğimiz zaman onlardan yararlanabiliriz. Muhamed El Fatah NACIRI: Son oturumda şöyle bir şey duydum; sanki bu konferansın devamlılığında bir tereddüt söz konusu. Şunu vurgulamak istiyorum; bu konferansın devamı çok önemlidir. Bu konferansın devam ettirilmesi gerekiyor. Diğer bazı projeler söz konusu ise ayriyeten düşünebiliriz. Arap Birliği, bu projelerin gerçekleştirilmesi için Arap dünyasıyla Türk dünyası arasında gerekli kolaylıklar sağlanacaktır, elinden gelen çabayı harcayacaktır yılında bizim ofisimiz Ankara da açıldı. Arap Birliği ile Türkiye arasında bütün alanlarda işbirliği anlaşmasına ilişkin olarak bir çerçeve antlaşması mevcuttur. 11

12 leri sadece Osmanlı nın son dönemine, Birinci Dünya Savaşı dönemindeki olaylarla kısıtlayamayız. Ben tarihten şunu öğrendim ki; bizler bölündüğümüz zaman kaybediyoruz. Bölündüğümüz zaman Filistin elden gitti. Filistin çiğnendi ve gasp edildi. Biz şimdi şundan eminiz ve Suriye de şunu görüyoruz ki; bir bölgesel çatışma söz konusudur. Uluslararası bir çatışma bizim bölgemizde cereyan etmektedir. Doğu ile Batı arasındaki bu çatışmada düşünmemiz gereken ne zaman kendi kaderimize sahip olacağız, ne zaman kendi kaderimizi kendimiz tayin edeceğiz? Biz ancak bunu birleştiğimiz zaman gerçekleştirebiliriz. Avrupalılar yüzyıllarca kendi aralarında savaştılar ve son olarak kendi aralarında barış kurarak ilerleyebileceğini anladılar. Neden biz bunu anlayamıyoruz? Arap ve Türk üniversiteler arasında işbirliği, ister öğrenci değişimi, ister hoca değişimi olsun, bunlar çok önemli hususlardır. Bu çerçevede bizler gerçekten Türkiye nin yaptıklarından, çalışmalarından dolayı, özellikle Yunus Emre Kültür Merkezi çalışmalarından dolayı teşekkür ediyoruz. Biz nasıl Türklere Arapçayı öğretiyoruz, Türkler de Türkçe öğretebilir. Tarihi ilişkilerimize dayanarak nasıl ortak bir ilişki geliştirebiliriz? Aramızda maddi bir alan olduğu gibi manevi, ruhi bir alan da söz konusudur. Ben dün Suriye sınırındaydım. Biz orada Suriyeliler için oluşturulmuş bir kampı ziyaret ettik. Türk makamları tarafından karşılanmamız gerçekten bizi etkiledi ve dediler ki; Bu bizim kardeşlerimizin içinde bulunduğu bir trajedidir. Biz zorluk içinde olan kardeşlerimize sahip çıkmaya çalışıyoruz. Kaymakam bize belki biz de böyle bir trajediyle karşı karşıya kalabiliriz. Ancak biliyoruz ki o zaman kardeşlerimiz bizi yalnız bırakmayacaktır. Bölündüğümüz Zaman Kaybediyoruz Bu güzel duyguları gittiğimiz her yerde gördük, yani daha önce söylendiği gibi Türk-Arap ilişki- Bir rüyamız olmalı ve bunu akademisyenlerin eline vermeliyiz. Bu rüya; kendi aramızda birliğin sağlanmasıdır. Bunun için hilafetin gelmesi mantık dışı bir olaydır. Bu bizi bir sonuca götürmez. Avrupalılar kendi aralarında nasıl entegrasyon sağladı ve başarılı olursa bizde öyle yapabiliriz. Bizim kendi aramızdaki ilişki açısından gelecek planımız nedir? Birbirimize baskı uygulamamalıyız. Nasıl entegrasyon sağlarız, onun peşine düşmeliyiz. Bizim karşılaştığımız sorunlar milliyetçi duygularımızın ateşlenmesinden meydana geldi. Mezhepsel bir kışkırtma söz konusu. Acaba sorun İsrail in bizimle barış istememesinden mi kaynaklanmaktadır yoksa İran ile bizim aramızdaki sorunlardan mı kaynaklanmaktadır? Hepimiz bunları düşünmeliyiz. Birlik olursak diğerlerinin en azından bizi yönlendirmelerini engelleyebiliniz. Suriye de bugün olanlar çok büyük anlamlar taşıyor. Biz Suriye de olup bitenleri doğru okuyamazsak ve üzerimize düşen sorumluluğu yerine getirmezsek hiç kimse bize yardımcı olamaz. Şu anda öyle bir yöneliş var ki, sadece sözlerle yetinmemeliyiz. Çok konuşmalar fiile dönüşmez. Şimdi ömrümüzden bir fırsat var, kapılar açık, gönüller açık. Türklerle Araplar arasında birlik sağlanabilir. 12 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

13 Mehmet ÖZKAN: Ben hem Kahire de hem de burada araştırmalar yapıyorum. Araştırmaları yaparken özellikle şuna dikkat ettim. Bir Türk ile bir Arap ın ortak yazdığı makale var mı? Sosyal bilimlerde ortak fikri söyledikleri bir makale var mı? Özellikle dikkat ettim görenler olabilir ama şu ana kadar rastlayamadım. Yani bu bize aslında şunu gösteriyor; aramızda ciddi şekilde bir iletişim eksikliği var. Daha çok iki tarafın birbirini anlattığı bir durum söz konusu. Bundan dolayı belki de ortak bir söylem olamıyor. Ortak bir bakış açısı geliştirmek için bu gibi faaliyetlerin artması lazım. Belki bu çerçevede atılması gereken adamlardan bir tanesi bir metodolojik yaz kursu olabilir. Bizim buralarda uygulamanın daha çok batıdaki metodoloji alıp buraların verilerini kullanıyoruz. Bu durumdan biraz çıkılması gerekiyor. Yerellikten kopmadan ortak bir söylem geliştirmeliyiz, bir vizyon, bir fikir üretmeliyiz. Değilse bunlara yönelik çalışmalar yapmadan çok ciddi başarı sağlayamayabiliriz. Fadel BAYAT: Benim sunacağım bu sunum esasında IRCICA Genel Direktörü Sayın Dr. Halit Eren indir. Kendisi bu oturuma katılmayı çok istiyordu fakat Türkiye dışına gittiğinden dolayı katılamadı ve özür diledi. Bu konuşmanın başlığı Türk- Arap İlişkilerinin İyileştirilmesi konusundadır. Sayın katılımcılar Allah ın rahmeti ve bereketi üzerinize olsun. Başlangıçta, şüphesiz ki ben her şeyden önce Stratejik Düşünce Enstitüsü ne selamlarımı sunuyorum, özellikle de oynamış olduğu olumlu rolden dolayı selamlıyorum. Osmanlı Kaynaklarına Ulaşılamaması Fitneye Yaradı Ümmetin iki toplumu arasındaki tarihi ilişkiler çoğu zaman kötü değerlendirmelere maruz kaldı. Türkler ve Araplar arasındaki ilişkilerin maruz kaldığı bu durum gibi başka bir ilişki göremeyiz. Şaşılacak manada tartışma ve başlıklar altında düşmanca başlıklar verilmektedir. Sanki bu ilişkilerde iyi bir şey yoktur. Halbuki benim kanaatime göre, buradaki hiç bir araştırmacı bunları kabul etmez. Bu iki ümmet arasındaki ilişkiler 14 yüzyıl geriye kadar gider. Bu süre içinde Türkler ve Araplar, İslam devletleri yönettiler, ortak payda esasında İslamî kazançların ve başarıların korunması, güvenliğin sağlanması ve haklarına saygı gösterilmesiydi. Fakat tarihçiler sürekli Osmanlı tarihin son yıllarına vurgu yaptılar. O yıllarda bazı üzücü olaylar olmuştur. Osmanlı tarihi bu yıllarla kısıtlayanlar, kinlerini de Araplara karşı gösterdiler. Bu husus tabi ki belli, bazı faktörlerin meydanla gelmesine sebep oldu. Özellikle batı ülkeleri 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı devletini kötülemek ve esasında Müslümanlar arasında fitne yayabilmek için bu hususları izafe ettiler. Sömürgeci ülkeler bununla da yetinmedi aynı zamanda kendi yazarlarını seferber ederek Müslümanlara karşı kullandılar. Ve bu duruma yardımcı olan bir şey varsa o da Osmanlı kaynaklarının ortada olmamasıdır. Bunu da sizden saklayamam ki; niçin araştırmacıların kaynakları, Osmanlı belgelerine dayanmıyor diye sorguladığımızda bunun sebebini dil bilmemeye bağlıyordu. Bu cevabın mantıksız olmasına rağmen, bu konuda araştırma merkezlerine ve üniversitelere büyük sorumluluk yüklemekteyim. Çünkü bu kuruluşlar, kendi görevlerini yapmadıkları gibi kendilerinden istenen görevleri de, istenilen şekilde yapmadıkları görülmektedir. Acaba, Osmanlı belgelerinin araştırmacılar için temin edilmesi, acaba bu görevlerin bir kısmını karşılayamayacak mı? Öyleyse, niçin biz bu görevimizi yerine getirmiyoruz. Yükselen birçok ses vardır ve bu sesler kesinlikle bir şekilde bu belgelerden yararlanmak ve ulaşımının kolaylaştırılması için çağrıda bulunmaktadır. Son İslami hilafetin merkezi olan İstanbul da bulunmaktayız. İslam İşbirliği Teşkilatı na bağlı İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) olarak Osmanlı belgelerinin canlandırılması yönünde görev aldık ve bu beyanda belli adımlar attık. Her şeyden önce biz 13

14 ve buna ek olarak Bağdat taki Osmanlı belgeleri ile Sudan daki belgeler de buraya yollandı. araştırmacılar için uygun bir ortam oluşturduk, özellikle Türk ve Arap araştırmacıların birbirlerini tanımalarını sağladık. Bu yönde Arap ve Türkleri ilgilendiren hususlarda konferanslar ve seminerler düzenledik. Ve aynı zamanda yüz yüze buluşma imkanları sağladık. Bu seminerleri sadece İstanbul da değil, değişik Arap başkentlerinde de düzenledik ve oradaki tüm konferanslardaki bilgileri yayınladık, araştırmacılara ve okuyuculara sunduk. İkinci olarak biz, Türk Arap diyalog kapısını açtık. Bunu yaparken ortak komisyonlar oluşturduk ve iki taraf arasında ortak anlayış sağlayacak her şeyi göz önünde bulundurduk. Bu çerçevede her şeyden önce Türk ve Arap ilişkileri arasındaki görüntünün değiştirilmesi, özellikle okul müfredatında Arap Türk dünyasının doğru yönde değiştirilmesi için ve burada aynı zamanda şunu da dile getirmek istiyorum; bu konuyu Arap Birliği ile etkinleştirmeye çalışıyoruz ve UNESCO yla da bunu geliştirmeyi amaçlıyoruz. Yine aynı zamanda belirli bir akademik araştırma grubuna bir görev üstlendirdik. Daha önce Osmanlı Devleti nin tarihini objektif biçimde yazsalardı, durum bu kadar kötü olmayacaktı. Bu hususa ilişkin hazırlamış olduğumuz kitap 2 ciltten oluşmaktadır ve dünya dillerine tercüme edilmektedir. Bu ciltlerin başlığı da Osmanlı ve Arap ülkeleri. Ümit ederiz ki yakın bir zamanda 3. cildi de tamamlayacağız Araştırmalarla onlarca belge sunduk ve bu belgeler şunu ispat etmektedir; Osmanlı Devleti adalete büyük önem vermekteydi ve hükmü altında olan toplumlara da bu doğrultuda hareket ediyordu. Bu belgeler incelenmeli çünkü gerçekten feragat edemeyeceğimiz bilgiler içermektedir. Ve bunlardan şunu öğrenebiliriz ki; Osmanlı yetkililerinin, sadrazamın ve sultanın kapısı bile en basit talepler için her zaman açıktı. En yüksek siyasi merci olan Divan-ı Hümayun tebaanın taleplerine büyük önem veriyordu. Bütün araştırmacılara çağrım şudur; Bu sonsuz hazineyi keşfedin ve değerlendirin. Şüphesiz ki Türk Arap ilişkileri lekelenmeye ve gölgelenmeye maruz kaldı. Birinci Dünya Savaşı nda büyük güçler bunu Osmanlı Devleti nin parçalanması için yaptı. Bu çabalar, üzülerek söylemekteyim, bugüne kadar devam etmektedir. Fakat bu sefer İslam Dünyası nın bölünmesi için bunu yapmaktadır. Bundan dolayı da üzerimize düşen görev, biz akademisyenler, aydınlar, araştırma merkezleri müdürleri olarak bu ilişkilerimizi değerlendirmeliyiz. Bunları yaparken temel belgeler ve kaynakları kullanarak yapmalıyız. Kendi görüşümüze bakmalıyız, diğerlerinin görüşüne bakmamalıyız. Kesin bilgi olarak şunu söyleyebilirim ki; Türk Arap kardeşliği vardır, daimdir ve devam edecektir. Bizi bağlayan bir dinimiz var, ortak bir tarihimiz var ki iki halk biraraya toplanabilmektedir. Amal HAMADA: Arap ve Türk yüzden fazla araştırmacı, birçok değişik konuyu ele aldı. 3 gün süren bu süreçte, toplum, devlet ve adalet kavramlarını ekonomik, sosyal düzeylerinde ele aldık ve aynı za- 14 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

15 manda Türk uzmanların Mısır, Tunus, Cezayir, Libya, Cibuti, Fas ve Sudan tecrübelerini aldık. Görüş birliklerimiz, görüş ayrılıklarımız oldu ve şimdi ise bu konferansın üçüncü sefer düzenlendikten sonra Dr. Nadia Mustafa nın dediği gibi gerçekten belli bir süreye ihtiyacımız var. Neler sunduk, neyi ihmal ettik, Mısır a döner dönmez inşallah Medeniyet Araştırma Merkezi nde bir tecrübe değerlendirmesi ile Türkler ve Araplar arasında nasıl ilişkileri güçlendirebiliriz, nasıl ivme kazandırabiliriz, bu konularda bir tartışma toplantısı düzenleyeceğiz. Bu yüzden bütün katılımcılara, sunuculara, başkanlara, düzenleyenlere, Türk ve Arap tarafından bütün kardeşlerime teşekkür ediyorum ve sağ salim evlerinize dönmenizi temenni ediyorum. Ahmet UYSAL: 5 üniversite rektörü beni Arap ülkelerinin üniversiteleri ile anlaşma yapma konusunda yetkilendirildi. Kütahya, Eskişehir, Marmara, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, Kırıkkale Üniversitesi nin yanısıra diğer bazı üniversiteler de bu tür anlaşmalar imzalamaya hazır olduklarını bildirdiler. Yani alt yapı mevcuttur. Biz şimdi bazı anlaşmalar yapabilir ve ilerde bunu kullanabiliriz. Katılımcılardan gelen bazı öneriler ise özetle şöyleydi: Leila DJEBARI: Bilimsel bir kurul veya bir hükümet kurulu oluşturulsun. Bu kolay bir mesele değildir. Üniversitelerin şemsiyesi altında ilerlenmelidir. Bazı işlemleri gerçekleştirebilmemiz için bunun yapılması gerekiyor. Bazı pratik önerilerim var. Her şeyden önce dil üzerinde, Türkçe üzerinde yoğunlaşmalıyız. Ben kişisel olarak Türkçeyi öğrenmek için çaba harcadım. Temel bir amaç için bunu yapmaya çalıştım. Karşılaştırmalı edebiyat alanında yoğunlaşıyorum. Şöyle bir önerim var; Türkçe örneğin Cezayir Constantine Üniversitesi nde öğretilsin. Constantine Üniversitesi öğrencileri gerçekten bu dile yakınlaşmak istiyor. Ben de size bir şey sormak istiyorum; gerçekten Constantine Üniversitesi nde Türkçe öğretilmesi için bir girişimde bulabilir misiniz, ora ile konuşabilir misiniz? Ben böyle bir öneride bulunuyorum. Constantine Üniversitesi nde yabancı dillerin üzerine yoğunlaşıldığı bir enstitümüz var ve ben oradaki müdürle konuşacağım, belki de kolaylık sağlayabilir. Buna ek olarak Constantine düzeyinde bazı özel merkezler var. O merkezler de bunu garanti edebilir. Birçok merkezi ziyaret ettim. Aşağı yukarı bütün dilleri öğretiyorlar, sadece Türkçe bulunmamaktadır. Müdürleri ile konuştum ve onların bana verdiği cevap Türkçe öğretecek hocanın bulunmaması oldu. Araştırma ve projelere gelince, bizim Cezayir de araştırma programlarını Yüksek Öğretim Bakanlığı yürütmektedir. Çalıştığım bazı projeler var ve şöyle de bir öneride bulunabilirim; belki de Türkiye de de aynı çerçevede araştırma yapan hocalar vardır, sosyal bilimler ve karşılaştırmalı edebiyat üzerine. Benim Constantine de bir projem var ve 4 hocadan oluşuyor Türkiye den de bir hocayı projeye katabilirim. Mohammad SOFFAR: Türkiye de bazı üniversitelerde, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi nde ve Sakarya Üniversitesi nde, yaz kursları ile Türkçe öğ- 15

16 retiyorlar. Onlar bu merkezleri açtılar ve ben de üniversitemi teşvik ediyordum. Özellikle de yabancılara Türkçe öğretimi yeni bir husus. Cezayir den bazı hocalarımız yaz kursu almak için talepte bulundular. Bugün imkanımız vardır ve bunu uygulayabiliriz. Biz bu konuda çaba harcıyoruz. Zafer AKTAR: Ben de bir kaç öneride bulunmak istiyorum. Türk-Arap uluslararası üniversitesi kurulabilir mi? Araştırmacıların, dünyanın her yerinden gelip, çalışabilecekleri bir Arap dünyası araştırma merkezi İstanbul da kurulabilir mi? Türk- Arap akademik çalışmalarının paylaşıldığı bir internet sitesi, içinde çeşitli belgelerin, online sözlüklerin bulunduğu bir site. Yine bağlantılı olarak medya haberleşme linklerinin olduğu bir site. Büyük bir çeviri projesine gerek olduğunu düşünüyorum. Arap klasikleri ile Türk klasikleri diğer dillere aktarılması gerekiyor ki zihinsel alt yapımızı tanıyalım. Türkçe ve Arapça bir uluslararası dergi çıkartılabilir. Yüksek Lisans ve Doktora öğrencileri için burs kampanyası olabilir. Ancak hükümetlerin rolünün çok güçlü olması gerektiğini düşünmüyorum. Finansman veya sponsorlar konusunda büyük vakıflardan veya büyük Arap-Türk şirketlerinden yararlanılabilir. Bizdeki Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) gibi kurumların, Arap ülkelerindeki denkleri ile ortak bir platform oluşturulmalı. Genel strateji çizmek için, yıllık planlar yapılmalı. Bunun dışında büyükelçilik ve konsoloslukların ivme kazandırması gerekiyor çünkü bu konulara onlar destek vermedikleri zaman hareketler kısıtlanıyor. Biz burada Arapça öğrenme konusunda genel olarak bir sıkıntı yaşıyoruz. Arap Kültür Merkezlerini belki bu sıkıntıları aşmamızda yardımcı olabilir. Bahattin CİZRELİ: Bu önerim aslında üniversitemin bana aktardığı bir görevdir. Uluslararası İlişkiler üniversiteler arası iyi niyet anlaşması, Yıldırım Beyazıt üniversitesi ile Arap üniversiteleri arasında imzalanabilir. Elimde bu anlaşmanın metni var. 4 maddelik basit bir anlaşma. Anlaşma genel olarak hoca değişimi, öğrenci değişimi, bilgi ve 16 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

17 materyal değişimi, ortak araştırma programları ve ortak konferanslar içeren bir anlaşma. Eğer talep olursa burada veya toplantı çıkışında, üniversitesinde idari yetkisi olan birisi ile anlaşmanın bir nüshasını imzalayıp, ben bunu kendi rektörüme götüreceğim. O da imzaladıktan sonra uluslararası ilişkiler bölüm başkanı Zafer Sağıroğlu beyefendi ile irtibat kurulacak ve karşılıklı anlaşmalar başlayacak. Eğer bunu arzu ederseniz ben buradayım. Kevser ERTÜRK: Programı 3 gündür takip ediyorum ve bu güzel bir toplantının İstanbul a getirilmesinden dolayı teşekkür ederim. Aynı şekilde Mimar Sinan Üniversitesi nde Kültürlerarası İletişim adında bir alan var ve Arap kültürleri üzerinde duruluyor. Biz de Arap üniversiteler ile anlaşma yapmak istiyoruz. Daha resmi, hükümet çapında veya bir STK gibi sivil toplum düzenine getirilmesi gerekiyor. Sizinle biz de iletişim kurmak istiyoruz. Yasin AKTAY IN Kapanış Konuşması Cenab-ı Allah a binlerce şükürler olsun ki, bugün itibariyle üçüncüsünü gerçekleştirmiş olduğumuz Arap Türk Sosyal Bilimler Kongresini başarıyla tamamladık. Gerçekten yola çıktığımızda, bu ölçüde bir teveccüh ve kolaylık beklemiyorduk, çok zor görünüyordu her şey, ama Allah a tevekkül ederek çalıştık ve başarılı olduk. Tabi ki başarı değerlendirmesi ayrı bir konudur ve objektif bir değerlendirmeye konu olması gerekir, bundan ne anladığımız da çok önemlidir. Ancak genel olarak bu toplantıya dair gelen eleştirilerden, toplantının hemen burada edindiğimiz izlenimlerinden ve tabii ki buluşmaların veriminden rahatlıkla bir başarıdan söz edebileceğimizi düşünüyorum. İnşaallah sizler de aynı fikirdesinizdir. Kongrenin bu üçüncü toplantısının sonuna varmış bulunuyoruz ve elimizde böylece 3 yıl- lık ve üç kongreye yayılan bir deneyim söz konusu. Bu 3 kongrenin toplam tecrübelerinden çıkarabileceğimiz bazı ara dersler vardır. Her şeyden önce tıpkı Sayın Büyükelçinin belirttiği gibi çıkarılacak veya çıkarılan ilk sonuç bu konferansın devamlılığının sağlanmasıdır ki, elimize gelen ilk tavsiye bu konferansın devam ettirilmesi yönündedir. Bir dahaki konferans Türk ve Arap akademisyenler tarafından şimdiden merakla beklemektedir. Türk ve Arap akademisyenler arasında önemli bir ağ oluştu. Tabii ki biz bu konferansı geliştirmeliyiz, bu basit haliyle yetinmemeliyiz. Tabi ki başlangıçta ibtidai düzeydeydi veya bedevi düzeydeydi. İbni Haldun un dediği gibi bedevilik, esasında gerçekten değerlerine bağlı kalmayı işaret eden bir asabiye, bir tutkulu olma, bir heyecan halidir. Cenab-ı Allah ın bu ihlas üzerinde bizi sabit kılmasını ve bu konferansı geliştirme fırsatını bize sağlamasını diliyoruz. Çünkü bu konferans bir kurumlaşmaya doğru gitmektedir. Hayırlı sayılan İbadette olduğu gibi burada da en önemli husus devamlılığı sağlamaktır. Yani kesintiye uğramaması gerekiyor. Devamlılık eksikliği İslam dünyasının en önemli sorunlarından birisidir. Genel olarak birçok iş bir defalığına yapılıp sona erdiriliyor ve süreklilik sağlanmamış oluyor. İyi ve düzenli bir şekilde çalışmalıyız. Çeşitli hata ve yanlışlarımızı belirleyip onlardan kurtulmalıyız. Biz bu konferansta bir takım anketler yaptık ve bazı öneriler aldık. Tavsiyeleri şöyle özetlemek istiyorum. Önerileri çok değerli dostum Ahmet Uysal toparlamış, bana iletti ki kendisi en baştan beri bu konferansların düzenlenmesinde en büyük gayrete ve emeğe sahiptir. Baştan itibaren bu ATCOSS fikrinin oluşumu kendisine aittir. Kendisiyle beraber yola çıktık, beni hiç mahcup etmedi, olabildiğince özverili ve yaptığı işe inanmış biri olarak yaptıklarının maddi bir karşılığını hesaplamak mümkün değil. Kendisine huzurlarınızda bütün içtenliğimle teşekkür ediyorum. Şimdi kendisinin toparladığı önerileri şöyle sıralayabiliriz. Ama önce kendisinin dışında aldığımız toplantının gelecek yılki yerine dair önerileri sıralamak istiyorum. 17

18 ATCOSS İÇİN ÖNERİLER: 1. ATCOSS u üyelik sistemi olan bir sosyal bilimciler derneği gibi kuruluşa dönüştürmek ve bu merkeze özellikle bir kurumsal üyelik sistemi getirmek. Her ülkeden bir kuruluşun ATCOSS a üye olmak suretiyle o ülkeden katılımları örgütlemesi ve bütün katılım sorumluluklarını üstlenmesini sağlamak, bundan sonraki faaliyetlerin koordinasyonu için çok kolaylaştırıcı olabilecektir. 2. Bu konferans bir yıl bir Arap ülkesinde diğer yıl Türkiye de düzenlenmektedir. Sayın Filistin Gençlik ve Kültür Bakanı, sıradaki konferansın Gazze de toplanmasını önerdi. Bu çok güzel, heyecanlandırıcı bir öneri. Gazze de ATCOSS toplantılarından birini en kısa zamanda düzenleyebiliriz. Yani önümüzdeki yıl olması şart değil. Gelecek yılların birinde hepimiz bu toplantıyı düzenlemek üzere Gazze de bulunabiliriz. Kuveytli kardeşlerimizin de bir önerisi vardı. Muhammet el Raşidi nin önerisini bu. Gelecek konferanslardan birinin Kuveyt te düzenlemesini tavsiye etti. Kardeşlerimizle konuşacağız ve daha sonra karar vereceğiz. 3. Önümüzdeki yılın konusu Türk ve Arap Ülkelerinde Eğitim ve Ekonomide Zorluklar ve Fırsatlar olacaktır ve bütün katılımcılar tarafından sanırım bu kabul edilmektedir. Şimdiden önümüzdeki yılın konusunu hayırlı olması dileklerimle ilan ediyorum. 4. Arap ve Türk akademisyenler arasında elektronik iletişim ortamının tesisi ve güçlendirilmesi sağlanmalıdır. 5. Konferansın geliştirilmesi ve bütün İslam ülkelerini örneğin, Malezya, İran, Endonezya, Azerbaycan ve Orta Asya daki Müslüman ülkeleri de kapsaması. 6. Arap ve Türk ülkeleri arasında Kültürel aktörlerin, öğrenci ve hocaların mübadelesine dair düzenlemeler üzerinde ısrar edilmesi ki böylece köklü ilişkiler oluşabilsin ve canlı kararlar alınabilsin. 7. Ekonomik münasebetlerin geliştirilmesi iki taraf arasındaki ilişkilerin kökleşmesi için gereklidir. 8. Modern bir devlet anlayışının tesisinde, Türk ekonomik, sosyal ve politik devlet deneyiminden yararlanılması. Aynı zamanda STK ların ve bilimsel araştırma merkezlerinin çalışmaları iki taraf arasındaki ilişkilerin güçlenmesine katkı sağlayabilir. 9. ATCOSS a bağlı, yıl içerisinde farklı faaliyetler yapmak. Daha küçük çaplı çalıştay veya panel gibi başka başka faaliyetleri de değişik ülkelerde yapabiliriz. 10. ATCOSS çerçevesinde özellikle üye kurumlar arasında akademik değiş tokuşların yapılması değerlendirilebilir. 11. Uluslararası, iki ayrı dilde, biri İngilizce biri de Arapça olmak üzere uluslararası akreditasyonu olan dergilerin çıkartılması gerekiyor. 12. Bundan sonraki ATCOSS lara katılan tebliğler arasından iyi tebliğlerin ödüllendirildiği ve teşvik edildiği bir sistem geliştirilebilir. 3 gün boyunca süren programın ne kadar yoğun ve yorucu olduğu çok iyi anlaşıldı. Eşzamanlı oturumların takibi, izleyicileri hatta ka- 18 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013

19 görüş belirtiyorsunuz. Oralarda da bunun gündeme gelmesinde hiçbir sakınca yoktur, çokta hayırlı ve faydalı olur kanaati taşıyorum. tılımcıların bölünmesine ve dağılmasına neden oluyor. Ancak bu durumda ATCOSS un bir akademik kongre olduğu unutulmamalı. Tabii ki akademik ortamlarda tebliğ sunulması tecrübesi ve bunun ardından bunun burada kalmaması, sunulan tebliğlerin bir yayına dönüşüp daha geniş ilgili kesimlere ulaşması esastır. Yine de 3 gün boyunca sabah saat 09:30 da başlayıp, akşam 19:30 a kadar devam eden yoğunlukta bir programa daha önce katıldığımı ben hatırlamıyorum. Buna rağmen üçüncü günün sonunda bu kadar ilgiyle takip edilmiş olması hususu, gerçekten duygulandırıcı. Bu, böyle bir faaliyete ne kadar çok talep ve ihtiyacın olduğunun işaretidir. Bazıları daha fazla medyada niye yer almıyor gibi birtakım beklentiler içerisinde oldular. Öncelikle medyada yer alması gerektiği kadar aldı diyeyim ben size. Daha fazla almasını da gerçekten beklememek lazım çünkü bunlar kalıcı, derinden işleyen. Tüm Müslüman akademisyenler arasında yeni kurulacak ilişkilerin temel taşları olacak faaliyetler. Bunların medyada yer alması tabi ki iyi bir şeydir fakat çok da şart değildir. Önemli olan ilgililer arasındaki, akademisyenler arasındaki gündemlerde yer bulması bir etki yapmasıdır. Tabi ki hepimize bir görev düşüyor. Çoğumuzun belli gazetelerle ilgisi vardır veya yayın organlarına, televizyonlara çıkıp Sosyal bilim kongreleri akademisyenler arasında gerçekleştiğinden dolayı öyle çok da kitlesel katılımlar beklenemez, bunların etkileri biraz daha uzun vadelidir. Burada bunların kayıtları alındı zaten. Sunulan tebliğler bir şekilde kayda dönüşecektir. Bir yerde yayınladığında ATCOSS da sunuldu kaydının yer alması bizi memnun edecektir. Dahası biz bu tebliğleri istiyoruz. Lütfen bir an önce tamamlayıp gönderiniz. Geçen senenin de kitaplarını son ana kadar zar zor yetiştirebildik çünkü tebliğler zamanında gelmiyor, istediğimiz şekilde gelmiyor. Mutlaka akademik yazım kurallarına uyarak bize iletirseniz bir de mutlaka iki dilli, mümkünse üç dilde gönderirseniz, her üç dilde de yayınlamayı taahhüt ediyoruz. Ama iki dilde gönderirseniz, birinden birine tercüme etmek daha kolay oluyor. Ne yazık ki, Arapçadan Türkçeye yeterince iyi tercüme yapamıyoruz, bu bir kusur tabi ki. Zaten bu kusuru tespit ettiğiniz için ATCOSS gibi bir düşüncenin ne kadar gerekli olduğuna karar verdik. Onun için özellikle tebliğ sunan arkadaşlardan tebliğlerini en kısa zamanda, bir ayı geçmeyecek şekilde, en az iki dilde göndermelerini rica ediyoruz. Geçen sene sunulan tebliğlerden, Arapça bir kitap, İngilizce bir kitap çıkardık fakat Türkçeden kitap çıkartamadık çünkü tebliğler zamanında gelmedi. Bu sene bir özet kitabı çıkardık. Bu kitabı çıkarmamızın amacı aslında ATCOSS a katılan araştırmacılar arasında bir iletişim ve network kılavuzu oluşturmaktı. Ne yazık ki bir hata sonucu dizgici yayına hazırlarken lerin eklenmesini göz ardı etmiş. Bu olsaydı birbirimizle görüşme konusunda daha 19

20 rahat olurduk ama buna rağmen metni söylediğimiz şekilde düzenleyip web sitemize tekrar koyacağız ve böylece birbirimizle irtibatımız daha kolay olacaktır. Aktay konuşmasının sonunda bundan sonra düzenlenecek olan ATCOSS un konusunun, Türk ve Arap Ülkelerinde Eğitim ve Ekonomide Zorluklar ve Fırsatlar olacağını duyurdu. Üç gün süren kongrenin son gününde katılımcılar gemiyle İstanbul Boğaz turu yaparak yorucu bir kongrenin stresini attılar ve sohbet ederek aralarındaki dostluğu pekiştirdiler. ATCOSS EŞBAŞKANI Prof. Dr. MUHAMMED SOFFAR: KONGRE NİN KAPSAMINI GENİŞLETMEMİZ GEREKİYOR SD: Efendim ATCOSS hakkında ne düşünüyorsunuz? ATCOSS gerçekten önemli bir organizasyondur çünkü Türkiye ve Mısır ülkeleri arasında akademik camiaların ilişkilerini etkilemektedir. Kahire Üniversitesi ve SDE arasında ortak işbirliği ile yapılan üçüncü kongre olarak önemli bir mesafe katedildi. Bunan sonra biz bilgi birikimlerinizi geliştirmeliyiz. Umut ediyorum ki gelecekte de devam eder. Fakat az da olsa bu konuda deneyimlerimizi arttırmamız gerekir. SD: ATCOSS un Arap ve Türkler arasında bir köprüye dönüşmüş olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Öncelikle, biz Türk akademik dünyasından uzaklaşmışız aynı şey Türkler için de geçerli. Çünkü biz ortak dili paylaşamadığımız gibi birbirimizi okuyamıyoruz. Belki benzer konularla ilgileniyoruz fakat birbirimizden haberimiz olmuyor. ATCOSS sayesinde insanlar biraraya gelmekte, birbirini tanımakta ve aramızdaki boşluk üzerinden bir köprü kurmaya çalışarak kendi problemlerini anlayabiliyor. Bu kongre birçok şeyi karşılaştırma imkanı sağlıyor, Türkiye deki İslami hareketler ile Mısır daki İslami hareketler, Türkiye ve Mısır daki anayasa çalışmaları, Türkiye de ve Mısır da askerin siyasette oynadığı rol gibi konuları karşılaştırma imkanı sağlıyor. Böylece birbirimizin deneyimlerden faydalanabiliyoruz. Partnerimiz SDE nin, Prof. Dr. Yasin Aktay ve Dr. Ahmet Uysal ın ciddi gayretleri var. Kuşkusuz bu organizasyon bir sürü detay içermektedir. Tabi her şeyin mükemmel olmasını beklemiyoruz. SD: ATCOSS un diğer Türk ülkelerini de kapsaması gerektiği konusunda ne düşünüyor usunuz? Bu problem değildir. ATCOSS un evrensel bir kongreye dönüşmesi açısından bu ülkeleri içermesi çok önemlidir. Bizim gerçekten problemlerimizle yüzleşmemiz gerekir. Dolayısıyla insanların aynı doğrultuda düşünmesine gerek yok biz çağrı yaparız insanlar da cevap verir. Bizim bir problemimiz daha var ki körfez ülkelerinin niye burada olmadığıdır. Kimseyi dışarıda bırakmamamız gerekir. Çağrı yaptığımız zaman kimin cevap verip vermeyeceğini garanti edemeyiz. Fakat prensipte herkesi içeren bir çağrı yapmamız gerekir. 20 STRATEJİK DÜŞÜNCE HAZİRAN 2013