MEKÂNSAL TERCİH VE AKTİF YAŞAM:

Transkript

1 MEKÂNSAL TERCİH VE AKTİF YAŞAM: Kapalı Site ve Kent Merkezi Karşılaştırmaları Arş.Gör. Nur Sinem Özcan * & Doç.Dr. Ebru Çubukçu * * Dokuz Eylül Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Giriş Konut kavramı, Bir kişiye, aileye ve sosyal gruba ait, içinde yaşanabilecek yeterli şartları sağlayan bağımsız bir birim olarak tanımlanmaktadır (Bulut ve Taş, 1998;139).. Toplumdan topluma farklı anlamlar içeren konut, Türk toplumunda değerler bütününün yaşandığı bir mekân anlamını taşımaktadır (Bulut ve Taş, 1998;139). Bu yüzden mekânı kullanan insanların (bu çalışma özelinde konut kullanıcıları) yaşadıkları çevre ile bütünleşmeleri önem kazanmaktadır (Demirarslan, 2005;98). Tirkeş (2008) kent içinde ve kent dışında farklı konut alanlarında ikamet eden ve orta sınıfı temsil eden bireylerin kent içinde kalma ve kent dışında çıkma nedenlerini araştıran çalışmasıyla konut yer seçiminin etkileyen parametreleri tartışmaya açmış, ekonomik parametrelerin haricinde yaşam tarzının da önemli bir parametre olduğunu vurgulamıştır. Berkoz (2009) kapalı sitede yaşayan site sakinlerinin diğer bölgelerde yaşayanlara kıyasla konut seçiminde farklı değerlere önem verdiğini ampirik bir çalışmayla ortaya koymuştur. Yukarıda adı geçen çalışmalara temellenen bu çalışma, orta ve üst sınıfın konut yer seçimini etkileyen parametreleri incelemeyi, farklı konut bölgelerinde ikamet eden benzer ekonomik düzeye sahip grupların yaşam tarzlarını ve konut çevrelerinden memnuniyetlerini karşılaştırmayı hedeflemiştir. Bir başka ifadeyle, bu çalışmada kapalı sitelerin şehir merkezinde yer alan konut bölgesine göre kullanıcıların ihtiyaçlarını ne ölçüde karşıladığı sorusuna yanıt aranmaktadır. 1

2 Çalışma Alanı İzmir de orta ve üst gelir grubuna hitap eden iki farklı konut bölgesi çalışma alanı olarak seçilmiştir (Şekil 1). Şekil 1. Çalışma alanlarının İzmir kenti içinde konumları. Kent çeperindeki toplu konut alanlarını temsilen seçilen Karya Evleri (Mavişehir) konum olarak İzmir Çevre Yolu (Mavişehir Girişi) ile Cahan Dudayev Bulvarı nın kesişiminde yer almaktadır. Alanını çevreleyen ana yollar toplu taşıma güzergâhlarını içermektedir, metro durağı ve otobüs garajı alana 5-10 dakikalık yürüyüş mesafesindedir. Çalışma alanı içerisinde sadece site sakinlerinin faydanabileceği büyük bir havuz, ortak alanda bir sosyal tesis, çocuk oyun alanları, parklar, spor alanları ve otoparklar bulunmaktadır. Çalışma alanının hemen doğusunda özel bir hastane ve batısında ve güneyinde büyük alışveriş merkezleri (Carrefour, Kipa, Ege Park, Darty, Koçtaş) ve kapalı spor salonu (Sports International) yer almaktadır (Şekil 2). Alışveriş merkezleri, özel hastaneler ve büyük ölçekli spor merkezi çalışma alanına 5-10 dakikalık araç mesafesindedir. Alanın çevresinde yüksek katlı apartmanlardan oluşan toplu konut alanları yer almaktadır (Mavişehir Modern, Albatros, Soyak, Elit Residence, vb.). Kapalı site alanı her biri 9 katlı olmak üzere toplam 8 bitişik nizam apartman bloğundan oluşmaktadır. Kapalı site yönetimi ve alanda yaşayanlar ile yapılan görüşmelerden, kooperatif olarak kurulan toplu konut alanında ev planlarının tek tip; yaklaşık 160 m 2 ve 3 oda-1 salon 2

3 düzeninde olduğu ortaya konulmuştur yılında tamamlanan konutlarda genellikle hâkimler, savcılar, doktorlar, bankacılar ve özel sektörde çalışan üst düzey yöneticiler ikamet etmektedir. Alanda ortalama kira değeri YTL, satış fiyatları YTL arasında değişmektedir. Şekil 2. Sol tarafta seçilen Kapalı Site bölgesine ait hava fotoğrafı ve çevresindeki arazi kullanımının şematik gösterimi yer almaktadır (Kaynak: Google Earth). Şekil 3. Çalışma alanından (Mavişehir Karya Evleri Toplu Konut bölgesi) perspektif görüntüler (Kaynak: Şehir merkezindeki konut dokusunu temsilen seçilen Alsancak ise konum olarak Atatürk Bulvarı ile Talatpaşa Bulvarı arasında kalan bölgede yer almaktadır. Alanı çevreleyen ana yollar toplu taşıma güzergâhlarını içermektedir. Alsancak vapur iskelesi, Alsancak tren garı ve metro durağı alana dakikalık yürüyüş mesafesindedir. Talatpaşa Bulvarı üzerinde bulunan otobüs duraklarına erişim oldukça kolaydır. Çalışma alanı içerisinde büyük alışveriş merkezleri yerine küçük ölçekli ticari birimleri (kafeterya, restoran, market, vb.), büyük rekreasyon alanları (İzmir Fuarı ve Sahil Yürüyüş Bandı), eğitim tesisleri (ilköğretim okulları, lise ve Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlük Binası), devlet ve özel hastaneleri, sağlık merkezleri yer almaktadır (Şekil 4). Şehir merkezindeki geleneksel konut alanlarında genellikle 6-7 katlı ayrık nizam apartman blokları bulunmaktadır. Alanda yaşayanlar ve 3

4 alanda bulunan ticari birimlerin sahipleri ile yapılan görüşmeler ile alanda bulunan 1-2 katlı müstakil evlerin geçen 50 yıllık zaman içerisinde yap-sat modeli ile yüksek katlı yapılara dönüştürüldüğü, konut altı ticaretin yaygın olduğu, konut planlarının ve büyüklüklerinin çeşitlilik gösterdiği (genellikle m 2 büyüklükte olan konutlar 3 oda - 1 salon düzenindedir), mahalle sakinlerinin göçmenler ve muhacirlerden oluştuğu, levanten ailelerinden gelen bireylerin yanı sıra, çok sayıda Musevi, Hıristiyan ve Ermeni kökenli bireylerin alanda yaşadığı ortaya konulmuştur. Alanda genellikle doktorlar, eczacılar, üst düzey yöneticiler, mimarlar ve galeri sahipleri ikamet etmektedir. Alanda ortalama kira değeri YTL aralığında, satış fiyatları yaklaşık TL aralığında geniş bir dağılım göstermektedir. Şekil 4. Sol tarafta seçilen kent merkezinde yer alan kent merkezindeki konut bölgesine ait hava fotoğrafı ve çevresindeki arazi kullanımının şematik gösterimi yer almaktadır (Kaynak: Google Earth). Şekil 5. Çalışma alanlarından (Alsancak) perspektif görüntüler (Kaynak: Sinem Özcan Arşivi) Anketler Seçilen alanlarda yaşayanların konut ve konut yakın çevresi hakkında memnuniyetini tespit edebilmek için anket yönteminden faydalanılmıştır. Ankete katılan bireylere 5 grup soru sorulmuştur: (1) kişisel özellikler (yaş, cinsiyet, medeni durum, hane halkı büyüklüğü ve 4

5 ortalama gelir, vb.), (2) yaşadığı ev/mahalle hakkında bilgiler (konut tipi, ev sahibi olup olmadığı, bina büyüklüğü, ne zaman İzmir e/mahallesine/evine taşındığı), (3) yaşam tarzı (günlük zamanının ne kadarını evinde geçirdiği gibi, araç sahipliliği ve çeşitli noktalara erişim sıklığı, süresi ve genelde kullanılan ulaşım modu gibi), (4) yaşam çevresinden memnuniyet ve yaşam çevresine karşı duyulan aidiyet duygusu. Çalışmaya toplam 43 kişi katılmıştır; kapalı sitede (KS) 23 kişi, kent merkezinde (KM) 20 kişi. Kadınların konut çevrelerini daha aktif olarak kullandıkları, mekânla ve mekânda bulunan sakiler ile daha sık iletişim kurdukları varsayımından (Erman, 1996) hareketle anketler sadece kadınlar ile yapılmıştır. Sonuçlar Katılımcıların medeni durumu, çalışma durumu, eğitim durumu iki alanda benzerdir (Tablo 1). Her iki alanda da katılımcıların çoğu evlidir ve üniversite mezunudur. Çalışan çalışmayan oranı her iki alanda da yarı yarıyadır. Her iki alanda da anketler yaş aralığındaki yetişkinlere uygulanmıştır. Ancak kapalı sitede katılımcıların yaşları arasında değişirken, kent merkezinde katılımcıların yaşları arasında değişmiş ve kent merkezi katılımcılarının ortalama yaşı daha yüksek bulunmuştur. Ayrıca, kent merkezine kıyasla, kapalı sitede ortalama hane halkı büyüklüğü ve hanede yaşayan 18 yaş altı çocuk sayısı daha yüksek tir 1. Hanedeki ortalama gelir düzeyi konusunda kapalı sitede daha homojen bir yapı olduğu, kent merkezinde ise daha heterojen bir yapı olduğu görülmüştür. Kapalı sitedeki katılımcıların neredeyse hepsi ortalama aylık hane gelirinin YTL aralığında değiştiğini belirtmiştir (23 katılımcının 21 i). Kent merkezinde ise YTL aralığında 8 hane, YTL aralığında 5 hane ve YTL aralığında 5 hane bulunmaktadır. Tablo 1. Kişisel özellikler açısından iki çalışma alanının karşılaştırılması Kapalı Site (KS)* Kent Merkezi (KM) χ2 t df p Medeni Durum (Evli) 18 / / 20 1,69-1 >0,05 Eğitim Durumu (Üniversite Mezunu) Çalışma Durumu 16 / / 20 0,43-1 >0,05 13 / / 20 0,32-1 >0,05 1 Bu sonuç Tablo 2 de bulunan konut büyüklükleri ile beraber yorumlandığında beklenen bir sonuçtur. 5

6 (Çalışıyor) Ortalama Yaş 36,39(8,92) 47,50 (11,09) - 2,65 41 <0,05 Hanehalkı Büyüklüğü 18 Yaş Altı Çocuk Sayısı 3,43(0,79) 2,70 (1,03) - 2,65 41 <0,05 0,96(0,824) 0,25 (0,55) - 3,64 44 <0,05 * X/ Y: kaç kişiden kaçı, örneğin kapalı sitede yaşayan 23 kişiden 18 i evli olduğunu belirtmiştir. X(Y): ortalama (standart sapma), örneğin kapalı sitede yaşayanların ortalama yaşı 36,39; standart sapması 8.92 bulunmuştur. Konut özellikleri açısından da iki alanda farklar olduğu gözlemlenmiştir. Kent merkezine kıyasla kapalı sitede bulunan konutların ortalama m 2 si daha yüksek, ortalama oda sayısı daha fazla ve ortalama inşaat yılı daha eskidir. Ayrıca, katılımcıların, İzmir e, mahalleye ve konuta taşınma süreleri karşılaştırıldığında; kent merkezinde yaşayan katılımcıların daha uzun süredir İzmir de ve mahallede yaşadıkları ve daha önce konutlarına taşındıkları görülmüştür (Tablo2). Tablo 2. Konut özellikleri açısından iki çalışma alanının karşılaştırılması Kapalı Site (KS)* Kent Merkezi (KM) t df p Bina Büyüklüğü (m 2) 160,5(3,408) 117,2(29,29) 7,06 44 <0,05 Ortalama Oda Sayısı 4 (0) 3,74(0,448) 2,79 44 <0,05 Ortalama İnşaat Yılı 2007(0) 1982,15(10,41) 12,21 44 <0,05 İzmir e Taşınma Süresi 11,22(10.29) 45,95 (13,44) 9,58 41 <0,05 Mahalleye Taşınma Süresi 11,21(10.29) 44,86 (22,50) 7,04 41 <0,05 Evlerine Taşınma Süresi 3,87 (1,18) 26,60 (16,34) 6,66 41 <0,05 * X(Y): ortalama (standart sapma), örneğin kapalı sitede yaşayanlar İzmir e ortalama 11,22 yıl önce taşınmıştır; standart sapması 10,29 bulunmuştur. Yaşam tarzı konusunda, her iki konut bölgesinde de katılımcılar zamanlarının çok azını evde geçirdiklerini belirtmişlerdir ve araç sahipliliği oranı her iki alanda da oldukça yüksektir. Ancak kapalı site sakinlerinin neredeyse tamamı araç sahibi olduğunu belirtirken, kent merkezinde bu oran yaklaşık yarı yarıyadır (Tablo 3). Tablo 3. Yaşam tarzı açısından iki çalışma alanının karşılaştırılması 6

7 Kapalı Site (KS)* Kent Merkezi (KM) χ2 df p Zamanlarını Ne Kadarını Evde Geçiriyorlar (Çok Azını) 15 / / 20 0,41 1 >0,05 Araç Sahipliliği (Var) 22 / / 20 9,91 1 <0,05 * X/ Y: kaç kişiden kaçı, örneğin kapalı sitede yaşayan 23 kişiden 15 i zamanının çok azını evde geçirmektedir. Ulaşım sıklığı ve süreleri bakımından iki çalışma alanı karşılaştırıldığında (Tablo 4), hane reisleri işlerine gitme sıklıklarının ve sürelerinin (ayda yaklaşık 20 gün ve 18 dakika), çocukların okula gitme sürelerinin (yaklaşık 30 dakika), alışverişe gitme sıklıklarının ve sürelerinin (ayda yaklaşık 9 gün ve 9 dakikada) benzer olduğu görülmüştür. Ancak kent merkezine gidiş sıklığı ve süresi iki alanda farklılık göstermektedir. Kent merkezinde yaşayan katılımcılara kıyasla, kapalı sitede yaşayan katılımcılar kent merkezine daha nadiren ve daha uzun sürede (Sıklık: KS = ayda 1, KM = ayda 10; Süre: KS= 30 dakika, KM = 16 dakika) gittiklerini belirtmişlerdir. İki alanın kent içindeki konumu düşünüldüğünde bu beklenen bir sonuçtur. Kullanılan ulaşım moduna bakıldığında ise, her iki alanda da katılımcıların işyerlerine, mutfak alışverişine ve kent merkezine giderken kullanmayı tercih ettikleri ulaşım modları farklılık göstermektedir. Kent merkezi katılımcılarının çoğu toplu taşıma ve yürüyüşü tercih ederken, kapalı site katılımcıları kişisel araçları tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Her iki alanda da okula gidiş için en çok seçilen ulaşım modu diğer seçeneğidir, bu seçeneğin okul servislerini kapsadığı düşünülebilir. Ulaşımın genel değerlendirmesi her iki alanda da aynıdır. Her iki alanda da iş yerlerine ve alışverişe ulaşım okula ve kent merkezine ulaşımdan daha kolay olarak değerlendirilmiştir. Özetle, katılımcılar her iki alanda da çeşitli noktalara eşit sıklıkta ve sürede gitmekte ve ulaşım zorluğunu benzer şekilde değerlendirmektedir. Ancak bu noktalara giderken kullandıkları ulaşım modları farklılaşmaktadır. Kent merkezinde yaşayan katılımcılar daha çok aktif yaşamı destekleyen ulaşım modlarını tercih ederken kent çeperinde kapalı sitede yaşayan katılımcılar daha çok kişisel aracı tercih etmektedir. 7

8 Genel Değerlend irme Kullanılan Ulaşım Modu Gidiş Süresi Ayda Gün Tablo 4. Ulaşım sıklığı, süreleri (dak.), kullanılan ulaşım modları ve ulaşımın genel değerlendirmesi açısından iki çalışma alanının karşılaştırılması Kapalı Site (KS) Kent Merkezi (KM) t df p İş yeri (Hane reisi) 23,39 (7,849) 16,00 (11,050) 2,55 41 >0,05 Mutfak Alışverişi 8,78(6,067) 10,25 (5,812) -0,81 41 >0,05 Kent Merkezi 1,57(6,067) 10,25 (8,220) -4,86 41 <0,05 İş yeri (Hane reisi) 16,00 (12,264) 20,79 (11,775) -1,15 33 >0,05 Okula (çocuk varsa) 35,69 (28,206) 31,67 (12,500) 0,40 23 >0,05 Mutfak Alışverişi 9,82 (3,984) 9,20 (3,820) 0,51 40 >0,05 Kent Merkezi 31,92 (18,657) 16,35 (8,359) 3,07 28 <0,05 Kişisel Araç: 16/21 Kişisel Araç: 5/14 İş yeri (Hane reisi) Toplu Taşım: 0/21 Toplu Taşıma: 7/14 Yürüyüş: 4/21 Yürüyüş: 1/14 13,71 3 <0,05 Diğer: 1/21 Diğer: 1/14 Okula (Çocuk varsa) Mutfak Alışverişi Kent Merkezi Kişisel Araç: 2/16 Toplu Taşıma: 3/16 Yürüyüş: 0/16 Diğer:11/16 Kişisel Araç: 22/22 Toplu Taşıma: 0/22 Yürüyüş: 0/22 Diğer:0/22 Kişisel Araç: 11/13 Toplu Taşıma: 2/13 Yürüyüş: 0/13 Diğer: 0/13 Kişisel Araç: 2/9 Toplu Taşıma: 3/9 Yürüyüş: 0/9 Diğer:4/9 Kişisel Araç: 4/20 Toplu Taşıma: 2/20 Yürüyüş: 14/20 Diğer: 0/20 Kişisel Araç: 3/17 Toplu Taşıma: 12/17 Yürüyüş: 1/17 Diğer: 1/17 1,42 2 >0,05 28,43 2 <0,05 13,42 3 <0,05 İş yeri (Hane reisi) 1,43 (0,945) 2,20 (1,322) -2,20 41 >0,05 Okula (Çocuk varsa) 2,39 (1,340) 3,10 (1,119) -1,86 41 >0,05 Mutfak Alışverişi 1,13 (0,626) 1,25 (0,550) -0,66 41 >0,05 Kent Merkezi 2,61 (1,373) 1,80 (1,105) 2,12 41 >0,05 * X/ Y: kaç kişiden kaçı, örneğin kapalı sitede yaşayan 21 kişiden 16 sı işyerine kişisel araçla gitmektedir. X(Y): ortalama (standart sapma), örneğin kapalı sitede yaşayanlar hane reisinin işyerine ulaşımı 1,43; standart sapması 0,945 bulunmuştur. Mekânsal memnuniyet değerlendirmelerine bakıldığında (Tablo 5), iki alanda da mahallenin yaşam tarzına olan etkisinin çoğu katılımcı tarafından olumlu olarak değerlendirildiği görülmüştür. Katılımcıların çoğunun her iki alanda da kendilerini yaşadığı mahallelere ait hissettiği ve konut çevresinde yaşayan komşularını benzer aralıklarda ziyaret ettikleri görülmüştür. Benzer şekilde otopark alanları, komşuluk ilişkileri, konut çevresinin statüyü yansıtma durumu, sosyal aktivite ve toplu taşım olanakları ve altyapı iki alanda da ortalamanın üstünde değerlendirilmiştir. Ancak çeşitli alanlara (eğitim tesislerine, merkezi aktivitelere, açık yeşil alanlara ve sağlık tesislerine) yakınlık her iki alanda da ortalamanın altında değerlendirilmiştir. İki alanda güvenlik, açık ve yeşil alanlar, fiziksel bakım düzeyi, 8

9 bina ve trafik yoğunluğu değerlendirmeleri farklılık göstermektedir. Kent merkezinde yaşayan katılımcılara kıyasla, kapalı sitede yaşayan katılımcılar yaşadıkları çevrenin daha güvenli daha bakımlı ve daha çok açık yeşil alana sahip olduğunu ve bina ve trafik yoğunluğunun daha düşük olduğunu belirtmişlerdir. (Tablo 5). Tablo 5. Konut yakın çevresinden memnuniyet açısından iki çalışma alanının karşılaştırılması Kapalı Site (KS) Kent Merkezi (KM) χ2 t df p Yaşam Tarzına Etkisi (Olumlu) 22 / / 20 3,80-1 >0,05 Aidiyet (Arkadaşlara yakın) 10 / / 20-0,568 1 >0,05 Aidiyet (Kendini mahalleye ait hissediyor) Aidiyet (Komşularını ziyaret eder) 19 / / 20-0,953 1 >0,05 21 / / 20-1,139 1 >0,05 Otopark Alanları 2,52(0,66) 2,65(0,49) - -0,65 38 >0,05 Komşuluk İlişkileri 2,39(0,66) 2,33(0,69) - 0,27 39 >0,05 Konut Çevresinin Statüyü Yansıtması 2,39 (0,656) 1,85(0,671) - 2,67 41 >0,05 Sosyal Aktivite Olanakları 2,26 (0,619) 2,11(0,758) - 0,70 39 >0,05 Toplu Taşıma Olanakları 1,80(0,862) 2,47 (0,612) - -2,66 32 >0,05 Altyapı 1,78 (0,671) 1,76 (0,664) - 0,08 38 >0,05 Eğitim Tesislerine Yakınlık 1,52 (0,790) 1,67 (0,617) - -0,60 36 >0,05 Merkezi Aktivitelere Yakınlık 1,43 (0,590) 1,35 (0,587) - 0,47 41 >0,05 Açık ve Yeşil Alanlara Yakınlık 1,22 (0,422) 1,60 (0,681) - -2,25 41 >0,05 Sağlık Tesislerine Yakınlık 1,09 (0,288) 1,32 (0,478) - -1,92 40 >0,05 Güvenlik 2,96 (0,209) 1,70 (0,733) - 7,88 41 <0,05 Açık ve Yeşil Alanlar 2,61 (0,499) 2,05 (0,686) - 3,08 41 <0,05 Fiziksel Bakım Düzeyi 2,57 (0,590) 1,85 (0,671) - 3,72 41 <0,05 Bina ve Trafik Yoğunluğu 1,91 (0,793) 2,85 (0,366) - -4,85 41 <0,05 * X(Y): ortalama (standart sapma), örneğin kapalı sitede yaşayanlar otopark alanları 2,52 yeterli olarak görmektedir; standart sapması 0,665 bulunmuştur. Katılımcılara mekâna taşınmalarındaki en önemli üç neden sorulduğunda, kapalı site katılımcıları çoğunlukla güvenlik, açık yeşil alanlar ve ortak mekânlardan bahsetmişlerdir. Kent merkezinde yaşayan katılımcılar ise çoğunlukla çeşitli noktalara yakınlıktan bahsetmişlerdir. Sosyal ilişkilere yapılan atıf her iki alanda da benzerdir. Diğer nedenler olarak, kapalı site katılımcıları çoğunlukla konum, fiyat, site düzeni ve sakin bir yer olma 9

10 durumundan, kent merkezi katılımcıları ise ev sahibi olma durumu ve toplu taşım olanaklarına atıfta bulunmuşlardır (Tablo 6). Tablo 6. Mekâna taşınmadaki en önemli üç neden açısından iki çalışma alanının karşılaştırılması Kapalı Site (KS) Kent Merkezi (KM) Güvenlik 22 1 Açık yeşil alanlar ve ortak mekânlar 23 0 Sosyal ilişkiler 6 6 Yakınlık (işyerine okula, sağlık tesislerine) 6 18 Diğer Değerlendirme Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, orta ve üst gelir grubuna yönelik her iki çalışma alanının da (kent çeperinde kapalı site ve kent içinde konut altı ticaretin yaygın olduğu konut alanı) kullanıcılarının mekânsal memnuniyeti ve yaşam çevrelerine karşı duydukları aidiyet duygusu açısından benzer şekilde değerlendirildiğini göstermiştir. Çevre psikolojisi literatüründe aşinalık (mekânda geçirilen süre) arttıkça mekânın daha olumlu olarak değerlendirileceği öne sürülmektedir (Kaplan & Herbert 1988, Nasar, 1980). Bu çalışma kapsamında kapalı site katılımcıları (kent merkezi katılımcılarına kıyasla) konutlarına, mahalleye ve şehre daha kısa bir süre önce taşındıklarını belirtmişlerdir. Dolayısıyla, iki grubun farklı aşinalık düzeylerine rağmen yaşadıkları mekânı benzer şekilde değerlendirmiş olmaları çarpıcıdır. Bir başka ifadeyle, kapalı sitede yaşayanlar en az (eğer daha fazla değilse) şehir merkezinde yaşayanlar kadar yaşadıkları konut alanlarının yaşamları üzerinde olumlu etkileri olduğunu düşünmektedir. Dolayısıyla, kentlerimizde hızla çoğalan bu kapalı site konut yapılaşmasının bir arz-talep dengesinden kaynaklandığı açıktır. Ancak sonuçlar aynı zamanda göstermektedir ki, iki alanda çeşitli alanlara ulaşım (iş yeri, okul, mutfak alışverişi ve kent merkezi) amacıyla yapılan yolculukların sıklığı ve süresi arasında bir fark olmaması rağmen, kullanılan ulaşım modlarının farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Kent merkezinde yaşayan katılımcılar daha çok aktif yaşamı destekleyen ulaşım modlarını (yürüyüş) tercih ederken kent çeperinde kapalı sitede yaşayan katılımcılar daha çok kişisel aracı tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Bu sonuç yurt dışında yapılan daha kapsamlı çalışmaların bulgularıyla paralellik göstermektedir. Örneğin, Larco ve ark., (2012) yaya dostu ve yaya dostu olmayan mekanlarda yaşayan bireylerin aynı sıklıkta alışverişe gittiklerini 10

11 ancak iki grup arasındaki tek farkın kullanılan ulaşım modu olduğunun altını çizmiştir. Dikkat edilmelidir ki, bu çalışma kapsamında irdelenen iki konut alanının yaya dostu olma özellikleri (kaldırımların sürekliliği, bakımı, konut ve nüfus yoğunluğu gibi parametreler) ölçülmemiştir. Bundan sonraki çalışmalarda bu özelliklerin ölçülmesi yararlı olacaktır. Ayrıca çalışma kapsamında aktif yaşam kapsamında sadece bir yerden bir yere ulaşımda yürüyüşün tercih edilip / edilmemesine odaklanılmıştır. Oysa spor ve rekreasyon amaçlı yürüyüşler de aktif yaşam için önemlidir. Örneğin, benzer bir alanda yapılan çalışma sonucunda da toplu konut sakinleri kent merkezinde yaşayanlara göre daha az aktif ulaşım modlarını (yürüyüş) tercih ettiği bulunmuştur (Cubukcu, Zeybek ve Shafei, 2010). Ancak aynı çalışmada toplu konut sakinlerin daha çok spor amaçlı fiziksel aktivitede bulundukları görülmüştür. Dolayısıyla bundan sonraki çalışmalarda çeşitli fiziksel aktivitelere yönelik bilgi toplamak sonuçların daha sağlıklı değerlendirilmesini sağlayacaktır. Özetle bu çalışma, iki alanda yaşayan katılımcıların yaşam çevrelerini değerlendirmedeki benzerlikleri ve yaşam tarzındaki (ulaşım modu kullanımı açısından) farklılıkları sayısal olarak ortaya koyması açısından önemlidir. Ancak, bu deneysel çalışmadan elde edilen sonuçlar genelleştirilmeden önce, dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Kapalı site ve kent merkezi konut alanlarını temsilen İzmir de yalnızca iki bölgenin seçilmiş olması, sınırlı örneklem büyüklüğü, seçilen alanlarda farklılaşan konut büyüklükleri ve değerleri ve katılımcıların yaş ortalamalarının iki alanda farklılaşıyor olması bu çalışmanın en temel eksikleridir. Ayrıca, her ne kadar seçilen iki alanda benzer ekonomik refaha sahip kişilerin yaşadığı varsayılmış olsa da örneklem büyüklüğü bu benzerliği ortaya koymada yetersiz kalmış olabilir. Gelecekte yapılacak çalışmaların sonuçlarının güvenilirliğinin arttırılması için belirtilen bu noktalar mutlaka göz önüne alınmalıdır. Kaynaklar Berköz, Lale, Comparing the residential developments in gated and non-gated neighborhoods in Istanbul, ITU A Z, Vol: 6, No: 1, (2009). Bulut, Yakup ve Taş, İ. Ethem, Türkiye'de Konut Sorunu ve Toplu Konut Çalışmaları, Türk İdare Dergisi, Sayı: 418, (1998). Cubukcu, Zeybek ve Shafei, Farklı Konut Bölgelerinde Yaşayanların Fiziksel Aktivite Alışkanlıklarının Karşılaştırılması, Megaron Dergisi, Cilt Vol. 5, Sayı: 2, (2010). 11

12 Demirarslan, Sibel, Türk İnsanı İçin Yapılan Konutlarda Yaşam Kalitesinin Elde Edilebilmesi İçin Gerekli Faktörler, Konut Değerlendirme Sempozyumu 2004, İ.T.Ü Mimarlık Fakültesi Yayınları, İstanbul (2005). Erman, T., Women and the Housing Environment: The Experiences of Turkish Migrant Women in Squatter and Apartment Housing. Environment and Behavior, 28, (1996). Kaplan R, Herbert EJ. Familiarity and preference: a cross-cultural analysis. in: Nasar JL, editor. Environmental aesthetics: theory, research, and applications. New York: Cambridge University Press (1988). Larco, N., Steiner, B., Stockard, J., West, A. Pedestrian Friendly Environments and Active Travel for Residents of Multifamily Housing: The role of preferences and perceptions., Environment and Behavior, 44, (2012). Nasar JL. Influence of familiarity on responses to visual qualities of neighborhoods: Perceptual and Motor Skills, 51: (1980). Tirkeş K, Güliz, Orta Sınıfın Kent Mekânıyla İlişkisi: Kültürel Yaklaşımlara Yönelik Bir Yöntem Önerisi, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını Planlama Dergisi, 2008/4, ISSN , Sayı: 44, s (2008). 12