GIDA GÜVENLİĞİ. İzzet ÖLMEZ GIDA,TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Transkript

1 GIDA GÜVENLİĞİ İzzet ÖLMEZ GIDA,TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2 GIDA GÜVENİLİRLİĞİ POLİTİKASI Bakanlığımızın Gıda Güvenilirliği Politikası; Kodeks Alimentarius ve Avrupa Birliği müktesebatı ile uyumlu olarak hazırlanan mevzuat çerçevesinde, Ülke genelinde Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği anlayışı ile, etkin ve yeterli gıda denetimi ve dolayısıyla tüketiciye güvenilir gıda arzının teminini sağlamaktır. 2

3 Kurumsal Kapasite 81 İl ve Yetkilendirilmiş İlçe Müdürlüğü/ 4630 Kontrol Görevlisi 41 Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü Bursa Gıda Kontrol ve Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Ulusal Gıda Referans Laboratuvar Müdürlüğü 69 Özel Gıda Kontrol Laboratuvarı

4 Yürütülen Çalışmalar 2002 yılında 39 bin adet olan gıda işyerleri denetim sayısı, 2009 yılında 350 bin adet denetim, 2010 yılında 376 bin adet denetim, 2011 yılı itibarıyla ise 400 bin adet gıda işyeri Kontrol görevlisi sayısı 2002 yılında 820 iken 2011 yılı itibariyle yaklaşık 4 bin 14 Şubat 2009 tarihinden 20 Mart 2012 tarihine kadar 174 Alo Gıda Hattı yaklaşık 590 bin arama, 92 bin adet başvuru kayıt, 90 bini sonuçlanmış.. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS) 8 adeti yayımlanmış İyi Hijyen Uygulamaları Rehberi Gıda güvenilirliği ve 174 Alo Gıda Hattına ilişkin Kamu Spotu Bakanlığın Gıdaya Dair Resmi Kontrol Prosedürü Gıdanın Resmi Kontrolü ve İdari Yaptırımlar Prosedürü Resmi Numune Alma Prosedürü Kontrol Görevlisi Kurs Düzenleme Prosedürü

5 Risk Esaslı Denetim Sistemi Uygun sıklıkta ve gıda maddesinin taşıdığı riskle orantılı, Denetim ve kontrollerin sıklığı, AB ne uygun olarak risk esasına göre, Hazırlanan denetim programlarında; 1) Gıda maddelerinin risk durumu, 2) Önceki kontrollerden edinilen bilgi ve deneyimler, 3) Gıda işletmecilerinin uyguladıkları incelemelerin (otokontrol) sonuçları 4) İşletmenin hijyen yönetimi PUANLAMA SİSTEMİ!!!!!

6 Yıllık Kontrol ve Denetim Programları çerçevesinde (takip denetimleri hariç) denetim sıklıkları 1 ay-3 yıl, Riskli işletmeler daha yoğun sıklıkta, diğerleri ise daha az sıklıkta, Riske dayalı denetim sisteminde, iç gücü ve bütçeden maksimum düzeyde faydalanılarak riskli ve/veya sorunlu işletmeler üzerinde yoğunlaşılmakta

7 Resmi Kontroller Şeffaflık ve Gizlilik Acil Durumlar, İhtiyati Tedbirler KAPSAM Kriz Yönetimi Resmi Sertifikasyon Hızlı Uyarı Sistemi Yıllık ve Çok Yıllık Ulusal Kontrol Planları İzlenebilirlik ve Sorumluluklar

8 AB UYUM ÇALIŞMALARI 12. Fasıl Gıda güvenliği, Hayvan ve Bitki Sağlığı Politikası açılış kriterini yerine getirmek üzere gıda alanında aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır; Mevzuat uyumuna yasal dayanak teşkil edecek olan 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu 13 Haziran 2010 tarihli Resmi Gazete de yayımlanmıştır. AB müktesebatı ile uyumlu ikincil mevzuatın yayımlanması ve uygulaması, Strateji Belgesinde taahhüt edilen takvim doğrultusunda gerçekleştirilecektir. 13 Şubat 2012 itibariyle 5996 sayılı kanun gereğince 102 adet yönetmelik yayımlanmıştır.

9 Gıda Güvenliği Mevzuatı 5996 Sayılı KANUN Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu (178/2002/EC) Gıda İşletmecileri Yetkili Otorite tarih ve sayılı Gıda Hijyeni Yönetmeliği (852/2004/EC) tarih ve sayılı Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği (853/2004/EC) GENEL MEVZUAT ÖZEL MEVZUAT tarih ve sayılı Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik (882/2004/EC) tarih ve sayılı Hayvansal Gıdaların Resmi Kontrollerine İlişkin Özel Kuralları Belirleyen Yönetmelik (854/2004/EC)

10 DENETİM VE KONTROL FAALİYETLERİ Ülkemizde 2002 yılında adet olan gıda işyerleri denetim sayısı, 2009 yılında adet denetim, 2010 yılında adet denetim, 2011 yılı itibarıyla ise adet e ulaşmıştır. Resmi Kontrollerde aktif çalışan Kontrol görevlisi sayısı 2002 yılında 820 iken 2011 yılı itibariyle bu sayı yaklaşık olmuştur. Tüketicilerin Bilinçlendirilmesi Ve Aktif Katılımlarının Sağlanması için ALO 174 e ilave olarak görsel medya imkânları (kamu spotu) ile beraber, her eve bir gıda denetçisi sloganı ile öğrenci ve ailelerine yönelik Genç Gıda Denetçileri gibi projeler ile tüketici bilinci ve farkındalığı yaratılarak gıda güvenilirliğine katkı sağlayan modellemeler geliştirilmiştir. 10

11 Şeffaflık ve Gizlilik 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu 31 inci madde 6 ncı fıkra Bakanlık, uygun gördüğü hâllerde yapılan kontroller sonucunda sahip olduğu bilgileri, kamuoyunun bilgisine sunabilir. Ancak, iç hukuk ve uluslararası hukuk ile güvence altına alınan, gizli soruşturma ve sürmekte olan adlî ve idarî işlemler, kişisel bilgiler, meslek sırları, gizli müzakereler, uluslararası ilişkiler ve ulusal savunma ile ilgili bilgiler kamuoyuna sunulamaz

12 Şeffaflık ve Gizlilik Onaylı ve kayıtlı işletmeler, Onayı askıya alınan işletmeler, Onayı iptal edilen işletmeler, Bakanlıkça faaliyeti durdurulan kayıtlı işletmeler, Kanunun 24/4 maddesine aykırılıktan ve laboratuvar sonucuyla da taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıdaları; Kanunun 40-(1) maddesinin (a) bendi gereği kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş ve değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası bilgilerini, resmî internet sitesinde duyurmak suretiyle kamuoyunun bilgisine sunulur

13 İzlenebilirlik ve Sorumluluklar Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet gösteren işletmeci, kendi faaliyet alanının her aşamasında Kanunda belirtilen şartları sağlamakla yükümlüdür. Gıda işletmecisi, sorumluluğundaki gıda veya yemin, gıda veya yeme ilave edilecek her türlü maddenin ve gıdanın elde edildiği hayvanın takibinin yapılabilmesi için bir sistem oluşturmak Gıda işletmecisi, piyasaya arz edilecek gıda ve yemde izlemeyi sağlamaya yönelik olarak ürünü, partinin tanımlanmasını sağlayan bir işaret veya numara ve diğer bilgileri içerecek şekilde etiketlemek,

14 ALO 174 GIDA HATTI 14 Şubat 2009 tarihinden 13 Şubat 2012 tarihine kadar 174 Alo Gıda Hattına vatandaşlarımız tarafından yaklaşık arama yapılmıştır. Bu aramalardan gıda ihbar ve şikayet kapsamında olan adet başvuru kayıt altına alınmıştır. Denetimler sonucunda idari para cezası, faaliyeti durdurma ve Cumhuriyet Savcılığı na suç duyurusu gibi cezai işlemlerin uygulanması gerçekleşmiştir. 174 Alo Gıda Hattı na gelen ihbar/şikâyetler neticesinde bu güne kadar yapılan denetimler sonucunda ihbar/ şikâyet için cezai işlem uygulanmıştır. 14

15 LABORATUVARLARIN SAYISI VE AKREDİTASYONU 2002 yılında akredite kamu laboratuvarı yok iken 2011 yılında 26 adet Kamu Laboratuvarı akredite hale getirilmiştir. Kamu laboratuvarlarında 2008 yılına kadar sadece pestisit analizinden akredite olan laboratuvar sayısı 6 dan 11 e çıkarılmıştır. Analiz çeşidi sayısı son dört yılda 350 den 1097 e çıkarılmıştır. GDO analizi yapabilen laboratuvar sayısı son iki yılda 3 ten 22 ye çıkarıldı. Pestisit analizlerinde tespit edilebilen parametre sayısı 2006 yılında 100 ün altında iken 2011 yılında 634 e çıkarılmıştır. 15

16 5957 SAYILI HAL KANUNU DEĞİŞİKLİĞİ Perakende satış yapan üreticiler ile toptan veya perakende satış yapan diğer satıcıların; malları cinsine, doğal özelliklerine, kalite ve standartlarına göre sınıflandırmak, gıda güvenilirliğine, teknik ve hijyenik şartlara uygun olarak ürünün özelliğine göre satışa sunmak ve satışa sunulan malların izlenebilirliğine yönelik bilgileri içeren künyeleri kap veya ambalajların üzerinde bulundurulmasını sağlamak zorunda oldukları hükme bağlanmıştır. Ürün künyesi uygulamasının hayata geçirilmesi ile tüketilen ürünün nerede, kimin tarafından ve hangi üretim yöntemiyle üretildiğine ilişkin bilgilere tüketiciler tarafından ulaşılması mümkün hale gelecektir. Yetkili laboratuvarlarda gıda güvenilirliği ve kalitesi analizi yaptırılan mallardan hal rüsumunun yarısı oranında alınacağına yönelik bir düzenleme yapılmıştır. 16

17 5996 sayılı Kanunun 13 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe girmesi ile uygulamalardaki değişiklikler aşağıda verilmektedir: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gıda güvenilirliğinin sağlanmasında, yurtiçi, ithalat ve ihracat kontrollerinde tek yetkili kurum olmuştur. Tüm gıda işletmelerine Onay veya Kayıt zorunluluğu getirilmiştir. Bakanlıkça belirlenen onaya tabi işletmelerin faaliyete geçmeden önce Bakanlıktan onay alması, kayıt işlemine tabi olan diğer tüm işletmelerin ise kayıtlarını Bakanlığa yaptırmaları zorunludur. İşletmecilerin onay/kayıt numaraları ürün etiketinde yer alacaktır. Bu şekilde tüketici almış olduğu ürünün hangi işletmede üretildiğini ve işletmenin onaylı ya da kayıtlı işletme olup olmadığını anlayabilecektir.

18 Gıda işletmelerinin resmi kontrolleri, Kanun un Ek 2 sayılı listesine uygun olarak kontrol görevlisi tarafından gerçekleştirilmektedir. Resmi kontrollerde, kontrol görevlisine yardımcı olmak üzere ilgili meslek alanlarında eğitim alan tekniker, teknisyenler ve yardımcı sağlık personeli de görevlendirilebilmektedir. Tüm gıda işletmelerine AB standartlarında hijyen şartları aranmaktadır. Brüksel de, Paris te, Roma da, Berlin de insanlar hangi standartta gıda tüketiyorsa ülkemizin her yerindeki vatandaşlarımızın da aynı standartlarda güvenilir gıdayı tüketmesi sağlanacaktır. Resmi kontroller, gıda veya yemin, hayvan ve hayvansal ürünlerin üretimi, işlenmesi ve dağıtımının herhangi bir aşamasında ve /veya tüm aşamalarında, düzenli olarak, risk esasına göre ve uygun sıklıkta gerçekleştirilmektedir.

19 Resmi kontroller, ihracat, giriş ve yurtiçi denetimlerde aynı hassasiyetle uygulanmaktadır. Tüketicilerimizin aldıkları ürünün içindeki protein, enerji, şeker, tuz gibi besin ögelerinden ne kadarının ihtiyacını karşılayabildiğini görecektir. Etiket puntoları büyütülerek, kolaylıkla okunabilir hale getirilmiştir. Kamu spotu imkanı ile televizyondan tüketicilerimiz gıda ile ilgili her konuda bilgilendirilecektir. Bakanlık, Kanun kapsamındaki kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler hariç olmak üzere gıda ve yemin resmi kontrollerine ilişkin görevlerinin tamamını veya bir kısmını kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, gerçek kişiler, özel hukuk tüzel kişileri, birlikler, kooperatifler, vakıf ve üniversitelere tamamen veya kısmen devredebilecek veya hizmet alımı yapabilecektir.

20 Resmi kontrollerle ilgili faaliyetlerin üst düzeyde şeffaflık ile yürütülmesini temin etmek amacıyla; onaylı ve kayıtlı işletmeler, onayı askıya alınan işletmeler, onayı iptal edilen işletmeler, Bakanlıkça faaliyeti durdurulan kayıtlı işletmeler, Laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıda ve yemi üreten/ithal eden firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası, Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası ile ilgili bilgiler Bakanlığın resmî internet sitesinde duyurulmak suretiyle kamuoyunun bilgisine sunulacaktır.

21 Bakanlık, yürütülen resmi kontroller sonucunda mevzuata uygun faaliyet gösterdiğini tespit ettiği işyerlerine, gıda güvenilirliğini teşvik edici uygulamalarda bulunabilecek ve bu bilgileri kamuoyu ile paylaşabilecektir sayılı Kanunla, gıda işletmelerinde işin nevine göre sorumlu personel çalıştırılması zorunluluğu getirilmiştir. Bu şekilde gıdaların uzman nezaretinde güvenilir bir şekilde üretiminin sağlanması amaçlanmaktadır. Gıda güvenilirliğinin sağlanmasında temel sorumluluk gıda işletmecisine verilmiştir.

22 Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet gösteren işletmeci, kendi faaliyet alanının her aşamasında Kanunda belirtilen şartları sağlamakla yükümlüdür. Gıdaların üretiminin her aşamasında kontrolü sağlamak üzere kurulmuş yeni gıda güvenilirliği sistemi olan HACCP sistemi ile yalnızca mevzuata uygun olarak üretilen gıdaların tüketiciye ulaşması sağlanacaktır. Bakanlığa, tarım ve gıda ile ilgili coğrafi işaret veya geleneksel ürün adlarının kullanımının tescilde belirtilen özelliklere uygunluğunun denetlenmesi görevleri verilmiştir.

23 Hızlı Uyarı Sistemi, Acil Durumlar, Kriz Yönetimi, Risk Analizi, Kamuoyunun Bilgilendirilmesi ve İhtiyati Tedbirler gibi hükümler Avrupa Birliğine uygun olarak yeniden düzenlenmiştir. Kriz yönetimi planının uygulanması amacıyla, gıda ve yemin doğrudan veya çevreden, insan ve hayvanlar için ciddi bir risk teşkil ettiğinin tespit edilmesi durumunda, gecikmeksizin uygulanacak olan önlemleri belirleyen, uygulamaya yönelik Acil Durum Planları Bakanlıkça hazırlanacaktır.

24 Gıda veya yemin insan ve hayvan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisinin olması ihtimali ve bilimsel belirsizliklerin devam etmesi durumlarında, Bakanlık, geçici olarak üretimin durdurulması, piyasaya arz ve tüketimin engellenmesi, ürünlerin toplatılması ve benzeri İhtiyati Tedbirleri alabilecektir. İlgililerin, Bakanlığın belirlediği tedbirlere uyması zorunludur. Bakanlık, üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında gıda ve yem işletmecisinin Kanunda belirtilen ilgili şartları karşıladığının doğrulanması, izlenmesi, hayvan sağlığı ve hayvan refahı kuralları ile 5996 sayılı Kanunun etkin bir şekilde uygulanmasının temin edilmesi için Çok Yıllık Ulusal Kontrol Planı hazırlayacaktır.

25 Gıda ve yem işletmecisi üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında izlenebilirliği sağlamak amacıyla bir sistem oluşturmak ve talep hâlinde bu bilgileri Bakanlığa sunmak zorundadır. Gıda işletmecisi ürettiği, işlediği, ithal ettiği, satışını veya dağıtımını yaptığı bir ürününün, gıda ve yem güvenilirliği şartlarına uymadığını değerlendirmesi veya buna ilişkin makul gerekçelerinin olması durumunda, söz konusu ürünü kendi kontrolünden çıktığı aşamadan başlamak üzere, toplanması için gerekli işlemleri derhal başlatmak ve konu ile ilgili Bakanlık il/ilçe müdürlüğünü bilgilendirmek zorundadır.

26 Bir uygunsuzluğun tespiti, Bakanlığın normal kontrol faaliyetlerini aşan resmi kontrolleri gerektiriyorsa, ek kontrollerden doğan masraflar ile gıda zehirlenmelerinde ve şahit numune masrafları gıda işletmecileri tarafından ödenecektir. Bakanlık, hayvan ve bitki sağlığı, gıda ve yem ile ilgili doğrudan veya dolaylı risk bulunduğuna ilişkin bir bildirim aldığında, gerekli tedbirleri alacaktır. İnsan, hayvan ve bitki sağlığını korumak, gıda ve yem güvenilirliğini sağlamak üzere, doğrudan veya dolaylı bir riskin bildirimine ilişkin hızlı uyarı sistemi Bakanlık tarafından kurulacaktır. Cezaların uygulanmasına hız kazandırmak amacıyla İl/İlçe Müdürleri ve yetkilendirilmiştir. Ancak, insan sağlığı ve gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturan ve acil tedbir gerektiren durumlarda, imha dâhil tüm idarî yaptırımları uygulamaya resmi kontrolleri yapan kontrol görevlisi yetkilendirilmiştir.

27 5996 SAYILI KANUN KAPSAMINDA ÇIKARILAN GIDA GÜVENİLİRLİĞİ İLE İLGİLİ BAŞLICA YÖNETMELİKLER A. GIDA İŞLETMELERİNİN KAYIT VE ONAY İŞLEMLERİNE DAİR YÖNETMELİK ( ) B. GIDA ve YEMİN RESMİ KONTROLLERİ DAİR YÖNETMELİK ( ) C. GIDA HİJYENİ YÖNETMELİĞİ ( ) D. HAYVANSAL GIDALARIN RESMİ KONTROLLERİNE İLİŞKİN ÖZEL KURALLARI BELİRLEYEN YÖNETMELİK ( ) E. HAYVANSAL GIDALAR İÇİN ÖZEL HİJYEN KURALLARI YÖNETMELİĞİ ( )

28 TEŞEKKÜR EDERİM