ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ DERSİ I.DÖNEM MÜFREDAT PROGRAMI

Transkript

1 HAFTALAR KONULAR 1. Hafta TÜRK DEVRİMİNE KAVRAMSAL YAKLAŞIM A ) Devlet (Toprak, İnsan Egemenlik) B ) Monarşi C ) Oligarşi D ) Cumhuriyet E ) Demokrasi F ) İhtilal G ) Devrim H ) Islahat Başlangıç dersi olarak kabul edilen birinci haftada, Türk devrimine temel oluşturan genel kavramlar üzerinde durularak, bu kavramların tanımı yapılır. Modern dünyayı anlamada karşımıza çıkan bu kavramların içi doldurulurken tarihsel süreçten özellikle yararlanılır. Kavramların tarif edilmesinde insanlık tarihinde ortaya çıkan olaylar merkeze konarak, neden sonuç mantığı üzerinden tarihsel ve sosyolojik bir bakış sergilenerek öğrencilerin düşün dünyası zenginleştirilir. 2. Hafta DEĞİŞEN DÜNYA; ORTA ÇAĞ AVRUPA SINDAN MODERN AVRUPA YA A ) Feodalite B ) Haçlı Seferleri C ) Coğrafi Keşifler D ) Rönesans Hareketleri E ) Reform Hareketleri F ) Aydınlanma G ) Fransız İhtilâli H ) Sanayi Devrimi Modernitenin Batı Avrupa coğrafyasında ortaya çıktığı ve Türk modernleşmesinin de kendisine örnek olarak Batı modernleşmesini aldığı düşünüldüğünde; Batı da çağdaşlaşmayı ortaya çıkaran tarihsel süreç bu dersin konusunu oluşturur. Bu derste temel olarak Ortaçağ Avrupa sından modern bir Avrupa nın nasıl ortaya çıktığı sorusuna cevap aranacaktır. Tarihsel süreklilik mantığından hareketle yaşanan siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel değişim analiz edilerek, Avrupa nın değişimde Coğrafi Keşiflerin, Rönesans ve Reform hareketlerinin, Sanayi Devrimi nin, Fransız İhtilali nin etkileri üzerinde durulacaktır. 3. Hafta LALE DEVRİNDEN MEŞRUTİYET HAREKETLERİNE OSMANLI MODERNLEŞMESİ A ) Lale Devri B ) III. Selim ve Nizam ı Cedit C ) Sened i İttifak ve II. Mahmud D ) Tanzimat ve Islahat Fermanları E ) Aydın Kavramı ve Düşünce Hareketleri F ) Anayasa ve Meşrutiyet G ) II. Abdülhamit ve İstibdat H ) II. Meşrutiyet ve İttihat Terakki I ) Meşrutiyete Bir Tepki: 31 Mart İsyanı

2 İ ) Otoriter Bir Rejime Gidiş; Babıâli Baskını Osmanlı Devleti nin Batılılaşma çabalarına girmesi 18. Yüzyıla kadar dayanır. Osmanlı Devleti ve toplumu için önemli bir değişimin sürecinin habercisi olan Batılılaşma çabaları bu dersin konusunu oluşturmaktadır. Öncelikle üzerinde durulan nokta Osmanlı Devleti nin Batılılaşma hareketlerine yönelmesinin nedenleri olacaktır. 18. ve 19. Yüzyılda gerçekleştirilen ıslahat çabalarının amacı, yöntemi ve sonucu değerlendirilirken, bu çabalarının süreç içinde geldiği nokta, başlangıçtaki amaç dikkate alınarak yorumlanacaktır. Ayrıca Osmanlı Devleti nde gerçekleştirilen çabaların süreç içinde siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel alanda ortaya çıkardığı değişim üzerinde durulacaktır. Tanzimat ve Islahat Fermanı ile Meşrutiyet hareketleri hem ilan edilme nedenleri hem de etkileri bakımından özellikle bu derste ele alınması gereken konuların başında gelmektedir. Sonuç olarak ise modernleşme çabalarının ortaya çıkardığı yeni aydın ve bürokrat profilinin Cumhuriyet devrimlerine olan etkisine vurgu yapılacak; diğer yandan da Osmanlı ıslahatları ile Cumhuriyet devrimleri karşılaştırılarak aradaki farklar ortaya konacaktır. 4. Hafta 20. YÜZYIL BAŞINDA DÜNYA SİYASETİ VE OSMANLI DEVLETİ A ) Sömürgecilik Kıskacında Osmanlı Devleti; Kırım Savaşı ve Hasta Adam B ) Avrupa da Siyasi Dengelerin Değişmesi; Almanya ve İtalya C ) 93 Harbi ; Çözülen Osmanlı D ) Osmanlı Almanya Yakınlaşması E ) İngiliz Rus Yakınlaşması: Reval Görüşmesi F ) İtalyan Yayılmacılığı ve Trablusgarp Savaşı G ) Dramatik Bir Veda; Balkan Savaşları 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dünya siyaseti, özellikle de Almanya nın siyasal birliğini sağlayarak sahneye çıkmasıyla birlikte uluslararası rekabetin artmasına sahne olmuştur. Bu derste öncelikle dünyayı iki savaşa sürükleyen sömürgecilik faaliyetleri ele alınacaktır. Sanayileşen devletlerin sömürgecilik rekabetinin dünya siyasetine etkileri ve bu rekabet arasında ayakta kalmaya çalışan Osmanlı Devleti nin uyguladığı denge siyaseti üzerinde durulacaktır. İngiltere, Fransa ve Rusya nın Osmanlı topraklarına yönelik izledikleri siyaset; Almanya nın sahneye çıkması ve bu durumun İngiltere başta olmak üzere Avrupa devletleri açısından tehdit oluşturması, Almanya nın sömürgecilik rekabetine katılmasıyla değişen uluslararası dengeler ve ortaya çıkan yeni durumun Osmanlı Devleti ne olan yansımaları ele alınacak konuların başında gelmektedir. Bunların yanında Osmanlı Devleti nin hızlı çözülüş sürecine girmesi, bu çözülüşe yol açan savaşlar, toprak kayıpları ve bu çözülüşün siyasal, ekonomik ve toplumsal sonuçları üzerinde durulacaktır. 5. Hafta DÜNYADA KİTLESEL ÇATIŞMAYA YOL AÇAN SÜREÇ A ) Sömürgecilik, Emperyalizm, Milliyetçilik B ) Gobineau dan Irkçı Almanya ya C ) Uluslararası Güçler, Rekabet ve Bloklaşma D ) Balkanlarda Milliyetçilik ve Küçük Bir Kıvılcımın Ateşlediği Felaket E ) Avrupa da Savaşın Seyri: Cepheler, Yenilgiler, Zaferler F ) Savaşın Avrupa Dışına Yayılması Uluslararası rekabete yol açan kavramlar açıklandıktan sonra, bu rekabetin ortaya çıkardığı; devletler arasındaki bloklar, bloklara dâhil olan ülkeler, bu ülkelerin bloklara katılma nedenleri ortaya konulacaktır. Bloklaşmaya yol

3 açan uluslararası rekabetin temelinde Almanya ile İngiltere arasında sömürge elde etme ve var olan sömürgeleri koruma kaygısı olduğu düşünüldüğünde, öncelikle bu iki devletin siyasal amaçları, beklentileri ve ideolojileri ele alınacaktır. Çatışmanın 1914 yılında Balkan topraklarında başlamasında etkili olan devletlere ve söz konusu devletlerin Balkanlara yönelik politikalarına vurgu yapıldıktan sonra savaşın gidişatı üzerinde durulacaktır. Avrupa başlayan bu savaşta açılan cepheler, yaşanan çatışmalar ele alındıktan sonra savaşın Avrupa dışına yayılmasında belirleyici olan faktörler ortaya konacaktır. 6. Hafta BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE OSMANLI DEVLETİ A ) Yangına Sürüklenen Osmanlı B ) Almanya nın Osmanlı Devleti nden Beklentileri ve İstekleri C ) Osmanlı Devleti nin Savaşa Girmesi; Goben ve Breslav Gemileri D ) Osmanlı nın Paylaşımına Yönelik Planlar, Anlaşmalar E ) Kafkas Cephesi ve Sarıkamış Felaketi F ) Ermeni Sorunu; İddialar, Görüşler, Tartışmalar ve Gerçekler G ) Savaşın Gidişatını Değiştiren Cephe; Çanakkale H ) Emperyalizm, Araplar ve Ortadoğu İ ) Savaşın Sonu ve Wilson İlkeleri Bu derste Osmanlı Devleti nin I. Dünya Savaşı na girmesi ve bu durumun yarattığı sonuçlar ele alınacaktır. Öncelikle Osmanlı Devleti nin savaşa girmesinde belirleyici olan İttihat Terakki yönetiminin beklentileri üzerinde durulacak, bunun yanında Almanya nın Osmanlı Devleti nin savaşa çekmeye çalışmasının sebepleri ortaya konacaktır. Diğer yandan da Osmanlı yönetim kadrolarındaki devletin savaşa girmesiyle ilgili arayışlar ve tartışmalar üzerinde durulacaktır. Osmanlı yönetiminin Almanya nın yanında savaşa girme tercihi değerlendirildikten sonra, Osmanlı ordusunun yer aldığı cepheler üzerinde durulacak ve Osmanlı Devleti nin savaşa girmesinin savaşın genel gidişatına etkileri ele alınacaktır. Tehcir uygulaması ve Ermeni sorunu üzerinde durularak, bu konuda ortaya atılan iddialar, tartışmalar, görüşler aktarılacak, öğrencilerin yararlanması için kaynak kitap önerilerinde bulunulacaktır. MONDROS ATEŞKESİ VE SAVAŞ SONRASI ANADOLU 7. Hafta A ) Yıkılışın Adı Mondros; Emperyalist Amaçlar B ) İşgaller, Karmaşa, Umutsuzluk ve Telaş C ) İstanbul da İktidar Değişimi; Bir Dönemin Sonu D ) Cemiyetler; Amaçları ve Etkinlikleri E ) Paris Barış Konferansı ve İzmir in Kara Günü F ) Silahlı Direniş ve Kuva yı Milliye ABD nin savaşa girmesi, Wilson İlkeleri ve savaşın sona ermesi arasındaki bağ açıklandıktan sonra Osmanlı Devleti nin savaştan çekilme süreci, İstanbul daki iktidar değişimi ve Mondros Ateşkesi ele alınacaktır. Mondros Ateşkesi; hem Wilson ilkeleri hem de savaşı kazanan İtilaf devletlerinin amaçları doğrultusunda değerlendirildikten sonra bu ateşkesin Anadolu topraklarında yol açtığı yeni dönem üzerinde durulacaktır. Mondros Ateşkesi nden hareketle yapılan işgaller, bu işgallere karşı İstanbul yönetiminin tavrı, Anadolu halkının işgallere karşı direnişi, bu direşin ortaya çıkardığı yerel cemiyetler, cemiyetlerin amaçları, etkinlikleri ele alınacaktır. Anadolu da direnişin silahlı boyuta kaymasında ve Kuvva yı Milliye nin

4 ortaya çıkmasında belirleyici olan İzmir in Yunan ordusu tarafından işgali ve işgal sırasında yaşananla özellikle üzerinde durulacaktır. 8. Hafta MUSTAFA KEMAL; BAKIŞI, AMACI VE YÖNTEMİ A ) Meşrutiyet, İttihat Terakki, Savaş ve Mustafa Kemal B ) Anafartalar Kahramanlığından 9. Ordu Müfettişliğine C ) Mütareke İstanbul unda Mustafa Kemal D ) Kurtuluş İçin Tek Çözüm: Anadolu E ) 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal; Resmi Görevi, Amacı, Yöntemi, Etkinlikleri F ) Mustafa Kemal Paşa ve Padişah Vahdettin İşgallere karşı Anadolu da ortaya çıkan direniş Mustafa Kemal tarafından örgütlenerek merkezi yapıya bürünmüş ve bu örgütlü yapı milli mücadeleyi gerçekleştirmiş, ardından da rejim değişikliğine gidilerek köklü bir değişim süreci başlatılmıştır. Dolayısıyla bütün bu yaşananlar Mustafa Kemal den bağımsız değildir, söz konusu değişimi anlamak için Mustafa Kemal i tanımak, düşüncesi, birikimi hakkında bilgi sahibi olmak gerekmektedir. Bu derste milli mücadelenin ve devrimlerin lideri olarak Mustafa Kemal in kişisel tarihi ele alınacak, kişiliğinin oluşumunda etkili olan olaylar, kişiler ve kavramlar üzerinde durulacak, bazı Atatürk biyografileri kaynak olarak gösterilecektir. 9. Hafta ÖRGÜTLENME SÜRECİ; GENELGELER, KONGRELER A ) Havza Genelgesi; Direnişe Çağrı B ) İhtilâlin Programı; Amasya Genelgesi C ) Sine i Millete Dönüş: Erzurum Kongresi D ) İstanbul Hükümeti nin Ulusal Harekete Bakışı E ) Bölgesellikten Ulusallığa Geçiş: Sivas Kongresi F ) İrade i Milliye den Hâkimiyet i Milliye ye G ) Temsil Heyeti nin Siyasi Başarısı Olarak Damat Ferit Hükümeti nin İstifası H ) Anadolu da Toplanan Diğer Kongreler ve Direniş Çabaları Bu derste Mustafa Kemal liderliğinde milli mücadelenin örgütlenişi ele alınacak, bu amaçla gerçekleştirilen genelgeler ve kongreler üzerinde durulacaktır. Milli mücadeleyi örgütlemeye çalışan Ulusal Hareket in kadroları, faaliyetleri ve amaçları üzerinde durularak, karşılaştığı zorluklar ortaya konulacaktır. Damat Ferit hükümetinin milli mücadele aleyhine giriştiği faaliyetler, özellikle de Sivas Kongresi öncesi yoğun bir propaganda uygulaması ele alınacak; Ulusal Hareket in ihtilalci niteliği öne çıkartılarak, bağımsızlığı amaçladığı vurgulanacaktır.

5 10. Hafta MİSAK I MİLLİ VE ULUSAL BAĞIMSIZLIK A ) Amasya Görüşmesi ve Uzlaşma Arayışları B ) Mustafa Kemal Ankara da C ) Seçimler ve Osmanlı Mebusan Meclisi nin Toplanması D ) Ankara daki Mustafa Kemal in Milletvekillerinden İstekleri E ) Mebusan Meclisi: Tartışmalar, Görüş Ayrılıkları, Kırgınlıklar F ) Bir Ulus Bağımsızlığı İçin And İçiyor; Misak ı Milli G ) Ulusal İradenin ve Bağımsızlığın Yok Sayılması; İstanbul un İşgali Damat Ferit in istifasında sonra Anadolu Hareketi ile İstanbul Hükümeti arasında başlayan yeni süreç, İstanbul Hükümeti nin Temsil Heyeti nin varlığını kabul etmesine yol açmıştır. Amasya Protokolü ile ortaya çıkan uzlaşma Osmanlı Mebusan Meclisi nin açılmasını sağlamıştır. Bu derste Osmanlı Mebusan Meclisi nin açılması öncesi ve sonrasıyla ele alınacaktır. Mustafa Kemal Ankara ya gelişi, Meclisin nerede toplanacağına yönelik tartışmalar, Mustafa Kemal in Erzurum milletvekili seçilmesine rağmen Meclis in İstanbul daki açılışına gitmemesi, İstanbul a giden milletvekillerinden bir takım isteklerde bulunması ele alınacak konuların başında gelecektir. Meclisin İstanbul da toplanmasıyla başlayan tartışmalar, Misak ı Milli nin ilanı, İtilaf devletlerinin Misak Milli kararlarına karşılık İstanbul u işgal edip meclisi basmaları, bir süre sonra da çalışamaz durumdaki meclisin padişah tarafından fesih edilmesi ve bütün bu sürecin yarattığı sonuçlar üzerinde durulacaktır. 11. Hafta ANKARA DA ULUSAL MECLİSİN AÇILMASI A ) Mustafa Kemal in Ankara ya Gelişi ve Ankara nın Merkez Olması B ) Meclis in Açılışı ve İlk Meclisin Aldığı Kararlar C ) İstanbul ve Ankara Arasındaki İktidar Mücadelesi D ) TBMM ye Karşı Çıkan İç Ayaklanmalar E ) TBMM nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler Ve Hıyanet İ Vataniye Kanunu F ) Çerkez Ethem Birliklerinin Ayaklanması G ) Düzenli Ordunun Kurulması Aşamasında Asker Kaçakları Sorunu ve İstiklal Mahkemeleri Bu derste öncelikle Mustafa Kemal Paşa nın Ankara yı merkez seçmesinin nedenleri üzerinde durulacaktır. TBMM nin açılışı ve Meclisin aldığı kararlar ışığında Anadolu da ortaya çıkan yeni devletin dayandığı temel felsefe aktarılacak, arkasından da İstanbul ile Ankara daki yeni yönetim arasında yaşanan iktidar mücadelesi ele alınacaktır. TBMM ye karşı Anadolu da çıkan ayaklanmalar, bu ayaklanmaların beslendiği kaynaklar, TBMM nin ayaklanmaları bastırmak için aldığı önlemler ve bu ayaklanmaların kurtuluş mücadelesi açısından yaratmış olduğu olumsuz sonuçlar değerlendirilecektir. Ankara daki yeni yönetimin düzenli ordu oluştururken karşılaştığı sıkıntılar ve bu sıkıntıları aşmak için aldığı önlemler üzerinde durulacak diğer konulardır.

6 12. Hafta SİLAHLI MÜCADELE DÖNEMİ A ) Sevr Antlaşması, Maddeleri, Önemi ve Antlaşmaya Yönelik Tepkiler B ) Doğu Cephesi ve Gümrü Antlaşması C ) Güney Cephesi; Urfa, Maraş, Antep ve Adana Direnişi D ) Batı Cephesi 1 I. İnönü Savaşı ve Sonuçları a 1921 Anayasası nın Kabul Edilmesi b Londra Konferansı nın Toplanması c Türk Sovyet İlişkileri ve Moskova Antlaşması d Afganistan da Gelen Destek 2 II. İnönü Savaşı ve Sonuçları 3 Eskişehir Kütahya Savaşları ve Geri Çekiliş a Meclisteki Tartışmalar ve Başkomutanlık Yasası b Milli Seferlik Yolunda Bir Adım; Tekalif i Millîye Emirleri 4 Sakarya Savaşı; Olmak ya da Olmamak a Fransa İle Barış; Ankara Antlaşması b Kars Antlaşması c Mustafa Kemal in Mareşal Olması 5 Büyük Taarruz 6 9 Eylül İzmir in Kurtuluşu Sevr Anlaşması, İtilaf Devletleri nin Anadolu ya yönelik politikaları ışığında ele alınacak, anlaşmaya yönelik Ankara hükümetinin tepkisi yansıtılacaktır. Ankara merkezli gerçekleştirilen silahlı mücadele cepheler üzerinden aktarılacak ve Yunan ordusuna karşı mücadele verilen Batı Cephesi üzerinde durulacaktır. Silahlı mücadelenin hangi olumsuz koşullar içinde gerçekleştirildiği ve savaşın kazanılmasında Mustafa Kemal başta olmak üzere askeri kadroların katkısı vurgulanacaktır. Askeri alanda kazanılan zaferlerin diplomatik kazanımları beraberinde getirdiği, özellikle I. İnönü Savaşı nın kazanılması sonucunda gerçekleşen Londra Konferansı ve Moskova Antlaşması nın imzalanması ve TBMM İtilaf Devletleri, TBMM Sovyet Rusya ilişkileri ele alınacaktır. 13. Hafta KONFERANS DERS VE BELGESEL SUNUMU: Birinci Seçenek: TARİHTEN GÜNCELE ERMENİ SORUNU A ) Tarihsel Süreçte Ermeniler B ) Osmanlı Yönetimi ve Ermeniler C ) Milliyetçiliğin Etkisindeki Ermeniler D ) 1915 e Giden Süreçte Yaşananlar E ) Lozan Antlaşması nda Ermeni Sorunu F )Ermeni Kimliğinin Sürekliliğini Sağlama Çabası Olarak Soykırım G ) Ermeni Sorununun Uluslararası Alana Taşınma Çabaları; ASALA Terörü H ) Uluslararası Siyaset, Ermeni İddiaları, Tartışmalar, Görüşler ve Cevaplar İkinci Seçenek: ÇANAKKALE SAVAŞLARI A ) Birinci Dünya Savaşı İçinde Çanakkale ye Giden Süreç B ) Çanakkale de Deniz ve Kara Savaşları C ) Çanakkale Savaşları nda Mustafa Kemal D ) Çanakkale Zaferinin Savaşın Gidişatı Üzerindeki Etkileri E ) Dünya Savaş Tarihi İçinde Çanakkale Savaşları F ) Anadolu da Milli Kimliğin Uyanışında Çanakkale G ) Anzakların Gözünden Çanakkale ve Dominyonlarda Ulusal Kimliğin Doğması H ) Türk Askerlerin Anılarında Çanakkale

7 14. Hafta KONFERANS DERS VE BELGESEL SUNUMU: ATATÜRK ÜN YAZDIKLARI VE ATATÜRK HAKKINDA YAZILANLAR A ) Atatürk ün Gazeteciliği B ) Atatürk ün Kitapları C ) Nutuk ve Değerlendirilmesi D ) Atatürk ün Okuma Tercihleri ve Okudukları E ) Atatürk Hakkında Yabancı Yazarlar Tarafından Yazılan Biyografiler F ) Atatürk Hakkında Yerli Yazarlar Tarafından Yazılan Biyografiler G ) Atatürk Hakkında Yapılan Film, Belgesel vb. Değerlendirilmesi NOT: Konferans dersleri, öğretim döneminin herhangi iki haftasında öğretim elemanları tarafından yukarıda belirtilen örnekler doğrultusunda verilecektir.