Kadın Sağlığına Genel Bakış. Dr. Nuran Elmacı

Transkript

1 Kadın Sağlığına Genel Bakış Dr. Nuran Elmacı

2 Kadınların Sağlık Sorunları Doğurganlık Doğum - Doğum yardımı Aile planlaması Menopoz Kısırlık Kanserler Kadına yönelik Şiddet

3 Kadınlar yedi milyara yaklaşan dünya nüfusunun yarısını oluşturuyorlar. Kadınlar cinsiyetlerinden- kadın olmadan dolayı- siyasal sosyal, ekonomik olarak her dönemde, her bir ülkede, farklı yoğunlukta dezavantajlı grubu oluşturuyorlar

4 Kadınının statüsünü belirleyen önemli etkenlerin başında kadının eğitim durumu gelmektedir. Cumhuriyet yıllarında kadınların okuma yazma oranı % 10 civarındaydı %90 kadın okuma yazma bilmiyordu.

5 Okur yazarlık oranları Yetişkin okur yazarlık oranı % % 1990 Erkek Erkek 93 Kadın 66 Kadın 77

6 % % ilköğretim Erkek 93 Kadın 82 ortaöğretim Kaynak: (2003 Unicef verileri)

7 GAP 15 yaş ve yukarısı: Kır ( Okur yazar olmayan ) 58.9 Kent 47.1

8 Günümüzde Güneydoğu Anadolu da bu oran yüzde elli elli görünmesine rağmen, bazı kırsal kesimde ve şehrin gelişmemiş kesimlerinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 80 lere ulaşmaktadır. Okullaşma oranı ( Diyarbakır )ortalama %78.2. Kadın 31.5, Erkek 46.6

9 Türkiye'de yaş grubu kadınların % 89 u okur-yazar Batı da 94.3 Güneydoğuda 62.3 okur-yazar

10 Sağlıkta kadın eğitimi neden önemli? Kadın bireysel ve toplumsal işlevlerini, sorumluluklarını yerine getirebilmesi için sağlıklı olması gerekir. Kadın aynı zamanda ailenin sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için kilit bir bireydir. çünkü çocukları besleyen, büyüten hijyenik kuralları öğreten, uygulayan, temiz yiyecek, temiz giysi temin eden kadındır.. Aynı zamanda hasta bakımını da kadın üstlenir.

11 Eğitimli kadın ve Sağlık Sağlıkla ilgili riskler,bunların önlenebilir olduğunun farkına varılması ile mümkündür Sağlık riskleri açısından bilgili olma ve farkında olma çok önemli. Üstelik kadınlar bilgilerini arkadaşları,akrabaları ve kızlarıyla paylaşırlar. Eğitim kadına özgüven kazandırıyor. Bu açıdan kendi sağlığı için karar veriyor.doğum kontrol yöntemleri,jinekolojik hastalıklar, menepoz, osteoporosiz vb konularda danışmanlık almak için daha istekli.

12 Kadınların Sağlık Sorunları Doğurganlık Doğum - Doğum yardımı Aile planlaması Menopoz Kısırlık Kanserler Kadına yönelik Şiddet

13 Güneydoğu kadınları sorunları- ek olarak Töre cinayetleri Çokeşlilik, kuma Berdel Akraba ve Erken yaş evlilikleri

14 Eğitimli kadınlar sağlık hizmetlerine ulaşabiliyorlar. Örnekleri aşağıdadır: Çeşitli ölçütler ve kadın eğitimi. Bebek ölümleri, ishal doğum yapılan yer,aşılama, aile planlaması Kırk altı ülkede yapılan bir çalışmada kadınların eğitimi %1 lik bir artınca, çocuk ölümlerinde %3 lük bir azalma olmuş.

15 Doğurganlık hızı Kaba doğum hızı. toplumda bir yıldaki canlı doğum sayısı X 1000 aynı toplumda yıl ortası nufus Türkiye de kaba doğum hızı binde 20 dır. Kırsal ve kente farklılaş maktadır. KDH kentsel alanlarda 19 iken; Kırsal alanda 21 dir. Toplam doğurganlık hızı her kadının ortalama sahip olduğu çocuk sayısı. kentlerde 2.06 kır da 2.65 ort Doğu bölgesinde 3.65, diğer bölgelerde yaşayan kadınlardan 1.5 daha fazla çocuk sahibi olduğunu göstermektedir. Toplam doğurganlık. Hızı yaşa özel doğurganlık hızları X ( TDH bir kadının doğurgan yaşta sahip olduğu ve olacağı çocuk sayısı. olarak tarif edilebilir.

16 Eğitim düzeyi Toplam doğurganlık hızı Eğitimi yok 3.65 İlköğretim 1. kademe 2.39 İlköğreitm 2. kademe 1.77 lise ve üzeri 1. 39

17 Toplam Doğurganlık Hızı Batı: 1.7 Doğu 3.27 Orta 2.20 Kuzey ve Güney birbirine benziyor:

18 Doğurganlık 2003 te doğurganlık de 2.15 doğurganlık hızı kadın başına düşen doğum sayısı 2020 li yıllarda 2.1 olacak

19 Doğumların yapıldığı yer Ülke genelinde doğumların %78 i bir sağlık kuruluşunda gerçekleşmiştir den bu yana % 5 lik bir artış kaydedilmiştir. Evde yapılan doğumlar % 5 ini oluşturmaktadır.

20 Doğumların yapıldığı yer Sağlık kuruluşu Ev Türkiye Doğu Batı

21 Kadınların son 10 yıldaki doğumları ile son doğumlarını kiminle yaptıklarının karşılaştırılması Doğumu nu Kiminle yaptığı Evde (yerli ebe) Son 10 yıldaki doğumlar %1992 Son doğumlar %1992 Doğumu nu kiminle yaptığı Evde (yerli ebe) Son 10 yıldaki doğumlar % Hastane Hastane Resmi ebe Resmi ebe Son doğumlar % (1.0)

22 Kürt ebenin evi bize yakın Akrabamızdır Kayınvalidem hep yerli ebeyi çağırır, biz onlarla doğurduk der.ben onun sözüyle hareket ederim Biz fakiriz resmi ebeyi çağıramayız Hastaneden korkarım Komşularda yerli ebeyi çağırırlar

23 Hastanedeki doğumlar: Gecekondulular hastanede doğum yapmak istemezler. Bu isteksizliklerini hastaneden korkarım şeklinde açıklarlar. Korkularının temelini kendilerince öne sürülen hastanede dikişli doğumların çok olması (bu doğumların sonraki doğumlarını zorlaştıracağına inanırlar), iğne yapılması çoğu doğumların ameliyatla yapılması gibi nedenler oluşturmaktadır.buna karşın yerli ve resmi ebelerin yaptıramadığı zor doğumlar zorunlu olarak hastanede gerçekleşmektedir.

24 Doğum öncesi bakım Gebeliğin erken dönemlerinde başlatılıp gebelik süresinde devam ettirilirse yararlı olmaktadır. Doğum öncesi bakım için ilk başvuru ziyaret gebeliğin üçüncü ayından önce yapılmalıdır. Gebeliğin erken belirlenmesinin avantajı kadının genel sağlığının bilinmesi ve normal olmayan bir durumun kolay ve erken teşhis edilmesini sağlamak içindir.

25 Türkiye de ki kadınların çoğunluğu doğum öncesi bakımın erken bir zamanda yapılmasının farkında olduklarını belirtmişlerdir. Araştırma tarihinden önceki(2003) beş yıl içinde yapılan doğumların %71 i gebeliğin altıncı ayından önce doğum öncesi bakım almışlardır. Altıncı aydan önce doğum öncesi bakım alanların oranı kentlerde %80 kırsal kesimde %52dir.

26 Türkiye deki kadınların 92.2, Batıda 97 Kuzeydoğu Anadolu da 72.9 Güneydoğu Anadolu da 82.2 Sağlık personelinden doğum öncesi bakım almaktadır.

27 Doğum öncesi bakım SAĞLIK PERSONELİ BAKIM ALMAMIŞ

28 Eğitim düzeyi yüksek olan kadınların doğum öncesi bakım içinde yer alan tüm test ve ölçüm hizmetlerini ( kilo, boy, tansiyon, kan ve idrar tahlili ultrason, muayene)almaları eğitim düzeyi düşük kadınlara göre yüksektir. Örn; lise ve üzeri eğitimi sahip olan kadınların %(90) fazlası gerekli tüm bakımı almışlardır. Ne yazık ki hiç eğitim almamış ve ilk eğitimi tamamlayamamış kadınlar bakım hizmetlerinden yararlanmada en düşük değerlere sahiptir.

29 Türkiye deki evli kadınların 73.3 Batıda sı Doğu da 61.4 gebeliği önleyici yöntem kullanmaktadır de bu rakam 63.3 iken 2008 de 73.0 ulaşmıştır Modern yöntem kullananların sayısı artıyor, geleneksel yöntemler azalıyor

30 AP Yöntemlerini Kullanmayı Etkileyen Etkenler 1- Aile yapıları Kadının konumu Çocuğun Durumu 2. Eğitim ve Ekonomik Düzey 3. Dinsel İnanışlar 4. Söylentiler

31 Aşılama Eğitimi olmayan annelerin tüm aşılarını olmuş çocuk oranı %26 Lise ve daha fazla eğitimli olanların %69

32 Aşı hizmetleri Kadınların düşük konumları kararların erkekler tarafından verilmesi sonucu onların aşı hizmetlerinden yararlanmalarını da etkilemektedir. Sağlık bakanlığı2006 da neonatal ve maternal tetenoza yakalanma oranının risk taşıdığı 50 ilde eliminasyon programı başlatmıştır. Bu illerden birisi Diyarbakır dır. Üç kampanya olarak düzenlenen bu programda beklenilen başarıya ulaşılamamış, aşılanma oranı % 70 lerde kalmıştır. Annelerin aşı olmama nedenleri çeşitlidir. Bunlar arasında kültürel bir etken olarak kısırlık yapar inanışının önemli bir payı vardır. Bu inanış öylesi bir yayılmıştır ki çocuk istemeyen kadınlar gebe kalmamak için aşı yaptırmışlardır

33 Doğurganlığı belirleyen bir değişken olarak ilk evlenme yaşı 20 yaş altında doğan bebeklerin ilk ay içerisinde ölüm riski yaş annelerden doğanlara göre yüksektir. Gebelik riski altına girmenin başlangıcı anlamına gelen ilk evlenme yaşı önemli bir demografik göstergedir. ilk evlenme yaşının düşük olması doğurganlığı yükseltmektedir. Türkiye de resmi olarak kabul edilen evlenme yaşı 17 dir. Ülkemizde son yirmi yılda evlilik yaşında düşmeler görünmektedir. Çünkü yaş grubunda kadınların %58 i 20 yaşına kadar evlenmişken yaş grubundaki kadınları sadece% 40 ı 20 yaşına kadar evlenmiştir.

34 İlk evlenme yaşı Doğu 19.6 Batı 21.3

35 Erken yaş evlilikleri Anne ve çocuk ölümünü artırıyor Düşük kilolu bebekler doğmakta. Dolayısıyla enfeksiyon ve malnutrisyona bağlı ölüm riskler yükselmekte. 18 yaş altı gebelerin gebelik ve doğuma bağlı nedenlerle ölme riski, yaş arası gebelere oranla 2-3 katı fazla. Duygusal gelişimini tamamlanmamış Cinsel kimliğini sindirmemiş evlilikler SORUNLU

36 Erken yaş evlilikleri Kürtlerin adetidir. Geleneğimiz, töremiz böyledir. Babaların işidir. Birisini sever kaçabilir.güzel kızları isteyen çok olur, babaların başları belaya girmesin diye onları erkence evlendirirler. Kızların okuması ayıptır. İlk gelene verilir. Yoksa kısmeti kapanır. Toplumda saygın biriyse örn; zenginse veya şeyh soyundan ise, ağa ise yaşına bakılmaz, verilir Evlenmeyen kızdan şüphe edilir. Kan yerine verilirse kızın yaşına bakılmaz. Berdel kızlar erken evlendirilir

37 Bu bağlamda ilk doğumda evlilik yaşı - çocuk doğurmanın başladığı yaş- anne ve çocuk sağlığı ve yaşam kalitesi açısından olduğu kadar toplum içinde de önemli demografik sonuçlar doğurur. ilk doğumların ertelenmesi toplam doğurganlık hızının azalmasında etkilidir.

38 Tablo I : Ülkemizde yıllara göre akraba evlilikleri oranları ( ) Araştırmanın adı 1968 Türkiye Aile Yapısı ve Nüfus Sorunları Araştırması 1983 Türkiye Doğurganlık ve Sağlık Araştırması 1988 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 1993 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 1998 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması Hancıoğlu ve Ark Akraba evliliği oranı (%)

39 Tablo II : GAP illerinde akraba evliliği İli Akraba evliliği oranı (%) Şanlıurfa 54.6 Diyarbakır 49.4 Şırnak 47.6 Mardin 44.5 Adıyaman 44.0 Batman 43.2 Gaziantep 37.7 Siirt 37.7 Kilis 14.3 GAP bölgesi 43.2 Ceylan 2002

40 Tablo: VII: Sizce eşinizin ailesi neden Sizce eşinizin ailesi neden (sizi) tercih etti sizi tercih etti (Yüzdeleri ayarla) Başlık parası vermemek için 23,9 Akrabalık bağlarının kopmaması için 20.7 Yabancıya gitmesin dediler 8,7 Bize bakar 10,9 Beşik kertmesi 2,2 Mallarla ilgili olarak 4,3 Biz birbirimizi istedik- sevdik 26.1 Dinimiz, geleneğimiz böyle emreder 2.2 %

41 Sonuç Ana çocuk sağlığında olumlu gelişmeler vardır. Ancak tüm göstergeler için üç temel farklılık azalarak sürüyor. Kent kır ayrımında Doğu ve diğer bölgeler arası Doğu bölgesinin kendi içinde

42