ALTINCI SINIF ÖRENCLERNN KLER ARASI PROBLEM ÇÖZME BECER ALGILARI

Transkript

1 ALTINCI SINIF ÖRENCLERNN KLER ARASI PROBLEM ÇÖZME BECER ALGILARI erife TERZ ** Özet Bu aratırmada, ilköretim okulu altıncı sınıf örencilerinin sosyo-ekonomik düzey, ana-baba tutumu, cinsiyet ve karde sayılarına göre kiiler arası problem çözme beceri algıları incelenmitir. Aratırmanın örneklemini 101 kız, 93 erkek toplam 194 örenci oluturmutur. Aratırmada örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algıları Kiiler arası Problem Çözme Becerileri Yüksek Kiilerin Özellikleri Ölçei ile, ana-baba tutumları Ana-Baba Tutum Ölçei ile ve kiisel niteliklere ilikin bilgiler ise Sosyo-Ekonomik Düzey Ölçei ile elde edilmitir. Aratırmada elde edilen verilerin istatistiksel analizlerinde t testi, tek yönlü varyans analizi ve Scheffe - Testi kullanılmıtır. Aratırma sonuçları, örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algılarının ana-baba tutumlarına ve sosyo-ekonomik düzeylerine göre farklılık gösterdiini; cinsiyetlerine ve karde sayılarına göre farklılık göstermediini ortaya koymutur. Anahtar sözcükler: Problem, problem çözme, kiiler arası problem çözme. Abstract In this study the perceptual interpersonal problem solving skills of 6th grade students were examined in terms of sex, socio-economic status, parental attitudes, and number of siblings. The sample of the study consisted of totaly 194 students as 101 female, and 93 male. The data about perceptual interpersonal problem solving skills were gathered by the #Scale of Characteristics of People Who Are High At Interpersonal Problem Solving Skillsg; the data about parental attitudes were gathered by #Parental Attitudes Scaleg; and the data about personal traits were collected by the #Socio-economic Status Scaleg. In the analysis of the data t-test, one-way analysis of variance, and Scheffe Test were employed. The result of this study indicated that perceptual interpersonal problem solving skills of the students differed in terms of the attitudes of the students parents, and socio-economic status of the students; however perceptual interpersonal problem solving skills of the students did not differ in terms of gender and number of siblings. Key words: Problem, problem solving, interpersonal problem solving. nsanolu sürekli olarak çevresine uyum salama çabası içinde olan bir varlıktır. Bu uyum salama çabası doduu andan itibaren balar ve süreklilik arz eder. nsanlarla sürekli iletiim hâlinde olma zaman zaman bazı kiiler arası problemlerin ortaya çıkmasına da sebep olmaktadır. Yaamın vazgeçilmez bir parçası olan Bu çalıma, Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsünde kabul edilen yüksek lisans tezimin özetidir. Yazıma adresi: **Ör. Gör. erife Terzi, Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Bölümü Teknikokullar/Ankara

2 kiiler arası ilikilerde karılaılan problemlerin çözümlenmesinde de ne gibi yollar izlenecei ve nelere önem verilmesi gerektii oldukça önemlidir. Problem, bir kimsenin istenilen bir hedefe ulamak amacıyla topladıı mevcut güçlerinin karısına çıkan engel iken; problem çözme, belli bir amaca erimek için karılaılan güçlükleri ortadan kaldırmaya yönelik bir dizi çabayı gerektiren bir süreç olarak tanımlanmaktadır (Bingham, 1998). Bu balamda kiiler arası problem çözme becerisi, insanların sahip oldukları düünceleri, inançları, deerleri ya da gereksinmeleri arasındaki faklılıklardan doan problemlerini çözümleyerek sosyal ve duygusal uyum salamalarına denir (Pellegrini ve Urbain, 1986). Kiiler arası problem çözme süreci, problemlere yeni yollar, yeni çözümler, yeni fikirler üretme sürecidir. Burada önemli olan, bireylerin sorunu görmezlikten gelip kaçmak, iddete bavurmak, saldırgan davranılar sergilemek gibi geleneksel yöntemler yerine geliimlerine katkıda bulunacak barıçıl yollarla problemlerine çözümler bulmalarıdır. Koberg ve Bagnall (1981) a göre problem çözme becerisine sahip olan kiilerin özellikleri unlardır: a. Yenilikçi ve yeni oluumlara açıktır. b. Tercih ve kararlarını ifade eder. c. Sorumluluk duygusuna sahiptir. d. Düüncelerinde esnektir. e. Cesaretli ve maceracıdır. f. Alternatif fikirler üretir. g. Kendine güvenir ve kendine yeterlidir. h. lgi alanları genitir. i. Objektif ve mantıklıdır. j. Rahat ve duygusaldır. k. Aktif ve enerjiktir. l. Yaratıcıdır. m. Verimlidir. n. Olaylara eletirel bir bakıla yaklaır. Kiiler arası problem çözme becerisi, erken yalarda temelleri atılan bir beceridir. Çocuklara kendi problemlerini çözmeleri için fırsatlar verildiinde, çocukların gözlemleme, karılatırma, bilgileri düzenleme, deerlendirme gibi bilisel yetenekleri gelitii gibi demokratik tutum ve tavırları da geliir (Goffin ve Tull, 1993). Kiiler arası problem çözümü, çocukların dierlerinin bakı açılarını düünmelerini, sosyal ilikiler hakkında anlayılarını gelitirmelerini ve akranları ile olan ilikilerinde davranılarının sorumluluklarını üstlerine almalarını tevik eder. Bununla birlikte Shure ve Spivack (1982), çocukların kiiler arasındaki problemlerini önlemek ve çözmeye yardım etmek için kullanabilecekleri düünme becerilerini örenmelerinin önemli olduunu vurgulamaktadır. Kiiler arası problemlerin çözümünde gerekli olan düünme becerileri unlardır:

3 a. Alternatif düünme: Bir kiiler arası problem durumuna çoklu alternatif çözümler üretme yetenei. b. Sonuçsal düünme: Belli bir çözümün yakın ve uzun süreli sonuçlarını önceden görme ve bu bilgiyi karar verme ileminde kullanma yetenei. c. Araç-amaç düünme: Belli bir amaca ulamak için bir dizi belli bir eylemi özenle hazırlama ya da plânlama ve amaca ulamak için bir araç oluturma yetenei. Kendall ve Fischler (1984) yapmı oldukları aratırmalarında kiiler arası problem çözme becerisine sahip olan bireylerin özelliklerini öyle sıralamılardır: a. Kiiler arası sorunlara duyarlık, b. Problemlere alternatif çözümler getirebilme, c. Çözümü gerçekletirmede gerekli olan yöntemleri açık bir ekilde ifade edebilme, d. Bireyin toplumsal davranılarının olası sonuçlarını düünme, e. Dier kiilerin davranı, duygu ve düüncelerini deerlendirebilme. lk sosyal etkileimlerin youn olarak yaandıı ilköretim döneminde çocuklara yapılacak rehberlik, çocukların yaamlarının daha sonraki dönemlerinde insanlarla kuracakları ilikilerin temelini oluturmaktadır. Eitimin amacı, bireylerin davranılarında istendik yönde deiiklikler meydana getirmektir. Bu balamda, yetenekleri, ilgileri ve ihtiyaçları birbirinden çok farklı olan birçok örenciyi bir araya getiren okullarda verilecek eitim, erken yalarda temeli atılabilen kiiler arası iletiimi ve kiiler arası problem çözme becerilerinin gelitirilmesini hedeflemelidir. Bu balamda, çocukların karılatıkları problemlere çözümler düünmelerini destekleyen yöntem ve teknikler unlardır: Oyun: Çocuu yetikin yaamına hazırlayan son derece önemli bir araç olan oyun, çocukların sosyal becerilerini, sorumluluk duygularını ve kendilerine olan güvenlerini kazanmalarına yardımcı olur. Çocuklara problem için daha uygun stratejiler gelitirmesi için fırsat tanır, kazanmayı ve kaybetmeyi, nazik bir ekilde kabul edebilmeyi, deneyimlerden yararlanabilmeyi örenmelerine yardımcı olur (Ulu, 1997). Drama: Çocukların yaadıklarını anlamaları, onlara karmaık gelen yetikin dünyasını kefetmeye çalımaları, insan ilikileri açısından denemelerde bulunmaları ve çevrelerine uyum salamak için hazırlık yapmaları dramatik oyun ile olmaktadır. Çocuklar çevrelerinde gözledikleri ya da balarından geçen olayları hayal gücüyle dramatik oyun içinde yeniden yaayarak problemlere çözüm bulmaktadırlar (Mangır, 1997). High Scope Yaklaımı: Çocukların kendi kendilerine plânlayıp yürüttükleri etkinliklerden daha fazla yararlandıkları ilkesine dayanan bu yaklaım, yaparak ve yaayarak örenmeyi esas alır. Çocukların pasif kalmaları yerine bir eyler yaparak faaliyetlere katılmalarını salayan bu yaklaım, çocuklara keiflerde bulunabilecekleri bir örenme ortamı salamaktadır (Fathi, 1992). Beyin Fırtınası: Problem çözme sürecinin sorunu çözme aamasında fikir gelitirmeye ilikin çarıımcılıa dayanan bilisel bir yaklaımdır. Çocuklara yönelik olarak yapılan etkinliklerde beyin fırtınasına

4 yer verilmesi, çocukların düüncelerini gelitirmelerine ve bakı açılarını geniletmelerine yardımcı olmaktadır (Yüce, 1996). Hikâye Anlatımı: Çocuk hikâyeleri ve kitaplarındakileri tartıarak, soru sorma ve düünme süreçleri gelitirilebilir. Hikaye anlatımı, çocukların sorunları çözmelerinde, insan ilikilerinde salıklı iletiim yollarını örenmelerinde ve zor durumlarla baa çıkabilmelerine yardım etmede kullanılabilmektedir (Dinçer, 1995). Günümüzde eitimden beklenen, bireylerin sadece ezbere dayalı bilgilerle donatılmaları deil, kendileri ve dier insanlar hakkında bilinçli hâle gelmeleri, baımsız ve güçlü bir kiilik kazanmaları, edindikleri bilgileri kendi yaamlarına yararlı olacak ekilde uygulayabilmelerinin salanmasıdır. Bu balamda, karılaılan kiiler arası problemlerim çözümünde kullanılan geleneksel yöntemler (sorunu görmezlikten gelip kaçmak, iddete bavurmak, saldırgan davranılar sergilemek gibi) tarafları istedikleri sonuca ulatıramadıı gibi onların geliimlerini de engellemektedir. Buna karılık okullarda verilecek eitim ile örencilerin sorunlarını çözerken yıkıcı ve saldırgan davranılar yerine olumlu ve uzlamacı davranılar kazanmaları salanabilir. Gelecein yetikinleri olan çocuklara karılatıkları kiiler arası problemlerle nasıl baedebilecekleri konusunda rehberlik yapılması açısından önemli görülen bu aratırmanın temel amacı, ilköretim okulu altıncı sınıf örencilerinin sosyo-ekonomik düzey, ana-baba tutumu, cinsiyet ve karde sayılarına göre kiiler arası problem çözme beceri algılarını incelemektir. Bu temel amaca uygun olarak aaıdaki sorulara cevap aranmıtır. 1.Kiiler arası problem çözme beceri algısı, cinsiyete göre farklılamakta mıdır? 2.Kiiler arası problem çözme beceri algısı, sosyo-ekonomik düzeye göre farklılamakta mıdır? 3.Kiiler arası problem çözme beceri algısı, ana-baba tutumuna göre farklılamakta mıdır? 4.Kiiler arası problem çözme beceri algısı, karde sayısına göre farklılamakta mıdır? Yöntem Aratırmanın kapsamına, Ouz Kaan lköretim Okulu, Barmek lköretim Okulu ve Beytepe lköretim Okulu altıncı sınıflarında okuyan toplam 194 örenci alınmıtır. Aratırmaya katılan örencilerin okullara ve cinsiyetlerine göre sayısal daılımı ile sosyo-ekonomik düzeylerine göre daılımı Tablo-1 de gösterilmitir.

5 Tablo 1. Aratırmanın Örneklemini Oluturan Örencilerin Okullara, Sosyo-Ekonomik Düzeylerine ve Cinsiyetlerine Göre Daılımı OKUL Ouz Kaan lköretim Okulu Barmek lköretim Okulu Beytepe lköretim Okulu CNSYET f % f % f % Kız Erkek Toplam Kız Erkek CNSYET f % f % SED Alt Orta Üst Toplam Veri Toplama Araçları Aratırmada kullanılan ölçekler aaıda tanıtılmıtır. A. Kiiler Arası Problem Çözme Becerisi Yüksek Kiilerin Özellikleri Ölçei Aratırmada, ilköretim okulu altıncı sınıf örencilerinin kiiler arası problem çözme beceri algılarını ölçmek amacıyla aratırmacı tarafından semantik differansiyel teknii ile bir ölçek gelitirilmitir. Ölçek gelitirilirken öncelikle kiiler arası problem çözme becerisi ile ilgili literatür incelenmitir. Koberg ve Bagnall (1981) in kiiler arası problem çözme becerisi yüksek olan kiilerin özellikleri temel alınarak 22 maddeden oluan 7 noktalı bir ölçek taslaı hazırlanmıtır. Hazırlanan bu ölçek taslaı için uzman görüleri alınmı ve bu görüler dorultusunda yapılan düzenlemelerden sonra yeni bir ölçek taslaı gelitirilmitir. Düzenlenen bu ölçek taslaı, Emniyetçiler lköretim Okulu altıncı sınıfa devam eden 48 örenciye uygulanmıtır. Daha sonra kiiler arası problem çözme becerisi yüksek kiilerin özellikleri bakımından maddelerin ne denli ayırt edici oldukları korelasyon teknii ile incelenmi ve 4, 12, 19, 20, 21 ve 22 numaralı maddeler tam anlaılamadıı için ölçekten çıkarılmıtır. Ölçek 7 dereceli 16 maddeden olumaktadır. Ölçekte; 1, 3, 6, 8, 9, 10, 12, 13 ve 15 numaralı maddelere +3 ile -3 arasında deien bir puan; 2, 4, 5, 7, 11, 14 ve 16 numaralı maddelere ise -3 ile +3 arasında bir puan verilmitir. Buna göre ölçekten alınabilecek en yüksek puan 48 dir.

6 B. Sosyo-Ekonomik Düzey Ölçei Örencilerin sosyo-ekonomik düzeylerini belirlemek için, Bacan1ı (1997) tarafından gelitirilen Sosyo- Ekonomik Düzey Ölçei yeniden düzenlenmitir. Aratırmaya katılan örenciler hakkında bilgi almak için gerekli olan cinsiyet, ana-babanın örenim durumu, meslei ve ailelerin gelir durumlarına ilikin 13 madde oluturulmutur. lgili maddeler seçenekler hâlinde sunulmu ve örenciler tarafından iaretlenmesi istenmitir. C. Ana-Baba Tutum Ölçei Örencilerin ana-baba tutumlarını belirlemek için Polat (1986) tarafından gelitirilen Ana-Baba Tutum Ölçei kullanılmıtır. Ölçekte 13 ü demokratik, 13 ü otoriter ifadelerden oluan toplam 26 madde bulunmaktadır. Ana-baba tutum ölçeinin kapsam geçerlii için alanda uzmanlamı kiilerin fikirleri alınmıtır. Ölçein testin tekrarı yöntemi ile elde edilen güvenirlik katsayıları anneler için.83, babalar için.88 olarak saptanmıtır. Ölçekten alınan toplam puanın yükseklii anne ve/veya babanın otorite olarak algılandıını, düük olması ise demokratik olarak algılandıını göstermektedir. Verilerin Analizi Aratırmada verilerin istatistiksel analizi için SPSS (Statistical Package For Social Science) paket programı kullanılmıtır. Farklı sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısı puanları ortalamalarının karılatırılması ile örencilerin karde sayılarına göre kiiler arası problem çözme beceri algısı puanları ortalamalarının karılatırılması için Tek Yönlü Varyans Analizi teknii uygulanmıtır. Varyans analizleri sonucunda elde edilen F deerinin anlamlı bulunduu durumlarda bu etkinin hangi ortalamalar arasındaki farklardan kaynaklandıını belirlemek amacıyla varyans analizi sonucunda yapılan Scheffe Testi kullanılmıtır. Cinsiyet ve demokratik-otorite ana-baba tutumlarına göre örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algıları arasındaki farklılık için Testi uygulanmıtır. Ortalamalar arasındaki farkların önem dereceleri test edilirken tüm analizlerde hata payı p<.05 olarak alınmıtır. Bulgular Aratırmadaki alt problemlere cevap vermek amacıyla toplanan verilerin istatistiksel analizi sonucu elde edilen bulgular öyledir:

7 1. Örencilerin Cinsiyetlerine Göre Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algıları Örencilerin cinsiyetlerine göre kiiler arası problem çözme beceri algıları arasında bir farklılama olup olmadıını saptamak amacıyla yapılan testi sonuçları Tablo-2 de verilmitir. Aratırmada elde edilen verilerin istatistiksel analizi sonucunda, kız ve erkek örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısına ilikin puanlarının ortalamaları arasındaki farklılık.05 seviyesinde anlamlı bulunmamıtır. Buna göre kız ve erkek örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algılarının birbirine yakın düzeyde olduu söylenebilir. Tablo 2. Örencilerin Cinsiyetlerine Göre Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algısı Puanları Ortalamalarının Karılatırılmasına likin t Testi Sonuçları Cinsiyet Kız Erkek t Sonuç Kiiler Arası n x Ss n x Ss Problem 1.80 Önemsiz Çözme Beceri Algısı p<.05 Algıları 2. Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeye Sahip Örencilerin Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Farklı sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin sayısal daılımları ile kiiler arası problem çözme beceri algısı puanlarının ortalamaları ve standart sapmaları Tablo-3 te verilmitir. Tablo 3 incelendiinde, kiiler arası problem çözme beceri algısı puanlarına ilikin en yüksek ortalamanın üst sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilere ait olduu, bunu sırayla orta ve alt sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin izledii görülmektedir. Tablo 3. Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeye Sahip Örencilerin Sayısal Daılımı le Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algısı Puanlarının Ortalamaları ve Standart Sapmaları Sosyo-Ekonomik Düzey N x Ss Alt Orta Üst Örencilerin sosyo-ekonomik düzeylerine göre kiiler arası problem çözme beceri algıları arasında bir fark olup olmadıını belirlemek amacıyla yapılan #tek yönlü varyans analizig sonuçları Tablo 4 te verilmitir ve buna göre örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısı puanlarının ortalamaları, sahip oldukları sosyoekonomik düzeylerine göre.05 seviyesinde anlamlı bir farklılık göstermektedir.

8 Tablo 4. Örencilerin Sosyo-Ekonomik Düzeylerine Göre Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algısı Puanlarına likin Varyans Analizi Varyans Kaynaı SD KT KO F Sonuç Gruplar arası * Önemli Gruplar içi p<.05 Toplam Varyans analizi sonucunda anlamlı bulunan farkın kaynaını bulmak amacıyla yapılan Scheffe-Testi sonuçları Tablo 5 te verilmitir. Buna göre orta sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısı alt sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısından; üst sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısı ise hem orta hem de alt sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin kiilerarası problem çözme beceri algısından yüksek bulunmutur. Tablo 5. Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeye Sahip Örencilerin Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algısı Puanlarının Ortalamalarının Karılatırılmasına likin Scheffe-Testi Sonuçları Sosyo-Ekonomik Düzey Alt Orta Üst Sonuç Alt * * Önemli Orta * p<.05 Üst 3. Örencilerin Ana-Baba Tutumlarına Göre Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algıları Örencilerin anne tutumlarına göre kiiler arası problem çözme beceri algıları arasında bir farklılama olup olmadıını incelemek amacıyla yapılan #t testig sonuçları Tablo 6 da verilmitir. Tablo-6 da görüldüü gibi demokratik ve otoriter anne ve baba tutumuna sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısına ilikin puanlarının ortalamaları arasındaki fark.05 seviyesinde anlamlı bulunmutur.

9 Tablo 6. Örencilerin Anne ve Baba Tutumlarına Göre Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algısı Puanlarının Ortalamalarının Karılatırılmasına likin t Testi Sonuçları Anne Tutumu Demokratik Otorite t Sonuç n x Ss n x Ss Kiiler Arası Problem Çözme * Önemli p<.05 Beceri Algısı Baba Tutumu Kiiler Arası n x Ss n x Ss * Problem Çözme Beceri Algısı 4. Örencilerin Karde Sayılarına Göre Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algıları Örencilerin karde sayılarının daılımı ile kiiler arası problem çözme beceri algısı puanlarının ortalamaları ve standart sapmaları Tablo 7 de verilmitir. Tablo 7 incelendiinde, kiiler arası problem çözme beceri algısı puanlarına ilikin en yüksek ortalamanın ailede tek çocuk olan örencilere ait olduu görülmektedir. Bunu sırasıyla ailede iki çocuk, üç çocuk, dört çocuk ve daha fazla çocuk olan örencilerin izledii görülmektedir. Tablo 7. Örencilerin Karde Sayıları le Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algısı Puanlarının Ortalamaları ve Standart Sapmaları Karde Sayısı N x Ss Tek Çocuk ki Çocuk Üç Çocuk Dört ve daha fazla çocuk Örencilerin karde sayıları ile kiiler arası problem çözme beceri algıları arasında bir fark olup olmadıını belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi sonuçlan Tablo 8 de verilmitir. Tablo 8 de görüldüü gibi örencilerin karde sayılarına göre kiiler arası problem çözme beceri algısı puanlarının ortalamaları arasında.05 seviyesinde anlamlı bir fark bulunmamıtır.

10 Tablo 8. Örencilerin Karde Sayılarına Göre Kiiler Arası Problem Çözme Beceri Algısı Puanlarına likin Varyans Analizi Varyans Kaynaı SD KT KO F Sonuç Gruplar arası Önemsiz Gruplar içi p<.05 Toplam Tartıma Aratırma bulguları, kiiler arası problem çözme beceri algısının örencilerin cinsiyetlerine göre farklılamadıını ortaya koymutur. Bir baka deyile, örencilerin kiiler arası problem çözme konusunda kendilerini algılayı ve tanımlayı biçimleri, kız ya da erkek olularına göre herhangi bir farklılık göstermemektedir. Genellikle Türk aile yapısı içinde erkek çocuklara daha fazla sorumluluk, daha fazla baımsız davranma fırsatı verildii; kız çocuklarının ana-babalar tarafından daha fazla korunduu ve daha fazla yetitirildikleri düünüldüünden kız ve erkek örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algılamalarının farklı olacaı beklenmekteydi. Fakat aratırma sonunda her iki grubun kiiler arası problem çözme beceri algıları arasında anlamlı bir farklılıın olmadıı görülmütür. Yurt içinde yapılan aratırma bulguları da cinsiyete göre örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algıları arasında anlamlı farklılıklar olmadıını göstermektedir. (Basmacı, 1998; Çam, 1996; Taylan, 1990). Dier taraftan kız ve erkeklerin farklı sosyal ve psikolojik artlarda yetimeleri çocukların bilisel yönden gelimelerini etkilemektedir. Büyükleri tarafından kontrol altında tutulan ya da çok az fırsat verilen kız çocuklar büyüklerine daha fazla güvenmekte ve problem çözümünde onların yardımını bekleyerek baımsız davranamamaktadırlar. Bununla birlikte kızlar daha duyarlı, hassas ve duygulu bir yapıya sahipken erkekler daha gerçekçi, kuralları ön plâna alan bir yapıya sahip olabilmektedirler. Nitekim Crombie ve Gold (1989) ile Anthony (1991) yaptıkları aratırmalarda cinsiyet ve problem çözme becerisi arasında anlamlı farklılıklar bulmulardır. Örencilerin kiilerarası problem çözme beceri algısı sahip oldukları sosyo-ekonomik düzeylerine göre anlamlı düzeyde farklılık göstermektedir. Yurt dıında yapılan bazı aratırma bulguları da sosyo-ekonomik düzeye göre kiiler arası problem çözme beceri algısının farklılatıını göstermektedir (Kennedy, 1998; Shure ve Spivack, 1982). Sosyo-ekonomik düzey, çocuklar için farklı yaam ansları yaratmaktadır. Sosyo-ekonomik düzeyi düük ailelerde, çocukların bedensel, bilisel ve sosyal olmak üzere farklı boyutlardaki geliimlerini destekleyecek yeterli koullar olmadıı için, üst sosyo-ekonomik gruba göre bu yönlerde farklılama domaktadır. Sosyo-ekonomik düzeyi düük ailenin eitim seviyesinin de düük olduu söylenebilir. Eitim seviyesindeki düüklük, ailenin çocuk yetitirme tutumundaki farklılıı da beraberinde getirir. Bu durum da ailenin çocuk eitiminde baskıcı bir tutum sergilemesine yol açabilir. Örnein, çocuun baımsızlık ve aratırma giriimleri engellenebilir; çabaları sonucunda çocuk ya cezalandırılır ya da denetim altına alınmaya çalıılır. Böyle bir ortamda yetien çocuun, ileride baımsızlık yeteneinden yoksun, kendine güveni olmayan, karılatıı herhangi bir problem karısında yetikinlere sıınan, baımlı ve itaatkar bir kiilik yapısı gelitirme

11 olasılıının yüksek olduu söylenebilir (ahin, 1999). Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek aileler ise çocua sunulan uyarıcı ve çevre zenginlii ile çocuklara düünmeyi gerektiren ve yaratıcılıklarını gelitirebilecekleri materyaller salayarak onların geliimlerini destekleyebilirler. Doal olarak, bu çocuklar, herhangi bir sorunla karılatıklarında deiik fikirler üretebileceklerdir. Buna ek olarak, ailenin eitim seviyesinin yükseklii çocuk eitiminde ailenin demokratik tarzda bir tutum sergilemesine yol açabilir. Böyle bir aile, temel güven duygusunun temelleri atılmı, çevreyi aratırma çabaları engellenmemi, baımsızlık giriimleri desteklenmi, giriken ve kendine güven duyan kiilik özelliklerine sahip bir çocuk yetitirebilir. Böyle bir çocuun problem çözmeye daha istekli, farklı çözüm yolları aratıran, problemlerinin çözümünde yetikinlere sıınmayan, yaratıcı düünme yeteneine sahip bir birey olma olasılıı yüksektir (ahin, 1999). Örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısı sahip oldukları ana-baba tutumlarına göre farklılık göstermektedir. Buna göre, demokratik ana-baba tutumuna sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısı, otorite ana-baba tutumuna sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algısından yüksek bulunmutur. Çocuun davranılarına rehberlik edecek deerleri kazanması ve sosyal yönden sorumluluklarını örenmesi konusunda yardım gereksinimini karılayan ve onun yaamında en etkili olan kurum ailesidir. Aile içi ilikilerin dengeli ve düzenli olması, çocuun geliimini olumlu yönde etkiler. Demokratik aile ortamında büyüyen çocuklar, sevgi ve güven gereksinmeleri yeterince doyurulduu için, ileride tehdit edici durumlar karısında kendilerine olan güvenlerini yitirmemektedirler. Bu çocuklar tehdit edici durumun kaynaını belirleyip kabul ettikten sonra, bu durumu ortadan kaldırmak için özgürce kararlar alıp uygulayabilmektedirler (Öztürk, 1992). Ayrıca sevgi gösteren, onlara karı nazik olan, çocuklarla empatik yollarla iletiim kuran yetikinlerin varlııyla çocuk, dierleriyle olumlu ilikiler kurmayı örenmektedir (Honig, 1994). Buna karılık, otorite aile ortamında yetien çocukların, ileride kendini olduu gibi kabul edememe, sürekli kaygı ve çevreye karı tedirginlik yaama, uyumsuz, kararsız ve çabuk pes etme gibi özellikler taıması olasıdır. Aratırma bulgularına göre çocukların kendini gerçekletirme, kiisel ve sosyal uyum açısından en uygun aile ortamı olduu iddia edilen demokratik aile ortamının, kiilerarası etkili problem çözme açısından da en uygun aile ortamı olduu söylenebilir. Aratırma bulguları, kiiler arası problem çözme beceri algısının örencilerin karde sayılarına göre farklılamadıını ortaya koymutur. Konu ile ilgili olarak yurt içinde ve yurt dıında yapılan aratırmalarda karde sayısı deikenine yer verilmemesi nedeniyle, bu aratırmadan sözkonusu deikene ilikin elde edilen bulguyu destekleyici nitelikte ya da bununla çelien bulgulara rastlanmamıtır. Ancak, çocukların aile ortamında kardeleri ile paylama ve ibirlii duygularını yaamalarının, onların kiiler arası ilikilerini gelitirmelerinde önemli rol oynayabilecei düünülmektedir. Çocuklar toplumun deer yargılarını, kiiler arası ilikilerini, kendilerine güvenmeyi ve yaamla ilgili deneyimleri aile içindeki bireylerle olan etkileimleri sonucu örenirler. Bu balamda aile içinde kardeleri ile olumlu ilikiler kuran, onlara yarım eden, onları dinlemeyi ve onlarla bir eyler paylamayı örenen çocukların, günlük yaamda bakaları ile ilikilerinde karılatıkları problemleri daha etkili çözebilecekleri düünülmektedir. Kiiler arası problem çözme çocuun, yeteneklerine güvenerek yaratıcılıını ortaya koymasına, bakalarının fikirlerine açık olmasına, yaamın sorunlarına karı daha meraklı olmasına, çevresindeki sorunların

12 farkına vararak, sorunları çözecek nitelikte özgün fikirler gelitirmede yetenekli bir birey olmasına, eletirel düünmesine ve karar verme yeteneini gelitirmesine yardım etmektedir. Bu balamda, gerek ailede gerekse okulda kiiler arası problem çözme becerisini destekleyici ortamların hazırlanması, hem çocuun bir birey olarak gelimesini hızlandıracak hem de yeteneklerinin, öz saygı ve kendine güven duygularının gelimesini salayarak salıklı bir yetikin olmasına yardım edecektir. Sonuç ve Öneriler Altıncı sınıf örencilerinin kiiler arası problem çözme beceri algılarının incelendii bu aratırmada u sonuçlara ulaılmıtır: 1. Örencilerin kiiler arası problem çözme becerileri cinsiyetlerine göre faklılık göstermemektedir. 2. Üst sosyo-ekonomik düzeye sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algıları, alt ve orta sosyo-ekomik düzeye sahip olan örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algılarından yüksek bulunmutur. 3. Demokratik ana-baba tutumuna sahip örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algıları, otorite ana-baba tutumuna sahip olan örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algılarından yüksek bulunmutur. 4. Örencilerin kiiler arası problem çözme beceri algıları karde sayılarına göre farklılık göstermemektedir. Aratırmadan elde edilen sonuçlar çerçevesinde örencilerin kiiler arası problem çözme algılarını olumlu yönde etkileyebilecei düünülen bazı öneriler aaıda verilmiti. 1. Okullarda müfredat programları gözden geçirilerek ilköretimin balarından itibaren örencilere; problem çözme, iletiim, insan ilikileri gibi dersler verilmesinin örencilere iletiim becerileri ve problem çözmede barıçı yolları kullanma anlayıını kazandıracaı düünülmektedir. 2. Okullarda yaanan problemlerin çözümünde kullanılan geleneksel yöntemler, istenen demokratik bir ortamın salanabilmesine yetmemektedir. Bu nedenle, örencilerle dorudan iletiim hâlinde bulunan öretmenlerin, kiiler arasında ortaya çıkan problemlere nasıl yaklaacakları konusunda bir hizmet içi eitim programından geçmeleri, örencilerin bu tip problemlerini çözmeye rehberlik etmede oldukça faydalı olacaktır. 3. Örencilere karılatıkları problem durumlarında sadece bir tek çözüm olmadıı, alternatif çözümler olabilecei fikri kazandırılmalıdır. 4. Örenciler için kiiler arası problem çözmede etkili olan paylama, yardımlama, dier insanların yerine kendini koyma, bakaları ile olumlu ilikiler kurma gibi sosyal becerileri kazandırmak amacıyla çeitli programlar düzenlenebilir. 5. Bireylerin kendi ayakları üzerine salam basabilmeleri, karılatıkları sorunlar karısında çözümsüz kalmamaları ve alternatif çözümler üretebilmeleri demokratik aile ortamında gerçekleebilmektedir. Bu nedenle anne babalara, çocuklarının kendilerini özgürce ifade edebilecekleri, salıklı iletiim kurmayı destekleyici ve kendi yaamlarıyla ilgili sorumluluklar alabilmeleri için gerekli olan aile ortamı konusunda bilinçlenmelerine yardımcı olunmasının önemli olduu düünülmektedir.

13 Kaynaklar Anthony, M. C. (1991). A Study Of The Relationship Between The Problem Solving Ability And Achivement Of Four And Five Year Old Low Income Black Children. Dissertation Abstracts International. Vol: 52, n: 6, December. Bacanlı, H. (1997). Sosyal likilerde Benlik. Kendini Ayarlamanın Psikolojisi. stanbul: Millî Eitim Basımevi. Basmacı, S. K. (1998). Üniversite Örencilerinin Problem Çözme Becerilerini Algılamalarının Bazı Deikenler Açısından ncelenmesi. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi. Malatya: nönü Üniversitesi. Bingham, A. (1998). Çocuklarda Problem Çözme Yeteneklerinin Gelitirilmesi. Çev.A.Ferhan Ouzkan. stanbul: Millî Eitim Basımevi. Crombie, G. ve Gold, D. (1989). Compliance And Problem Solving Competence In Girls And Boys. Journal Of Genetic Psychology. Vol: 2, n: 3, Çam, S. (1997). letiim Becerileri Eitimi Programının Öretmen Adaylarının Ego Durumlarına Ve Problem Çözme Becerisi Algılarına Etkisi. Yayımlanmamı Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. Dinçer, Ç. (1995). Anaokuluna Devam Eden 5 Ya Grubu Çocuklarına Kiilerarası Problem Çözme Becerilerinin Kazandırılmasında Eitimin Etkisinin ncelenmesi. Yayımlanmamı Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Fathi, L. (1992). High Scope Okul Öncesi Eitimi, Programı ve Uygulamaları. YA-PA Okul Öncesi Eitimi ve Yaygınlatırılması Semineri. Ankara: YA-PA Yayınları. Goffin, S. G. ve Tull, C. Q. (1993). Problem Solving: Encouraging Active Learning. Young Children. Vol: 40, n: 3, Honig, A. S. (1994). Helping Children Problem Solve. Day Care and Early Education. Vol: 21, n: 2, Kendall, P.C. ve Fischler, G.L. (1984). Behavioral and Adjustment Correlates of Problem Solving: Validational Analyses of Interpersonal Cognitive Problem Solving Measures. Child Development. Vol: 55, Kennedy, M. G. (1998). Social Problem Solving And Adjustment In Adolescense The Influence Of Moral Reasoning Level, Scoring Alternatives And Family Climate. Journal of Clinical Child Psychology. Vol: 17, n: 1, Koberg, D. ve Bagnall, J. (1981). The Universal Traveler. Kaufman, Inc. 95 First Street, California, Mangır, M. (1997). Çocukta Yaratıcılık ve Yaratıcılıın Gelitirilmesi. 8. YA-PA Okul Öncesi Eitimi ve Yaygınlatırılması Semineri. Ankara: YA-PA Yayınları. Öztürk, O. (1992). Ruh Salıı ve Bozuklukları. Ankara: Hekimler Yayın Birlii. Pellegrini, D.S. ve Urbain, E.S. (1986). An Evaluation of Interpersonal Cognitive Problem Solving Training With Children. Child Psychology and Psychiatry. Vol: 26, n: 1, Suna, P. (1986). Ana-Baba Tutumlarının Çocukların Örenilmi Çaresizlik Düzeyine Etkisi. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Shure, M. B. ve Spivack, G. (1982). Interpersonal Problem Solving In Young Children: A Cognitive Approach To Prevention. American Journal of Community Psychology. Vol:10, n: 3, ahin, Z. (1999). Çocukların Psiko-Sosyal Temelli Problem Çözme Becerilerinin Karılatırılmalı Olarak ncelenmesi. Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

14 Taylan, S. (1990). Heppner in Problem Çözme Envanteri nin Uyarlanma Güvenirlik ve Geçerlik Çalımaları Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. Ulu, M.O. (1997). Niçin Oyun? stanbul: Göçebe Yayınları. Yüce, S. (1996). Yaratıcılıa Giden Yolda Beyin Fırtınası. Bilim Teknik. Kasım.

15 Summary THE INTERPERSONAL PROBLEM-SOLVING SKILLS PERCEPTION OF THE 6th GRADE PUPILS erife TERZ Important in terms of its implications for the guidance to the children with the problems they encounter in their interpersonal relationships, this study aims to examine the interpersonal problem-solving skills perception of the 6th grade pupils in terms of gender, socio-economic status, parental attitudes, and the number of their siblings. The study conducted is a descriptive study. The data were gathered through The Characteristics of those who are Highly-Skilled in Solving the Interpersonal Problems Scale, developed by the present author, to determine the pupils perception of their interpersonal problem-solving skills, Socio-economic Level Scale, developed by Bacanlı (1990) to identify the socio-economic levels of the pupils, and Parental Attitude Scale developed by Polat (1986) to determine the attitudes of the parents. The findings of the study include the following: 1) pupils perception of their interpersonal problemsolving skills does not indicate any significant difference by gender; 2) pupils of high socio-economic status have a higher perception level of their interpersonal problem-solving skills than those of low and medium socioeconomic status; 3) pupils having democratic parents have a higher perception level of their interpersonal problem-solving skills than those having authoritarian parents; 4) pupils perception of their interpersonal problem-solving skills does not indicate any significant difference by the number of their siblings. On examining the findings of the study, it is interesting to note that pupils perception of their interpersonal problem-solving skills does not indicate any significant difference by gender in spite of the fact that girls are much guarded by their parents while boys are allowed to operate independently, according to the Turkish family structure. On the other hand, the fact that pupils of low socio-economic status do not have the enough conditions and opportunities for their biological, cognitive and social development is responsible for the difference in terms of socio-economic status. In conclusion, interpersonal problem-solving skills are of great significance in terms of the pupils creativity, self-confidence and self-esteem, broad-mindedness, awareness of the problems in their social setting, and many others. Thus, the school settings and the family environments should be designed according the needs of the pupils so that their personal development as individuals can be enhanced. Address for Correspondence: Ör. Gör. erife Terzi, Gazi Üniversitesi Gazi Eitim Fakültesi Etiim Bilimleri Bölümü Teknikokullar/Ankara